Metoda pracy grupowej

Agnieszka Szczepaniak

Klaudia Smółka

Magdalena Kruk

Małgorzata Kucińska

Jak to się zaczęło?

Lata 60

Lata 60

Clara A.

Kaiser

Clara A.

Kaiser

Aleksande

r Kamiński

Aleksande

r Kamiński

Można sądzić, że do rozwoju metody grupowej
przyczyniło
si ę tak że aplikowanie podejścia funkcjonalnego w
pracy
z przypadkiem oraz związany z tym rozwój agencji
(instytucji) oferujących określone rodzaje świadczeń,
usług
i poradnictwa na rzecz określonych grup klientów i
klas ich problemów.

Definicje metody grupowej

Gisela Konopka

Allan Brown

Charles D. Garvin

Aleksander Kamiński

Pracownik socjalny (pedagog), pracujący z

grupą, wykorzystuje swoją znajomość

organizacji

i funkcjonowania grupy do wywarcia wpływu

na funkcjonowanie i przystosowanie jednostki.

Oddziałując bezpośrednio na grupę,

odpowiednio ją organizując i prowadząc,
pracownik socjalny (pedagog) pośrednio

wywiera wpływ na funkcjonowanie

i przystosowanie jednostki. Jednostka, bowiem
pozostaje głównym przedmiotem troski, grupa

zaś narzędziem rozwoju i zmian.

RODZAJE GRUP STOSOWANE W METODZIE

PRACY GRUPOWEJ

Pierwsze programy na rzecz grup istniały wcześniej niż
profesjonalna praca socjalna z grupami.

Przykładem zastosowań może być ruch organizowany

w ramach YMCA (Young Men Christian Association) i jej
żeński odpowiednik YWCA (Young Women Christian,
Association), który rozwinął się w Stanach
Zjednoczonych w drugiej połowie XIX wieku.

Odmiany grupowej pracy socjalnej realizowane są

zwykle w zorganizowanej działalności i organizacji,
zwanych ogólnie służbami społecznymi (socjal services),
czy szerzej – służbami na rzecz ludzi wymagających
pomocy i wsparcia (human services), poprzez
różnorodne formy działalności: terapeutyczne,
rewalidacyjne, resocjalizacyjne, edukacyjne i inne.

grupy rozwojowo-

wychowawcze

grupy rewalidacyjne

grupy psychoterapeutyczne

Grupy wyróżnione przez
Aleksandra Kamińskiego

Grupy rozwojowo-

wychowawcze

Znajdują zastosowanie przede wszystkim na

gruncie pracy kulturalno-oświatowej wśród
dzieci, młodzieży i dorosłych ale również np.
w instytucjach opieki oraz stowarzyszeniach
społecznych o profilu rekreacyjnym.

Obejmują one osoby o sposobie bycia nie

odbiegającym od normy, a ich głównym
zadaniem jest „służenie pomyślnemu
rozwojowi psychofizycznemu i kulturalnemu
wszystkim tym, którzy pragną samorozwoju.”

Grupy rewalidacyjne

Mają zastosowanie w stosunku do grup dzieci,

młodzieży i dorosłych, zagrożonych dewiacjami,

nieprzystosowaniem lub już dotkniętymi tymi

zjawiskami.

Grupy takie nastawione są na profilaktykę

niedostosowania społecznego i mogą być

organizowane w placówkach opiekuńczo-

wychowawczych, ogniskach wychowawczych,

kuratorskich ośrodkach pracy

z młodzieżą, świetlicach środowiskowych, domach

pomocy społecznej. Grupami rewalidacyjnymi

mogą być także rodziny problemowe.

Grupy psychoterapeutyczne

Nastawione są na poczynania ratownicze

i opiekuńcze w stosunku do osób

nieprzystosowanych społecznie,

przejawiających zachowania dewiacyjne

o zabarwieniu patologicznym.

Grupy takie maja służyć usprawnieniu

społecznego i psychicznego funkcjonowania

jednostek w oparciu o techniki

psychoterapeutyczne

Typologia

Henry’ego Zastrow’a



grupy rekreacyjne



grupy umiejętności rekreacyjnych



grupy socjalizacyjne



grupy terapeutyczne



grupy spotkaniowe



grupy edukacyjne



grupy samopomocy



grupy problemowe i decyzyjne

Grupy Reakcyjne

• powstają spontanicznie i często bez profesjonalnego

przywództwa. Takie grupy działają w placówkach

YMCA, YWCA, świetlicach osiedlowych, ośrodkach

sportu i rekreacji. Zajęcia w grupach mają

zapobiegać przestępczości i patologii poprzez

dostarczenie alternatywnych sposobów spędzania

wolnego czasu;

Grupy umiejętności rekreacyjnych

• mogą działać w placówkach takich jak przy grupach

rekreacyjnych, ale także w ośrodkach kultury i

instytucjach opiekuńczo-wychowawczych i

socjalnych. Są zorientowane zadaniowo i znacznie

większą rolę odgrywa w nich prowadzący grupę

(instruktor, trener), który musi mieć odpowiednie

przygotowanie zawodowe w danej dziedzinie.

