ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

78

www.weterynaria.elamed.pl

LISTOPADGRUDZIEŃ • 1112/2013

psu i nie zwiększa się we wprost pro-
porcjonalny sposób.

Żywienie szczeniąt ras dużych (la-

brador retriever) musi uwzględniać pro-
porcjonalność wzrostu układu kostne-
go, jak i ogólnej masy ciała – im jest
on szybszy, tym rozwój układu kost-
no-stawowego może ulec zakłóceniu
i dodatkowo wpływać na i tak uwarun-
kowane genetycznie predyspozycje
do dysplazji i nieprawidłowego umiej-
scowienia główki w panewce stawu bio-
drowego. Na sposób żywienia ma także
istotny wpływ ilość energii wydatko-
wanej w czasie aktywności fi zycznej,
np. zabaw z właścicielem.

Obecnie na rynku znajdują się go-

towe karmy komercyjne dostosowane
swoim składem do wymagań żywie-
niowych najbardziej popularnych ras
psów. Należy tylko przestrzegać zale-
canych ilości karmy wykorzystywanej
w żywieniu. Natomiast metoda żywie-
nia domowego wymaga już szczegóło-
wej wiedzy ma temat zapotrzebowania
na poszczególne składniki odżywcze,
w tym energetyczne, tak aby zagwaran-
tować optymalny i prawidłowy wzrost
młodego szczenięcia.

Jak obliczyć zapotrzebowanie

energetyczne juniora?

Zapotrzebowanie juniorów na energię
jest zdecydowanie wyższe niż psów do-
rosłych, ale wraz ze wzrostem zwierzę-
cia stopniowo obniża się. Powszechnie
przyjmuje się, że do momentu osiągnię-
cia 50% końcowej masy ciała zapotrze-
bowanie energetyczne jest 3-krotnie
wyższe niż wartość spoczynkowego
zapotrzebowania energetycznego, na-
stępnie stopniowo zmniejsza się w taki
sposób, aby po osiągnięciu przez zwie-

Żywienie szczeniąt to jedno z najwięk-
szych wyzwań dla hodowców. Prawidło-
wy wzrost i rozwój szczeniaka to gwa-
rancja jego zdrowia w wieku dorosłym.
Współczesne teorie żywieniowe, opar-
te na badaniach fi zjologicznych i epide-
miologicznych, jednoznacznie wskazu-
ją na związek między jakością żywienia
w czasie wzrostu organizmu a jego po-
datnością na choroby i jakością życia
w wieku dorosłym. Okres intensywnego
wzrostu jest ważnym okresem w życiu
szczeniąt ras dużych, gdyż wadliwe po-
stępowanie żywieniowe – zarówno zbyt
szybki, jak i powolny wzrost – odbije się
na komforcie życia psów dorosłych.

Czym się różni żywienie

rosnącego psa rasy yorkshire

terrier i labradora retrievera?

Różnice w sposobie żywienia rosną-
cych psów ras yorkshire terrier i labra-
dor retriever wynikają przede wszyst-
kim z różnej masy ciała – zarówno
aktualnej, jak i docelowej – tempa
wzrostu oraz dotyczących życia już
dorosłych osobników predyspozycji
do niektórych jednostek chorobowych
związanych z daną rasą.

Dorosły osobnik yorkshire terrier

osiąga masę ciała 3,5 kg niezależnie
od płci, dobowe zapotrzebowanie psa
rosnącego, powyżej 14. tygodnia życia,
ważącego 1 kg, wynosi 210 kcal. W przy-
padku labradora retrievera masa doro-
słych osobników wynosi 25-32 kg i 29,5-
36 kg – odpowiednio dla suki i psa – zaś
dobowe zapotrzebowanie energetyczne
psa 14-tygodniowego, ważącego 8 kg,
wynosi 1000 kcal. Z przeliczenia wy-
nika jednoznacznie, że masa ciała nie
jest głównym czynnikiem wpływającym
na ilość energii, którą należy zapewnić

dr inż. Jacek Wilczak, dr Michał Jank

Katedra Nauk Fizjologicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie

Nutrition of the growing large breed dogs. Part I

Żywienie psów rosnących
ras dużych – cz. I

Streszczenie

W opracowaniu zestawiono podstawowe
informacje na temat specyfi ki żywienia
rosnących psów ras dużych. Omówiono
zapotrzebowanie na składniki dostarcza-
jące energię, białko, tłuszcz i składniki
mineralne. Szczególną uwagę zwróco-
no na możliwość wykorzystania karmy
domowej w żywieniu tych psów, wska-
zując na niebezpieczeństwa wynikające
ze stosowania nieprawidłowo zbilanso-
wanej diety. Zaprezentowany materiał
jest tematycznie związany z poprzednim
artykułem, dotyczącym żywienia rosną-
cych psów ras małych.

