monter kadlubow okretowych 721[02] o1 05 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ireneusz Kocoń

Wykonywanie pomiarów warsztatowych 721[02].O1.05

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Michał Sylwestrzak
mgr inż. Grzegorz Śmigielski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ireneusz Kocoń

Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 721[02].O1.05
„Wykonywanie pomiarów warsztatowych” zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu monter kadłubów okrętowych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

Ćwiczenia

5.1. Wprowadzenie do pomiarów warsztatowych

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Metody pomiarów i błędy pomiarowe

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Przyrządy pomiarowe

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Wykonywanie pomiarów

5.4.1. Ćwiczenia

Ewaluacja osiągnięć ucznia

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu „Poradnik dla nauczyciela”, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie monter kadłubów okrętowych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania –
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia – przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

wykaz literatury, z jakiej mogą korzystać uczniowie podczas nauki.
W poradniku dla ucznia zagadnienia zostały opisane w sposób bardzo ogólny.

Przedstawiono treści, opisano umiejętności, które uczeń powinien sobie przyswoić. By uczeń
mógł w pełni zrozumieć i przyswoić materiał, niezbędna jest jego praca z literaturą. Nauczyciel
powinien być przewodnikiem dla ucznia, wskazując mu materiały i źródła, z których może
uzyskać dodatkowe informacje dotyczące zagadnień z zakresu jednostki modułowej.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania oraz ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane począwszy od pracy

jednolitej, pracy grupowej jednolitej i zróżnicowanej, aż po samodzielną pracę ucznia.

Zaleca się określenie wymagań edukacyjnych w takiej formie, aby łatwo było

zidentyfikować cele z poszczególnymi tematami. W poradniku zamieszczono dwa
przykładowe scenariusze zajęć.

Pomocne mogą się okazać zamieszczone na końcu każdego podrozdziału w poradniku dla

ucznia pytania sprawdzające, które uczeń może wykorzystywać w dwojaki sposób,
a mianowicie jako:

−

przeczytanie pytań przed rozpoczęciem pracy; uczeń zapozna się z wymaganiami i dążyć
będzie do osiągnięcia celu, jakim jest odpowiedź na pytania,

−

przeczytanie pytań po zakończeniu pracy; pytania te stanowić będą kontrolę stanu
gotowości przejścia do wykonywania ćwiczeń.

W ćwiczeniach realizowanych w formie zadań praktycznych założono, że w trakcie ich

realizacji uczeń powinien:

−

przeczytać ze zrozumieniem instrukcję obsługi sprzętu wykorzystywanego podczas
wykonywania ćwiczeń,

−

opracować procedurę rozwiązania przedstawionego w opisie zadania, posiłkując się
literaturą,

−

wykonać zadania,

−

przeprowadzić samokontrolę,

−

zaprezentować rozwiązania zadania.
Wskazane jest przeprowadzanie instruktażów na początku zajęć oraz przed

wykonywaniem ćwiczeń. Zaleca się również, aby nakłaniać uczniów do korzystania z pomocy
koleżeńskiej. Zaleca się taki dobór ćwiczeń dla uczniów by rozwijały umiejętności, których
nabycie stwarza im największe problemy.

Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń uczeń przystępuje do sprawdzenia poziomu

swoich postępów, odpowiadając na pytania zawarte w podrozdziale „Sprawdzian postępów”.

Uczeń powinien w tym celu samodzielnie przeczytać pytania i udzielić na nie odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W rozdziale „Ewaluacja osiągnięć ucznia” zamieszczono:

−

kartę odpowiedzi, obok której jest klucz odpowiedzi,

−

instrukcję dla nauczyciela, w której opisano czynności jakie należy wykonać w czasie
przeprowadzania sprawdzianu,

−

instrukcję dla ucznia, w której opisano czynności ucznia.

Zamieszczony jest również przykład zadania praktycznego.

