10krakowka

Hipoteka jako jedna z postaci por

czenia...

Prokuratura
i Prawo 2, 2009

131

Agata Krakówka

Hipoteka jako jedna z postaci por

czenia maj

kowego w post

powaniu karnym

Streszczenie

W artykule autorka porusza problem wykorzystania nieizolacyjnych

rod-

ków zapobiegawczych do zabezpieczenia prawidłowego toku procesu kar-
nego, skupiaj

c si

na kwestiach zwi

zanych z por

czeniem maj

tkowym

w postaci hipoteki. Autorka rozwa

a w artykule zagadnienia zwi

zane ze

sposobem powstania i ustania tego ograniczonego prawa rzeczowego, jak
równie

zwi

zane z rodzajem i charakterem tej szczególnej postaci hipoteki,

analizuj

c zarówno przepisy z dziedziny prawa cywilnego, jak i post

powa-

nia karnego. Ponadto, omawia szczegółowo wymogi, jakie powinno spełnia

postanowienie o zastosowaniu tego

rodka zapobiegawczego i obowi

zki

zarówno organów procesowych, jak i osoby składaj

cej por

czenie w zakre-

sie skutecznego ustanowienia hipoteki. Przybli

a tak

e problematyk

zwi

zan

z podstaw

wpisu hipoteki w ksi

dze wieczystej, maj

c na uwadze,

ta ostatnia kwestia rodzi w

tpliwo

ci w praktyce organów stosuj

cych por

czenie maj

tkowe i s

dów wieczystoksi

gowych. W toku rozwa

, autorka

przedstawia tak

e wybrane tezy z orzecznictwa S

du Najwy

szego i S

dów

Apelacyjnych oraz pogl

dy wyra

one w pi

miennictwie dotycz

ce por

cze-

nia maj

tkowego w ogólno

ci oraz hipoteki jako jego szczególnego rodzaju.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym, którego główn

funkcj

jest zabezpieczenie wykonania zobowi

zania pieni

ęŜ

nego. W polskim pra-

wie została ona uregulowana w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o ksi

gach

wieczystych i hipotece

. Art. 65 ust. 1 tej

e ustawy stanowi: „W celu zabez-

pieczenia oznaczonej wierzytelno

ci mo

na nieruchomo

ść

obci

ąŜ

pra-

wem, na mocy którego wierzyciel mo

e dochodzi

zaspokojenia z nierucho-

ci bez wzgl

du na to, czyj

stała si

własno

, i z pierwsze

stwem

przed wierzycielami osobistymi wła

ciciela nieruchomo

ci (hipoteka)”.

Hipoteka jest szeroko wykorzystywana nie tylko do zabezpieczenia wie-

rzytelno

ci cywilnoprawnych. Przewiduj

tak

e przepisy gał

zi prawa in-

nych ni

prawo cywilne, gdzie słu

y zabezpieczeniu zobowi

publiczno-

Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361 z pó

n. zm.

A. Krakówka

Prokuratura

i Prawo 2, 2009

132

prawnych

Instytucja hipoteki została przewidziana równie

w przepisach

dotycz

cych post

powania karnego. Stosuje si

bowiem do zabezpiecze-

nia kar i roszcze

(wynikaj

cych z popełnienia przest

pstwa) o charakterze

pieni

ęŜ

nym. Wyst

puje ponadto jako jedna z postaci por

czenia maj

tko-

wego stosowanego jako

rodek zapobiegawczy

. W pierwszym przypadku

hipoteka słu

y zatem swemu tradycyjnemu celowi, gdy

zabezpiecza przy-

szł

zapłat

szeroko rozumianej nale

ci pieni

ęŜ

nej. Natomiast w drugim

przypadku ma bardziej zło

ony charakter. Hipoteka ta zabezpiecza okre

lo-

sum

por

czenia, która mo

e zosta

gni

ta na rzecz Skarbu Pa

stwa w przypadku niewykonania obowi

zków procesowych przez oskar

nego, jednak

e jej głównym celem jako

rodka zapobiegawczego jest

przede wszystkim zapewnienie prawidłowego toku post

powania karnego

a nie zabezpieczenie realizacji okre

lonej wierzytelno

ci. Słu

y ona jako

rodek maj

cy na celu zdyscyplinowanie podejrzanego (oskar

onego) do

tego, by przestrzegał obowi

zków nało

onych na niego przepisami kodeksu

post

powania karnego. Obawa przed poniesieniem okre

lonej dolegliwo

o charakterze ekonomicznym ma wzmocni

motywacj

oskar

onego do

stawiania si

na ka

de wezwanie organu prowadz

cego post

powanie i do

nieutrudniania tego post

powania.

Stosowanie instytucji por

czenia maj

tkowego w postaci hipoteki

w praktyce budzi pewne w

tpliwo

ci spowodowane faktem,

e jest to insty-

liwo

ść

ustanowienia hipoteki przewiduj

np. art. 34 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.

−

Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 z pó

n. zm.), art. 49 ust. 1

ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92) czy art. 94 ust. 1 usta-
wy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r., Nr 54, poz. 535
z pó

n. zm.).

Szczególn

posta

por

czenia maj

tkowego ustawodawca wprowadził w art. 283 § 1 k.p.k.,

w którym stwierdził,

e wydanie listu

elaznego mo

na uzale

od zło

enia por

czenia ma-

tkowego.

Jak wskazuje M. C i e

l a k: „Nazwa «

rodki zapobiegawcze» odnosi si

do szczególnej

kategorii

rodków przymusu, których zadanie mo

na by okre

jako zabezpieczenie celów

procesu. Zabezpieczenie głównie przez zapewnienie obecno

ci oskar

onego dla celów pro-

cesu karnego; jego obecno

ci w tych etapach lub czynno

ciach procesu, w których jest ona

wedle ustawy wymagana; jego wyja

nie

, o ile zechce je zło

; jego obecno

ci, aby było na

kim wykona

kar

w przypadku wyroku skazuj

cego. Ale nie tylko o zapewnienie obecno

oskar

onego chodzi. Chodzi tak

e o zapewnienie normalnych warunków post

powania do-

wodowego, a

lej – o przeciwdziałanie «matactwu» ze strony oskar

onego. Chodzi

wreszcie o zabezpieczenie pewnych celów materialno-prawnych: uniemo

liwienie lub utrud-

nienie oskar

onemu popełniania dalszych przest

pstw oraz wzmocnienie skuteczno

ci re-

presji karnej, przez unaocznienie natychmiastowej reakcji na czyn przest

pny”

−

rodki za-

pobiegawcze w projekcie kodeksu karnego z 1968 r., Pa

stwo i Prawo 1969, nr 1, s. 96.

