- 1 -

Koszt jako kategoria badawcza RK 4.X.2009

1.

Nakład – wykorzystywane w toku prowadzonej działalności gospodarczej zasoby

wyrażone w naturalnych jednostkach miary;

2.

Nie każdy koszt jest wydatkiem – np. amortyzacja.

3.

Każdy koszt zwykle łączy się w wydatkiem.

4.

Nie wszystkie wydatki są kosztami – np. zobowiązanie z tytułu podatku VAT, zapłata raty

kapitałowej kredytu.

5.

Wydatek wiąże się z obiegiem pieniądza i oznacza rozchód środków pieniężnych np. zakup

materiałów. W ramach wydatków stanowiących koszt funkcjonowania jednostki możemy

zaobserwować rozbieżność czasową pojawienia się tych kategorii ekonomicznych

(wydatek – koszt, koszt – wydatek, koszt = wydatek). Np. jednostka wynajmuje lokal przez

cały rok, czynsz za wynajmowany lokal płaci „z dołu” tj. na koniec roku; przez cały rok

czynsz jest kosztem, a nie wydatkiem do momentu, aż do momentu zapłaty.

Wydatek – zasada kasowa

Koszty – zasada memoriału

6.

Każdy koszt zwykle łączy się z wydatkiem.

7.

Strata - wyraża nieekwiwalentne i niecelowe zmniejszenie składników majątkowych,

pomniejszające wynik jednostki gospodarczej.

8.

Kosztem przedsiębiorstwa jest:

a)

wartość zakupionych środków trwałych,

b)

wartość zakupionych licencji,

c)

zapłata za opłaty notarialne,

d)

zakup materiałów do magazynu.

7.

Koszty kontrolowane – koszty, których wysokość i struktura jest pochodną decyzji

kierownika danego ośrodka odpowiedzialności.

Np. kierownik produkcji

Kosztem kontrolowanym (zależnym)

jest remont i serwis maszyn produkcyjnych

(kierownik ma wpływ na wielkość kosztów, bo może zamówić jakiś renomowany serwis -

droższa wersja - bądź skorzystać z usług jakieś tańszej firmy).

Koszty

niekontrolowane

(niezależne)

–

koszty,

na

których

wartość

i strukturę nie ma wpływu kierownik danego ośrodka odpowiedzialności.

Np. kierownik produkcji

Kosztem niekontrolowanym jest amortyzacja, jak również magazyn materiałów (jest na

produkcji, aczkolwiek to dział zaopatrzenia jest odpowiedzialny za zamówienia materiałów).

- 2 -

Koszty kontrolowane w ramach działu produkcji, na które ma wpływ kierownik to:

a)

koszty amortyzacji,

b)

magazyn materiałów,

c)

koszty remontów i serwis maszyn.

8.

Podatek dochodowy od osób fizycznych,(czym jest – jest wydatkiem bądź, czym nie jest –

nie jest kosztem; naliczony PD jest zobowiązaniem do budżetu).

9.

Podatek dochodowy zaliczamy do rodzaju kosztów:

a)

zużycie materiałów,

b)

podatki i opłaty,

c)

żadna z powyższych odpowiedzi

10.

Koszty relewantne = koszty istotne

– to koszty przyszłe, mające wpływ na wybór

określonego wariantu działania (bierzemy pod uwagę te koszty, gdy rozwiązujemy problem

decyzyjny).

11.

Opłata jest ekwiwalentna – tym różni się od podatku.

12.

Koszty

przesądzone

–

koszty

wywołane

decyzjami

podjętymi

w okresach poprzednich, których nie można uniknąć czy zmienić na etapie podejmowania

decyzji bieżących.

13.

Koszty przyszłe – możemy ich uniknąć; są zależne od rodzaju podjętej decyzji w

bieżącym okresie.

14.

Koszty utraconych korzyści (koszty alternatywne) – aktualne, dwa alternatywne

rozwiązania; koszty te oznaczają dochody utracone w wyniku zaniechania jednego

działania, na rzecz drugiego; pojawiają się zawsze, gdy stoimy przed jakimś wyborem;

decydując się na jedno rozwiązanie, rezygnujemy z innego.

15.

Rachunek kosztów dotyczy kosztów podstawowej działalności operacyjnej.

16.

Funkcja decyzyjna – rachunek kosztów działań (ABC).

Funkcja kontrolna – budżetowanie.

Funkcja analityczna – analiza rentowności.

Funkcja fiskalna – aspekt rachunkowości podatkowej.

Funkcja statystyczna – przekazywanie danych do np. GUS-u – F-01 raz na kwartał.

17.

Rachunek kosztów dotyczy zarówno rachunkowości finansowej jak i zarządczej; ma

charakter sprawozdawczy i decyzyjny.

18.

Ex post

– rachunek kosztów rzeczywistych; pomiar dotyczy kosztów faktycznie

poniesionych; zbiorczy rachunek kosztów; koszty historyczne.

19.

Ex ante

– rachunek kosztów apriorycznych - postulowanych; rozdzielczy rachunek

kosztów; występują koszty niezbędne, pożądane; koszty planowane, przewidywane,

normatywne, standardowe.

20.

Cechy kosztu – wartościowe ujęcie, zużycie czynników produkcji, przypisanie do okresu,

wystąpienie efektu (celowe zużycie).

- 3 -

(bak notatek z drugiej godziny rachunku kosztów)

Rachunkowość zarządcza - wprowadzenie RZ 18.X.2009

1.

Co istotnie odróżnia rachunkowość finansową i zarządczą?

Cecha

Rachunkowość finansowa

Rachunkowość zarządcza

Użytkownicy

Usytuowani na

zewnątrz

podmiotu

Usytuowani głównie

wewnątrz

jednostki

Wymagania

prawne

Regulacje prawne, ustawa o

rachunkowości, kodeks handlowy,

prawo podatkowe, prawo

ubezpieczeń społecznych, itp.

Brak regulacji prawnych. Prowadzenie

zależy od przedsiębiorstwa

Przyjęte zasady

wyceny

Zastosowanie jednolitych zasad

nadrzędnych np. kosztu

historycznego

Stosowana każda zasada użyteczna dla

podejmowanej decyzji: zasada kosztu

historycznego, kosztu odtworzenia,

wartości ekonomicznej, wartości

likwidacyjnej netto

Cechy

informacji

Dokładność, sprawdzalność, ciągłość,

porównywalność, prawidłowość –

zapewnienie wiarygodnych i

rzetelnych danych

Istotność, szybkość, koszt pozyskania – z

góry nastawiona na cel, w którego

realizacji ma być wykorzystana

Wymiar

czasowy

Odwzorowuje zdarzenia przeszłe,

zaistniałe. Jest źródłem opisów

historycznych

Koncentruje się głównie na informacjach

opisujących przyszłość. Ukazywanie

projekcji zachowania się zmiennych

decyzyjnych. Informacja historyczna

wykorzystywana dla sprzężenia zwrotnego

wspiera zarządzanie przez cele i wyjątki

Częstotliwość

Ścisła periodyzacja: rok, miesiąc itd.