Zestawy stanowią propozycję narzędzi pomiaru dydaktycznego, z których można

skorzystać w celu przeprowadzenia badań lub w celu opracowania innych narzędzi. Wybór
należy do nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

721[02].O1

Techniczne podstawy zawodu

721[02].O1.01

Stosowanie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej

i ochrony środowiska

721[02].O1.04

Dobieranie materiałów

konstrukcyjnych

721[02].O1.06

Wykonywanie prac z zakresu obróbki

ręcznej i mechanicznej skrawaniem

721[02].O1.03

Posługiwanie się

dokumentacją techniczną

721[02].O1.05

Wykonywanie pomiarów

warsztatowych

721[02].O1.02

Posługiwanie się pojęciami

charakteryzującymi statek

721[02].O1.07

Wykonywanie połączeń

spawanych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć.

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

odczytywać

dokumentację

konstrukcyjną,

technologiczną

warsztatową oraz

zinterpretować zamieszczone w nich oznaczenia,

−

korzystać z dokumentacji technicznej urządzeń technicznych,

−

sporządzać prostą dokumentację techniczną,

−

korzystać z typowych aplikacji: edytorów tekstu i grafiki, arkuszy kalkulacyjnych,

−

stosować zasady bhp,

−

organizować bezpieczne i ergonomiczne stanowisko pracy,

−

stosować jednostki układu jednostek SI.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć.

–

rozróżnić rodzaje wymiarów liniowych,

–

określić wymiar tolerowany,

–

rozróżnić metody pomiarowe,

–

sklasyfikować przyrządy pomiarowe,

–

określić właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych,

–

dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru elementów konstrukcji kadłuba w zależności od
kształtu oraz dokładności wykonania,

–

wykonać pomiar elementów konstrukcji kadłuba,

–

dokonać sprawdzenia elementów sekcji kadłuba za pomocą szablonu,

–

wykonać czynności związane z konserwacją przyrządów pomiarowych,

–

określić warunki przechowywania przyrządów pomiarowych,

–

posłużyć się PN, dokumentacją techniczną,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania pomiarów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Monter kadłubów okrętowych 721[02]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 721[02].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie pomiarów warsztatowych 721[02].O1.05

Temat: Zastosowanie suwmiarki i mikrometru do wykonywania pomiarów szerokości,

średnicy i głębokości otworów.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się suwmiarką i mikrometrem.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

skontrolować stan suwmiarki i mikrometru,

−

dobrać suwmiarki i mikrometry do mierzenia określonych wielkości,

−

określić i eliminować czynniki zwiększające błędy popełniane w czasie pomiaru,

−

zakonserwować przyrządy pomiarowe.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniami,

−

ćwiczenie praktyczne przedmiotowe,

−

pogadanka.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach dwuosobowych.

Czas:

3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

suwmiarka,

−

mikrometry różnych zakresach pomiarowych,

−

przybory do pisania, zeszyt przedmiotowy.

Przebieg zajęć:
1. Instruktaż wstępny:

−

sprawdzenie obecności, podanie tematyki zajęć

−

przeprowadzenie pogadanki na temat metod mierzenia, zasad mierzenia suwmiarkami
i mikrometrami,

−

przeprowadzenie pokazu, w jaki sposób wykonuje się pomiary,

−

przedstawienie przebiegu zajęć, podział grupy na dwuosobowe zespoły,

−

podanie kryteriów ocen.

2. Instruktaż bieżący:

Wykonanie ćwiczeń: 1 i 2 z części 4.3.3 poradnika dla ucznia.

−

Obchód I. Przekazanie próbek, które powinny być zmierzone. Sprawdzenie czy uczniowie
przystąpili do wykonania ćwiczenia.

−

Obchód II. Nadzorowanie wykonywania ćwiczenia. Udzielanie dodatkowych wyjaśnień.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Obchód III. Sprawdzenie

poprawności

wykonywania

pomiarów,

poprawności

posługiwania się sprzętem pomiarowym, wskazanie na błędy i usterki.

−

Obchód IV. Porównanie wyników uzyskanych za pomocą suwmiarki i za pomocą
mikrometru.

Należy zwrócić uwagę na to by uczniowie używali przyrządy pomiarowe zgodnie

z przeznaczeniem.

Zakończenie zajęć
Instruktaż końcowy:

−

podsumowanie zajęć,

−

przeprowadzenie pogadanki nt. przyczyn powstawania błędów w czasie wykonywania
ćwiczenia,

−

wskazanie najlepiej wykonanego ćwiczenia,

−

zwrócenie uwagi na błędy oraz czynności dobrze wykonywane podczas ćwiczenia,

−

wystawienie ocen.