Słowa kluczowe

psy ras dużych, zapotrzebowanie na ener-
gię, białko, tłuszcz, dieta domowa

Abstract

The paper provides basic information
on the nutrtional needs of growing lar-
ge breed dogs, taking into consideration
components which deliver energy, pro-
tein, fat and minerals. The possibilties
of using home-made diet in nutrition
of these dogs were thoroughly conside-
red, pointing to harmful eff ects on ani-
mal health following the use of an impro-
perly balanced diet. The paper content
is closely connected to the previous stu-
dy on the nutrition of the growing small
breed dogs.

Keywords

large breed dogs, nutritional needs for
energy, protein, fat, home-made-diet

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

79

www.weterynaria.elamed.pl

LISTOPADGRUDZIEŃ • 1112/2013

rzę 80% docelowej masy ciała było ono
dwukrotnie wyższe. Wyjątkiem tutaj
mogą być dogi, u których zapotrzebo-
wanie energetyczne w okresie wzrostu
jest o około 25% wyższe niż szczeniąt
wszystkich innych ras.

Bez względu jednak na wszystko

należy pamiętać, że chociaż szcze-
niak, rosnąc, znacznie zwiększa swo-
ją masę ciała, to jednocześnie spada
jego zapotrzebowanie energetyczne,
przeliczane na tę masę ciała. Dlatego
nie powinno nikogo dziwić, że niekie-
dy pięciomiesięczne szczenię ważące
10 kg będzie zjadało dokładnie taką
samą objętość karmy dla szczeniąt,
co 20-kilogramowy, dorosły pies, żywio-
ny karmą dla psów dorosłych.

U szczeniąt ras dużych i olbrzymich

bardzo ważne jest, aby ilość energii po-
dawanej w pokarmie nie była wyższa
niż zapotrzebowanie. Nadmiar energii
w pokarmie może spowodować przy-
spieszenie wzrostu, co z kolei może do-
prowadzić do rozwinięcia się zaburzeń
szkieletu. Ponadto jeżeli nadmiar ener-
gii w pokarmie spowoduje u szczeniąt
nadwagę, przeniesie się ona na doro-

słe życie zwierzęcia i zwiększy ryzyko
wystąpienia wielu poważnych chorób
(np. cukrzycy).

Należy bardzo mocno zaakcentować

fakt, że prawidłowo dobrane zapotrze-
bowanie energetyczne oraz wszystkich
składników odżywczych do typu budo-
wy psa jest podstawową czynnością,
która zagwarantuje optymalny wzrost
i zdrowie. W przypadku psów raso-
wych zadanie jest ułatwione, szczegó-
łowy opis wzorca danej rasy jest pod-
powiedzią, jak taką dawkę pokarmową
konstruować, w przypadku psów niera-
sowych pozostaje nam aktualna masa
ciała zwierzęcia oraz jego obserwacja
i rejestracja przyrostów masy ciała.

Wykorzystując w żywieniu karmę ko-

mercyjną, należy bezwzględnie prze-
strzegać ilości karmy, którą producent
rekomenduje do użycia. Zwracam uwa-
gę, że energetyczność karm suchych
to około 4000 kcal w 1 kg karmy. Je-
żeli w żywieniu szczenięcia musimy
wykorzystać 600 kcal (co odpowiada
150 g karmy suchej), to każde 15 g kar-
my jest to 60 kcal więcej (10% dobowego
zapotrzebowania energetycznego) (2).

Okres karmienia szczeniąt jest mo-

mentem, w którym uczymy psa prawi-
dłowych nawyków żywieniowych. Za-
kładam, że w ramach prawidłowego
postępowania żywieniowego nie do-
puszcza się dokarmiania psa za pomo-
cą różnych przekąsek – chyba że ilość
energii i składników odżywczych jest
uwzględniona w dobowym zapotrze-
bowaniu. Proszę pamiętać, że np. 1 pla-
sterek salami zawiera około 40 kcal –
co w znacznym stopniu uzupełnia ilość
energii, nie pisząc już o tym, że uczy-
my psa „żebrania”.

Jakie składniki są niezbędne

w żywieniu juniora?