Elastyczne cykle sprawozdawcze

Zakres raportów

i sprawozdań

Sprawozdawczość sporządzana dla

przedsiębiorstwa jako całości,

ujawniane, o jednolitym układzie

Sprawozdania i raporty szczegółowe

sporządzane w przekroju ośrodków

odpowiedzialności, produktów, kierunków

sprzedaży itp. Dowolny układ

Przedmiot
informacji

Informacje wartościowe, historyczne

wsparte danymi ilościowymi

Informacje ilościowe, wartościowe,

jakościowe (finansowe i niefinansowe)

Rodzaj kontroli

Rewizja księgowa i zewnętrzna oraz

wewnętrzna kontrola finansowa

Sama w sobie jest instrumentem

kierowniczej kontroli efektywności i

skuteczności działania. Wykorzystuje

kryteria i mierniki motywujące

Rachunkowość zarządcza

Rachunkowość finansowa

Cel – dostarczanie informacji

kierownictwu przedsiębiorstwa celem

podejmowania optymalnych decyzji

Cel – dostarczanie informacji odbiorcom zewnętrznym

(otoczenie jednostki gospodarczej: kredytodawcy, dostawcy i

odbiorcy, konkurenci, agendy rządowe i władze lokalne,

kapitałodawcy, związki zawodowe, załoga)

Istota – jest to rachunkowość

wewnętrzna, zindywidualizowana i

dostosowana do obecnych i przyszłych

potrzeb jednostki

Istota – jest to rachunkowość zewnętrzna, oparta o ramy

prawne (prawo bilansowe)

Treścią rachunkowości zarządczej jest

informacja i zarządzanie

Treścią rachunkowości finansowej jest zabezpieczenie interesów

otoczenia podmiotu gospodarczego

Cechą wspólną jest dostarczanie informacji.

- 4 -

2.

Instrument przydatny przy podejmowaniu decyzji krótkookresowych.

a) rach. operacyjna

b) rachunek kosztów zmiennych

c) próg rentowności

d) wszystkie decyzje mają charakter długookresowy

3. Problemy decyzyjne rozwiązywane w ramach rachunkowości zarządczej:

o

Utrzymanie płynności finansowej w przedsiębiorstwie

o

Sterowanie obiegiem środków obrotowych

o

Sterowanie ekonomiką środków trwałych

o

Sterowanie kosztami

o

Kalkulacje i decyzje cenowe

o

Polityka produkcji i sprzedaży

o

Osiąganie stałego wzrostu wydajności i produktywności

o

Stymulacja aktywności załogi

o

Raporty i sprawozdania dla zarządzających

o

Zwiększanie skuteczności systemu planowania i kontroli.

4.

Długookresowym celem przedsiębiorstwa jest:

1)

Zysk

2)

Zwiększenie wartości przedsiębiorstwa!!!

3)

Przewaga konkurencyjna

Utrzymanie płynności nie jest celem samym w sobie, jest warunkiem koniecznym do

osiągnięcia celów krótko- i długookresowych.

5.

Strategiczna rachunkowość zarządcza jest narzędziem wspomagającym proces

opracowywania strategii działania jednostki gospodarczej poprzez:

•

Określenie

obszarów

działalności

przedsiębiorstwa,

jego

celów

i zadań,

•

Identyfikację najważniejszych konkurentów jednostki gospodarczej,

•

Ustalenie pozycji przedsiębiorstwa i sposobów jego działania wobec przedsiębiorstw

konkurencyjnych,

•

Ocenę zmian zachodzących w otoczeniu jednostki gospodarczej, wpływających i

kształtujących jej pozycję,

•

Precyzyjne

określenie

celów

działalności

przedsiębiorstwa

z uwzględnieniem różnic w stosunku do jego konkurentów.

- 5 -

Cechy

Operacyjna

rachunkowość zarządcza

Strategiczna

rachunkowość zarządcza

Poziom zarządzania

Zarządzanie operacyjne

Zarządzanie strategiczne

Horyzont czasowy

Krótki okres

Długi okres

Odbiorcy informacji

Kierownictwo szczebla

operacyjnego

Naczelne kierownictwo

podmiotu

Kryterium optymalizacji
decyzji

Zysk

Wartość przedsiębiorstwa

Kryterium sprawności
działania

Nadwyżka pieniężna

Pozycja konkurencyjna

przedsiębiorstwa

Wymiar zadań

Zadania ilościowe

Zadania jakościowe

Przedmiot zadań

Efektywne wykorzystanie

zasobów

Rozwój przedsiębiorstwa

Charakterystyka zadań

Zadania bieżące

Warianty działalności

Rodzaj uwarunkowań

Uwarunkowania wewnętrzne

Uwarunkowania zewnętrzne

Wymiar czasowy
informacji

Teraźniejszość

Perspektywiczność

Zaangażowanie
środków

Środki dostępne w danym

okresie

Środki zaangażowane w

długim okresie

Orientacja decydentów

Produkcja

Rynek

6. Rachunkowość zarządcza rozwijała się:

- od lat 20. XX w Polsce,

- od lat 30. XX na świecie (w USA przed wojną),

- od lat 50. XX Niemcy,

- lata 80. zarządzanie kosztami – Japończycy

- początek lat 90. XX –

Rachunek kosztów zmiennych RK, RZ 18.X.2009

Direct Costing

1. Jest instrumentem rachunkowości zarządczej. Wspiera decyzje menedżerskie.

Przychody – Koszty zmienne = Marża Brutto

Marża Brutto – Koszty stałe = Wynik Finansowy

Marżą Brutto > Koszty stałe

2. Pierwsze systemy rachunku kosztów zmiennych wykształciły się już w latach 30. ubiegłego

wieku. Od rok 1933 datuje się w USA rozwój rachunku kosztów zmiennych, od 1937 roku w

Wielkiej Brytanii.

Direct Costing po raz pierwszy zastosował Harris w 1936 r. w USA.

3.

Cena sprzedaży – Koszty zmienne jednostkowe = Jednostkowa Marża Brutto

-> MBj jest kryterium oceny rentowności wyrobu lub usługi.

4.

WF = MB - Ks

- 6 -

5.

Koszty zmienne sprzedaży – np. koszty opakowań

Koszty stałe sprzedaży – np. koszty utrzymania działu sprzedaży

Koszty pośrednie zmienne – np. koszty energii na produkcji

Koszty pośrednie stałe – np. koszt czynszu za halę produkcyjną

Koszty stałe to takie, których poziom nie jest uzależniony od wielkości produkcji, czy

stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych, (Ksj wykazują wartość malejącą) np.

- amortyzacja majątku trwałego,

- koszty utrzymania zarządu jednostki,

- wartość zużytych materiałów pomocniczych,

- podatek od nieruchomości.

Koszty zmienne to takie, których poziom zależy od wielkości produkcji, np. zużycie

materiałów bezpośrednich, wynagrodzenia pracowników bezpośrednio-produkcyjnych, zużycie

energii przemysłowej.

5. Metody podziału kosztów na stałe i zmienne:

Metody merytoryczne (niestatystyczne):

-

księgowa

(wady:

subiektywizm,

pracochłonność;

zaleta:

precyzyjny

podział,

zasada: od szczegółu do ogółu – m. indukcji)

- inżynieryjna (precyzja; technolog kwalifikuje: koszt s czy z),

- wykresów korelacyjnych.