F. P r u s a k wskazuje za

e w por

czeniu maj

tkowym mo

na si

dopatrzy

pewnych ele-

mentów zadatku kary maj

tkowej i zwi

kszenia mo

liwo

ci rewindykacyjnych

−

Nieizolacyjne

rodki zapobiegawcze w procesie karnym, Palestra 1977, nr 1, s. 66.

Hipoteka jako jedna z postaci por

czenia...

Prokuratura
i Prawo 2, 2009

133

tucja z pogranicza dwóch gał

zi prawa. Do prawidłowego stosowania insty-

tucji hipoteki w post

powaniu karnym konieczna jest zatem znajomo

ść

za-

równo przepisów prawa i post

powania cywilnego dotycz

cych hipoteki

i ograniczonych praw rzeczowych w ogólno

ci, jak i przepisów post

powania

karnego dotycz

cych

rodków zapobiegawczych.

liwo

ść

zastosowania hipoteki jako

rodka zapobiegawczego wprowa-

dza art. 266 § 1 k.p.k., który stanowi,

e por

czenie maj

tkowe w postaci

pieni

dzy, papierów warto

ciowych, zastawu lub hipoteki mo

e zło

oskar

ony albo inna osoba. Mimo podobie

stwa terminologicznego do por

czenia uregulowanego w art. 876–887 k.c., por

czenie maj

tkowe nie jest

odmian

por

czenia cywilnoprawnego

O zastosowaniu por

czenia maj

tkowego w postaci hipoteki orzeka s

lub prokurator. Por

czenie maj

tkowe mo

e by

zastosowane wył

cznie

wówczas, gdy zostan

spełnione zarówno ogólne (wskazane w art. 249 § 1

k.p.k.), jak i szczególne (wskazane w art. 258 § 1–3 k.p.k. w zw. z § 4) prze-
słanki stosowania

rodków zapobiegawczych. Jak w przypadku ka

dego

rodka zapobiegawczego, do jego zastosowania konieczne jest wcze

niej-

sze wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

Por

czenie maj

tkowe mo

e zło

zarówno sam oskar

ony (podejrza-

ny) jak i inna osoba. Konieczne jest jedynie, aby osoby te posiadały zdol-
no

ść

do czynno

ci prawnych w rozumieniu przepisów prawa cywilnego. Do

przyj

cia por

czenia od osoby trzeciej konieczna jest tak

e zgoda oskar

nego. Wymóg ten nie wynika z

adnego przepisu, aby jednak zastosowanie

rodka było skuteczne i celowe, oskar

ony powinien na

wyrazi

zgod

Celem

rodka jest przecie

zapewnienie wła

ciwego zachowania si

oskar-

onego w toku post

powania.

Decyzja o zastosowaniu

rodka zapobiegawczego zapada w formie po-

stanowienia, na które przysługuje za

alenie. Wymogi dotycz

ce formy i tre-

ci postanowienia o zastosowaniu por

czenia maj

tkowego w postaci hipo-

teki mo

na podzieli

na:

−

ogólne – tj. takie, które musi spełnia

de postanowienie – zgodnie

z art. 94 § 1 k.p.k. powinno ono zawiera

oznaczenie organu oraz osoby

lub osób, wydaj

cych postanowienie, dat

wydania postanowienia, wska-

zanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy, rozstrzygni

cie

z podaniem podstawy prawnej oraz uzasadnienie,

−

rodzajowe – tj. odnosz

ce si

do postanowie

w przedmiocie

rodka za-

pobiegawczego – art. 251 § 1 i 3 k.p.k. nakłada na organ procesowy
obowi

zek wskazania w postanowieniu: osoby, zarzucanego jej czynu

i jego kwalifikacji prawnej oraz podania podstawy prawnej zastosowania

rodka zapobiegawczego,

M. C i e

l a k,

rodki zapobiegawcze..., s. 105.

A. Krakówka

Prokuratura

i Prawo 2, 2009

134

−

rodzajowe szczególne – tj. wymogi odnosz

ce si

wył

cznie do postano-

wie

o zastosowaniu por

czenia – wymogi te zostały wymienione w art.

266 § 2 k.p.k.: wysoko

ść

, rodzaj i warunki por

czenia maj

tkowego,

a w szczególno

ci termin zło

enia przedmiotu por

czenia.

W art. 266 § 2 k.p.k. ustawodawca nało

ył na s

d lub prokuratora obo-

zek uwzgl

dnienia przy ustalaniu wysoko

ci, rodzaju i warunków por

czenia maj

tkowego sytuacji materialnej oskar

onego i składaj

cego por

czenie maj

tkowe, wysoko

ci wyrz

dzonej szkody oraz charakteru popeł-

nionego czynu.

Nie budzi w

tpliwo

ci,

e wysoko

ść

por

czenia musi zosta

ustalona

w taki sposób, by mo

liwo

ść

przepadku przedmiotu por

czenia powstrzyma-

ła oskar

onego przed podj

ciem zachowa

zakłócaj

cych prawidłowy tok

post

powania

. W orzecznictwie wskazuje si

e w pierwszej kolejno

wysoko

ść

por

czenia powinna by

okre

lona charakterem popełnionego

czynu, a dopiero w dalszej kolejno

ci – sytuacj

materialn

oskar

onego lub

składaj

cego por

czenie maj

tkowe, a tak

e wysoko

wyrz

dzonej szko-

. Chodzi o to, by ewentualna utrata przedmiotu por

czenia w przypadku

niewypełnienia obowi

zków procesowych przez oskar

onego stanowiła od-

czuwaln

dolegliwo

ść

. Tym samym, by obawa oskar

onego przed pozba-

wieniem przedmiotów maj

tkowych o znacznej dla niego warto

ci, motywo-

wała go do wypełniania nało

onych na niego obowi

zków procesowych.