Praca domowa
–

Sporządź notatkę „Rodzaje mikrometrów wykorzystywanych w czasie wykonywania
pomiarów warsztatowych”.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

pogadanka nt. Metody wykonywania pomiarów, kontroli i konserwacji sprzętu
pomiarowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Monter kadłubów okrętowych 721[02]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 721[02].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie pomiarów warsztatowych 721[02].O1.05

Temat: Kontrola poprawności montażu kadłuba za pomocą szablonów.

Cel ogólny: Kształtowanie

umiejętności

wykorzystywania

szablonów

kontroli

poprawności montażu kadłuba.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

dobrać właściwy szablon,

−

odczytać z dokumentacji niezbędne informacje konieczne do kontroli kształtu wybranych
elementów kadłuba,

−

ustalić dopuszczalne odchylenia kształtu kadłuba,

−

interpretować wyniki pomiarów.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniami,

−

ćwiczenie praktyczne przedmiotowe.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach dwuosobowych.

Czas:

4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

dokumentacja wykonawcza kadłuba,

−

sekcja montowanego kadłuba,

−

odpowiednie szablony,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia.

Przebieg zajęć:
1. Instruktaż wstępny:

−

sprawdzenie obecności, zapoznanie z tematem ćwiczenia,

−

sprawdzenie samopoczucia uczniów,

−

przeprowadzenie

pogadanki na tematy:

a) zastosowanie szablonów,
b) właściwego przechowywania, przenoszenia i konserwowania szablonów,
c) metody znakowania szablonów,
d) sposób wykorzystania szablonów,

−

przeprowadzenie pokazu, w jaki sposób wykonuje się kontrolę,

−

przedstawienie przebiegu zajęć, podział grupy na dwuosobowe zespoły,

−

podanie

kryteriów ocen.

2. Instruktaż bieżący:

Wykonanie ćwiczenia 2 z części 4.4.3 poradnika ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

obchód I. Sprawdzenie czy uczniowie przystąpili do wykonania ćwiczenia.

−

obchód II. Kontrola czy uczniowie zapoznali się z instrukcja obsługi sprzętu.

−

obchód III. Omówienie poszczególnych faz wykonania ćwiczenia.

−

obchód IV. Nadzorowanie wykonywania ćwiczenia. Udzielanie dodatkowych wyjaśnień.

−

obchód V. Sprawdzenie poprawności wykonania ćwiczenia. Ocena jakości wykonania,
wskazanie na błędy i usterki.

Należy zwrócić uwagę na bezpieczeństwo osób ćwiczących. Jeżeli zachodzi potrzeba

wejścia na rusztowanie uczniowie powinni być wyposażeni w sprzęt asekuracyjny.

Zakończenie zajęć
Instruktaż końcowy:

−

podsumowanie zajęć,

−

przeprowadzenie pogadanki nt. bezpiecznej i prawidłowego wykorzystywania szablonów,

−

wskazanie grupy, która najlepiej wykonała ćwiczenie,

−

zwrócenie uwagi na błędy oraz czynności dobrze wykonywane podczas ćwiczenia,

−

wystawienie ocen.

Praca domowa
–

Wyszukaj w literaturze lub w Internecie i opisz materiały z których wykonuje się szablony.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

wyrywkowe odpytanie uczniów z procedury kontroli kształtu kadłuba.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Wprowadzenie do pomiarów warsztatowych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wymiary graniczne, wymiar średni i tolerancję dla podanych niżej przykładów.

Obliczone wartości:

Wymiar

Wymiary graniczne:

Wymiar średni

Tolerancja

100

±1

– górny
– dolny

100

±0,01

+0,3

–0,1

Wskazówki do realizacji
Uczniowie powinni ćwiczenie wykonywać indywidualnie. Jeżeli w trakcie wykonywania

ćwiczenia nauczyciel zauważy, że uczniowie popełniają błędy powinien wykonać pokaz
sposobu wykonania ćwiczenia na dowolnym zbliżonym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie sposób obliczania wymiarów granicznych, wymiaru średniego

i tolerancji,

2) dla każdego przykładu obliczyć wymiary graniczne, wymiar średni i tolerancję,
3) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów oraz poprosić nauczyciela o ocenę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

literatura podana w poradniku,

−

mały poradnik mechanika.