Metody formalne (statystyczne):

- odchyleń krańcowych,

- regresji liniowej,

- najmniejszych kwadratów.

6. Od ogółu do szczegółu – metoda dedukcji

Od szczegółu do ogółu – metoda indukcji

7.

Współczynnik elastyczności kosztów – E

- informuje nas o ile wzrosną koszty przy

wzroście produkcji o 1%.

E = ∆K/K / ∆P/P (P – produkcja)

– im niższy współczynnik tym lepiej

E<1 lub E=1 – pozytywnie

; E>1 – negatywnie

E>1

– koszty rosną szybciej od przyrostu wielkości produkcji

E<1

– koszty rosną wolniej od przyrostu wielkości produkcji

E=1

– koszty rosną w takim samym tempie jak przyrost wielkości produkcji.

9.

Marża brutto powinna być maksymalizowana! Im większa tym lepiej.

Jest metodą oceny efektywności – rentowności.

10.

Jaka była przyczyna powstania rachunku kosztów działań (ABC)

- antidotum na wzrost kosztów pośrednich, stałych.

10. Skutki wzrastającego udziału kosztów stałych w kosztach całkowitych

- 7 -

podmiotów gospodarczych.

- mała elastyczność przedsiębiorstw – trudności w dostosowaniu się do zmian rynkowych,

- mała elastyczność cen w przypadku spadku popytu,

- szybka utrata rentowności w przypadku niewykorzystania posiadanych zdolności

produkcyjnych.

11.

Koszty stałe użyteczne – część kosztów stałych, która dotyczy zdolności produkcyjnych

uruchamianych do zrealizowania produkcji w danym okresie.

koszty stałe okresu / posiadane zdolności produkcyjne * aktualny poziom produkcji

Koszty stałe nieużyteczne (nieuzasadnione, puste) - koszty stałe związane z

utrzymaniem gotowości do wykorzystania części potencjału gospodarczego podmiotu.

koszty stałe okresu / posiadane zdolności produkcyjne * posiadane zdolności produkcyjne /

aktualny poziom produkcji

System wieloblokowy i wielosegmentowy – opiera się na wielości marż brutto. Stosują je

m.in. zakłady farmaceutyczne – mają wiele regionów. Wiele bloków: np. płaszcze, kurtki,

spodnie.

12.

Różnica w ustalaniu WF na podstawie rachunku kosztów zmiennych i pełnych.

Różnica zależy od wartości zapasów.

Wnioski:

Jeżeli cała produkcja okresu zostaje sprzedana i nie występują koszty puste to WF

w rachunku kosztów zmiennych i pełnych jest jednakowy.

14.

Zalety rachunku kosztów zmiennych:

Dostarcza informacji do podejmowania decyzji

Ułatwia analizę zależności pomiędzy wielkością produkcji kosztami a zyskiem

Wykorzystywany jest w procesach decyzyjnych dotyczących polityki cenowej

w obszarze DGC.

Stanowi podstawę właściwej oceny rentowności produktów, poprzez wprowadzenie

jednostkowej marży brutto

Daje podstawę wyodrębnienia kosztów stałych produkcji i ich nieuwzględniania

w procesie wartościowania kategorii bilansowych, co pozwala na uniknięcie „produkcji

na skład” celem zwiększania wyniku finansowego

Wspiera proces budżetowania kosztów

15.

Wady rachunku kosztów zmiennych:

Ściśle uzależnia się od jakości metodyki podziału kosztów całkowitych na stałe

i zmienne

Wykazuje małą przydatność w podejmowaniu decyzji długookresowych

Brak kompatybilności tego modelu z systemem rachunkowości finansowej (inne

wymogi informacyjne odbiorców zewnętrznych, brak spełnienia zasady współmierności

przychodów i kosztów, niedopasowanie modeli ewidencyjnych)

- 8 -

Duża orientacja na marżę brutto, może powodować mniejsze zainteresowanie kosztami

stałymi, których udział w kosztach całkowitych sukcesywnie wzrasta

Rachunek kosztów pełnych

Rachunek kosztów zmiennych

Użytkowany dla potrzeb zewnętrznych i wewnętrznych

Przydatny przy podejmowaniu decyzji długoterminowych

Wynik na sprzedaży zależy od wielkości produkcji i sprzedaży

Mało przydatny przy kontroli działalności segmentów

Zwiększa wpływ zapasów na wynik na sprzedaży

Dzieli stałe koszty produkcyjne na poszczególne wyroby

Użytkowany dla potrzeb wewnętrznych

Przydatny przy podejmowaniu decyzji krótkookresowych

Wynik na sprzedaży zależny od wielkości sprzedaży

Przydatny do monitorowania działalności segmentów

Niweluje wpływ zapasów na wynik na sprzedaży

Traktuje wszystkie koszty stałe jako koszty okresu

Produkcja wyższa od sprzedaży – rosną wówczas zapasy wyrobów - wynik na sprzedaży wyższy przy

zastosowaniu rachunku kosztów pełnych, ponieważ część kosztów stałych jest aktywowana w zapasach.

W rachunku kosztów zmiennych koszty stałe odnoszone są w całości na wynik danego okresu.

Produkcja niższa od sprzedaży – maleją zapasy wyrobów -wynik na sprzedaży wyższy przy

zastosowaniu rachunku kosztów zmiennych, ponieważ w rachunku kosztów stałych część kosztów stałych

faktycznie poniesionych w poprzednim okresie jest doliczana do bieżących kosztów.

Produkcja równa sprzedaży - wynik na sprzedaży równy przy zastosowaniu obydwu rachunków

kosztów, (brak zapasów).

Nadwyżka przychodów nad kosztami zmiennymi, nazywana

marżą brutto,

ma

pokryć koszty stałe i zapewnić przedsiębiorstwu zysk!

DGC – dolna granica ceny nie może być niższa niż: (DGC >= Kzj)

a)

K całkowity

b)

Kzj

c)

K stały

d)

Nie może być wyznaczona

Nie możemy sprzedać za mniej niż wartość K zmienny jednostkowy.

Kalkulacja kosztu jednostkowego -metody

RK 18.X.2009; 8.XI.2009

Celem rachunkowości finansowej jest ustalenie WF na koniec każdego okresu.

Techniczny koszt wytworzenia nie obejmuje: kosztów sprzedaży oraz zarządu.

Całkowity koszt wytworzenia nie obejmuje tylko kosztów sprzedaży.

Techniczny koszt przerobu nie obejmuje: materiałów i energii, innych kosztów

bezpośrednich, kosztów zarządu i sprzedaży.

- 9 -

Kcj – instrument rachunkowości zarządczej.

Kalkulacja ex-ante – wstępna.

Kalkulacja w trakcie wykonywania działań

Kalkulacja ex-post - wynikowa.

Kalkulacja przy produkcji łącznej (np. masarnia) – produkt główny, produkt uboczny, odpady

(tych nie kalkulujemy).

Kosztami okresu są: koszty sprzedaży i koszty zarządu.

Analiza CVP RZ, RK 8.XI.2009

Analiza koszt-wielkość produkcji-zysk

Instrument krótkookresowy! Narzędzie rachunkowości zarządczej.

