Metoda pracy grupowej

background image

1

Metoda pracy grupowej

Metody pracy grupowej w pracy socjalnej zostały powszechnie wprowadzone w połowie lat sze

ść

dziesi

ą

tych

w zwi

ą

zku z rozwojem podej

ść

systemowych w terapii rodzin i grup, jednak

ż

e prekursork

ą

pracy socjalnej z grup

ą

była Clara A. Kaiser, która ju

ż

w 1923r. opracowała list

ę

zasad pracy z tego rodzaju grup

ą

. Mo

ż

na s

ą

dzi

ć

,

ż

e do

rozwoju metody grupowej przyczyniło si

ę

tak

ż

e aplikowanie podej

ś

cia funkcjonalnego w pracy z przypadkiem

oraz zwi

ą

zany z tym rozwój agencji (instytucji) oferuj

ą

cych okre

ś

lone rodzaje

ś

wiadcze

ń

, usług i poradnictwa na

rzecz okre

ś

lonych grup klientów i klas ich problemów. W polskiej pedagogice społecznej i teorii pracy socjalnej

metod

ę

pracy grupowej upowszechnił Aleksander Kami

ń

ski.

Definicje metody grupowej

Według A. Kami

ń

skiego grupowa metoda pracy socjalnej, a tak

ż

e wychowawczej to sposób organizacji

procesu pomocy (lub wychowania), w którym „pracownik socjalny (pedagog) ma przed sob

ą

zespolony przez

wspólne zadanie (problem) zbiór osób; wi

ąż

e go nie tylko dialog z poszczególnymi członkami tej zbiorowo

ś

ci [...],

ale i umiej

ę

tno

ść

przewodzenia lub przodowania w grupie i takiego oddziaływania na grup

ę

, aby na stra

ż

y zada

ń

i

zwyczajów sugerowanych przez wychowawc

ę

(pracownika socjalnego) - stał nie tylko on, lecz tak

ż

e członkowie

grupy”.

Definicja ta podkre

ś

la istotna rol

ę

pedagoga (pracownika socjalnego) w organizacji pracy z grup

ą

.

Ameryka

ń

ski autor Charles D. Garvin opiera rozumienie pracy grupowej na funkcji prowadz

ą

cego grup

ę

.

„Prowadz

ą

cy grup

ę

musi skoncentrowa

ć

si

ę

na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu si

ę

systemem wzajemnej

pomocy. Według niego głównym

ź

ródłem pomocy dla ka

ż

dego członka grupy s

ą

inni, indywidualnie i zbiorowo

[...], a celem pracy grupowej jest przyswojenie członkom tej idei i uruchomienie w grupie wzajemnej pomocy.

Wielu teoretyków współczesnej teorii pracy socjalnej na Zachodzie rekomenduje wci

ąż

aktualn

ą

definicj

ę

pracy grupowej, któr

ą

sformułowała w 1963 r. Gisela Konopka. „Socjalna praca grupowa jest metod

ą

pracy

socjalnej, która pomaga jednostkom wzbogaci

ć

ich funkcjonowanie społeczne poprzez celowe do

ś

wiadczenia

grupowe i radzi

ć

sobie bardziej efektywnie z ich osobistymi, grupowymi, czy społecznymi problemami”.

Angielski

autor

Allan

Brown

proponuje,

aby

wzbogaci

ć

t

ę

definicje

o sformułowanie, i

ż

„praca grupowa stwarza kontekst, w którym jednostki pomagaj

ą

sobie nawzajem i mo

ż

e

dawa

ć

jednostkom, jaki grupom mo

ż

liwo

ść

wpływu i zmian w zakresie problemów osobistych, grupowych,

organizacyjnych i społecznych”.

Praca z grup

ą

jest metod

ą

łagodzenia i eliminowania przeszkód na drodze interakcji społecznej oraz

osi

ą

gania społecznie po

żą

danych celów.

Według G. Konopki, celem pracy z grup

ą

jest podniesienie jako

ś

ci

ż

ycia w grupie, zró

ż

nicowanego zgodnie z

jej potrzebami, a pracownik socjalny zawsze mado czynienia z konkretnym, rzeczywistym kontekstem stosunków

mi

ę

dzyosobowych niezale

ż

nie od tego, czy pracuje z grup

ą

ś

rodowiskow

ą

, czy kliniczn

ą

. Chc

ą

c zastosowa

ć

zasad

ę

indywidualizacji w pracy grupowej, pracownik socjalny powinien mie

ć

ś

wiadomo

ść

,

ż

e chocia

ż

grupa

stanowi cało

ść

, nie wolno traci

ć

z pola widzenia jednostki. Praktyka pracy z grupami wskazuje,

ż

e zwykle nie ma

dychotomii mi

ę

dzy jednostk

ą

a grup

ą

i

ż

e jednostka mo

ż

e realizowa

ć

swój potencjał oraz poczucie własnej

warto

ś

ci tylko przez uczestnictwo. Dzi

ę

ki przynale

ż

no

ś

ci do grupy zapewnia sobie bezpiecze

ń

stwo, a tak

ż

e

przyjmuje odpowiedzialno

ść

za innych w ramach stosunków grupowych i przez nie. Grupa stanowi specyficzny

kontekst odniesienia porównawczego, w którym tak

ż

e nast

ę

puj

ą

procesy identyfikacji. G. Konopka podkre

ś

la

tak

ż

e,

ż

e „praca z grup

ą

jest podej

ś

ciem

ś

wiadomie skierowanym na pełniejszy rozwój jednostki w jej relacji do

grupy”.

Pracownik socjalny (pedagog), pracuj

ą

cy z grup

ą

, wykorzystuje swoj

ą

znajomo

ść

organizacji i funkcjonowania

grupy do wywarcia wpływu na funkcjonowanie i przystosowanie jednostki. Oddziałuj

ą

c bezpo

ś

rednio na grup

ę

,

odpowiednio j

ą

organizuj

ą

c i prowadz

ą

c, pracownik socjalny (pedagog) po

ś

rednio wywiera wpływ na

background image

2

funkcjonowanie i przystosowanie jednostki. Jednostka, bowiem pozostaje głównym przedmiotem troski, grupa za

ś

narz

ę

dziem rozwoju i zmian.