+0,3
+0,1

–0,1
–0,3

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Oblicz wymiary graniczne, wymiar średni i tolerancję dla podanych niżej przykładów.

Wymiary graniczne:

Wymiar

Odchyłki
odczytane z tablic Górny

Dolny

Wymiar
średni

Tolerancja

15H6

15h6

Ø25d11

Ø460h8

Ø460H8

Ø5g6

Ø5H6

Wskazówki do realizacji
Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać indywidualnie. Zanim uczniowie rozpoczną

wykonanie ćwiczenia należy przeprowadzić pokaz, na zbliżonym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odczytać z tablic odchyłki dla podanych wymiarów i przeliczyć je na milimetry,
2) dla każdego przykładu obliczyć wymiary graniczne, wymiar średni i tolerancję,
3) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów oraz poprosić nauczyciela o ocenę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

tablica odchyłek,

literatura podana w poradniku,

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Oblicz luzy dla podanych niżej pasowań oraz określ jego rodzaj.

Wymiary graniczne:

Pasowanie

Odchyłki
odczytane
z tablic

Górne

Dolne

Luz
max

Luz
min

Luz
średni

Rodzaj
pasowania

Ø10H7

Ø10H7/e8

Ø10e8

Ø10H7/s8

Ø10H11/d11

Ø8F8/h6

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ø8K7/h6

Ø8P/h6

Wskazówki do realizacji
Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać indywidualnie. Zanim uczniowie rozpoczną

wykonanie ćwiczenia należy przeprowadzić pokaz, na dowolnym wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odczytać z tablic odchyłki dla podanych wymiarów i przeliczyć je na milimetry,
2) dla każdego przykładu obliczyć wymiary graniczne,
3) dla każdego przykładu obliczyć luzy,
4) dla każdego przykładu określić rodzaj pasowania,
5) sprawdzić rodzaj pasowania korzystając z rysunku przedstawiającego położenie pól

tolerancji względem wymiaru nominalnego,

6) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów oraz poprosić nauczyciela o ocenę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

tablica odchyłek,

−

literatura podana w poradniku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Metody pomiarów i błędy pomiarowe

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie klasyfikacji podanej w poradniku ucznia, przyporządkuj wskazane narzędzia

pomiarowe do odpowiedniej grupy. Wskaż ich zastosowania.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać w grupach 2 osobowych. Jeżeli w trakcie

wykonywania ćwiczenia nauczyciel zauważy, że uczniowie popełniają błędy powinien
przerwać wykonanie ćwiczenie. Poprowadzić dyskusję podczas której uczniowie winni
wyciągnąć wnioski i poprawić popełnione błędy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z klasyfikacją urządzeń pomiarowych w podręczniku ucznia,
2) określić zastosowanie każdego przyrządu pomiarowego,
3) określić zasadę działania każdego przyrządu,
4) przyporządkować przyrządy pomiarowe wskazane przez nauczyciela,
5) porównać swoje przyporządkowanie z opisami kolegów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

zestaw przyrządów pomiarowych,

−

plansze z klasyfikacją narzędzi pomiarowych,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sprawdź i opisz właściwości metrologiczne wskazanych przez nauczyciela przyrządów

pomiarowych.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać w grupach 2 osobowych. Jeżeli w trakcie

wykonywania ćwiczenia nauczyciel zauważy, że uczniowie popełniają błędy powinien
przeprowadzić pokaz i pogadankę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować miejsce pracy,
2) pobrać od nauczyciela przyrządy pomiarowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) odczytać z tabliczek znamionowych i napisów na przyrządach poszczególne właściwości

metrologiczne,

4) zapisać wszystkie właściwości dla każdego przyrządu,
5) porównać zapis na kartkach z opisami kolegów.

−

zakres pomiarowy,

−

czułość,

−

dokładność,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

zestaw przyrządów pomiarowych,

−

przyrządy po pisania.

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiary:

a) długości pracowni,
b) szerokości pracowni,
c) średnicy długopisu,
d) długość długopisu.