Próg rentowności – punkt krytyczny – to punkt, w którym przychody ze sprzedaży

produktów pokrywają koszty całkowite (operacyjne) prowadzonej działalności. Rozdziela całą

działalność jednostki na strefę, w której realizuje ona zysk oraz ponosi straty.

Przychody = Koszty -> Zysk= 0

Próg rentowności to próg, od którego zaczynamy zarabiać.

Gdy próg rentowności

wynosi 100 szt., to przy 101 szt. zaczynamy zarabiać :-)

Próg rentowności powinien być minimalizowany!

Ilościowy i wartościowy próg rentowności dla asortymentu.

Ilościowy próg rentowności: Ks / cena – Kzj

Wartościowy próg rentowności: Ilościowy próg rentowności * wielkość produkcji

lub Ks * [1 – (Kz / cena)]

Wzrost ceny sprzedaży spowoduje obniżenie progu rentowności.

Spadek ceny sprzedaży spowoduje zwiększenie progu rentowności.

Wzrost kosztów stałych spowoduje zwiększenie progu rentowności.

Spadek kosztów stałych spowoduje obniżenie progu rentowności.

Wzrost kosztu zmiennego spowoduje zwiększenie progu rentowności.

Spadek kosztu zmiennego spowoduje obniżenie progu rentowności.

Margines bezpieczeństwa (inaczej marża bezpieczeństwa)

Brak zapasów, stałość kosztów

Założenia:

1.

Rozmiar prowadzonej działalności jest jedynym czynnikiem wpływającym na koszty i ich

zachowanie.

2.

Koszty całkowite dzielimy na koszty zmienne i koszty stałe.

3.

Koszty zmienne wykazują liniowy charakter zmian względem zmian wielkości produkcji.

4.

Cena jednostkowa sprzedaży jest wielkością stałą niezależną od warunków rynkowych.

- 10 -

5.

Nie rozważa się produkcji na zapas, co oznacza, że wielkość produkcji okresu zrównuje się z

wielkością sprzedaży w okresie objętym analizą CVP

(brak zapasów!)

6.

Nie uwzględnia się zmian wydajności, produktywności i wpływu nadzoru kierownictwa na

zmianę kosztów.

7.

Przyjmuje się stałość kosztów zmiennych w odniesieniu do przyjętego okresu czasu i

właściwego przedziału rozmiarów działalności.

8.

Istniej stała struktura produkcji, sprzedaży poszczególnych wyrobów.

Koszty zmienne rosną proporcjonalnie.

Marża brutto (marża kontrybucyjna)

Marża brutto – odpowiada wartości części przychodów ze sprzedaży przeznaczonych na

pokrycie kosztów stałych i wygenerowanie założonego wyniku finansowego.

Marża brutto – odpowiada tej części przychodów ze sprzedaży, które podmiot gospodarczy

winien wykorzystać na utrwalenie i/lub poprawę swojej pozycji rynkowej.

Marża brutto - stanowi różnicę pomiędzy przychodami i realizowanymi ze sprzedaży

produktów i usług, a kosztami zmiennymi

(przychody – produkcyjne i nieprodukcyjne koszty zmienne = marżą brutto).

Marża brutto – powinna być wielkością dodatnią (cena sprzedaży > koszty zmienne

sprzedawanego produktu usługi), lecz nie gwarantuje to realizacji dodatniego WF.

Stopa marży brutto: MB / przychody * 100%

Dodatnia marża brutto jest warunkiem koniecznym, lecz niewystarczającym do

zapewnienia jednostce gospodarczej dodatniego wyniku finansowego.

MB = P – Kz

MB musi być > K stałych

Marża handlowa nie jest zyskiem – należy potrącić koszty stałe.

Gdy MB jest ujemna – generalnie -> nieefektywne zarządzanie przedsiębiorstwem

Przychody – Koszty zmienne = Marża Brutto – Koszty stałe = WF

Cena sprzedaży – Koszt zmienny jednostkowy = Marża Brutto Jednostkowa

Dźwignia operacyjna – wyraża wrażliwość zysku ze sprzedaży na zmianę wartości

sprzedaży. O ile procent zmieni się zysk przy wzroście sprzedaży o 1%.

Procentowy przyrost zysku = D op * procentowy wzrost sprzedaży

Dźwignia operacyjna występuje tam, gdzie są koszty stałe, tzn. fakt istnienia

kosztów stałych ! w przedsiębiorstwie.

Dop = Ks + Z / Z ; Dop = (Ks / Z) +1 ; Dop= 1/M bezp.%

Zyski rosną ponadproporcjonalnie, gdy sprzedaż rośnie!

DOL

– stopień dźwigni operacyjnej

DOL = % ∆ EBIT (wynik operacyjny przed opodat.) / % ∆ Przychody ze sprzedaży

- 11 -

DOL = 1 - gdy nie ma kosztów stałych – w najgorszym wypadku

DOL > 0 – gdy są koszy stałe

Na czym polega ustalenie progu rentowności wieloasortymentowej?

WF = Cena sprzedaży * q (wielkość produkcji) – (K stałe + Kzj * q)

BEP = K stałe / Cena sprzedaży - Kzj

Budżetowanie RZ 8. – 22. XI.2009

Instrument planistyczny, zwykle krótkoterminowy – do 1 roku.

Uniwersalizm budżetowania odnosi się do:

- parametru wyrażenia wielkości w jednostkach pieniężnych!

SWOT nie jest budżetem :-)

Etapy sporządzania budżetu: wykres z prezentacji.

Zasady budżetowania:

1.

Roczności – budżet obejmuje swym zakresem 1 rok obrachunkowy, z podziałem na okresy

krótsze,

2.

Ciągłości – budżetowaniem obejmuje się cały okres funkcjonowania jednostki,

3.

Uprzedniości – zatwierdzenie budżetu następuje przed okresem, którego on dotyczy,

4.

Jedności – w podmiocie występuje i jest realizowany jeden budżet,

5.

Powszechności – budżet obejmuje wszystkie przychody, koszty, wpływy i wydatki

realizowane przez podmiot,

6.

Szczegółowości – opracowanie budżetu następuje z podziałem na odpowiednie kategorie

budżetowe (podział podmiotowy – komórki wewnętrzne, rynki itp.; przedmiotowy – rodzaje

działalności; rodzajowy – budżety kosztów rodzajowych)

7.

Jawności – obowiązek podania budżetu do powszechnej wiadomości

8.

Równowagi budżetowej – zrównoważenie w budżecie strony przychodowej i kosztowej

oraz cash-flow,

9.

Zgodności budżetu z planem strategicznym – ścisłe powiązanie wielkości budżetowych

o charakterze operacyjnym z celami strategicznymi jednostki.

Najbardziej skuteczną metodą budżetowania jest:

- budżetowanie od dołu (oddolne) – przekazanie przez zdecentralizowane jednostki

propozycji swych budżetów do centrali, czyli jednostek wyższego rzędu.

Często sporządza się budżet metodą mieszaną.

Budżet wiodący i jego elementy:

Pierwszym i najistotniejszym budżetem jest budżet sprzedaży.

Etapy tworzenia budżetu: (opisówka na egzaminie)

- 12 -

Budżetowanie jest pojęciem węższym od planowania.