Grupy socjalizacyjne

• specyficznymi celami funkcjonowania (organizowania)

takich grup jest rozwijanie kompetencji interpersonalnych

(komunikacyjnych), zwiększanie wiary we własne

możliwości, planowanie indywidualnej przyszłości. Grupy

takie mogą być prowadzone w zakładach resocjalizacyjnych,

poprawczych, ośrodkach dla samotnych matek, ośrodkach

dla ludzi starych, świetlicach środowiskowych, ogniskach

wychowawczych, domach dziecka a nawet szkołach;

Grupy terapeutyczne

• Terapia grupowa, stawiając sobie cele podobne do terapii

indywidualnej, dostarcza członkom grupy korzystnych

wzmocnień psychologicznych. Grupy pomagają swoim

członkom w opanowaniu ich problemów, pokazują, bowiem,

że inni też mają trudne problemy i że sobie z nimi radzą. W

grupach terapeutycznych najczęściej stosowaną techniką

jest trening asertywności, trening wrażliwości emocjonalnej,

psychodrama

i inne;

Grupy spotkaniowe

• Grupy takie stwarzają kontekst poznania innych i

rozwinięcia bardziej efektywnych sposobów interakcji i

komunikacji. Najczęściej stosowanymi technikami pracy w

tym przypadku są techniki komunikacyjne, autoekspresja,

trening wrażliwości. Grupy te mogą znaleźć zastosowanie

w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i socjalnych o

charakterze otwartym, klubach seniorów, klubach

„samotnych serc”;

Grupy edukacyjne

• Prowadzenie grup edukacyjnych wymaga wiedzy

specjalistycznej dotyczącej przedmiotu edukacji oraz

umiejętności dydaktycznych opartych na metodach

aktywizacji uczących się. Grupy takie mogą mieć

zastosowanie w różnych instytucjach edukacyjnych i

socjalnych. Przykładem mogą być grupy przygotowujące

rodziców adopcyjnych lub rodziców zastępczych, grupy

przygotowujące wolontariuszy do określonych zadań w

obszarze pomocy społecznej itp.;

Grupy samopomocy

• W grupach tych najczęściej wykorzystuje się

doświadczenia uczestników, uczenie się społeczne i

zasadę wzajemnej pomocy w rozwiązywaniu problemu.

Chociaż stanowią one ważne ogniwo w procesie pomocy,

powinny być nie podstawową metodą pracy socjalnej, ale

raczej kontynuacją funkcjonowania innych grup, np.

socjalizacyjnych lub terapeutycznych;

Grupy problemowe i decyzyjne

• Mogą być etapem pracy socjalnej, opiekuńczo –

wychowawczej czy społeczno – kulturalnej, np. terapii

rodziny, pracy samorządu danej placówki, zespołu

inicjującego organizację jakiejś imprezy rekreacyjnej.

Grupy te znajdują zastosowanie w pracy samych służb

społecznych, np. w realizacji takich celów jak:

opracowanie programów lub strategii pomocy w

odniesieniu do określonej grupy problemów socjalnych,

koordynowanie działań między placówkami (np. komisje

ds. opieki), usprawnienie usług danej placówki (np. zespół

kierownictwa placówki wraz z ekspertami spoza placówki

itp.).

ETAPY PRACY Z GRUPĄ

Polityka pracy edukacyjnej i rewalidacyjnej wskazuje,

że niezależnie od rodzaju grupy i podejścia, które

realizujemy w toku naszej profesjonalnej działalności,

dynamika życia grupy i świadomego stosowania

metody grupowej koncentruje się, na co najmniej

czterech etapach pracy:

1.

tworzeniu grupy,

2.

stabilizacji jej struktury i norm,

3.

realizacji jej celu

4.

i ocenienie efektów działania grupy, co stanowi
podstawę decyzji o dalszym istnieniu lub
rozwiązaniu.

Tworzenie grupy

Etap, na którym jednostki z różnymi oczekiwaniami,

potrzebami i doświadczeniami społecznymi

wkraczają do na ogół nieznanej sobie zbiorowości

innych, by stworzyć grupę (bądź wchodzą do już

istniejącej grupy).

Jeśli grupa powstaje z osób, które wcześniej stykały

się ze sobą w instytucjach, np. szkole, zakładzie

pracy, zakładzie opiekuńczo – wychowawczym,

poprawczym itp., odtwarzają pewne – przyjęte

wcześniej – więzy interpersonalne, które mogą

ułatwiać bądź utrudniać integrację grupy i

realizację jej zamierzeń.