RODZAJE GRUP STOSOWANE W METODZIE PRACY GRUPOWEJ

Formy organizacji w grupie oraz techniki i narz

ę

dzia pracy s

ą

zale

ż

ne nie tylko od teorii (podej

ś

cia), któr

ą

wykorzysta pracownik socjalny (pedagog) w metodzie pracy grupowej, ale tak

ż

e od rodzaju grupy, z jak

ą

b

ę

dzie

on pracował oraz od charakteru placówki (instytucji), w której b

ę

dzie realizował proces rozwoju, rewalidacji czy

terapii grupowej. Pierwsze programy na rzecz grup istniały wcze

ś

niej ni

ż

profesjonalna praca socjalna z grupami.

Przykładem zastosowa

ń

mo

ż

e by

ć

ruch organizowany w ramach YMCA (Young Men Christian Association) i jej

ż

e

ń

ski odpowiednik YWCA (Young Women Christian, Association), który rozwin

ą

ł si

ę

w Stanach Zjednoczonych

w drugiej połowie XIX wieku. Odmiany grupowej pracy socjalnej realizowane s

ą

zwykle w zorganizowanej

działalno

ś

ci i organizacji, zwanych ogólnie słu

ż

bami społecznymi (socjal services), czy szerzej – słu

ż

bami na

rzecz ludzi wymagaj

ą

cych pomocy i wsparcia (human services), poprzez ró

ż

norodne formy działalno

ś

ci:

terapeutyczne, rewalidacyjne, resocjalizacyjne, edukacyjne i inne.

Aleksander

Kami

ń

ski,

promuj

ą

c

grupow

ą

metod

ę

pracy

socjalno

-wychowawczej, wyró

ż

nił nast

ę

puj

ą

ce rodzaje grup:

a)

grupy rozwojowo-wychowawcze – znajduj

ą

zastosowanie przede wszystkim na gruncie pracy kulturalno-

o

ś

wiatowej w

ś

ród dzieci, młodzie

ż

y i dorosłych (w domach kultury, klubach,

ś

wietlicach

ś

rodowiskowych,

o

ś

rodkach zaj

ęć

pozalekcyjnych, dziennych domach pomocy), ale równie

ż

np. w instytucjach opieki (takich jak

internat, dom dziecka) oraz stowarzyszeniach społecznych o profilu rekreacyjnym. Obejmuj

ą

one osoby o

sposobie bycia nie odbiegaj

ą

cym od normy, a ich głównym zadaniem jest „słu

ż

enie pomy

ś

lnemu rozwojowi

psychofizycznemu i kulturalnemu wszystkim tym, którzy pragn

ą

– mniej lub bardziej

ś

wiadomie –

samorozwoju.”

b)

grupy rewalidacyjne – maj

ą

zastosowanie w stosunku do grup dzieci, młodzie

ż

y i dorosłych, zagro

ż

onych

dewiacjami, nieprzystosowaniem lub ju

ż

dotkni

ę

tymi tymi zjawiskami. Zadaniem pracowników socjalnych i

pedagogów w takich grupach jest pomoc w nawi

ą

zaniu wła

ś

ciwych (zgodnych z przyj

ę

tymi normami

społecznymi) powi

ą

za

ń

i interakcji jednostek z ich

ś

rodowiskiem – grup

ą

społeczn

ą

(zawodow

ą

, rówie

ś

nicz

ą

,

kulturaln

ą

itp.). Grupy takie nastawione s

ą

na profilaktyk

ę

niedostosowania społecznego i mog

ą

by

ć

organizowane w placówkach opieku

ń

czo-wychowawczych, ogniskach wychowawczych, kuratorskich

o

ś

rodkach pracy z młodzie

żą

,

ś

wietlicach

ś

rodowiskowych, domach pomocy społecznej (np. w formie

warsztatów terapii zaj

ę

ciowej lub zaj

ęć

integracyjnych). Grupami rewalidacyjnymi mog

ą

by

ć

tak

ż

e rodziny

problemowe. Pracownik społeczny odpowiedzialny za pomoc takiej grupie rodzinnej mo

ż

e w trakcie rozmów,

sugestii psycho-wychowawczych rozwi

ą

zywa

ć

trudno

ś

ci współ

ż

ycia rodziny b

ą

d

ź

wspiera

ć

j

ą

informacyjnie;

c)

grupy psychoterapeutyczne – nastawione s

ą

na poczynania ratownicze i opieku

ń

cze w stosunku do osób

nieprzystosowanych społecznie, przejawiaj

ą

cych zachowania dewiacyjne o zabarwieniu patologicznym.

Pracownik socjalny prowadz

ą

cy taka grup

ę

musi mie

ć

pogł

ę

bion

ą

wiedz

ę

z psychologii oraz praktyk

ę

z

zakresu psychoterapii. Grupy takie maja słu

ż

y

ć

usprawnieniu społecznego i psychicznego funkcjonowania

jednostek w oparciu o techniki psychoterapeutyczne. Tego rodzaju grupy mog

ą

by

ć

prowadzone w poradniach

specjalistycznych,

ś

wietlicach

terapeutycznych

i

innych

placówkach

opieku

ń

czo-wychowawczych,

resocjalizacyjnych;