Przy ustalaniu terminu zło

enia por

czenia w postaci hipoteki nale

wzi

ąć

pod uwag

redni czas post

powania o wpis w ksi

dze wieczystej

w s

dzie wła

ciwym dla nieruchomo

ci, która ma zosta

obci

ąŜ

ona

. Konse-

Europejski Trybunał Praw Człowieka wskazał w wyroku z dnia 15 listopada 2001 r. wydanym

w sprawie Iwa

czuk przeciwko Polsce (skarga nr 25196/94, strona internetowa Biura Infor-

macji Rady Europy:

www.coe.org.pl/pre_orzecznictwoB/Iwanczuk.doc

– stan na dzie

2 maja 2008 r.),

e kwota por

czenia maj

tkowego musi by

„okre

lona zasadniczo w od-

niesieniu do danej osoby, jej maj

tku (...), inaczej mówi

c do stopnia przekonania, i

li-

wa perspektywa utraty zabezpieczenia w razie niestawiennictwa na rozpraw

dzie działa-

ła jako wystarczaj

cy czynnik wykluczaj

cy jak

kolwiek wol

ucieczki” Tak te

w wyroku

z dnia 28 czerwca 1968 r. w sprawie Neumeister przeciwko Austrii, „Seria A”, s. 40, § 14.

Na dominuj

rol

charakteru czynu przy ustalaniu wysoko

ci por

czenia maj

tkowego

wskazał np. SA w Krakowie w postanowieniu z dnia 29 wrze

nia 1993 r., II AKz 262/93, KZS

1993, nr 10, poz. 31. Ten sam s

d w postanowieniu z dnia 5 maja 2004 r., II AKz 144/04,

KZS 2004, nr 6, wskazał: „Por

czenie maj

tkowe ma na celu rzeczywiste, a nie iluzoryczne

powstrzymanie oskar

onych przed podj

ciem bezprawnych działa

utrudniaj

cych post

powanie. Ju

poprzednio S

d Apelacyjny przyznawał prymat nie sytuacji maj

tkowej oskar-

onego, by

e nie do ko

ca rozpoznanej (KZS 1995, nr 3–4, poz. 62), i stwierdzał,

suma por

czenia powinna odpowiada

powadze zarzutu oraz mo

liwemu wymiarowi kary,

by post

powanie toczyło si

sprawnie, to jest nie było przez podejrzanego utrudniane (KZS

1994, nr 4, poz. 28)”.

Por. K. T. B o r a t y

s k a, (w:) K. T. B o r a t y

s k a, A. G ó r s k i, A. S a k o w i c z, A. W a

n y, Kodeks post

powania karnego. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2007, s. 563; R. A. S t e -

f a

s k i, (w:) Z. G o s t y

s k i (red.), Kodeks post

powania karnego. Komentarz, t. I, Dom

Hipoteka jako jedna z postaci por

czenia...

Prokuratura
i Prawo 2, 2009

135

kwencj

niezło

enia por

czenia w terminie jest bowiem utrata mocy posta-

nowienia o zastosowaniu por

czenia.

d Najwy

szy w postanowieniu z dnia 16 czerwca 1989 r. wskazał,

„Przyj

cie por

czenia maj

tkowego w postaci hipoteki wymaga dokładnego

ustalenia nieruchomo

ci, na której ma by

ona ustanowiona, jej warto

z uwzgl

dnieniem ju

istniej

cych obci

ąŜ

oraz tego, czy suma por

czenia

mie

ci si

w rzeczywistej warto

ci nieruchomo

ci”

. W postanowieniu o za-

stosowaniu

rodka zapobiegawczego nale

y zatem wskaza

numer działki

lub działek wchodz

cych w skład nieruchomo

ci, ich powierzchni

i poło

nie albo numer, powierzchni

i poło

enie lokalu oraz numer ksi

gi wieczystej

prowadzonej dla nieruchomo

ci.

Przed zastosowaniem

rodka zapobiegawczego w tej postaci, s

d lub

prokurator powinien za

Ŝą

od osoby por

czaj

cej aktualnego odpisu

z ksi

gi wieczystej prowadzonej dla nieruchomo

ci maj

cej stanowi

przed-

miot hipoteki. Jest to konieczne do ustalenia, czy osoba deklaruj

ca ch

ęć

zło

enia por

czenia jest rzeczywi

cie wła

cicielem nieruchomo

ci, czy przy-

sługuje jej prawo własno

ci, czy te

wieczystego u

ytkowania nieruchomo-

ci, jak równie

, czy nieruchomo

ść

ta jest obci

ąŜ

ona innymi ograniczonymi

prawami rzeczowymi, a je

li tak, to jakimi i w jakiej wysoko

ci. Ponadto, na-

y sprawdzi

, czy w dziale III nie figuruje ostrze

enie o wszcz

ciu egzeku-

cji z nieruchomo

. Przydatne mo

e by

tak

e za

Ŝą

danie dokumentu,

z którego b

dzie wynikała warto

ść

nieruchomo

ci – np. wyceny rzeczo-

znawcy maj

tkowego.

Odno

nie praw, które mog

zosta

obci

ąŜ

one hipotek

, nale

y wskaza

e z art. 65 ustawy o ksi

gach wieczystych i hipotece wynika,

e poza nieru-

chomo

hipotek

na obci

ąŜ

tak

e prawo wieczystego u

ytkowania,

ęść

ułamkow

nieruchomo

ci, je

eli stanowi udział współwła

ciciela,

a tak

e spółdzielcze własno

ciowe prawo do lokalu i wierzytelno

ść

obci

ąŜ

hipotek

(subintabulat). W orzecznictwie wskazano,

e hipoteka mo

zosta

ustanowiona na nieruchomo

ci stanowi

cej współwłasno

ść

oskar

nego i jego

ony

a tak

e stanowi

cej współwłasno

ść

w cz

ęś

ciach ułam-

kowych oskar

onego i jego matki

W praktyce wieczystoksi

gowej istniej

rozbie

ci odno

nie tego, co

stanowi podstaw

wpisu hipoteki: samo postanowienie o zastosowaniu

Wydawniczy ABC, Warszawa 1998, s. 719; D. T a r n o w s k a, Por

czenie maj

tkowe jako

rodek zapobiegawczy w polskim procesie karnym, TNOiK, Toru

2002, s. 172.

I KZ 73/89, OSNKW 1989, nr 5–6, poz. 44.

Zgodnie z art. 930 § 3 k.p.c. obci

ąŜ

enie przez dłu

nika nieruchomo

ci po jej zaj

ciu jest

niewa

ne. W przypadku uznania,

e hipoteka ustanowiona z tytułu por

czenia maj

tkowego

ma charakter umowny, nie jest wi

c mo

liwe zło

enie wa

nego o

wiadczenia woli o usta-

nowieniu hipoteki po zaj

ciu nieruchomo

ci.

Post. SA w Krakowie z dnia 12 sierpnia 1993 r., II AKz 234/93, KZS 1993, nr 6–8, poz. 44.

Post. SA w Krakowie z dnia 30 marca 1994 r., II AKz 111/94, KZS 1994, nr 4, poz. 28.