Występować mogą także utrwalone skłonności do

podporządkowania się lub zależności od innych, w

tym również prowadzącego grupę.

Allan Brown proponuje realizację

następujących zadań, które

sprzyjają tworzeniu grupy.

Prowadzący pracę metodą grupową może

wykorzystać znane i wskazywane na tym

etapie techniki, a przede wszystkim:



· ułatwiać poznanie się uczestników grupy, stwarzając od
samego początku okazje do współdziałania



poszczególnych osób z innymi (np. stosując ćwiczenia typu
„poznajmy się);



· wyraźnie omówić cel tworzenia grupy i przeprowadzić
dyskusję, w której wszyscy mogliby się do tego



ustosunkować oraz ujawnić i poznać swoje oczekiwania;



· ustalić i omówić pewne „prawa” obowiązujące w grupie
oraz wzajemne zobowiązania,



· przedstawić własną koncepcję swojej roli i sposobów pracy
z grupą;



· dbać o to, aby wszyscy mogli „zaistnieć w grupie” i dać
poznać innym swoje silne strony;



· uruchomić wzajemną pomoc i współodpowiedzialność oraz
poczucie bezpieczeństwa;



· stworzyć atmosferę zrozumienia (opartą także na pewnych
technikach prawidłowej komunikacji)

Stabilizacji jej struktury i norm

Należy pamiętać, że struktura grupy to wzajemny

układ ról, pozycji, funkcji – zajmowanych przez

poszczególnych członków grupy wraz z

prowadzącym.

Dynamika rozwoju grupy wskazuje, że wzajemne

poznawanie się, nie tylko w toku autoprezentacji, lecz

także w trakcie świadomie aranżowanych działań

będzie prowadzić do stabilizacji struktury i norm

(grupa stanowi punkt odniesienia porównawczego dla

jej członków, jest także grupą nacisku.).

Kształtowanie struktury i norm jest etapem

krytycznym dla jej dalszego istnienie i rozwoju i może

przesądzać o jej efektywności w realizacji celów.

Prowadzący grupę powinien świadomie podejmować

działania:



ukierunkowujące określenie pożądanego miejsca
każdego z członków grupy w jej strukturze



podtrzymujące własną indywidualność członków
grupy z jednoczesną identyfikacją z jej normami i

celami funkcjonowania (wykorzystanie metod
zadaniowych);



korygujące zachowania niezgodne z przyjętymi
wcześniej zasadami;



intensyfikowanie współpracy w grupie,
prowadzące do pierwszych wspólnych sukcesów.

Ważnym zadaniem jest też orientowanie grupy

na problem, który ma być (niekoniecznie szybko
rozwiązany). Prześledzenie różnych reakcji w
stosunku do problemu i przemyślenie konsekwencji
danych zachowań.

W pracy z grupą na tym etapie wskazane jest

używanie sformułowań warunkowych, trybu
przypuszczającego, które sygnalizują swobodę
decyzji
i różnorodność wyborów, a prowadzącemu grupę
umożliwiają stymulowanie procesu.

Modelowanie, trenowanie i kształtowanie to

techniki, których wspólną cechą jest nauczanie
pożądanych zachowań. Modelowanie to zachowanie,
które ma być wzorem dla innych członków grupy.
Trenowanie to kierowanie i instruowanie w procesie
wykonywania zadań, które mają udoskonalić pewne
umiejętności. ..

…np. aktywizacja mniej aktywnych członków

grupy przez wzmacnianie u nich tych zachowań,

w których ożywią się.

Wymaga to wycofania uwagi wobec tych lub

wyciszenia aktywności tych, którzy są zwykle

bardziej aktywni, śmielsi. Technika ta

przeciwdziała utrwalaniu się niepożądanej

struktury grupowej, zdominowanej przez niektóre

osoby. Technikami pomocniczymi wobec działań

grupotwórczych jest utrwalanie wszelkich efektów

na piśmie. Chodzi tu zarówno o spisywanie

uzgodnionych norm i zasad pracy, jak

i dokumentowanie pomysłów, decyzji, procesów

rozwiązywania zadań, podziałów funkcji

i planów.

Członkowie grupy, będąc lojalni wobec innych,

mogą powstrzymywać się przed otwartym

formułowaniem pewnych dotyczących innych
uwag czy spostrzeżeń, które w danej kulturze

są uważane za negatywne.

W inscenizacji możemy symulować

rzeczywiste sytuacje, przekazywać je w

sposób pośredni, symboliczny, co usuwa

ewentualne urazy

i konflikty wewnątrz grupy i sprzyja jej

otwartości. Jako narzędzie nie tylko poznania,

ale i zmian struktury grupy można

wykorzystać także techniki socjometryczne.