Budżetowanie nie poprawia jakości zarządzania.

Uniwersalizm – wyrażanie w jednostkach pieniężnych.

Budżet wpływów ze sprzedaży to budżet:

- operacyjny

- finansowy

- finansowy i operacyjny

- nie istnieje

Budżety operacyjne to takie, które opisują procesy zachodzące w przedsiębiorstwie.

Budżety przyrostowe to tam, gdzie było już budżetowanie.

Budżety finansowe:

- b. przepływów pieniężnych

Budżet musi być do zrealizowania.

Rachunek kosztów działań (ABC) RK 8. – 22. XI.2009

Zasady ABC opracowano i przedstawiono po raz pierwszy w 1988r. w USA.

Wspólna cecha rachunku ABC i kalkulacji doliczeniowej:

- zajmują się tylko i wyłącznie kosztami pośrednimi.

Dywersyfikacja – różnorodność

Zastosowanie systemu ABC:

- zasada W. Suttona – system ABC winien być stosowany w obszarach o wysokim poziomie

kosztów pośrednich charakteryzujących się ciągłym wzrostem,

- zasada dużej różnorodności – zastosowanie systemu ABC w obszarach charakteryzujących

się dużą różnorodnością produktów, klientów, procesów.

Co utrudnia nam wdrożenie systemu ABC?

- istotnym ograniczeniem wdrożenia rachunku ABC jest zbudowanie nowego systemu ewidencji

kosztów.

Warunki użyteczności systemu ABC.

Tarcza skuteczności obliczeń kosztów.

Cechy wspólne i rozbieżne kalkulacji doliczeniowej i rachunku ABC:

- wspólna cecha – koszty pośrednie

Tradycyjne metody rachunku kosztów:

- rachunek kosztów pełnych

- rachunek kosztów zmiennych

- rachunek kosztów planowanych (budżetowych)

- rachunek kosztów standardowych (normatywnych)

- rachunek kosztów normalnych (uzasadnionych).

- 13 -

Nowoczesne systemy rachunku kosztów:

- rachunek kosztów działań (Activity Based Costing)

- rachunek cyklu życia produktu

- rachunek kosztów docelowych (Target Costing)

- rachunek kosztów ciągłego doskonalenia (Kaizen Costing)

- rachunek kosztów jakości.

Rachunek kosztów docelowych RK 22. XI.2009

Oparty jest na przekonaniu, że o wiele więcej możliwości redukcji kosztów produkcji można

odnaleźć na etapie projektowania i konstrukcji niż w fazie jego wyrobu.

Metoda just in time – nie ma magazynowania; pozwala nam obniżyć koszty magazynowania,

mamy lepszą płynność finansową, bo do terminu płatności uda nam się wyrób sprzedać.

Koszt możliwy do osiągnięcia – przeciętny koszt jednostkowy produktu obejmujący koszty

opracowania, wyprodukowania, dystrybucji, obsługi i wycofania produktu.

Kazein Costing

cena – oczekiwana marża zysku = koszt docelowy

Kalkulacja kosztów cyklu życia produktu RK 22. XI.2009

I Faza wprowadzenia – ujemny wynik finansowy – wysokie koszty (najwyższe ze wszystkich faz)

Koszty cyklu życia produktu dzielimy na 4 kategorie kosztów:

- koszty badań i rozwoju - faza wprowadzenia

- koszty produkcji i montażu – faza wzrostu

- koszty wsparcia procesu produkcji – faza dojrzałości (koszty utrzymania zdolności

produkcyjnych), koszty dominujące

- koszty wycofania produktu z rynku – faza spadku

Koszty jakości RK 22. XI.2009

Składniki kosztów:

- koszty prewencji – odpowiadające zużyciu zasobów ponoszonych na zapobieganie

powstawaniu wyrobów wybrakowanych (ISO)

- koszty badań i oceny – koszty dotyczące oceny nabywanych materiałów, przebiegu

procesów produkcyjnych w stosunku do przyjętych standardów

- koszty strat – w związku z brakami ujawnianymi wewnątrz i na zewnątrz przedsiębiorstwa

do tego rodzaju kosztów zalicza się głównie koszty napraw, gwarancji, przyjmowania reklamacji,

kosztów odpadów.

Koszty prewencji – koszty związane z planowaniem, wdrażaniem i zachowaniem systemu

zarządzania jakością:

- 14 -

- koszty implementacji planu zachowania jakości

- koszty projektowania oraz rozwijania narzędzi pomiaru i kontroli jakości

- koszty szkoleń związanych z jakością.

Koszty oceny – koszty związane z porównywaniem określonych parametrów jakości ze

standardami:

- koszty testowania przychodzących materiałów

- koszty testowania gotowych produktów

- koszty utrzymania wyposażenia służącego do oceny jakości

- koszty przeprowadzenia audytu jakości

- koszty materiałów i usług wykorzystywanych podczas testowania jakości.

Decyzje cenowe RZ 06. XII.2009

Rola cen w rachunkowości zarządczej. (operacyjne)

Determinanty tworzenia cen:

- zależne od jednostki (wewnętrzne) – rozmiar i struktura produkcji, sytuacja finansowa

jednostki, zdolności produkcyjne, warunki zaopatrzenia i zbytu;

- niezależne od jednostki (zewnętrzne) - typ rynku, zachowania konsumentów, podstawy

prawne tworzenia cen.

Cena nieregulowana – prąd.

Cena jest instrumentem realizowania zysku.

Szukamy ceny optymalnej -> cena, która została ustalona została zaakceptowana przez rynek;

cena, która zagwarantuje osiągnięcie celów przedsiębiorstwa, czyli głównie osiągnięcie zysku.

Wyznaczniki poziomu cen:

Cena nie może być wyższa od cen produktów konkurencyjnych.

Cena musi być akceptowana przez konsumentów.

Cena musi umożliwić pokrycie kosztów związanych z wytworzeniem sprzedanych produktów.

Cena musi zapewnić adekwatny, do przyjętej strategii rozwoju jednostki, zysk.

DGC – dolna granica ceny – to nie jest koszt jednostkowy!!!

Efekt snoba – produkt danej marki musi być drogi.

Polityka cenowa – ogół zasad działania przedsiębiorstwa zapewniających zachowanie stałości

postępowania w procesie ustalania cen.

Zadanie polityki cenowej – dążenie do pokrycia kosztów działalności jednostki.

Cel polityki cenowej – wygenerowanie zadanego poziomu zysku.