Dobierz odpowiednie narzędzia do wykonania pomiarów, określ zakres pomiarowy oraz

określ dokładność wykonania pomiaru. Wyniki zapisz w tabelce

Pomiar a)

Pomiar b)

Pomiar c)

Pomiar d)

Narzędzie
pomiarowe

Zakres pomiarowy

Dokładność
pomiaru

Zmierzona wartość

Wskazówki do realizacji
Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać w grupach 2 osobowych. Podsumowanie

powinno być przeprowadzone w formie prezentacji przez liderów grup wyników pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać pozycje w literaturze wskazane przez nauczyciela,
2) zapoznać się z dostępnymi przyrządami pomiarowymi,
3) dobrać odpowiednie narzędzia pomiarowe,
4) wykonać pomiary a), b), c), d),
5) określić jakie błędy wpływają na pomiar danym przyrządem pomiarowym.

Właściwość
cecha

Nazwa przyrządu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

literatura wskazana w poradniku dla ucznia,

−

przymiar liniowy,

−

taśma miernicza,

−

suwmiarka,

−

mikrometr

Ćwiczenie 4

Zmierz odchyłki prostoliniowości listwy. Układ pomiarowy zmontuj wg poniższego

schematu.

Rysunek do ćwiczenia 4

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować stanowisko pomiarowe,
2) ustawić czujnik na „zero”,
3) przesuwając czujnik wzdłuż płytki odczytać maksymalne i minimalne odchylenia czujnika,
4) ustalić rzeczywisty błąd prostoliniowości płytki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

czujnik zegarowy ze statywem,

−

płyta pomiarowa,

−

badana listwa,

−

listwa do mierzenia,

−

literatura podana w poradniku.

Czujnik zegarowy

Listwa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Przyrządy pomiarowe

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Używając suwmiarki uniwersalnej wyznacz wymiary zewnętrze i wewnętrzne

kształtowników wskazanych przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji

Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać w grupach 2 osobowych. Jeżeli w trakcie

wykonywania ćwiczenia nauczyciel zauważy, że uczniowie popełniają błędy powinien je
wskazać i doradzić jak unikać takich błędów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować miejsce pracy do wykonywania pomiarów,
2) zapoznać się z instrukcją pomiaru suwmiarką,
3) zmierzyć za pomocą suwmiarki wymiary zewnętrzne kształtownika,
4) zmierzyć za pomocą suwmiarki wymiary wewnętrzne kształtownika,
5) zapisać otrzymane wyniki,
6) zabezpieczyć suwmiarkę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

suwmiarka uniwersalna,

−

zestaw kształtowników i modeli,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pomiar grubości dwóch wałków za pomocą mikrometru. Określ na podstawie

obserwacji wielkość błędu jaki popełniłeś wykonując pomiar.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać w grupach 2 osobowych. Jeżeli w trakcie

wykonywania ćwiczenia nauczyciel zauważy, że uczniowie popełniają błędy nauczyciel
powinien zmienić mierzony element, a uczniowie powinni powtórzyć ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować miejsce do pracy, mikrometr do wykonywania pomiarów,
2) zapoznać się z instrukcją pomiaru mikrometrem,
3) ustawić mikrometr na pierwszym wałku i odczytaj wskazania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) powtórzyć czynności dla drugiego wałka,
5) zapisać wyniki pomiarów,
6) zabezpieczyć mikrometr.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

mikrometr,

−

dwa wałki o różnej średnicy,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zakonserwuj narzędzia pomiarowe używane w poprzednich ćwiczeniach.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać w grupach 2 osobowych. Jeżeli w trakcie

wykonywania ćwiczenia nauczyciel zauważy, że ćwiczenie wykonywane jest niepoprawnie
uczniowie powinni powtórzyć ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją konserwacji każdego przyrządu pomiarowego,
2) zakonserwować otrzymane przyrządy pomiarowe.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

zestaw do konserwacji,

−

instrukcje użytkownika poszczególnych przyrządów,

−

zestaw przyrządów pomiarowych,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Wykonywanie pomiarów