Inn

ą

typologi

ę

grup – wyodr

ę

bnion

ą

ze wzgl

ę

du na cele funkcjonowania grupy – przedstawił

ameryka

ń

ski autor C. Zastrow. Typologia ta znajduje szerokie zastosowanie we współczesnej praktyce pracy

socjalnej, aczkolwiek trudno mówi

ć

o aplikacji czystej odmiany metody, gdy

ż

bardzo cz

ę

sto prowadz

ą

cy grupy

ł

ą

cz

ą

ż

ne podej

ś

cia, w zale

ż

no

ś

ci od cech psychospołecznych uczestników;

background image

3

a)

grupy rekreacyjne - których celem jest organizacja zaj

ęć

rekreacyjnych. Grupy takie powstaj

ą

spontanicznie i cz

ę

sto bez profesjonalnego przywództwa. Takie grupy działaj

ą

w placówkach YMCA,

YWCA,

ś

wietlicach osiedlowych, o

ś

rodkach sportu i rekreacji. Przykładem działania takich grup s

ą

gry

sportowe, stolikowe, lekkoatletyka itp. Zaj

ę

cia w grupach maj

ą

zapobiega

ć

przest

ę

pczo

ś

ci i patologii

poprzez dostarczenie alternatywnych sposobów sp

ę

dzania wolnego czasu;

b)

grupy umiej

ę

tno

ś

ci rekreacyjnych – których celem jest usprawnienie zespołu umiej

ę

tno

ś

ci

indywidualnych uczestników oraz umo

ż

liwienie bardziej aktywnego, twórczego sp

ę

dzania czasu wolnego.

Grupy te mog

ą

działa

ć

w placówkach takich jak przy grupach rekreacyjnych, ale tak

ż

e w o

ś

rodkach kultury

i instytucjach opieku

ń

czo-wychowawczych i socjalnych. S

ą

zorientowane zadaniowo i znacznie wi

ę

ksz

ą

rol

ę

odgrywa w nich prowadz

ą

cy grup

ę

(instruktor, trener), który musi mie

ć

odpowiednie przygotowanie

zawodowe w danej dziedzinie. Z grup tych mog

ą

powstawa

ć

zespoły (dru

ż

yny, kabarety, chóry, zespoły

taneczne, zespoły hobbystyczne), które bior

ą

udział w zawodach, przegl

ą

dach, konkursach i

współzawodnicz

ą

z innymi.

c)

grupy socjalizacyjne – których celem jest prawidłowa socjalizacja, a wi

ę

c kształtowanie postaw i

zachowa

ń

członków grupy, aby stały si

ę

one bardziej społecznie akceptowane. Tote

ż

specyficznymi celami

funkcjonowania

(organizowania)

takich

grup

jest

rozwijanie

kompetencji

interpersonalnych

(komunikacyjnych), zwi

ę

kszanie wiary we własne mo

ż

liwo

ś

ci, planowanie indywidualnej przyszło

ś

ci. Grupy

takie mog

ą

by

ć

prowadzone w zakładach resocjalizacyjnych, poprawczych, o

ś

rodkach dla samotnych

matek, o

ś

rodkach dla ludzi starych,

ś

wietlicach

ś

rodowiskowych, ogniskach wychowawczych, domach

dziecka a nawet szkołach;

d)

grupy terapeutyczne – których celem jest doprowadzenie swoich członów do gł

ę

bokiego zbadania ich

problemów (indywidualnych, rodzinnych / grupowych lub /i społecznych) oraz wypracowania strategii ich

rozwi

ą

zania. Terapia grupowa, stawiaj

ą

c sobie cele podobne do terapii indywidualnej, dostarcza członkom

grupy korzystnych wzmocnie

ń

psychologicznych. Grupy pomagaj

ą

swoim członkom w opanowaniu ich

problemów, pokazuj

ą

, bowiem,

ż

e inni te

ż

maj

ą

trudne problemy i

ż

e sobie z nimi radz

ą

. Wymiana

do

ś

wiadcze

ń

i odczu

ć

mi

ę

dzy osobami z podobnymi problemami ułatwia zrozumienie istoty trudno

ś

ci i

poszukiwanie ich rozwi

ą

zania. W grupach terapeutycznych najcz

ęś

ciej stosowan

ą

technik

ą

jest trening

asertywno

ś

ci, trening wra

ż

liwo

ś

ci emocjonalnej, psychodrama i inne;

e)

grupy spotkaniowe, – których celem jest umo

ż

liwienie wej

ś

cia w bli

ż

sze kontakty interpersonalne z innymi

oraz pomoc w poznaniu i ocenie samego siebie. Grupy takie stwarzaj

ą

kontekst poznania innych i

rozwini

ę

cia bardziej efektywnych sposobów interakcji i komunikacji. Najcz

ęś

ciej stosowanymi technikami

pracy w tym przypadku s

ą

techniki komunikacyjne, autoekspresja, trening wra

ż

liwo

ś

ci. Grupy te mog

ą

znale

źć

zastosowanie w placówkach opieku

ń

czo-wychowawczych i socjalnych o charakterze otwartym,

klubach seniorów, klubach „samotnych serc”;

f)

grupy edukacyjne, – których celem jest zdobywanie wiedzy i uczenie si

ę

bardziej zło

ż

onych umiej

ę

tno

ś

ci.

Prowadzenie grup edukacyjnych wymaga wiedzy specjalistycznej dotycz

ą

cej przedmiotu edukacji oraz

umiej

ę

tno

ś

ci dydaktycznych opartych na metodach aktywizacji ucz

ą

cych si

ę

. Grupy takie mog

ą

mie

ć

zastosowanie w ró

ż

nych instytucjach edukacyjnych i socjalnych. Przykładem mog

ą

by

ć

grupy

przygotowuj

ą

ce rodziców adopcyjnych lub rodziców zast

ę

pczych, grupy przygotowuj

ą

ce wolontariuszy do

okre

ś

lonych zada

ń

w obszarze pomocy społecznej itp.;

g)

grupy samopomocy – które s

ą

tworzone głównie przez ludzi i dla ludzi dziel

ą

cych ten sam problem

psychologiczny, społeczny czy zdrowotny w celu wzajemnego wsparcia. W grupach tych najcz