A. Krakówka

Prokuratura

i Prawo 2, 2009

136

rodka zapobiegawczego w postaci hipoteki czy te

wiadczenie wła

cicie-

la nieruchomo

ci b

cego osob

por

czaj

o ustanowieniu hipoteki zło-

one w formie aktu notarialnego. Powstaje tak

e pytanie, czy hipoteka po-

wstała w wyniku zastosowania przepisów o por

czeniu maj

tkowym ma

charakter hipoteki umownej, czy te

jest hipotek

przymusow

tpliwo

ci te wynikaj

z niejednoznacznego charakteru por

czenia.

Z jednej strony stanowi ono bowiem

rodek zapobiegawczy, a wi

rodek

przymusu, z drugiej za

strony, to od osoby b

cej wła

cicielem nierucho-

ci z reguły wychodzi propozycja zastosowania por

czenia maj

tkowego

w takiej postaci, a w ka

dym przypadku jej zgoda jest warunkiem koniecz-

nym zastosowania tego

rodka zapobiegawczego

Por

czenie maj

tkowe

jest bowiem nieizolacyjnym

rodkiem zapobiegawczym opartym na umowie

dzy organem stosuj

cym ten

rodek a por

czaj

cym. Jak wskazuje

A. Bulsiewicz: „Tre

por

czenia maj

tkowego jest wynikaj

ca z decyzji

organu procesowego o zastosowaniu tego

rodka swoista umowa mi

dzy

organem procesowym a oskar

onym lub inn

osob

, okre

laj

ca warunki

maj

tkowego zabezpieczenia obecno

ci i prawidłowego udziału oskar

one-

go w procesie. Realizacj

tej umowy gwarantuje konsekwencja w postaci

utraty warto

ci maj

tkowych obj

tych umow

i wi

ąŜą

cy si

z tym przymus

psychiczny oddziałuj

cy na oskar

onego. Taka umowa nie jest zawierana

w jakiej

typowej formie. Do jej zawi

zania wystarczy consensus obu stron

co do warunków umowy”

Powy

kwesti

rozwa

ał A. Oleszko, który wskazał,

e postanowienie

prokuratora o zastosowaniu por

czenia maj

tkowego w postaci hipoteki

stanowi podstaw

wpisu hipoteki przymusowej kaucyjnej. W jego ocenie,

stanowisko takie uzasadnia tre

ść

art. 111 ustawy o ksi

gach wieczystych

i hipotece, zgodnie z którym hipoteka przymusowa wpisana na podstawie
nieprawomocnego orzeczenia, tymczasowego zarz

dzenia s

du, postano-

wienia prokuratora jest hipotek

kaucyjn

. Z wnioskiem o dokonanie wpisu

hipoteki mo

e za

wyst

zarówno składaj

cy por

czenie, jak i prokurator.

Autor ten podkre

lił,

e „s

d w post

powaniu o wpis

Ŝą

danej hipoteki bada

jedynie przesłanki formalne postanowienia prokuratora (...), a nadto, czy
postanowienie to zawiera okre

lenie wysoko

ci, rodzaju i warunków por

czenia (gdy chodzi o hipotek

, ustalon

sum

pieni

ęŜ

podlegaj

zabez-

pieczeniu)”

A. Bulsiewicz wyraził pogl

e „okre

lenie tej postaci por

czenia maj

kowego (hipoteki – przyp. autorki) w postanowieniu o zastosowaniu

rodka

Sugestia co do mo

liwo

ci zastosowania por

czenia maj

tkowego mo

e pochodzi

tak

e od

organu procesowego, a nawet organ ten mo

e wprost o tym postanowi

w wypadku tzw. wa-

runkowego tymczasowego aresztowania (art. 257 § 2 k.p.k.).

A. B u l s i e w i c z, Por

czenie maj

tkowe w polskim procesie karnym, Toru

1991, s. 21.

A. O l e s z k o, Pytania i odpowiedzi, Rejent 2002, nr 9, s. 133–134.

Hipoteka jako jedna z postaci por

czenia...

Prokuratura
i Prawo 2, 2009

137

zapobiegawczego jest podstaw

do wyst

pienia przez składaj

cego por

czenie do Pa

stwowego Biura Notarialnego (aktualnie s

du wieczystoksi

gowego – przyp. autorki) o dokonanie wpisu hipoteki w ksi

dze wieczystej

nieruchomo

ci (art. 245¹ k.c. oraz art. 37 i 38 ustawy o ksi

gach wieczystych

i hipotece)”

. Autor nie uzasadnił jednak bli

ej swojego pogl

du. Stanowi-

sko,

e podstaw

wpisu hipoteki jest postanowienie o zastosowaniu por

czenia podzielił tak

e R. A. Stefa

ski

D. Tarnowska, cho

nie okre

liła wyra

nie rodzaju i charakteru tej hipote-

ki, to jednak wskazuj

e do powstania hipoteki konieczne jest zawarcie

umowy pomi

dzy osob

składaj

por

czenie (wła

cicielem nieruchomo-

ci) a organem procesowym oraz dokonanie wpisu w ksi

dze wieczystej,

jednoznacznie opowiedziała si

za pogl

dem,

e hipoteka powstała w wyni-

ku zastosowania por

czenia maj

tkowego jest hipotek

umown

. Jednak

tak

e w jej ocenie podstaw

dokonania wpisu w ksi

dze wieczystej b

dzie

okre

lenie tej postaci por

czenia maj

tkowego w postanowieniu o zastoso-

waniu tego

rodka

na znale

źć

przekonuj

ce argumenty, zarówno na poparcie stanowi-

ska,

e podstaw

wpisu hipoteki jest postanowienie o zastosowaniu por

czenia w takiej postaci, jak i na poparcie pogl

du,

e do dokonania wpisu

konieczne jest zło

enie przez wła

ciciela nieruchomo

ci o

wiadczenia woli

w formie aktu notarialnego (art. 245 § 2 zd. 2 k.c.). Wydaje si

jednak,

bardziej przekonuj

cy jest pogl

d o konieczno

ci zło

enia przez wła

ciciela

wiadczenia woli o ustanowieniu hipoteki w formie aktu notarialnego. Nale-

y uzna

e postanowienie o zastosowaniu por

czenia okre

la jedynie wa-

runki, na jakich hipoteka ma zosta

ustanowiona. Brak jest jakiegokolwiek

przepisu, który stanowiłby,

e postanowienie wydane w tym trybie mo

stanowi

podstaw

wpisu hipoteki. Trudno, na podstawie szcz

tkowej regu-

lacji zawartej w kodeksie post

powania karnego, przyj

ąć

e dla tej umowy

ustawodawca wył

czył generaln

zasad

dotycz

formy o

wiadczenia

woli o ustanowieniu hipoteki. Na podstawie samego orzeczenia powsta

e jedynie hipoteka przymusowa, ale przyj

cie,

e w wyniku zastosowa-

nia

rodka zapobiegawczego powstaje hipoteka tego rodzaju, jest o tyle

nietrafne,

e por

czenie maj

tkowe opiera si

o zgod

osoby udzielaj

cej

por

czenia i bez tej zgody nie mo

e zaistnie

. Cech

charakterystyczn

hipoteki przymusowej jest za

to,

e powstaje ona bez zgody wła

ciciela,

a nawet wbrew jego woli. Nie podzielam tym samym pogl

du wyra

onego

A. B u l s i e w i c z , Por

czenie maj

tkowe..., s. 57.