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zmierz promień łuku wygiętego pasa blachy.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać w grupach 2 osobowych. Jeżeli w trakcie

wykonywania ćwiczenia nauczyciel zauważy, że uczniowie popełniają błędy nauczyciel
powinien przerwać wykonanie ćwiczenia i przeprowadzić pokaż metod prawidłowego
wykonywania pomiaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wybrać odpowiednią metodę pomiarową,
2) ułożyć badany pas blachy,
3) ustawić wałeczki pomiarowe,
4) wykonać niezbędne pomiary,
5) wyliczyć na podstawie pomiarów badany promień,
6) przesuwając stół z badaną śrubą odczytać mierzone wielkości.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

wałeczki pomiarowe,

−

mikrometr, przymiar, suwmiarka,

−

płyta traserska,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Przy pomocy szablonu sprawdź poprawność montażu wskazanego przez nauczyciela

elementu kadłuba.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie ćwiczenie powinni wykonywać w grupach 2 osobowych. Jeżeli w trakcie

wykonywania ćwiczenia nauczyciel zauważy, że uczniowie popełniają błędy nauczyciel
powinien przerwać wykonanie ćwiczenia i przeprowadzić pokaż metod prawidłowego
wykonywania pomiaru. Należy zapewnić uczniom sprzęt asekuracyjny, jeżeli warunki na
stanowisku tego wymagają.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odnaleźć w dokumentacji wskazane kontrolowane miejsce,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) odczytać numer właściwego szablonu,
3) odszukać właściwy szablon,
4) ustalić miejsce przyłożenia szablonu,
5) określić dopuszczalne odchylenia kształtu kadłuba od kształtu szablonu,
6) sformułować wniosek czy montaż został wykonany poprawnie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

dokumentacja wykonawcza kadłuba,

−

sekcja montowanego kadłuba,

−

odpowiednie szablony,

−

przybory

do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie pomiarów
warsztatowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 20, są z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 5, 6, 11, 14, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. c, 4. a, 5. d, 6. b, 7. d, 8. a, 9. c, 10. b, 11. d,
12. a, 13. b, 14. c, 15. d, 16. a, 17. d, 18. a, 19. b, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Wyjaśnić pojęcia z zakresu tolerancji

Zdefiniować wybraną wielkość z zakresu tolerancji i
pasowań

Obliczyć wymiary graniczne

Obliczyć tolerancję

Obliczyć luzy w pasowaniu

Rozpoznać oznaczenie tolerancji kształtu i położenia

Obliczyć wymiar metodą pośrednią

Dobrać

przyrządy

pomiarowe

pomiaru

z dokładnością do 1 mm

Dobrać

przyrządy

pomiarowe

pomiaru

z dokładnością do 0,01mm

Odczytać wymiar na suwmiarce o dokładności
0,1 mm

Odczytać wymiar na suwmiarce o dokładności
0,05 mm

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12 Odczytać wymiar na mikrometrze

Określić

przeznaczenie

wybranego

przyrządu

pomiarowego

14 Odczytać wymiar wskazany na kątomierzu

15 Wskazać zastosowanie wybranego wzorca

16 Wskazać zastosowanie sprawdzianu

17 Wskazać przyrządy do pomiaru szczelin

18 Wskazać zastosowania metody trójwałeczkowej

Zastosować przedrostki do określania wyniku
pomiaru

20 Zdefiniować błąd gruby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

7. 5 minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
9. Sprawdź wyniki.
10. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu.
11. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu pomiarów warsztatowych.
5. Tylko jedna odpowiedź do każdego zadania jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Skreśl prawidłową

odpowiedź.

7. Jeżeli się pomylisz, błędną odpowiedź weź w kółko i skreśl odpowiedź prawidłową. Jeżeli

skreślisz więcej niż jedną odpowiedź do jednego pytania, nie zostanie one ocenione.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie

na później; wrócisz do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

10. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wymiarem nominalnym nazywamy wymiar, który

a) uzyskany został w wyniku obróbki.
b) wskazuje przyrząd pomiarowy.
c) jest średnią arytmetyczną wymiaru maksymalnego i minimalnego.
d) naniesiony jest na rysunku wykonawczym, z pominięciem odchyłek.

2. Odchyłką nazywamy różnicę pomiędzy:

a) wymiarem maksymalnych i minimalnym.
b) wymiarem nominalnym i obróbkowym.
c) wymiarem nominalnym i tolerancją.
d) wymiarem obróbkowym i zmierzonym.