ęś

ciej

wykorzystuje si

ę

do

ś

wiadczenia uczestników, uczenie si

ę

społeczne i zasad

ę

wzajemnej pomocy w

rozwi

ą

zywaniu problemu. Przykładem grup samopomocy mog

ą

by

ć

: grupy anonimowych alkoholików lub

ich

ż

on czy dzieci; grupy monarowskie, grupy rodziców dzieci zaginionych lub nale

żą

cych do sekt, grupy

background image

4

„Amazonek” itp. Chocia

ż

stanowi

ą

one wa

ż

ne ogniwo w procesie pomocy, powinny by

ć

nie podstawow

ą

metod

ą

pracy socjalnej, ale raczej kontynuacj

ą

funkcjonowania innych grup, np. socjalizacyjnych lub

terapeutycznych;

h)

grupy problemowe i decyzyjne – jak sama nazwa wskazuje, powoływane s

ą

w celu rozwi

ą

zania

konkretnego problemu lub podj

ę

cia decyzji grupowej. Mog

ą

by

ć

etapem pracy socjalnej, opieku

ń

czo –

wychowawczej czy społeczno – kulturalnej, np. terapii rodziny, pracy samorz

ą

du danej placówki, zespołu

inicjuj

ą

cego organizacj

ę

jakiej

ś

imprezy rekreacyjnej. Grupy te znajduj

ą

zastosowanie w pracy samych

słu

ż

b społecznych, np. w realizacji takich celów jak: opracowanie programów lub strategii pomocy w

odniesieniu do okre

ś

lonej grupy problemów socjalnych, koordynowanie działa

ń

mi

ę

dzy placówkami (np.

komisje ds. opieki), usprawnienie usług danej placówki (np. zespół kierownictwa placówki wraz z

ekspertami spoza placówki itp.).

ETAPY PRACY Z GRUP

Ą

W literaturze dotycz

ą

cej grupowej pracy opieku

ń

czo – wychowawczej oraz socjalnej pracy grupowej

podkre

ś

la si

ę

szereg charakterystycznych cech procesu grupowego, które umo

ż

liwiaj

ą

wyodr

ę

bnienie kolejnych

etapów pracy pedagogicznej czy terapeutycznej z grup

ą

.

Polityka pracy edukacyjnej i rewalidacyjnej wskazuje,

ż

e niezale

ż

nie od rodzaju grupy i podej

ś

cia, które

realizujemy w toku naszej profesjonalnej działalno

ś

ci, dynamika

ż

ycia grupy i

ś

wiadomego stosowania metody

grupowej koncentruje si

ę

, na co najmniej czterech etapach pracy: tworzeniu grupy, stabilizacji jej struktury i norm,

realizacji jej celu i ocenienie efektów działania grupy, co stanowi podstaw

ę

decyzji o dalszym istnieniu lub

rozwi

ą

zaniu.

W ka

ż

dym z wymienionych etapów wyst

ę

puj

ą

pewne elementy pracy socjalno – wychowawczej oraz

techniki terapeutyczne, które mog

ą

by

ć

odpowiedzialnie i

ś

wiadomie stosowane w celu uzyskania wła

ś

ciwych

efektów pracy w grup

ą

.

1. Tworzenie grupy – jest etapem, na którym jednostki z ró

ż

nymi oczekiwaniami, potrzebami i

do

ś

wiadczeniami społecznymi wkraczaj

ą

do na ogół nieznanej sobie zbiorowo

ś

ci innych, by stworzy

ć

grup

ę

(b

ą

d

ź

wchodz

ą

do ju

ż

istniej

ą

cej grupy). Nowi uczestnicy szukaj

ą

osób, do których „od pierwszego

wejrzenia” mog

ą

poczu

ć

sympati

ę

, lub, z którymi mogliby si

ę

trzyma

ć

. Inni ostro

ż

nie badaj

ą

, jak dalece

mog

ą

si

ę

zbli

ż

y

ć

z innymi i zaanga

ż

owa

ć

w prac

ę

z grup

ą

. Mog

ą

rodzi

ć

si

ę

te

ż

wst

ę

pne, nieuzasadnione

antypatie. Je

ś

li grupa powstaje z osób, które wcze

ś

niej stykały si

ę

ze sob

ą

w instytucjach, np. szkole,

zakładzie pracy, zakładzie opieku

ń

czo – wychowawczym, poprawczym itp., odtwarzaj

ą

pewne – przyj

ę

te

wcze

ś

niej – wi

ę

zy interpersonalne, które mog

ą

ułatwia

ć

b

ą

d

ź

utrudnia

ć

integracj

ę

grupy i realizacj

ę

jej

zamierze

ń

. Wyst

ę

powa

ć

mog

ą

tak

ż

e utrwalone skłonno

ś

ci do podporz

ą

dkowania si

ę

lub zale

ż

no

ś

ci od

innych, w tym równie

ż

prowadz

ą

cego grup

ę

.

Allan Brown proponuje realizacj

ę

nast

ę

puj

ą

cych zada

ń

, które sprzyjaj

ą

tworzeniu grupy. Prowadz

ą

cy prac

ę

metod

ą

grupow

ą

mo

ż

e wykorzysta

ć

znane i wskazywane na tym etapie techniki, a przede wszystkim:

ułatwia

ć

poznanie si

ę

uczestników grupy, stwarzaj

ą

c od samego pocz

ą

tku okazje do współdziałania

poszczególnych osób z innymi (np. stosuj

ą

c

ć

wiczenia typu „poznajmy si

ę

);

wyra

ź

nie omówi

ć

cel tworzenia grupy i przeprowadzi

ć

dyskusj

ę

, w której wszyscy mogliby si

ę

do tego

ustosunkowa

ć

oraz ujawni

ć

i pozna

ć

swoje oczekiwania;

ustali

ć

i omówi

ć

pewne „prawa” obowi

ą

zuj

ą

ce w grupie oraz wzajemne zobowi

ą

zania,

przedstawi

ć

własn

ą

koncepcj

ę

swojej roli i sposobów pracy z grup

ą

;

dba

ć

o to, aby wszyscy mogli „zaistnie

ć

w grupie” i da

ć

pozna

ć

innym swoje silne strony;

uruchomi

ć

wzajemn

ą

pomoc i współodpowiedzialno

ść

oraz poczucie bezpiecze

ń

stwa;

stworzy

ć

atmosfer

ę

zrozumienia (opart

ą

tak

ż

e na pewnych technikach prawidłowej komunikacji)