R. A. S t e f a

s k i w komentarzu do art. 266 kodeksu post

powania karnego, (w:) Z. G o -

s t y

s k i (red.), J. B r a t o s z e w s k i, L. G a r d o c k i, S. M. P r z y j e m s k i, R. A. S t e f a

s k i, S. Za b ł o c k i, Kodeks post

powania karnego. Komentarz, t. II, Dom Wydawniczy ABC,

Warszawa 1998, s. 171.

D. T a r n o w s k a, Por

czenie maj

tkowe..., s. 145.

A. Krakówka

Prokuratura

i Prawo 2, 2009

138

przez A. Oleszko, jakoby mo

liwe było ustanowienie z tytułu por

czenia

hipoteki

przymusowej. Zło

enie por

czenia w postaci hipoteki wymaga za-

tem od por

czaj

cego zło

enia o

wiadczenia woli o ustanowieniu hipoteki

w formie aktu notarialnego, a nast

pnie wyst

pienia przez niego z wnio-

skiem o wpis hipoteki. Z uwagi na tre

ść

art. 92 § 4 ustawy

−

Prawo o notaria-

cie wniosek zostanie przekazany do s

du wieczystoksi

gowego przez nota-

riusza

Inaczej mówi

c, wyst

puj

c z inicjatyw

zastosowania

rodka zapobie-

gawczego w postaci por

czenia maj

tkowego, por

czaj

cy zgłasza goto-

ść

do zło

enia r

kojmi w okre

lonej postaci, za

organ procesowy posta-

nowieniem o zastosowaniu tego

rodka wyra

a na to zgod

. Nast

pnie,

por

czaj

cy dokonuje zło

enia por

czenia, które zostaje przyj

te przez or-

gan procesowy

Zło

enie por

czenia wymaga zatem od por

czaj

cego dokonania okre-

lonych czynno

ci – ró

nych w zale

ci od specyfiki zaoferowanej r

koj-

mi. W najprostszym przypadku polega na zło

eniu pieni

dzy do depozytu

dowego, za

w przypadku hipoteki, konieczne jest jej ustanowienie we

wła

ciwej formie i dokonanie wpisu w ksi

dze wieczystej.

Do powstania hipoteki konieczny jest bowiem wpis dokonany w ksi

dze

wieczystej prowadzonej dla nieruchomo

ci stanowi

cej przedmiot por

cze-

nia (art. 69 ustawy o ksi

gach wieczystych i hipotece). Hipoteka powstaje

z momentem wpisu, a zatem dopiero od tego momentu mo

liwe jest przyj

cie

por

czenia przez organ procesowy. Z czynno

ci przyj

cia por

czenia sporz

dza si

protokół, co zostało wyra

nie wskazane w art. 143 § 1 pkt 9 k.p.k.

Z § 318 ust. 3 rozporz

dzenia Ministra Sprawiedliwo

ci z dnia 23 lutego

2007 r.

−

Regulamin wewn

trznego urz

dowania s

dów powszechnych

wynika,

e przyj

cie por

czenia maj

tkowego w postaci hipoteki nast

puje

przez doł

czenie do protokołu przyj

cia por

czenia odpisu z ksi

gi wieczy-

stej, stwierdzaj

cego dokonanie wpisu hipotecznego z tytułu por

czenia.

Zgodnie z art. 92 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz. U.

z 2002 r., Nr 42, poz. 369 z pó

n. zm.) – je

eli akt notarialny w swej tre

ci zawiera przenie-

sienie, zmian

lub zrzeczenie si

prawa ujawnionego w ksi

dze wieczystej albo ustanowie-

nie prawa podlegaj

cego ujawnieniu w ksi

dze wieczystej, b

obejmuje czynno

ść

przeno-

własno

ść

nieruchomo

ci, chocia

by dla tej nieruchomo

ci nie była prowadzona ksi

wieczysta, notariusz sporz

dzaj

cy akt notarialny jest obowi

zany zamie

w tym akcie

wniosek o dokonanie wpisu w ksi

dze wieczystej, zawieraj

cy wszystkie dane wymagane

przepisami Kodeksu post

powania cywilnego. Notariusz jest obowi

zany przesła

z urz

dowi wła

ciwemu do prowadzenia ksi

g wieczystych wypis aktu notarialnego zawieraj

wniosek o wpis do ksi

gi wieczystej wraz z dokumentami stanowi

cymi podstaw

wpisu,

w terminie trzech dni od sporz

dzenia aktu.

A. B u l s i e w i c z, Por

czenie maj

tkowe..., s. 61.

Dz. U. z 2007 r., Nr 38, poz. 249 z pó

n. zm.

Hipoteka jako jedna z postaci por

czenia...