3. Dla wymiaru 25±0,5 wymiary graniczne i średni wynoszą:

wymiar max

wymiar min

wymiar średni

25,5

24,5

25,5

24,5

25,5

4. Dla wymiaru 25–0,5 tolerancja wynosi:

a) 0,5.
b) –0,5.
c) 1.
d) –1.

5. Luzy dla połączenia wałka wykonanego na wymiar Ø25

±0,5

i tulejki wykonanej na wymiar

Ø25

–0,5

wynoszą:

Luz max

Luz min

Luz średni

a) 1

0,5

0,75

b) 1

0,5

c) 0,5

–0,5

d) 0,5

–1

–0,25

6. Przedstawionym obok symbolem oznacza się tolerancję

a) równoległości płaszczyzn.
b) płaskości.
c) wzajemnego położenia płaszczyzn.
d) rombowości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Podaj wymiar „X” mając wymiary pośrednie: Ø1 = 10, Ø2 = 20, L = 30

a) X = 60.
b) X = 50.
c) X = 45.
d) X = 40.

8. Do pomiaru z dokładnością do 1mm służy

a) przymiar kreskowy.
b) suwmiarka.
c) mikrometr.
d) czujnik zegarowy.

9. Do pomiaru bezpośredniego z dokładnością do 0,01mm służy

a) przymiar kreskowy.
b) suwmiarka.
c) mikrometr.
d) czujnik zegarowy.

10. Wymiar wskazany na noniuszu suwmiarki wynosi

a) 75,0.
b) 69,3.
c) 7,5.
d) 6,93.

11. Wymiar wskazany na noniuszu suwmiarki wynosi

a) 4,37.
b) 5,90.
c) 59,00.
d) 43,80.

12. Wymiar wskazany na mikrometrze wynosi

a) 13,78.
b) 14,00.
c) 13,28.
d) 14,28.

L Φ

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Czujnikiem można wykonywać pomiary

a) chropowatości powierzchni.
b) odchyłek kołowości.
c) średnic wałków.
d) średnic otworów.

14. Wymiar wskazany na kątomierzu wynosi

a) 20

30’.

b) 48

c) 38

15’.

d) 19

15’.

15. Kątownik służy do

a) pomiaru kątów.
b) pomiaru kąta prostego.
c) sprawdzania kątów.
d) sprawdzania kąta prostego.

16. Sprawdzian tłoczkowy dwugraniczny służy do

a) sprawdzania otworów.
b) pomiaru otworów.
c) pomiaru wymiarów granicznych.
d) pomiaru tolerancji wykonania.

17. Współczynnikiem chropowatości nie jest

a) maksymalna wysokość chropowatości
b) średnie arytmetyczne odchylenia profilu chropowatości.
c) wysokość chropowatości według 10 punktów.
d) średnia chropowatość jednostki powierzchni.

18. Metoda trójwałeczkowa służy do

a) pomiaru średnicy podziałowej gwintu.
b) pomiaru skoku gwintu.
c) pomiaru długości śruby.
d) pomiaru chropowatości powierzchni.

19. Jaka długość w metrach odpowiada długości 100 pm

a) 100 x 10

-13

b) 10

-10

c) 100 x 10

-15

d) 10

-12

20. Błąd gruby to błąd

a) stały co do znaku; błąd wynikający z warunków pomiarowych.
b) dowolny co do znaku i wielkości; błąd wynikający z niedoskonałości przyrządów

pomiarowych.

c) stały co do znaku i wartości, niezmienny błąd wynikający z rodzaju pomiaru.
d) błąd wynikający z omyłki, nie wliczany do pomiaru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie praktyczne do jednostki modułowej
Wykonywanie pomiarów warsztatowych 721[02].O1.05

Temat zadania: Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Wykonaj pomiary wałka przedstawionego na poniższym rysunku.

W trakcie realizacji prac uczeń powinien:

−

dobrać narzędzia pomiarowe i wykonać ich spis,

−

obliczyć wymiary graniczne dla wielkości tolerowanych,

−

opracować tabelę pomiarów zawierającą wymiary nominalne i rzeczywiste oraz narzędzia
do mierzenia tych wymiarów,

−

wykonać pomiary wałka. Wyniki wpisać w tabelę.

Czas na wykonanie zadania wynosi 45 minut.

