ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

30

www.weterynaria.elamed.pl

STYCZEŃLUTY • 12/2013

dochodzi do utraty masy mięśniowej,
której miejsce zajmuje tkanka tłusz-
czowa. Zachodzące zmiany w kompo-
zycji ciała wymuszają korektę w dzien-
nym zapotrzebowaniu psa na energię,
którą powinno się obniżyć o ok. 30-
40% w stosunku do wartości DER psa
dorosłego (2, 3). Niemniej jednak taka
regulacja poboru energii jest zaleca-
na przede wszystkim u psów, u któ-
rych zdiagnozowano choroby kostno-
stawowe, nadwagę/otyłość, cukrzycę,
choroby układu sercowo-naczyniowe-
go lub inne wymuszające zmniejszoną
aktywność fi zyczną (7). U zdrowych,
starszych, normalnie aktywnych psów
zapotrzebowanie na energię może po-
zostać bez zmian, czyli zawierać się
w wartości DER osobnika dorosłego.

Zmiany

w zapotrzebowaniu na białko

Proces starzenia się pociąga za sobą
zmiany w funkcjonowaniu poszczegól-
nych narządów i układów. U psa senio-
ra możemy spodziewać się dysfunkcji
wątroby, pogorszenia funkcjonowania
przewodu pokarmowego (aktywność
perystaltyczna i wydzielnicza), nerek,
a jednocześnie utraty masy mięśnio-
wej. Stoimy więc przed dylematem:
ograniczać białko, czy nie, oraz jaki
rodzaj białka stosować (roślinne czy
zwierzęce)? Odpowiedź również nie
jest jednoznaczna, gdyż poziom biał-
ka w diecie wyznaczony jest przez ak-
tualny stan zdrowia zwierzęcia (wyni-
ki badań laboratoryjnych).

Zazwyczaj nie ma tzw. „złotego stan-

dardu”, określającego zawartość biał-
ka w diecie starszego psa. U zdrowego
seniora zaleca się taki poziom białka,
aby utrzymać optymalną dla psa masę
mięśniową, aktywność enzymatyczną
oraz właściwą odporność (większość

U większości żywych organizmów
wraz z wiekiem dochodzi do stopnio-
wego obniżania zdolności narządów
do wykonywania przeznaczonych
im funkcji, czyli starzenia się (3). Pro-
ces ten rozpoczyna się krótko po osią-
gnięciu przez zwierzęta dojrzałości
płciowej, a pierwsze oznaki można
zauważyć, obserwując zmiany w za-
kresie wyników laboratoryjnych (mor-
fologii i biochemii) (tab. 1, s. 32) (1).
Proces starzenia się psów różnych ras
przebiega w odmiennych ramach cza-
sowych. Ogólnie mówiąc, psy ras ma-
łych i miniaturowych zaczynają się sta-
rzeć znacznie później niż ras dużych
i olbrzymich (tab. 2, s. 32) (1). Należy
również podkreślić, iż proces ten prze-
biega nieco odmiennie w zależności
od osobnika: jego aktualnego stanu
zdrowia, żywienia, warunków bytowa-
nia, stresu itp.

Proces starzenia się obejmuje szereg

zachodzących w organizmie zmian,
od zapotrzebowania na poszcze-
gólne składniki odżywcze (energię,
białko, tłuszcze, witaminy, składniki
mineralne) do kompozycji ciała i funk-
cjonowania poszczególnych narządów
i układów (1, 3, 5). Wiąże się to z ko-
niecznością dokonywania równorzęd-
nych zmian w diecie i sposobie żywie-
nia zwierzęcia.

Zmiany

w kompozycji masy ciała

a zapotrzebowanie na energię

U starszych osobników, w porów-
naniu do psów młodych, dochodzi
do zmian w zawartości tkanki tłusz-
czowej i masy mięśniowej w organi-
zmie (1, 3, 5). U psów młodych procent
tkanki tłuszczowej oscyluje w gra-
nicach od 15% do 20%, u starych –
od 25% do 30% (1, 3). Wraz z wiekiem

dr n. wet. Agnieszka Kurosad

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Feeding of senior dogs

Żywienie psów seniorów

Streszczenie

Starzenie się jest naturalnym procesem,
któremu podlega każdy żyjący organizm.
Wraz ze zmianami zachodzącymi w orga-
nizmie zaleca się odpowiednią korektę
żywienia. Karma, suplementy czy inne
dodatki powinny być każdorazowo do-
bierane do aktualnego stanu zdrowia lub
choroby zwierzęcia. W żywieniu seniorów
istotną rolę odgrywa ilość, jakość oraz re-
gularność stosowanej diety.