Prokuratura
i Prawo 2, 2009

139

Istota por

czenia polega na tym,

e ka

da ze stron tej swoistej umowy

procesowej zobowi

zuje si

do okre

lonego zachowania: organ procesowy

do tego,

e nie zastosuje surowszego

rodka, za

strona składaj

ca por

czenie w pierwszej kolejno

ci do tego,

e w okre

lonym terminie zachowa

wyznaczony w postanowieniu sposób (zło

y do depozytu

rodki pieni

ęŜ

ne, dokona czynno

ci koniecznych do powstania hipoteki itp.). Konsekwen-

niedotrzymania przez stron

w wyznaczonym terminie tych warunków

umownych jest upadek postanowienia o por

czeniu (i ewentualne zastoso-

wanie innego

rodka), nie za

wykonanie przez organ procesowy, tj.

gni

cie

rodków pieni

ęŜ

nych w drodze egzekucji czy te

dokonanie wpisu

hipoteki na wniosek organu procesowego. Przepadek przedmiotów czy te

gni

cie sumy por

czenia mo

liwe jest dopiero po zło

eniu por

czenia

przez osob

por

czaj

– por

czenie maj

tkowe trwa bowiem od momentu

przyj

cia okre

lonych warto

ci maj

tkowych przez organ procesowy do

chwili ustania por

czenia maj

tkowego

W ocenie autorki, hipoteka ustanowiona jako por

czenie maj

tkowe jest

hipotek

kaucyjn

. Co prawda, wysoko

ść

wierzytelno

ci jest wyra

ona

le okre

lonej w postanowieniu sumie pieni

ęŜ

nej, jednak

e wierzytel-

ść

ta jest wierzytelno

warunkow

i przez to przyszł

. Nie mo

bowiem przewidzie

, czy oskar

ony b

dzie spełniał obowi

zki procesowe

nało

one na niego przepisami kodeksu karnego, czy te

nie, a tym samym,

czy dojdzie do

gni

cia sumy por

czenia. Sytuacja ta przypomina przy-

padek, w którym hipotek

zabezpieczono zapłat

kary umownej za nienale-

yte spełnienie

wiadczenia niepieni

ęŜ

nego. Tak

e wówczas, dopóki nie

zaktualizuje si

roszczenie o zapłat

kary umownej przez nienale

yte wyko-

nanie zobowi

zania niepieni

ęŜ

nego, dopuszczalne jest jedynie ustanowienie

hipoteki kaucyjne

Por

czenie maj

tkowe ustaje w przypadku skutecznego cofni

cia por

czenia przez por

czaj

cego

, uchylenia

rodka zapobiegawczego w tej

postaci, prawomocnego zako

czenia post

powania lub rozpocz

cia wyko-

nywania bezwzgl

dnej kary pozbawienia wolno

ci. Z momentem ustania

D. T a r n o w s k a, Por

czenie maj

tkowe..., s. 181.

Zob. J. P i s i u l i

s k i, (w:) E. G n i e w e k (red.), System prawa prywatnego. Prawo rzeczo-

we, t. 4, Wydawnictwo C. H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2005, s. 616 –
„Hipoteka kaucyjna mo

e zabezpiecza

wierzytelno

ci przyszłe, zarówno o ustalonej, jak

i nieustalonej wysoko

ci, które mog

powsta

z ju

istniej

cego stosunku prawnego lub ze

stosunku prawnego, do którego zawi

zania strony si

zobowi

zały (...)”.

Ibidem, s. 550.

Odpowiedzialno

ść

osoby, która zło

yła por

czenie, a nast

pnie zło

yła o

wiadczenie o jego

cofni

ciu, ustaje z chwil

zło

enia nowego por

czenia maj

tkowego, zastosowania innego

rodka zapobiegawczego lub odst

pienia od stosowania tego

rodka w ogóle. Ustawa nie

stawia

adnych wymaga

co do formy o

wiadczenia o cofni

ciu por

czenia. Musi ono wyra-

wyra

nie wol

cofni

cia por

czenia i zosta

zło

one organowi procesowemu uprawnio-

nemu do stosowania

rodków zapobiegawczych.

A. Krakówka

Prokuratura

i Prawo 2, 2009

140

por

czenia wygasa hipoteka albowiem wyga

cie wierzytelno

ci poci

za sob

wyga

cie hipoteki zgodnie z reguł

wskazan

w art. 94 ustawy

o ksi

gach wieczystych i hipotece.

Z art. 269 § 2 k.p.k. wynika,

e z chwil

ustania por

czenia maj

tkowego

przedmiot por

czenia zwraca si

, a sum

por

czenia zwalnia si

, pod tym

jednak warunkiem,

e w razie prawomocnego skazania oskar

onego na

kar

pozbawienia wolno

ci nast

puje to z chwil

rozpocz

cia odbywania

przez niego kary. Powstaje pytanie, co stanowi

dzie podstaw

wykre

le-

nia hipoteki. A. Bulsiewicz wskazuje,

e podstaw

tak

powinno by

zarz

dzenie tego organu procesowego, który uchylił postanowienie o zastosowa-
niu por

czenia maj

tkowego lub wydał prawomocne orzeczenie ko

post

powanie karne. Zarz

dzenie to powinno dokładnie okre

osob

której zobowi

zanie zabezpieczone hipotek

podlega wykre

leniu z ksi

wieczystej

Wydaje si

jednak,

e w wypadku uchylenia por

czenia maj

kowego, wystarczaj

podstaw

dzie samo prawomocne postanowienie

w tym przedmiocie. W wypadku prawomocnego zako

czenia post

powania,

wła

ciwe wydaje si

wydanie przez s

d b

prokuratora postanowienia

stwierdzaj

cego ustanie por

czenia i zwalniaj

ce jego sum

. O zwolnieniu

sumy por

czenia decyduje organ procesowy (s

d lub prokurator). Z art. 93

§ 1 k.p.k. wynika,

e s

d mo

e podejmowa

decyzj

wył

cznie w formie

wyroku b

postanowienia. Nie wydaje za

zarz

dze

. Decyzja ta musi

zatem zapa

ść

w formie postanowienia. Konsekwentnie, tak

e decyzja proku-

ratora powinna by

wydana w formie postanowienia, skoro dotyczy takiej

samej materii

Wniosek o wykre

lenie hipoteki mo

e zło

jedynie osoba wymieniona

w art. 626

§ 5 k.p.c.

;

dzie to najcz

ęś

ciej wła

ciciel lub u

ytkownik wie-

czysty nieruchomo

ci. W praktyce mo

e si

zdarzy

e por

czaj

cy dokona

zbycia nieruchomo

ci – wówczas utraci on legitymacj

do zło

enia wniosku

o wykre

lenie hipoteki. Uprawnienie to b

dzie słu

yło za

nowemu wła

ci-

cielowi nieruchomo

ci, mimo

e nie b

dzie on por

czaj

cym. Oczywi

cie,

wniosek o wykre

lenie hipoteki mo

e zło

tak

e prokurator, którego gene-

A. B u l s i e w i c z, Por

czenie maj

tkowe..., s. 84; item: D. T a r n o w s k a, Por

czenie ma-

tkowe..., s. 180.