Białko
Zapotrzebowanie szczeniąt na biał-
ko różni się pod względem jakościo-
wym i ilościowym z zapotrzebowaniem
psów dorosłych. W momencie odsadze-
nia zwierzę przechodzi z mleka matki,
które zawiera 33% białka w masie po-
karmu na pokarm stały, który także
w początkowym okresie po odsadze-
niu powinien zawierać porównywalną

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

80

www.weterynaria.elamed.pl

LISTOPADGRUDZIEŃ • 1112/2013

ilość białka. Przyjmuje się, że pies ro-
snący powinien otrzymywać co naj-
mniej 25% białka w suchej masie karmy.
Później, wraz ze wzrostem zwierzęcia,
ilość białka w pokarmie może się o kil-
ka procent zmniejszyć. Ważne jest tak-
że, aby pokarm dla szczeniąt zawierał
wysokie ilości argininy, która jest ami-
nokwasem niezbędnym dla psów ro-
snących, a warunkowo niezbędnym dla
psów dorosłych.

Tłuszcz
Tłuszcz podawany szczeniętom jest
nie tylko źródłem energii, ale także
wielonienasyconych kwasów tłuszczo-
wych. Biorąc pod uwagę wartość ener-
getyczną tłuszczu, pokarm dla psów

rosnących powinien zawierać co naj-
mniej 10% w suchej masie, ale może
sięgać nawet 25%. Psy rosnące powin-
ny otrzymywać co najmniej 250 mg/
kg m.c. kwasu linolowego (niezbędny
kwas tłuszczowy omega-6). Zapotrze-
bowanie na kwas dokozaheksaeno-
wy (DHA – niezbędny kwas tłusz-
czowy n-3) nie zostało dotychczas
jednoznacznie określone, ale wiado-
mo, że kwas ten jest niezbędny, ponie-
waż wspomaga rozwój mózgu, wzro-
ku i słuchu u szczeniąt. Psy dorosłe
są w stanie przekształcać kwas linole-
nowy w DHA, ale u szczeniąt mecha-
nizm ten jest upośledzony, co sprawia,
że DHA jest dla szczeniąt niezbędnym
kwasem tłuszczowym.

Wapń i fosfor
Wapń i fosfor to dwa kluczowe z punk-
tu widzenia wzrostu szczenięcia skład-
niki mineralne. Szczenięta potrzebują
znacznie więcej wapnia i fosforu niż
psy dorosłe. O poziomie wapnia i fos-
foru w organizmie szczeniaka decydu-
je nie tylko zawartość w pokarmie, ale
także stopień wchłaniania z przewodu
pokarmowego. Początkowo szczenię-
ta wchłaniają wapń w sposób bierny,
więc ilość wapnia wchłoniętego jest
w pewnym sensie odzwierciedleniem
ilości wapnia w pokarmie. Dlatego
nadmiar wapnia w pokarmie będzie
powodował nadmiar wapnia w orga-
nizmie. Dopiero od około 10. miesią-
ca życia szczeniak jest w stanie, nawet

Rasa

Masa ciała (kg)

Wysokość w kłębie (cm)

Suka

Pies

Suka

Pies

Pies afgański

23

27

60-65

65-72,5

Akita

34

46

60-65

65-70

Alaskan malamut

34

57

57,5-65

62,5-70

Bloodhound

36-45,5

41-50

57,5-62,5

62,5-67,5

Bouvier des Flandres

27-35

35-40

53-66

61-69

Bull mastiff

40-54,5

50-59

60-65

62,5-67,5

Bull terrier

23,5

28

52,5

55

Chow chow

20

32

42,5-50

47,5-55

Collie

20-30

25-34

55-60

60-65

Dalmatyńczyk

22,5

27

47,5

57,5

Doberman pinczer

29

40

60-65

65-70

Dog de Bordeaux

54

65

69

75

Flat-coated retriever

25-34

25-36

55-59

57,5-61

Golden retriever

25-29,5

29,5-34

54-56

57,5-60

Greyhound

27-29,5

29,5-32

67,5-70

70-75

Seter irlandzki

27

32

57,5-62,5

67,5

Labrador retriever

25-32

29,5-36

54-59

56-61

Mastiff

75

90

70

75

Nowofundland

50-55

60-69

65

70

Nova Scotia retriever

16,5

23

42,5

52,5

Owczarek niemiecki

32

43

55-60

60-65

Pointer

20-29,5

25-34

57,5-65

62,5-70

Pudel standard

20

32

37,5

42-45

Rottweiler

40

50

55-62,5

60-67,5

Sznaucer olbrzymi

30

35

60-65

65-70

Shar-Pei

18

25

45

50

Siberian husky

16-22,5

20-27

50-55

53-60

Tab. 1. Masa ciała i wysokość w kłębie wybranych ras psów dużych i olbrzymich (1)

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

81

www.weterynaria.elamed.pl

LISTOPADGRUDZIEŃ • 1112/2013

całkowicie, zahamować wchłanianie
wapnia, jeżeli jest go w organizmie
zbyt dużo.