Kryteria oceniania:

−

za poprawnie sporządzony spis narzędzi pomiarowych (4 pkt.),

−

za obliczenie wymiarów granicznych (3 pkt.),

−

za opracowanie tabeli pomiarów (5 pkt.),

−

za prawidłowe posługiwanie się narzędziami pomiarowymi (2 pkt.),

−

za wykonane pomiary (9 pkt),

−

za ocenę zgodność wałka z dokumentacją (1 pkt).

+0,2
-0,1

±0,25

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta odpowiedzi

Do testu praktycznego „Wykonywanie pomiarów warsztatowych”

Temat zadania: Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Imię i nazwisko:.............................................................

Wykaz niezbędnych narzędzi pomiarowych:

………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….

Wymiary graniczne:

Wymiar

Wymiary
graniczne

Wymiar

Odchyłki

Wymiary
graniczne

Ø20h7

Tabela pomiarów

Ocena jakości mierzonego wałka (zgodności z rysunkiem)

+0,2
-0,1

±0,25

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA OCENY

Lp. Kryterium

Punkty

Za poprawnie sporządzony spis narzędzi pomiarowych: - 4 pkt.
– spis zawiera suwmiarkę o dokładności mierzenia do 0,1mm – 1 pkt,
– spis zawiera suwmiarkę o dokładności mierzenia do 0,05mm – 1 pkt,

–

spis zawiera mikrometr o zakresie 0 do 25 mm – 1 pkt,

–

spis zawiera kątomierz uniwersalny – 1 pkt.

Za obliczenie wymiarów granicznych po 1 punkcie za każdy z trzech
wymiarów tolerowanych (razem do 3 pkt.)

Za opracowanie tabeli pomiarów: - 5 pkt
– uczeń do tabeli wpisał wszystkie wymiary z rysunku – 1 pkt,
– uczeń dobrał suwmiarkę o dokładności 0,1mm do wymiarów

nietolerowanych – 1 pkt,

– uczeń dobrał suwmiarkę o dokładności do 0,05 mm lub suwmiarki o

dokładnościach do 0,1 mm i 0,05 mm do wymiarów z tolerancją
liczbowa– 1pkt,

– uczeń do dobrał mikrometr wymiarów Ø20h7– 1 pkt,
– uczeń dobrał kątomierz uniwersalny do kąta – 1 pkt.

Za prawidłowe posługiwanie się narzędziami pomiarowymi: - 2 pkt
– uczeń utrzymuje porządek, ład i właściwie składa narzędzia – 1 pkt,
– uczeń właściwie posługuje się narzędziami – 1 pkt.

Za wykonane pomiary (za każdy z niżej wymienionych 1 pkt): - 9 pkt
Uczeń poprawnie wyznaczył wymiary:
– Ø20h7 prawy,
– Ø20h7 lewy,
– 15

– 15

±0,25

– Ø20,
– 20,
– 25,
– 70,
– kąt 27

Za poprawną ocenę jakości wałka:

– uczeń wypisał wszystkie, niezgodne z rysunkiem wymiary 1 pkt

Razem 24 punkty

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące oceny szkolne:

—

dopuszczający – minimum 15 punktów

—

dostateczny – minimum 17 punktów

—

dobry – minimum 19 punktów

—

bardzo dobry – minimum 21 punktów

+0,2
-0,1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Ciekanowski A.: Poradnik ślusarza narzędziowego wzorcarza. WNT, Warszawa 1989
2. Czerwiński W., Czerwiński J.: Poradnik ślusarza. WNT, Warszawa 1989
3. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2004
4. Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP,

Warszawa 2006

5. Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych. ISBN 1997
6. Kurdziel R.: Podstawy elektrotechniki dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999
7. Malinowski J.: Pasowania i pomiary. WSiP, Warszawa 1995
8. Malinowski J., Jakubiec W.: Tolerancje i pasowania w budowie maszyn. WSiP, Warszawa

1998

9. Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 1999
10. Paprocki K: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa1999
11. Schmid D., Baumann A., Kaufmann H., Paezold H., Zippel B.: Mechatronika. REA,

Warszawa 2002

12. Wojtkun F., Bukała W.: Materiałoznawstwo część 1 i 2. WSiP, Warszawa 1999
13. http://pl.wikipedia.org