Formuły cenowe – dla normalnej działalności podmiotu

Wyznaczenie cen opiera się na wykorzystaniu trzech modeli wartościowaniatego parametru:

- model kosztowy – sprzeczny z zasadami ekonomii

- model ekonomiczny (popytowy)

- model konkurencyjny – oparty na obserwacji cen konkurencji – najpełniejszy model

- 15 -

Orientacja kosztowa – przewaga Kz nad Ks; stabilny popyt;

Orientacja rynkowa (nowoczesna) – przewaga Ks nad Kz; występuje fluktuacja

(zmienność, przypadkowe wahania, nie dające się przewidzieć) popytu

Koszt plus – oparta o koszty pełne; dodanie do kosztu wytworzenia określonej kwoty zysku

Koszt jednostkowy + narzut zysku

Zalety:

- formuła prosta i łatwa w stosowaniu

- cena oparta na wiarygodnych danych dotyczących kosztów działalności

- oparcie ceny o koszty podmiotu gwarantuje wygenerowanie zysku

- dostarcza uzasadnionych podstaw do zmiany cen na skutek zmian kosztów (np. z tytułu

inflacji)

Wady:

- oparcie cen o koszty decyduje o uwzględnianiu tylko uwarunkowań wewnętrznych, więc

pomija się relacje rynkowe,

- oderwanie ceny od impulsów rynkowych może decydować o powstaniu błędnego koła cenowo-

popytowego,

- formułą zakłada, że każdy produkt będzie generował zysk, a wzrost kosztów jednostkowych

jest równoznaczny ze wzrostem zysku jednostkowego.

Marżą brutto musi pokrywać koszty stałe.

W formule opartej o koszt:

-

… jest równy…

-

-

Koszty zmienne w ustalaniu ceny:

P = Ksj * (1 + marża pokrycia/100)

- metoda oparta o rachunek kosztów zmiennych

- marża na pokrycie musi zapewnić pokrycie kosztów stałych i realizację założonego poziomu

zysku

- cena produktu kształtowana jest więc przez jednostkowy koszt zmienny i narzut marży na

pokrycie

Dolna granica ceny – najniższa cena możliwa do zaakceptowania przez

przedsiębiorstwo; to nie jest cena, przy której osiągamy zysk…

DGC >= Koszty zmienne

Cena – 120 w tym Kz= 80; Ks= 40 – mamy niewykorzystane zdolności produkcyjne

Cena – 90 – po takiej cenie mamy ofertę -> DGC 90 >Kz 80, + 10 Ks pokryje, więc

ok. – możemy przyjąć zlecenie

Wariant 1: podmiot nie wykorzystuje zdolności produkcyjnych

- 16 -

DGC = koszt zmienny

Wariant 2: podmiot wykorzystuje w pełni zdolności produkcyjne

DGC= koszt zmienny + ∆ Ks / zamówienie w szt.

Wariant

3:

przyjęcie

dodatkowego

zamówienia

wymusza

ograniczenia

dotychczasowej aktywności podmiotu (utracenie pewnych korzyści z tego tytułu)

DGC= koszt zmienny + utr. Marża brutto / zamówienie w szt.

Strategiczna karta wyników RZ 06. XII.2009

Powstała na początku lat 90.

Dlaczego powstała? Z niedoskonałości rachunkowości w przekazywaniu informacji.

Autorzy: Kaplan i Norton

Zakres wdrożenia jest szerszy niż rachunku ABC.

Nie ma podmiotu, w którym nie dałoby rady wdrożyć Karty Wyników.

Po raz pierwszy wdrożono dla amerykańskiego miasta Charlotte.

W Polsce u Urzędzie Miasta w Olsztynie.

Gdzie ma zastosowanie strategiczna karta wyników:

- przedsiębiorstwa

- agencje rządowe

- jednostki opieki zdrowotnej

- wszędzie

Wizja – strategia:

1. Perspektywa finansowa – najważniejsza! Dla firm zarobkowych

2. Perspektywa klienta – dla firm niezarobkowych, np. służba zdrowia;

3. Perspektywa wewnętrzna

4. Wiedza i rozwój

Mierniki! – perspektywa finansowa – najważniejsze wskaźniki rentowności

1.

ROI – stopa zwrotu z inwestycji

2.

ROE - stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału

3.

ROA – stopa zwrotu z majątku

4.

EVA – ekonomiczna wartość dodana

ROS - sprzedaż

Kaskadowanie –> przenoszenie; wykres str. 14 prezentacji

EVA w obliczeniach uwzględnia:

- koszt kapitału własnego

- koszt kapitału obcego

- koszt kapitału własnego i obcego

- żadna z odpowiedzi

- 17 -

Mierniki – perspektywa klienta

1.

udział w rynku

2.

zdobywanie klientów

3.

utrzymanie klientów

4.

satysfakcja klientów

5.

rentowność klientów

Mierniki – perspektywa procesów (koszty mogą być celem; budżetowanie):

1.

jakość – niezawodność, zgodność, trwałość, dokładność

2.

ilość – rozmiar, przerób

3.

czas – szybkość dostawy, dostępność, szybkość reakcji, zgodność z planem

4.

łatwość użycia – elastyczność, pewność, dostępność

5.

straty – liczba defektów, okres oczekiwania, czas transportu, wykorzystanie przestrzeni,

zanieczyszczenia

6.

wartości pieniężne – koszty, ceny lub wartość

Wzrost i rozwój:

Kompetencje, wykształcenie; technologia; klimat sprzyjający działaniu

Infrastruktura.

Ilość wskaźników w strategicznej karcie wyników:

Perspektywa finansowa – 5 wskaźników

Perspektywa klienta – 5 wskaźników

Perspektywa procesów wewnętrznych – 8-10 wskaźników

Perspektywa nauki i rozwoju – 5 wskaźników

Decyzje krótkookresowe RK 06. XII.2009

Mają charakter przyszłościowy.

Rozmiar działalności – wielkość produkcji ma wpływ na wariant produkcji – manufaktura

(wariant ręczny) czy wariant automatyczny?

Wybór wariantu technologicznego.

Manufaktura (

r

ęczny): Kz rosną, Ks maleją

A

utomatyczny: Kz maleją, Ks rosną

Aby dokonać wyboru należy wyznaczyć tzw. punkt krytyczny kosztów, w którym określony

rozmiar sprzedaży zrównuje koszty produkcji dla obu wariantów.

K stałe

A

+ K zj

A

* q = K stałe

R

+ K zj

R

* q

Ks2 – Ks1 / Kzj1 – Kzj2

- 18 -

Gdy Ks2<Ks1 i Kzj1=Kzj2 – wybieramy wariant 2

Gdy Ks2=Ks1 i Kzj1<Kzj2 – wybieramy wariant 1

Wytworzyć czy kupić?

Jeżeli jednostkowy koszt zmienny wytworzenia produktu (koszt istotny) jest mniejszy od ceny

pozyskania – ofertę zakupu odrzucamy, a wyrób wytwarzamy we własnym zakresie, w sytuacji

odwrotnej rezygnujemy z produkcji danego dobra zakupując je u dostawcy zewnętrznego.

Koszty stałe będą w obu wariantach, więc są to koszty nieistotne przy wyborze wariantu.

Bierzemy pod uwagę tylko koszty zmienne!

Jednorazowe zamówienie w ramach wolnych mocy produkcyjnych.

Sprzedaż po cenie – 30 zł/kg.

Koszty zmienne 20 zł + koszty stałe 5 zł = 25 zł

Zamówienie: sprzedaż po cenie – 23 zł/kg

Cena oferowana przez odbiorcę 23 jest niższa od Kc 25, ale wyższa od Kz – 20.

Sprzedaż każdego dodatkowego kilograma produktu wygeneruje 3 zł marży brutto

(23 – 20=3), która w przypadku przedsiębiorstwa w strefie zysku (powyżej progu

rentowności 30> 25) traktowana jest jako dodatkowy zysk.