background image

5

2. Stabilizacja struktury i norm grupy – pewne aspekty działa

ń

, zwi

ą

zane ze strukturalizacj

ą

grupy i

normami jej funkcjonowania, wyst

ę

puj

ą

ju

ż

na etapie tworzenia grupy ( ustalania pewnych praw i zasad

współdziałania). Nale

ż

y pami

ę

ta

ć

,

ż

e struktura grupy to wzajemny układ ról, pozycji, funkcji –

zajmowanych przez poszczególnych członków grupy wraz z prowadz

ą

cym. Dynamika rozwoju grupy

wskazuje,

ż

e wzajemne poznawanie si

ę

, nie tylko w toku autoprezentacji, lecz tak

ż

e w trakcie

ś

wiadomie

aran

ż

owanych działa

ń

b

ę

dzie prowadzi

ć

do stabilizacji struktury i norm (grupa stanowi punkt odniesienia

porównawczego dla jej członków, jest tak

ż

e grup

ą

nacisku.). Kształtowanie struktury i norm jest etapem

krytycznym dla jej dalszego istnienie i rozwoju i mo

ż

e przes

ą

dza

ć

o jej efektywno

ś

ci w realizacji celów.

Dlatego te

ż

prowadz

ą

cy grup

ę

powinien

ś

wiadomie podejmowa

ć

działania:

ukierunkowuj

ą

ce okre

ś

lenie po

żą

danego miejsca ka

ż

dego z członków grupy w jej strukturze (z

wykorzystaniem mocnych i słabych stron jej osobowo

ś

ci);

podtrzymuj

ą

ce własn

ą

indywidualno

ść

członków grupy z jednoczesn

ą

identyfikacj

ą

z jej normami i

celami funkcjonowania (wykorzystanie metod zadaniowych);

koryguj

ą

ce zachowania niezgodne z przyj

ę

tymi wcze

ś

niej zasadami;

intensyfikowanie współpracy w grupie, prowadz

ą

ce do pierwszych wspólnych sukcesów.

Techniki pracy z grup

ą

wykorzystywane na tym etapie to przede wszystkim sprawna komunikacja:

poznawanie elementów komunikacji werbalnej i niewerbalnej, dzielenie si

ę

wra

ż

eniami i uczuciami dotycz

ą

cymi

wspólnych spraw. Wa

ż

nym zadaniem jest te

ż

orientowanie grupy na problem, który ma by

ć

(niekoniecznie

szybko rozwi

ą

zany). Prze

ś

ledzenie ró

ż

nych reakcji w stosunku do problemu i przemy

ś

lenie konsekwencji danych

zachowa

ń

. W pracy z grup

ą

na tym etapie wskazane jest u

ż

ywanie sformułowa

ń

warunkowych, trybu

przypuszczaj

ą

cego, które sygnalizuj

ą

swobod

ę

decyzji i ró

ż

norodno

ść

wyborów, a prowadz

ą

cemu grup

ę

umo

ż

liwiaj

ą

stymulowanie procesu.

Modelowanie, trenowanie i kształtowanie to techniki, których wspóln

ą

cech

ą

jest nauczanie po

żą

danych

zachowa

ń

. Modelowanie to zachowanie, które ma by

ć

wzorem dla innych członków grupy. Trenowanie to

kierowanie i instruowanie w procesie wykonywania zada

ń

, które maj

ą

udoskonali

ć

pewne umiej

ę

tno

ś

ci. Np.

aktywizacja mniej aktywnych członków grupy przez wzmacnianie u nich tych zachowa

ń

, w których o

ż

ywi

ą

si

ę

.

Wymaga to wycofania uwagi wobec tych lub wyciszenia aktywno

ś

ci tych, którzy s

ą

zwykle bardziej aktywni,

ś

mielsi. Technika ta przeciwdziała utrwalaniu si

ę

niepo

żą

danej struktury grupowej, zdominowanej przez niektóre

osoby. Technikami pomocniczymi wobec działa

ń

grupotwórczych jest utrwalanie wszelkich efektów na pi

ś

mie

(graficznie

lub

plastycznie).

Chodzi

tu

zarówno

o spisywanie uzgodnionych norm i zasad pracy, jak i dokumentowanie pomysłów, decyzji, procesów

rozwi

ą

zywania

zada

ń

,

podziałów

funkcji

i

planów.

Nie

powinny

to

by

ć

formalne

protokoły

czy

od

ś

wi

ę

tne

kroniki,

ale raczej robocze zapisy w formie haseł, plakatów, ogłosze

ń

– ujmuj

ą

cych zwi

ęź

le i dowcipnie postanowienia,

zapisywanie nawet na tablicy aktualnie wa

ż

nych uzgodnie

ń

i pomysłów, w celu unaocznienia tego, co ju

ż

zostało

wypracowane (osi

ą

gni

ę

te) lub, co ma by

ć

osi

ą

gni

ę

te.

Na tym etapie mog

ą

by

ć

wykorzystywane tak

ż

e techniki inscenizacyjne (psychodrama, socjodrama).

Członkowie grupy, b

ę

d

ą

c lojalni wobec innych, mog

ą

powstrzymywa

ć

si

ę

przed otwartym formułowaniem

pewnych dotycz

ą

cych innych uwag czy spostrze

ż

e

ń

, które w danej kulturze s

ą

uwa

ż

ane za negatywne. W

inscenizacji mo

ż

emy symulowa

ć

rzeczywiste sytuacje, przekazywa

ć

je w sposób po

ś

redni, symboliczny, co

usuwa ewentualne urazy i konflikty wewn

ą

trz grupy i sprzyja jej otwarto

ś

ci.

Jako narz

ę

dzie nie tylko poznania, ale i zmian struktury grupy mo

ż

na wykorzysta

ć

tak

ż

e techniki

socjometryczne.