Na marginesie mo

na wskaza

e ustawodawca przewidział wyra

nie mo

liwo

ść

wydania

postanowienia stwierdzaj

cego upadek zabezpieczenia w art. 754

k.p.c. i 757 k.p.c., regu-

luj

c upadek zabezpieczenia w post

powaniu cywilnym. Mi

dzy zabezpieczeniem roszcze

przewidzianym w przepisach k.p.c. a por

czeniem maj

tkowym w post

powaniu karnym

niew

tpliwie istnieje wiele ró

nic, jednak daje si

zauwa

podobie

stwo celu regulacji, tj.

zabezpieczenie okre

lonego

zachowania danej osoby.

Zgodnie z art. 626

§ 5 k.p.c. wniosek o dokonanie wpisu mo

e zło

wła

ciciel nierucho-

ci, u

ytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której wpis ma nast

, albo wierzyciel, je

eli

przysługuje mu prawo, które mo

e by

wpisane w ksi

dze wieczystej. W sprawach dotycz

cych obci

ąŜ

powstałych z mocy ustawy wniosek mo

e zło

uprawniony organ.

Hipoteka jako jedna z postaci por

czenia...

Prokuratura
i Prawo 2, 2009

141

raln

legitymacj

przewiduje art. 7 k.p.c. lub te

d rejonowy działaj

w imieniu wierzyciela, tj.

Skarbu Pa

stwa, jednak

e w praktyce b

przypadki sporadyczne. Podmiotem zainteresowanym w wykre

leniu hipote-

ki jest bowiem głównie wła

ciciel nieruchomo

ci. Interesuj

kwesti

zwi

zan

z reprezentacj

Skarbu Pa

stwa jako wierzyciela, któr

chciałabym

jedynie zasygnalizowa

, jest to, czy s

dzia działaj

cy w imieniu Skarbu Pa

stwa – S

du Rejonowego powinien legitymowa

stosownym pełnomoc-

nictwem procesowym. W dotychczasowej praktyce wieczystoksi

gowej po-

jawiły si

tpliwo

ci na tym tle, dotycz

ce wprawdzie wpisu hipoteki przy-

musowej, zabezpieczaj

cej realizacj

kar i roszcze

wynikaj

cych z prze-

pstwa, jednak

e kwestia wła

ciwej reprezentacji Skarbu Pa

stwa – S

Rejonowego istnieje tak

e w przypadku hipoteki omawianej w niniejszym

artykule. Niestety, S

d Najwy

szy postanowieniem z dnia 29 listopada

2007 r., sygn. III CZP 98/07, odmówił podj

cia uchwały na zadane pytanie

prawne dotycz

ce tej materii

Rol

por

czenia maj

tkowego trudno przeceni

, tym bardziej,

w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka podkre

la si

konieczno

ść

ograniczenia stosowania przez polskie s

dy tymczasowego

aresztowania. W wielu wyrokach wydanych w sprawach przeciwko Polsce,
ETPCz uznał,

e Polska naruszyła Konwencj

o Ochronie Praw Człowieka

i Podstawowych Wolno

ci, nadu

ywaj

c instytucji tymczasowego areszto-

wania

. Naruszenie to dotyczyło art. 5 Konwencji

na jednak dyskutowa

na temat, czy uczynił to zasadnie. Stan faktyczny wygl

dał bo-

wiem nast

puj

co: s

d I instancji zwrócił wniosek o wpis hipotek przymusowych kaucyjnych,

jednej na rzecz Skarbu Pa

stwa – S

du Rejonowego w S., drugiej na rzecz pokrzywdzone-

go, trzeciej na rzecz Skarbu Pa

stwa – Trzeciego Urz

du Skarbowego z uwagi na fakt, i

dzia podpisuj

ca wniosek o wpis tych

e hipotek nie zło

yła pełnomocnictwa procesowego

uprawniaj

cego j

do reprezentacji Skarbu Pa

stwa – S

du Rejonowego w S. udzielonego

przez Prezesa tego S

du. Wnioskodawca wniósł za

alenie na to zarz

dzenie, za

rozpo-

znaj

cy je S

d II instancji zwrócił si

do S

du Najwy

szego o rozstrzygni

cie w

tpliwo

ci,

czy w takiej sytuacji konieczne jest pełnomocnictwo procesowe, czy te

nie. S

d Najwy

szy

odmówił podj

cia uchwały, argumentuj

e rozstrzygni

cie tej kwestii nie ma znaczenia dla

rozstrzygni

cia, albowiem oskar

ony nie jest ju

wła

cicielem nieruchomo

ci, która miała

obci

ąŜ

ona tym ograniczonym prawem rzeczowym. S

d Najwy

szy wskazał,

e: „(...)

rozstrzygni

cie przedstawionego S

dowi Najwy

szemu zagadnienia prawnego nie mo

odnie

ść

wpływu na oczekiwany przez skar

Ŝą

cego wynik sprawy polegaj

cej na dokonaniu

wpisu hipoteki przymusowej z jego wnioskiem”. W ocenie autorki tego artykułu konstatacja
taka była przedwczesna. Przed przyst

pieniem do merytorycznego rozpoznania wniosku na-

y bowiem rozstrzygn

ąć

o jego formalnej poprawno

ci. Polska procedura cywilna nie zna

regulacji, która pozwalałaby odej

ść

od oceny, czy zostały spełnione wymogi formalne dane-

go pisma procesowego z tej przyczyny,

Ŝą

danie strony nie jest zasadne. W post

powaniu

aleniowym wywołanym

rodkiem odwoławczym na zarz

dzenie o zwrocie pozwu chodzi

bowiem o przes

dzenie, czy wniosek nadaje si

do merytorycznego rozpoznania, pomijane

natomiast kwestie, w jaki sposób zostanie on rozpoznany.

Przykładowo, w okresie od 1 pa

dziernika 2006 r. do 31 grudnia 2006 r., ETPCz ogłosił 64

wyroki w sprawach polskich, z czego 28 dotyczyło spraw karnych. W 21 sprawach spo

ród

A. Krakówka

Prokuratura

i Prawo 2, 2009

142

Tymczasowe aresztowanie, wkraczaj

c najszerzej w sfer

wolno

człowieka, jest bowiem

rodkiem najbardziej dotkliwym dla oskar

onego,

a w konsekwencji tak

e dla jego rodziny. Nieizolacyjne

rodki zapobiegaw-

cze maj

wiele zalet: nie poci

gaj

za sob

tak wysokich kosztów społecz-

nych, jak tymczasowe aresztowanie (zwi

zanych z utrzymaniem oskar

one-

go w areszcie, pomoc

materialn

jego rodzinie, zabezpieczeniem jego

mieszkania lub mienia), nie odrywaj

oskar

onego od jego rodziny i

rodo-

wiska

nie pozostawiaj

tak

e na oskar

onym tak wyra

nego społecznego

tna, jak w przypadku tymczasowego aresztowania, co ułatwia oskar

nemu ponown

aklimatyzacj

w społecze

stwie.