Współczesne szczenięta otrzymują

w olbrzymiej większości pokarm, któ-
ry sam z siebie spełnia ich zapotrzebo-
wanie na wapń. Większość zaburzeń
szkieletowych związanych z intensyw-
nym wzrostem wynika z nadmiaru
energii i nadmiaru wapnia w diecie.
Ponieważ problem ten dotyczy przede
wszystkim szczeniąt ras dużych, mają
one znacznie węższy zakres optymal-
nego poziomu wapnia w pokarmie
(od 0,7 do 1,2% w suchej masie pokar-
mu) niż szczenięta ras małych i śred-
nich (od 0,7 do 1,7% w suchej masie
pokarmu). Oznacza to, że także opty-
malny stosunek wapnia do fosforu
w diecie jest dla szczeniąt ras dużych
niższy (maksymalnie 1,5:1) niż dla
szczeniąt ras małych i średnich (1,8:1).
Jest to o tyle istotne, że w powszech-
nym mniemaniu przyjęło się, że sto-
sunek wapnia do fosforu dla szczeniąt
ras dużych powinien być wyższy niż dla
szczeniąt ras małych, a w rzeczywisto-
ści jest zupełnie odwrotnie.

Wapń jest składnikiem, który dość

trudno ulega wchłanianiu – tylko oko-
ło 30% spożytego wapnia jest wchła-
niane z przewodu pokarmowego psa.
Czynnikami, które dodatkowo zmniej-
szają wchłanianie, są przede wszyst-
kim: skład pokarmu, m.in. ilość włók-
na pokarmowego, pH treści przewodu
pokarmowego, forma występowania
jonów wapnia, stosunek wapnia i fos-
foru, ilość witaminy D oraz aktywność
układu hormonalnego. Duża zawar-
tość włókna pokarmowego – zarów-
no rozpuszczalnego, jak i nierozpusz-
czalnego w wodzie – jak i fi tynianów
upośledza wchłanianie wapnia, duża
ilość kwasów tłuszczowych nasyconych
w karmie, z którymi jony wapnia tworzą
nierozpuszczalne sole kwasów tłusz-
czowych, też dodatkowo zuboża daw-
kę jonów wapnia. Ważnym czynnikiem
stymulującym wchłanianie wapnia jest
odczyn środowiska treści przewodu
pokarmowego – im jest on bardziej al-
kaliczny (zasadowy), tym wchłanianie
jest gorsze. Natomiast najlepiej wchła-
nialnymi źródłami wapnia są połącze-
nia z białkami serwatkowymi i białkami

mleka – stąd też biały ser, a szczegól-
nie fermentowane produkty mleczne,
mogą być polecane jako idealne źródła
jonów wapnia (3, 4).

Wielu właścicieli psów ma dylemat

odnośnie do stosowania kości w jadło-
spisie swojego pupila. Z jednej strony
kości są idealnym źródłem składników
mineralnych, w tym wapnia i fosforu,
aminokwasów, kwasów tłuszczowych
i innych cennych składników, a z dru-
giej właściciele boją się je podawać
z powodu możliwości zadławienia się
lub zaburzenia funkcjonowania prze-
wodu pokarmowego (biegunki, zatwar-
dzenia). Wyjściem może być stosowa-
nie, szczególnie w modelu żywienia
psa za pomocą karmy domowej, miazg
mięsno-kostnych lub kostnych. Mie-
lenie kości (w przypadku posiada-
nia odpowiednio wydajnej maszyny
do mielenia kości) jest alternatywą dla
stosowania suplementów uzupełnia-
jących ilość składników mineralnych
w dawce pokarmowej. Miazga kostna
zawiera w swoim składzie do 30% wap-
nia i 40% fosforu w postaciach wysoce
biodostępnych.