3. Realizacja celu grupowego – to najbardziej produktywny etap procesu grupowego, cho

ć

realizacja celu

grypowego zaczyna si

ę

znacznie wcze

ś

niej. Mo

ż

na przyj

ąć

,

ż

e na tym etapie uczestnicy procesu

background image

6

grupowego umiej

ą

ju

ż

współdziała

ć

, znaj

ą

si

ę

i rozumiej

ą

na tyle dobrze, by mie

ć

zapewnione poczucie

bezpiecze

ń

stwa, przynale

ż

no

ś

ci do grupy i identyfikacji z ni

ą

. Sytuacja ta ma sprzyja

ć

osi

ą

ganiu celu

grupowego. Grupa powinna by

ć

samorz

ą

dna i działa

ć

na zasadzie odpowiedzialnej autonomii oraz

powinna by

ć

zdolna do wytworzenia

ś

rodków i ustalenia granic swoich własnych zmian. Jedn

ą

z

charakterystycznych cech stabilnej, demokratycznej grupy jest to,

ż

e zmiana nie jest postrzegana jako

zagro

ż

enie dla jej istnienia. Realizacja celu grupowego b

ę

dzie zale

ż

ała nie tylko od rodzaju grupy, a w

zwi

ą

zku z tym i zada

ń

, jakie przed ni

ą

stoj

ą

, ale i od liczby jej członków, wiedzy oraz umiej

ę

tno

ś

ci

prowadz

ą

cego grup

ę

. W zwi

ą

zku z powy

ż

szym techniki pracy b

ę

d

ą

uwarunkowane przez charakter

grupy. Inne techniki pracy b

ę

dziemy stosowa

ć

w grupach „umiej

ę

tno

ś

ci rekreacyjnych” (np. techniki

plastyczne, muzyczne), inne w „grupach socjalizacyjnych” (np. techniki komunikacyjne, zabawowe,

zadaniowe), a jeszcze inne w „grupach terapeutycznych” (np. trening asertywno

ś

ci, psychodrama,

socjodrama).

4. Ocena pracy z grup

ą

i decyzja o jej dalszym losie – jest stałym elementem koryguj

ą

cym działania w

grupie ze wzgl

ę

du na cel i realizuje si

ę

sprawnie dzi

ę

ki informacji zwrotnej i wielokrotnej weryfikacji

pewnych działa

ń

w całym cyklu procesu grupowego. Nie wyklucza to jednak periodycznej oceny efektów

pracy grupowej. Jest tak

ż

e nieodzownym elementem pracy grupowej w momencie osi

ą

gania przez ni

ą

planowanych rezultatów lub w momencie konieczno

ś

ci zako

ń

czenia procesu grupowego (np. w sytuacji

zako

ń

czenia turnusu, przerwy

ś

wi

ą

tecznej lub semestralnej itp.). Ewaluacj

ę

tak

ą

nale

ż

y przeprowadzi

ć

nie tylko podczas dyskusji, ale tak

ż

e pisemnie, na papierze, wykorzystuj

ą

c kwestionariusze (ankiety,

wywiadu), opracowane specjalnie dla tego celu przez uczestników lub prowadz

ą

cego grup

ę

, opinie

uczestników, ich wytwory itp. Ocena taka powinna uwzgl

ę

dnia

ć

ż

ne aspekty funkcjonowania grupy i

prowadz

ą

cego grup

ę

oraz istotne z punktu widzenia celu grupy efekty i niedoci

ą

gni

ę

cia. Zakres i wyniki

oceny powinny by

ć

przedyskutowane ze wszystkimi uczestnikami grupy.

W grupie efektywnej wytwarzaj

ą

si

ę

silne wi

ę

zi emocjonalne, które trudno zerwa

ć

, mo

ż

e powsta

ć

pewien

rodzaj uzale

ż

nienia od grupy i l

ę

k przed jej utrat

ą

. Tote

ż

praca z grup

ą

– od samego pocz

ą

tku jej

funkcjonowania – powinna by

ć

nastawiona na przygotowanie uczestników do jej rozwi

ą

zania. Chodzi o

wzgl

ę

dnie

jasne

sformułowanie

tej

kwestii.

Skoro

celem

pracy

z grup

ą

jest usprawnienie funkcjonowania jednostek w ich rzeczywistym

ś

rodowisku, to nale

ż

y d

ąż

y

ć

do

tego, aby jak najszybciej zacz

ę

ły radzi

ć

sobie same. U

ś

wiadomienie tego faktu uczestnikom grupy ma

przygotowa

ć

ich do zako

ń

czenia pracy grupy, jako naturalnego zjawiska. Chodzi tak

ż

e o to, by na ostatnim

etapie pracy z grup

ą

podkre

ś

li

ć

to, czego dokonała grupa oraz poszczególni jej członkowie osobi

ś

cie, co z

pewno

ś

ci

ą

wzmocni uczestników przed opuszczeniem grupy.

MODELE PRACY Z GRUP

Ą

Praca

opieku

ń

czo

wychowawcza

i

socjalna

z

grup

ą

jest

metod

ą

i procesem zmierzaj

ą

cym do tego, by ludzie mogli podnie

ść

jako

ść

swego

ż

ycia i powi

ę

kszyli swój potencjał

poprzez wła

ś

ciwe inicjowane i realizowane do

ś

wiadczenia grupowe oraz mo

ż

liwo

ś

ci interakcji w grupie.

Metoda pracy z grup

ą

, stosowana umiej

ę

tnie i profesjonalnie przez osob

ę

kompetentn

ą

i wra

ż

liw

ą

, mo

ż

e

pomóc grupie:

osi

ą

gn

ąć

wspólnie zało

ż

one cele;

dokona

ć

po

żą

danych zmian u osób doznaj

ą

cych problemów osobistych, rodzinnych zawodowych,

przystosowawczych

wspomóc samorozwój i wzbogaci

ć

osobowo

ść

zastosowa

ć

poł

ą

czenie terapii, osobistego samorozwoju i samospełnienia

Catherine P. Papell i Beulah Rothman podkre

ś

laj

ą

,

ż

e cele i zadania stoj

ą

ce przed grup

ą

stanowi

ą

o

wyborze modelu pracy. Wypełniaj

ą

one trzy podstawowe modele;

background image

7

Model celów społecznych, który zwykle realizowany jest przez grupy słu

żą

ce okre

ś

lonym celom społecznym i

organizowane z powodu społecznie okre

ś

lonych interesów. Model ten obejmuje działania, które zapewniaj

ą

grupie korzy

ś

ci społeczne na poziomie społeczno

ś

ci lokalnej.