Stosowanie por

czenia maj

tkowego w postaci hipoteki mo

e w wielu

przypadkach skutecznie zabezpieczy

prawidłowy tok post

powania karne-

go. Warto

ść

rynkowa nieruchomo

ci na przestrzeni ostatnich kilku lat zdecy-

dowanie wzrosła, a zatem mo

na w ten sposób zabezpieczy

nawet znacz-

ne sumy z tytułu por

czenia. Por

czenie maj

tkowe w takiej postaci nie po-

zbawia oskar

onego (osoby składaj

cej por

czenie) mo

liwo

ci korzystania

z nieruchomo

ci ani te

prawa dysponowania ni

, w przeciwie

stwie do zło-

enia pieni

dzy lub innych warto

ciowych przedmiotów do depozytu s

do-

wego, a jednocze

nie perspektywa ewentualnego

gni

cia sumy por

czenia w drodze egzekucji z nieruchomo

ci powinna zniech

oskar

one-

go do podj

cia działa

maj

cych utrudni

post

powanie karne. Ponadto,

w art. 269 § 1 k.k. ustawodawca przewidział rozwi

zanie chroni

ce interesy

maj

tkowe pokrzywdzonego. W przypadku

gni

cia sumy por

czenia

z powodu utrudniania post

powania karnego przez oskar

onego pokrzyw-

dzonemu słu

y pierwsze

stwo zaspokojenia ze

gni

tej sumy por

czenia

swoich roszcze

wynikaj

cych z przest

pstwa, je

eli w inny sposób nie mo-

e uzyska

naprawienia szkody. Nale

y przy tym podkre

e wskazany

powy

ej przepis jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisu art. 65

ust. 1 ustawy o ksi

gach wieczystych i hipotece

. Ustawodawca przewidział

tu bowiem rozwi

zanie polegaj

ce na przyznaniu pierwsze

stwa w realizacji

wszystkich spraw karnych Trybunał badał zasadno

ść

zarzutu zbyt długotrwałego stosowania

tymczasowego aresztowania i uznał racje skar

Ŝą

cych w 19 sprawach; cyt. za: Przegl

orzecznictwa europejskiego dotycz

cego spraw karnych 2006, nr 4, s. 9.

Zgodnie z art. 5 ust. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolno

ci z dnia

4 listopada 1950 r. „Ka

dy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ust

pu 1

lit. c powinien zosta

niezwłocznie postawiony przed s

dzi

lub innym urz

dnikiem upraw-

nionym przez ustaw

do wykonywania władzy s

dowej i ma prawo by

dzony w rozs

nym terminie albo zwolniony na czas post

powania. Zwolnienie mo

e zosta

uzale

nione od

udzielenia gwarancji zapewniaj

cych stawienie si

na rozpraw

”.

D. T a r n o w s k a, Por

czenie maj

tkowe..., s. 89.

Zob. I. K u n i c k i, Nale

ci zabezpieczone rzeczowo w podziale sumy uzyskanej z egze-

kucji (zagadnienia wybrane), Problemy Egzekucji 1999, nr 3, s. 35.

Hipoteka jako jedna z postaci por

czenia...

Prokuratura
i Prawo 2, 2009

143

wierzytelno

ci wierzycielowi osobistemu przed wierzycielem, na rzecz które-

go wpisana została hipoteka – tj. Skarbem Pa

stwa.

Z analizy statystyk wynika,

e na przestrzeni ostatnich dziesi

ciu lat

wzrosła wyra

nie ilo

ść

spraw, w których zastosowano

rodek zapobiegaw-

czy w postaci por

czenia maj

tkowego

. Oznacza to,

e wymienione powy-

ej zalety s

doceniane w coraz wi

kszym stopniu przez organy stosuj

rodki zapobiegawcze.

Mortgage as one of surety methods in criminal

proceedings

Abstract

In her article the author discusses the use of non-isolation preventive

measures  to  assure  a  normal  course  of  criminal  proceedings,  focusing  on
issues  connected with surety  by  mortgage.  Analyzing  the  provisions  of  civil
law and criminal procedure rules, the author deals with issues pertaining to
the  method  of  establishment  and  termination  of  this  limited  right  in  rem,  as
well as problems connected with the kind and nature of this particular form of
mortgage. Moreover, she discusses in detail the requirements that should be
met  by  a  decision  to  use  the  said  preventive  measure,  and  obligations  of
both  the  authority  conducting  the  proceedings,  and  a  person  providing
surety, as regards the effective establishment of mortgage. The author also
addresses  issues  connected  with  the  grounds  for  making  a  relevant  mort-
gage entry in a Land and Mortgage Register, taking into account the fact that

Z Informacji statystycznych o działalno

ci powszechnych jednostek organizacyjnych proku-

ratury w 2007 r. sporz

dzonych przez Ministerstwo Sprawiedliwo

ci, Departament Organi-

zacyjny, zamieszczonych na jego stronie internetowej (www.ms.gov.pl – stan na dzie

30 kwietnia 2008 r.) wynika,

e: w 1998 r. por

czenie maj

tkowe w zako

czonych post

po-

waniach przygotowawczych zastosowano 3.947 razy, w 1999 r. – 3.637 razy, w 2000 r. –
4.103 razy, w 2001 r. – 4.563 razy, w 2002 r. – 4.714 razy, w 2003 r. – 5.359 razy, w 2004 r.
– 7.074 razy, w 2005 r. – 9.640 razy, w 2006 r. – 12.816 razy, za

w 2007 r. – 12.051 razy.

Oznacza to,

e liczba oskar

onych wobec których zastosowano por

czenie maj

tkowe

wzrosła trzykrotnie. W 2007 r. prokuratorzy wydali 66.719 postanowie

o zastosowaniu po-

czenia maj

tkowego. Najwi

ksza liczba osób w stosunku do których wydano postanowie-

nie o zastosowaniu por

czenia maj

tkowego wyst

piła w Prokuraturze Pozna

skiej (3.672),

najmniejsza w Prokuraturze Włocławskiej (605). Procentowo liczba osób w stosunku do któ-
rych zastosowano por

czenie maj

tkowe w stosunku do wszystkich oskar

onych najwi

ksza

jest w Prokuraturze Białostockiej (32,35%), za

najmniejsza w Prokuraturze Warszawskiej

(8,58%).