Produkt MIX w ramach ograniczonych zdolności wytwórczych lub dystrybucyjnych.

Badanie efektywności przy wykorzystaniu marży brutto.

Im wyższa marża brutto przy ograniczonych zdolnościach produkcyjnych tym lepiej.

Budżetowanie kapitałowe RK 06. – 20.XII.2009

Ma charakter rzeczowy (większość inwe ma ten charakter) bądź finansowy.

Instrument strategiczny (długookresowy).

Czynnik czasu – problem :-)

Wartość pieniądza w czasie -> bieżący i przyszły wymiar

- bieżący - ma charakter wirtualny, to wartość, która nigdy nie zostanie zrealizowana

- przyszły - jest większa od wartości dzisiaj

Podział inwestycji wg kryterium rodzajowego:

•

Inwestycje odtworzeniowe – przywracają stan poprzedni

•

Inwestycje modernizacyjne – ulepszenia

•

Inwestycje rozwojowe – np. nowy grunt, kolejna hala; zawsze zwiększają możliwości

inwestycyjne

•

Inwestycje innowacyjne – skok technologiczny; Kazein

•

Inwestycje strategiczne – np. wprowadzenie nowego produktu; zachodzą w otoczeniu

przedsiębiorstwa

- 19 -

•

Inwestycje interesu publicznego – np. nowa kanalizacja; inwestycje bez efektu

finansowego; nie podlegają pod metody oceny projektów.

Metody oceny efektywności inwestycji kapitałowych:

Metody niedyskontowe (proste; nie uwzględniają zmiany wartości pieniądza

w czasie) obejmują:

1.

Księgową stopę zwrotu – ARR

2.

Stopę zwrotu kapitału własnego – ROE – rentowność – zysk / kapitał własny

3.

Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych

Metody dyskontowe (uwzględniają zmiany wartości pieniądza w czasie):

1.

Aktualna wartość netto – NPV

2.

Wewnętrzna stopa zwrotu – IRR

3.

Wskaźnik efektywności – E

Rentowność kapitału własnego ROE wynosi 15% - przyjąć czy odrzucić?

ROS – zysk operacyjny / przychody ze sprzedaży

Księgowa stopa zwrotu

- przeciętny zysk / nakłady inwe związane z realizacją

projektu.

Wady:

- nie uwzględnia wartości pieniądza w czasie, więc rentowność projektu jest zawyżana.

- opiera się na koncepcji zysku księgowego, a nie przepływach pieniężnych.

Minimalną księgową stopę zwrotu określa właściciel kapitału.

Na teście kryterium opłacalności – interpretacja!

Realna stopa zwrotu musi być wyższa niż minimalna księgowa stopa zwrotu.

Stopa zwrotu z kapitału własnego – ROE

– zysk netto / kapitał własny. Wskaźnik ten

określa zdolność kapitału własnego do generowania zysku netto. Wskaźnik rentowności kapitału

własnego jest z reguły wyższy od wskaźnika rentowności aktywów. Wynika to z efektu dźwigni

finansowej. Generalnie wskaźnik ten powinien wykazywać tendencję rosnącą.

Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych (Tz) –

metoda uzupełniająca; nie powinna

decydować o tym, czy przyjąć projekt czy nie; opieramy się na wielkości zysku przed

odliczeniem amortyzacji -> zysk+ amortyzacja (w rachunku inwestycyjnym) <= cashflow

Liczba lat, po których wpływy = nakładom

- 20 -

Wartość bieżąca netto (NPV)

– metoda teraźniejszej wartości inwestycji

Wada: wartość w zł

PV=FV, gdy t=0 wartość nominalna

NPV projektu > 0 => realizacja

NPV projektu < 0 => zaniechanie

NPV projektu = 0 => nie ma znaczenia – nic nie tracimy i nic nie zyskujemy

Stopa dyskontowa (r) rośnie, gdy rośnie ryzyko!

ryzyko

rośnie

=>

r

rośnie

=>

PV

maleje

=>

NPV

maleje

Im wyższe NPV tym bardziej opłacalna inwestycja.

Kapitałem obcym długoterminowym jest:

- kredyt długoterminowy

NPV można maksymalizować poprzez:

- zmniejszenie stopy dyskontowej

- zwiększenie wpływów z inwestycji

Bez względu, którą metodą obliczymy (czy np. NPV, IRR…) wyjdzie nam ten sam

wynik pod względem czy przyjmujemy czy odrzucamy projekt.

Natomiast, gdy mamy np. dwa opłacalne projekty, wtedy różnymi metodami

wybieramy tę najbardziej opłacalną – różne metody dadzą nam różne wyniki co do

stopnia opłacalności inwestycji.

Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)

– (służy do porównywania się z nim) to taka stopa

procentowa r, przy której zdyskontowane wpływy są równe poniesionym nakładom.

Tak nam zdyskontuje, że NPV=0.

NPV musi być mniejsze to r rośnie

IRR należy maksymalizować!!

IRR to maksymalny stopień zdyskontowania przepływów pieniężnych, przy którym

inwestycja nie przynosi strat. Gdy IRR = 30% - to nasza inwestycja wytrzyma

wszystko do 30% IRR, tzn. będzie opłacalna. Im wyższą stopę dyskontową

inwestycja wytrzymuje tym lepiej.

IRR jest często porównywana z kosztem kapitału (k), a decyzja zapada wg

schematu:

IRR> k – inwestować

IRR< k – zaniechać inwestycji

IRR=k – decyzja nie ma znaczenia

- 21 -

Wskaźnik efektywności (E) –

E = ∑ (CF

n

/(1+r)

n

/

Ni

Zdyskontowane przepływy zawsze muszą być wyższe od nakładów inwestycyjnych.

Wskaźnik może być niższy niż 1 (przy jakimś lipnym projekcie)

E>1

– przyjmujemy projekt, dzięki realizacji projektu zostanie nie tylko pokryty

koszt kapitału, ale też firma realizująca projekt uzyska dodatkową premię, dzięki

której wzrasta wartość przedsiębiorstwa.

E<1

– odrzucamy projekt, nie zostanie pokryty koszt kapitału

E=1

– obojętnie, ani zysku, ani straty przy takim projekcie, koszt kapitału zostanie

pokryty, jednak nie będzie dodatkowej premii.

NPV>O => E>1

NPV<0 => E<1

Wskaźnik efektywności wynosi 0,5, więc:

a)

przyjmujemy projekt

b)

odrzucamy projekt

c)

nie ma odp.

d)

wskaźnik nie może być niższy niż 1

Ośrodki odpowiedzialności RK, RZ 20.XII.2009

Decentralizacja umożliwia pomiar efektywności.

Ośrodek odpowiedzialności – to zorganizowana część przedsiębiorstwa, dla której zostały

zdefiniowane zadania i którego kierownictwo posiada odpowiednie kompetencje decyzyjne oraz

jest wyposażone w odpowiednie instrumenty ich realizacji.

Rachunek odpowiedzialności – wspiera naczelne kierownictwo w motywowaniu,

kontrolowaniu i wynagradzaniu ośrodków odpowiedzialności za efekty ich funkcjonowania

mierzone obiektywnym system mierników ekonomicznych.