W praktyce socjalno- wychowawczej stosowany jest do regulacji problemów zwi

ą

zanych z rozwojem tych

społeczno

ś

ci i ich aktywnym funkcjonowaniem. Organizowane grupy nastawione s

ą

raczej na działalno

ść

profilaktyczn

ą

i kompensacyjn

ą

w odniesieniu do tej cz

ęś

ci społeczno

ś

ci, która ze wzgl

ę

du na zagro

ż

enia

ś

rodowiska (rodzinnego, rówie

ś

niczego, lokalnego) mo

ż

e by

ć

nara

ż

ona na dewiacje czy patologie społeczne.

Praca z grupami według tego modelu przybiera charakter zaj

ęć

kreatywnych, rekreacyjno – sportowych,

rozwojowo – wychowawczych, umiej

ę

tno

ś

ci rekreacyjnych itp.

Model celów naprawczych – czyli terapeutyczny, jest zorientowany klinicznie. Oznacza to,

ż

e jednostki b

ę

d

ą

ce

uczestnikami zaj

ęć

grupowych ju

ż

przejawiaj

ą

okre

ś

lone dewiacje lub patologie i s

ą

no

ś

nikami okre

ś

lonych

problemów indywidualnych, grupowych, społecznych. W modelu tym grupa spełnia rol

ę

czynnika zmiany, a

prowadz

ą

cy

grup

ę

poprzez

stosowanie

ż

nych

form

i technik terapii ułatwia interakcj

ę

mi

ę

dzy członkami grupy,

ś

wiadomie prowadz

ą

c do zmian i poprawy

funkcjonowania jednostek w grupie i poza ni

ą

. Interwencja koncentruje si

ę

na rzeczywistym stanie rzeczy i

zajmuje si

ę

problemem dysfunkcji w grupie, a tak

ż

e w całym spektrum stosunków jednostki z jej otoczeniem

(

ś

rodowiskiem). Model ten mo

ż

e mie

ć

szerokie zastosowanie w instytucjach resocjalizacyjnych, poradniach

specjalistycznych, o

ś

rodkach terapeutycznych (np. dla osób uzale

ż

nionych), a realizowany jest przez grupy

rewalidacyjne, resocjalizacyjne, socjalizacyjne, terapeutyczne.

Model

celów

opartych

na

wzajemno

ś

ci

słu

ż

y

zarówno

jednostce,

jak

i społecze

ń

stwu. Przyjmuje si

ę

w nim,

ż

e jednostk

ę

mo

ż

na zbada

ć

, zrozumie

ć

i leczy

ć

(resocjalizowa

ć

), tylko w

kontek

ś

cie licznych systemów i podsystemów społecznych (kr

ę

gów

ś

rodowiskowych), do których ona nale

ż

y.

Jednostka w tym rozumieniu jest istot

ą

kształtowan

ą

i modyfikowan

ą

przez jej relacje, stosunki z innymi

jednostkami i instytucjami społecznymi. Współzale

ż

no

ść

mi

ę

dzy ni

ą

a społecze

ń

stwem jest punktem wyj

ś

cia w

pracy z jednostk

ą

w małej grupie, która staje si

ę

polem, na którym mo

ż

na kultywowa

ć

i usprawnia

ć

funkcjonowanie indywidualne i społeczne.

Podstaw

ą

pracy grupowej według tego modelu staje si

ę

wzajemny system pomocy w grupie. System taki

nie zale

ż

y od problemu, jaki grupa ma do rozwi

ą

zania, lecz jest warunkiem koniecznym jego rozwi

ą

zania. W

modelu celów naprawczych nie s

ą

w zasadzie priorytetowe cele terapeutyczne. Istotne jest uruchomienie

wzajemnych relacji tak, by powstał po

żą

dany system wsparcia, pomagaj

ą

cego jednostce (grupie) rozwi

ą

za

ć

problem, który stał si

ę

jej udziałem. W modelu tym szczególny nacisk kładzie si

ę

na zaanga

ż

owanie w proces

pomocy, umacniania stosunków i wi

ę

zi mi

ę

dzyludzkich, a jednostk

ę

rozpatruje si

ę

pod k

ą

tem jej motywacji oraz

zdolno

ś

ci do wzajemno

ś

ci. Rol

ą

prowadz

ą

cego grup

ę

jest mediacja i ułatwianie zaspokajania potrzeb

ujawnianych przez grup

ę

i maksymalne zaanga

ż

owanie jednostek w procesie wzajemnej pomocy.

Model ten ma zastosowanie w ró

ż

nego typu stowarzyszeniach, klubach, zwłaszcza w grupach

samopomocy.

ZASADY PRACY GRUPOWEJ

Pracownik socjalny lub / i pedagog, terapeuta pracuj

ą

cy z grup

ą

wykorzystuje swoj

ą

znajomo

ść

organizacji procesu grupowego do funkcjonowania grupy do wywarcia wpływu na bardziej prawidłowe, z punktu

widzenia interesu indywidualnego i społecznego, funkcjonowanie jednostki. Jednostka pozostaje, bowiem

głównym obiektem (podmiotem troski), grupa za

ś

jest narz

ę

dziom rozwoju i zmian. Poprawa funkcjonowania

społecznego, osi

ą

gni

ę

ta przez uczestnictwo w grupie, jest pierwszoplanowym celem pracy z grup

ą

. Prowadz

ą

cy

grup

ę

musi jednak mie

ć

znaczn

ą

wiedz

ę

, by móc wła

ś

ciwie i

ś

wiadomie kierowa

ć

grup

ą

, stosuj

ą

c okre

ś

lone

background image

8

zasady pracy grupowej. List

ę

takich zasad po raz pierwszy opracowała Clara A. Kaiser ponad siedemdziesi

ą

t lat

temu, ale wci

ąż

nie straciła ona na swej aktualno

ś

ci.