Realizacja celu grupowego

To najbardziej produktywny etap procesu

grupowego, choć realizacja celu grupowego

zaczyna się znacznie wcześniej.

Ocena pracy z grupą i decyzja o jej

dalszym losie

Jest stałym elementem korygującym działania

w grupie ze względu na cel i realizuje się sprawnie

dzięki informacji zwrotnej

i wielokrotnej weryfikacji pewnych działań

w całym cyklu procesu grupowego.

Jest także nieodzownym elementem pracy grupowej w

momencie osiągania przez nią planowanych

rezultatów lub w momencie konieczności zakończenia

procesu grupowego.

Ewaluację taką należy przeprowadzić nie tylko

podczas dyskusji, ale także pisemnie, na papierze,

wykorzystując kwestionariusze (ankiety, wywiadu),

opracowane specjalnie dla tego celu przez

uczestników lub prowadzącego grupę, opinie

uczestników, ich wytwory itp.

Ocena taka powinna uwzględniać różne aspekty

funkcjonowania grupy i prowadzącego grupę oraz

istotne z punktu widzenia celu grupy efekty i

niedociągnięcia.

Zakres i wyniki oceny powinny być przedyskutowane

ze wszystkimi uczestnikami grupy. W grupie

efektywnej wytwarzają się silne więzi emocjonalne,

które trudno zerwać, może powstać pewien rodzaj

uzależnienia od grupy i lęk przed jej utratą. Toteż

praca z grupą – od samego początku jej

funkcjonowania – powinna być nastawiona na

przygotowanie uczestników do jej rozwiązania.

Chodzi o względnie jasne sformułowanie tej kwestii.

Skoro celem pracy z grupą jest usprawnienie

funkcjonowania jednostek w ich rzeczywistym

środowisku, to należy dążyć do tego, aby jak

najszybciej zaczęły radzić sobie same.

MODELE PRACY Z GRUPĄ

Metoda pracy z grupą, stosowana

umiejętnie

i profesjonalnie przez osobę kompetentną

i wrażliwą, może pomóc grupie:



· osiągnąć wspólnie założone cele;



· dokonać pożądanych zmian u osób
doznających problemów osobistych,
rodzinnych zawodowych,
przystosowawczych



· wspomóc samorozwój i wzbogacić
osobowość



· zastosować połączenie terapii, osobistego
samorozwoju i samospełnienia

Catheri

ne P.

Papell

Catheri

ne P.

Papell

Beulah

Rothma

n

Beulah

Rothma

n

Podkreślają,
że cele i
zadania
stojące przed
grupą
stanowią o
wyborze
modelu pracy.
Wypełniają
one trzy
odstawowe
modele

Model celów społecznych

Obejmuje działania, które zapewniają grupie

korzyści społeczne na poziomie społeczności

lokalnej.. Praca z grupami według tego

modelu przybiera charakter zajęć

kreatywnych, rekreacyjno– sportowych,

rozwojowo – wychowawczych, umiejętności

rekreacyjnych itp.

Model celów naprawczych –terapeutyczny

Jest zorientowany klinicznie. Oznacza to, że jednostki

będące uczestnikami zajęć grupowych już przejawiają

określone dewiacje lub patologie i są nośnikami określonych

problemów indywidualnych, grupowych, społecznych.

W modelu tym grupa spełnia rolę czynnika zmiany, a

prowadzący grupę poprzez stosowanie różnych form

i technik terapii ułatwia interakcję między członkami grupy,

świadomie prowadząc do zmian i poprawy funkcjonowania

jednostek w grupie i poza nią.

Model ten może mieć szerokie zastosowanie w instytucjach

resocjalizacyjnych, poradniach specjalistycznych, ośrodkach

terapeutycznych (np. dla osób uzależnionych), a realizowany

jest przez grupy rewalidacyjne, resocjalizacyjne,

socjalizacyjne, terapeutyczne.

Model celów opartych na wzajemności

Przyjmuje się w nim, że jednostkę można zbadać,

zrozumieć i leczyć (resocjalizować), tylko w kontekście

licznych systemów i podsystemów społecznych (kręgów

środowiskowych), do których ona należy.

Jednostka w tym rozumieniu jest istotą kształtowaną

i modyfikowaną przez jej relacje, stosunki z innymi

jednostkami i instytucjami społecznymi. Współzależność

między nią a społeczeństwem jest punktem wyjścia w

pracy z jednostką w małej grupie, która staje się polem,

na którym można kultywować i usprawniać

funkcjonowanie indywidualne i społeczne. Podstawą pracy

grupowej według tego modelu staje się wzajemny system

pomocy w grupie. System taki nie zależy od problemu,

jaki grupa ma do rozwiązania, lecz jest warunkiem

koniecznym jego rozwiązania.