Przyczyny wyodrębniania ośrodków odpowiedzialności: (m.in.)

- rozproszenie terytorialne

- rozwój i wzrost przedsiębiorstwa

Ośrodki są wyodrębniane w dużych korporacjach. Cel – np. poprawa efektywności działania.

Zalety:

- wzrost efektywności zachowania kierownictwa

- wspieranie innowacyjności

- możliwość obiektywnej oceny efektów działania ośrodków

- odciążenie dyrekcji od zarządzania operacyjnego

- 22 -

- udrożnienie kanałów informacyjnych

- wzrost motywacji.

Wady:

- utrata efektów korzyści skali

- brak spójności i zharmonizowania działań

- nacisk kierowników centrów kosztów na zwiększenie puli kosztów działania ich jednostek

- zmniejszenie nakładów na rozwój personelu.

Zadania ośrodków: wzrost efektywności; muszą być spójne z nadrzędnym celem;

Każdy kierownik powinien mieć odpowiednie prawa, żeby wykonać dane zadanie.

Rodzaje ośrodków odpowiedzialności:

Centrum produkcyjne

– kierownik odpowiada wyłącznie za wykonanie zadań produkcyjnych;

Centrum kosztów

– jest ich najwięcej – występują w każdym podmiocie, kierownik odpowiada

nie tylko za plan rzeczowy, ale także za poziom kosztów produkowanych wyrobów czy

świadczonych usług. Kierownik takiego centrum posiada swobodę decyzyjną w obszarze

kształtowania kosztów bezpośrednich i pośrednich od niego zależnych;

Centrum przychodów –

kierownik może samodzielnie decydować o cenach, strukturze

asortymentowej i wielkości sprzedaży;

Centrum zysków –

kierownictwo samodzielnie decyduje o cenach, strukturze i wielkości

sprzedaży oraz o kosztach, a więc ostatecznie o wyniku operacyjnym prowadzonej działalności.

Dział księgowości to ośrodek odpowiedzialności za:

a)

Koszty

b)

Przychody

c)

Zyski

d)

Inwestycje

Liczba centrów kosztów uzależnia się od:

- wielkości przedsiębiorstwa

- specyfiki danej gałęzi gospodarki

- programu produkcji

- rozgraniczenia obszarów odpowiedzialności

- dokładności ujęcia kosztów, możliwości kontroli kosztów.

Podstawą wyodrębnienia centrów przychodów może być:

- region geograficzny

- produkt lub grupa produktów

- klient lub grupa klientów

- branża

- segment rynku.

- 23 -

Wyodrębnienie centrów przychodów musi uwzględniać zasadę ograniczania wewnętrznej

konkurencji i koordynacji działań tych jednostek działających w ramach przedsiębiorstwa.

Rodzaje centrów zysków:

-

rzeczywiste (pełne, realne) –

na zewnątrz firmy! – realny zysk

- pozorne, pseudo, quasi –

uczestniczy w transakcjach wewnątrz firmy, pomiędzy

powiązanymi jednostkami, wewnątrz grup kapitałowych, transakcje są realizowane w celu innym

niż zysk; to centrum nie realizuje realnego zysku.

Centrum inwestycyjne – występują najrzadziej; wyodrębniane są w jednostkach, w których

stale się inwestuje; efektywność prowadzonych inwestycji określamy metodami prostymi lub

dyskontowymi;

Samodzielność decyzyjna kierownictwa ośrodka: (od najmniej samodzielnego)

1.

centrum produkcyjne

2.

centrum kosztów

3.

centrum przychodów

4.

centrum zysku

5.

centrum inwestycyjne

Specyfika i rozmiary przedsiębiorstwa – wg tego kryterium wyróżniamy wyodrębnianie

ośrodków odpowiedzialności.

Ośrodek odpowiedzialności nie istnieje bez:

1.

decentralizacji zarządzania

2.

określenia kompetencji uprawnień

3.

określenia zadań do wykonania

4.

sporządzenie rachunku odpowiedzialności, czyli określenie efektywności

system mierników – podstawowy element sporządzenia rachunku odpowiedzialności

Pytania:

1. Wraz ze wzrostem rozmiarów działalności koszt jednostkowy pełny:

a)

zmienia się proporcjonalnie do tych zmian,

b)

jest stały na jednostkę,

c)

zmienia się wolniej niż rozmiary działalności,

d)

zmienia się szybciej niż rozmiary działalności.

2. Wybór metody kalkulacji kosztu jednostkowego zależy od:

a)

przepisów dotyczących kalkulacji,

- 24 -

b)

konstrukcji produktu,

c)

wielkości produkcji,

d)

organizacji i technicznego procesu produkcji.

3. Który z przekrojów klasyfikacyjnych kosztów ma zasadnicze znaczenie dla celów

podejmowania decyzji i planowania w krótkim czasie:

a)

rodzajowy

b)

kalkulacyjny

c)

podział na koszty stałe i zmienne

d)

podział na koszty bezpośrednie i pośrednie

4. Weryfikatorem trafności podejmowanych decyzji w oparciu o rachunkowość zarządczą jest:

a) opinia biegłego rewidenta

b) skuteczna kontrola wewnętrzna

c) redukcja kosztów produkcyjnych

d) wzrost wartości firmy

5. W rachunku odpowiedzialności kluczowych podziałem jest podział kosztów na:

a) kontrolowane i niekontrolowane

b) stałe i zmienne

c) pośrednie i bezpośrednie

6. W historii rachunku kosztów ogromne znaczenie przypisuje się:

a)

rewolucji przemysłowej w XIX w.,

b)

podwójnemu zapisowi księgowemu,

c)

komputeryzacji,

d)

opracowaniu koncepcji rachunku kosztów działań (procesowego).

7. Rachunkowość zarządcza jest rozwijana w podmiotach gospodarczych dzięki:

a)

regulacjom prawnym,

b)

decyzji kierownictwa podmiotu,

c)

prawu podatkowemu,

d)

zależy to od wielkości podmiotu.

8. Rozwój analizy progu rentowności w rachunkowości zarządczej umożliwił:

a)

rachunek kosztów zmiennych

b)

rachunek kosztów pełnych

c)

rachunek kosztów standardowych

d)

wszystko powyżej jednocześnie

- 25 -

9. Metody rachunkowości zarządczej ukierunkowana jest głównie na:

a) przeszłość

b) przyszłość

c) teraźniejszość

d) wszystko powyżej jednocześnie

10. Wspólną cechą rachunkowości zarządczej i finansowej jest to, że obie:

a)

są regulowane przepisami prawa,

b)

tworzą nowe przepisy,

c)

obie zorientowane są na przyszłość,

d)

wykorzystują informacje pochodzące z systemu rachunkowości.

11. Systematyczny (sprawozdawczy) rachunek kosztów wchodzi w zakres:

a) rachunkowości zarządczej

b) planowania i kontroli kosztów

c) rachunkowości finansowej

d) raportowania dla celów decyzyjnych

12. Który z niżej wymienionych systemów rachunku kosztów wykształcił się jako pierwszy:

a)

rachunek kosztów klienta,

b)

rachunek kosztów zmiennych,

c)

rachunek kosztów działań,

d)

rachunek kosztów cyklu życia produktu.