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

82

www.weterynaria.elamed.pl

LISTOPADGRUDZIEŃ • 1112/2013

Składnik

Szczenięta

4-14 tygodni życia

Szczenięta

powyżej 14 tygodni życia

kg m.m. kcal

1000 kcal EM

kg m.m. kcal

1000 kcal EM

białko ogółem

g

15,7

56,3

12,2

tłuszcz ogółem

g

5,9

21,3

5,9

kwas linolowy

g

0,8

3,3

0,8

kwas alfa-linolenowy

g

0,05

0,2

0,05

kwas arachidonowy

g

0,022

0,08

0,022

EPA+DHA

g

0,036

0,13

0,036

suma n-kwasów

g

0,908

3,71

0,908

składniki mineralne

Ca

mg

680

3000

680

P

mg

680

2500

680

Mg

mg

27,4

100

27,4

Na

mg

100

550

100

K

mg

300

1100

300

Cl

g

200

720

200

Fe

g

6,1

22

6,1

Cu

mg

0,76

2,7

0,76

Zn

mg

6,84

25

6,84

Mn

mg

0,38

1,4

0,38

Se

ug

25,1

87,5

25,1

I

ug

61

220

61

witaminy

A

ug

105

380

105

D

ug

0,96

3,4

0,96

E

mg

2,1

7,5

2,1

K

mg

0,11

0,41

0,11

B

1

– tiamina

mg

0,096

0,34

0,096

B

2

– rybofl awina

mg

0,37

1,32

0,37

B

6

– pirydoksyna

mg

0,1

0,375

0,1

niacyna

mg

1,18

4,25

1,18

kwas pantotenowy

mg

1,04

3,75

1,04

B

12

ug

2,4

8,75

2,4

kwas foliowy

ug

18,8

68

18,8

cholina

mg

118

425

118

Tab. 2. Dobowe zapotrzebowanie szczeniąt na poszczególne składniki odżywcze, witaminy i składniki mineralne (wyrażone jako zapotrzebowanie na 1 kg masy metabolicznej (m.m.)
i 1000 kcal energii metabolicznej (EM) karmy). Masa metaboliczna = masa w kg

0,75

(1)

Przedział czasowy

x dzienne rekomendowane przyjęcie

energii

kcal/kg m.m.

od odsadzenia do osiągnięcia 50% masy ciała

dorosłego osobnika

3

210

50-80% masy ciała dorosłego osobnika

2,5

175

>80% masy ciała dorosłego osobnika

1,8-2,0

125-140

Tab. 3. Sposób wyliczenia dobowego zapotrzebowania szczeniąt na energię

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

83

www.weterynaria.elamed.pl

LISTOPADGRUDZIEŃ • 1112/2013

Miesiąc życia

szczeniaka

Aktualna masa ciała (kg)

Masa ciała psa dorosłego

(kg)

Zapotrzebowanie energetyczne

(kcal/dobę)

3

9,1

25

1092

10,7

30

1262

12,3

35

1425

13,4

40

1530

14,5

45

1625

15,4

50

1713

16,8

60

1866

6

17,1

25

1397

20

30

1588

22,8

35

1767

25,6

40

1974

28,4

45

2174

31

50

2367

36

60

2734

9-18

22,9

25

1468

26,5

30

1655

29,8

35

1823

33,6

40

2000

37,4

45

2168

41

50

2330

48

60

2633

Tab. 4. Dobowe zapotrzebowanie energetyczne szczeniąt (1)

W celu uzupełniania diety w składniki takie jak: wapń,

fosfor, cynk, mangan stosowane mogą być zmielone sko-
rupki jaj kurzych, w których wspomniane składniki mine-
ralne występują w bardzo dobrze wchłanianych formach.
Uwaga dla właścicieli: stosujemy skorupki z gotowanych ja-
jek lub jajek surowych, ale w tym przypadku skorupki na-
leży poddać obróbce termicznej, np. poprzez wyprażenie
w nagrzanym piekarniku. Celem takiego działania jest po-
zbycie się potencjalnego zagrożenia mikrobiologicznego –
salmonellozy.

‰

Piśmiennictwo
1. Hand M.S. et al.: Small Animal Nutrition. 5

th

ed. Mark Morris

Institute. Topeka, USA, 2010.

2. Linder D.E., Freeman L.M., Morris P., German A.J., Biourge V.,

Heinze C., Alexander L.: Theoretical evaluation of risk for nutri-
tional defi ciency with caloric restriction in dogs. „Vet. Q.”, 2012, 10,
123-129.

3. Dillitzer N., Becker N., Kienzle E.: Intake of minerals, trace elements

and vitamins in bone and raw food rations in adult dogs. „Br. J. Nutr.”,
2011, 11, 53-56.

4. Nap R.C., Hazewinkel H.A.: Growth and skeletal development in the

dog in relation to nutrition; a review. „Vet. Q.”, 1994, 5, 50-59.

5. Schenck P.: Home-prepared Dogs & Cats Diets. 2

nd

ed.Wiley-Blackwell,

USA, 2010.

dr inż. Jacek Wilczak

Katedra Nauk Fizjologicznych

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

SGGW w Warszawie

02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 159