1.

Pracownik

socjalny

pracuj

ą

cy

z

grup

ą

spełnia

rol

ę

wspomagaj

ą

cego

i ułatwiaj

ą

cego. Oznacza to,

ż

e jago celem jest pomaganie członkom grupy oraz grupie jako cało

ś

ci w

zdobywaniu wi

ę

kszej samodzielno

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci samopomocy. Zasad

ę

t

ę

nazwałabym zasad

ą

kształtowania autonomi grupy.

2.

Okre

ś

laj

ą

c sposób udzielania pomocy, prowadz

ą

cy powinien korzysta

ć

z metod naukowych w ustalaniu

faktów (obserwacji), analizie i diagnozie w stosunku do jednostki, grupy i otoczenia społecznego – zasada

stosowania wiedzy naukowej w organizacji procesu grupowego.

3.

Metoda pracy z grup

ą

zakłada,

ż

e pracownik socjalny / pedagog nawi

ąż

e z grup

ą

i jej członkami

ukierunkowane stosunki i

ś

wiadomie skoncentruje si

ę

na potrzebach jednostek oraz celach grupy

okre

ś

lonych przez wypowiedzi i zachowania jej członków, a tak

ż

e oczekiwaniach instytucji prowadz

ą

cej

przypadek (grup

ę

). Zasad

ę

te nazwałabym zasad

ą

nie

ś

wiadomego i intencjonalnego kierowania

interakcjami w grupie.

4.

Jednym z wa

ż

niejszych narz

ę

dzi słu

żą

cych osi

ą

gni

ę

ciu takiej relacji jest

ś

wiadome wykorzystanie przez

pracownika socjalnego / pedagoga swojej osobowo

ś

ci – zasada samowiedzy i

ś

wiadomego czerpania z

własnych zasobów.

5.

Pracownik socjalny / pedagog powinien okazywa

ć

akceptacj

ę

dla ludzi, ale nie dla wszystkich ich zachowa

ń

.

Konieczne jest tu z jednej strony poczucie empatii, a z drugiej realizacja społecznych wymogów i zada

ń

,

zgodnie z przyj

ę

tymi normami – zasada akceptacji grupy i rozumnej empatii.

6.

Punktem wyj

ś

cia pracy z grup

ą

jest jej stan obecny. Nale

ż

y pozwoli

ć

grupie na własny rozwój, ale

narzucaj

ą

c jej od razu zewn

ę

trznych rygorów. Grupa winna w procesie tworzenia i realizacji celów

funkcjonowania wytwarza

ć

własny system norm i wzorców zachowa

ń

zasada uznania autonomii grupy.

7.

Zasada konstruktywnego stosowania ogranicze

ń

, oznacza,

ż

e nale

ż

y je nakłada

ć

rozwa

ż

nie, zarówno

wobec jednostek, jak i cało

ś

ci grupy. Formy takiego działania mog

ą

by

ć

ż

ne i obejmuj

ą

: osobiste cech

prowadz

ą

cego grup

ę

(jako autorytet), materiały do programu (rodzaj stosowanych

ć

wicze

ń

), kontrol

ę

interakcji w grupie, budzenie refleksji u członków nad okre

ś

lonymi przejawami zachowa

ń

.

8.

Zasada indywidualizacji jest tak

ż

e jedn

ą

z zasad pracy z grup

ą

i polega na tym,

ż

e jednostka nie rozpływa

si

ę

, nie gubi w cało

ś

ci grupy, lecz poprzez odpowiednie kierowanie grup

ą

wzbudza si

ę

w niej poczucie

własnej indywidualno

ś

ci (swoisto

ś

ci jej sytuacji i problemu w kontek

ś

cie grupowym) i mo

ż

liwo

ść

brania

udziału w cało

ś

ci procesu wychowania, opieki, pomocy, terapii w grupie.

9.

Zastosowanie procesu interakcyjnego to umiej

ę

tno

ść

zrównowa

ż

enie grupy, zezwolenia na konflikt, gdy to

konieczne,

i

powstrzymanie

go,

gdy to szkodliwe. To tak

ż

e zdolno

ść

udzielania pomocy poszczególnym członkom nie tylko poprzez

po

ś

wi

ę

canie im osobistej uwagi, ale tak

ż

e przez umieszczenie go w relacjach z innymi członkami grupy –

zasada

ś

wiadomego równowa

ż

enia konfliktów w grup.

10. Zasada komunikacji jest tak

ż

e jedn

ą

z zasad, któr

ą

z rozmysłem nale

ż

y stosowa

ć

w pracy z grup

ą

.

Zrozumienie mi

ę

dzy członkami grupy stanowi o jej prawidłowym funkcjonowaniu i realizowaniu celu

grupowego. Rol

ą

pracownika socjalnego / pedagoga jest

ś

wiadome stosowanie

ś

rodków werbalnych i

niewerbalnych oraz umiej

ę

tne ich rozumienie (interpretowanie) przez wszystkich uczestników procesu

grupowego.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
metoda pracy grupowej metoda indywidualnego przypadku pedagogika społeczna
Metoda pracy grupowej met ćw
Metoda pracy grupowej
METODA PRACY GRUPOWEJ wg Kazimiery Wodz, Praca Socjalna I-III
Metoda pracy grupowej
Metoda pracy grupowej
Proces pielęgnowania jako metoda pracy
Metoda pracy socjalnej z indywidualnym przypadkiem
ZASADY I TECHNIKI PRACY GRUPOWEJ
2 METODA PRACY Z INDYWIDUALNYM PRZYPADKIEM
cwicz mechanika budowli przemieszczen metoda pracy wirtualnej
SPG wyklady doc, Wstęp pojecia, Systemy pracy grupowej
Metoda pracy socjalnej z grupą cz 1
cwicz mechanika budowli przemieszczen metoda pracy wirtualnej
metoda pracy środowiskowej, resocjalizacja(1)
18 planowanie pracy grupowej, PWSB ZZL licencjat
Pedagogika zabawy jako forma pracy grupowej, Wychowanie przedszkolne

więcej podobnych podstron