Słowa kluczowe

pies, senior, żywienie

Abstract

Aging is a natural process that affects
all organisms, which requires selecting
proper feeding compatible with body
changes. Each time the diet and its sup-
plements should be adjusted according
to the actual state of the animal health.
The quality and optimal quantity of nu-
trients, and the number of meals during
the day are important in senior dogs
feeding.

Key words

dog, senior, nutrition

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

32

www.weterynaria.elamed.pl

STYCZEŃLUTY • 12/2013

enzymów i przeciwciała to białka syn-
tezowane endogennie) i spowolnić
ewentualny początek dysfunkcji na-
rządowej (wątroba, nerki) (3, 6). Za-
zwyczaj wartość ta oscyluje w granicy
od 15% do 23% białka w suchej ma-
sie karmy (3). Natomiast biorąc pod
uwagę pochodzenie białka, zazwy-
czaj kierujemy się wymaganym ze-
stawem niezbędnych aminokwasów.
Pełny zestaw aminokwasów zawiera
białko pochodzenia zwierzęcego lub
odpowiednia kombinacja białek po-
chodzenia roślinnego (1, 3, 6). Poda-
jąc seniorowi wysokiej jakości, odpo-
wiednio strawne białko zwierzęce lub
– właściwie zbilansowane – roślinne,
zapewniamy mu właściwą zawartość
poszczególnych aminokwasów. Nie-
mniej jednak przy wyborze rodzaju
białka należy wziąć również pod uwa-
gę strawność pozostałych składników
posiłku oraz jego rodzaj: karma komer-
cyjna/dieta domowa (3). Przy stosowa-
niu karmy komercyjnej wysokiej jako-
ści (premium, superpremium) mamy
wysoką strawność poszczególnych
komponentów, dlatego jest możliwość
stosowania mieszanych źródeł biał-

ka (roślinne, zwierzęce). W przypad-
ku produktów kupowanych w super-
marketach należy liczyć się z niższą
strawnością poszczególnych składni-
ków pokarmowych, a więc i mniejszą
ilością przyswojonego białka. Przy po-
siłku przygotowanym sposobem do-
mowym zaleca się wybór białka po-
chodzenia zwierzęcego (mięso, ryby,
jaja), odpowiednio przygotowanego
(gotowane, rozdrobnione). Rozpatru-
jąc więc źródło pochodzenia białka
z pokarmu, w przypadku seniora za-
leca się stosowanie produktów komer-
cyjnych zaliczanych pod względem
jakości do co najmniej klas średnich,
albo odpowiednio zbilansowanego
posiłku domowego, opartego na wła-
ściwej ilości białka pochodzenia zwie-
rzęcego.

Zmiany

w zapotrzebowaniu na tłuszcz

i kwasy tłuszczowe

Obserwacje zmian kompozycji ciała,
jakie następują u psów wraz z wie-
kiem, mogą sugerować, iż wzrost za-
wartości tkanki tłuszczowej wynika
z pogarszania zdolności organizmu

do metabolizowania tłuszczów (1, 3).
Obniżenie ich ilości w pokarmie może
zatem poprawić proporcje składu
chemicznego ciała. Dlatego zazwy-
czaj w diecie psa seniora stosuje się
od 7% do 15% tłuszczów w suchej
masie (3). Niemniej jednak u nie-
których osobników zalecany poziom
tłuszczów może być dla nich niewy-
starczający i dochodzi do znacznej
utraty masy ciała, w tym tkanki tłusz-
czowej. W tych przypadkach zaleca
się podnieść poziom tłuszczów w die-
cie powyżej 15% s.m. Takie sytuacje
są jednak dużo rzadsze niż nadwaga
i otyłość i zazwyczaj wiążą się z kon-
kretną jednostką chorobową.

Warto nadmienić, iż u starszych

psów zaleca się dodatek wieloniena-
syconych kwasów tłuszczowych, głów-
nie z grupy Omega-3 (1, 3). Wykazują
one korzystne działanie prozdrowot-
ne w zakresie wyciszania reakcji za-
palnych i ochrony kłębuszków ner-
kowych.

Zmiany

w zapotrzebowaniu

na włókno

Motoryczna aktywność przewodu
pokarmowego starszych psów ulega
osłabieniu, stąd też skłonność do za-
parć, występująca u większości senio-
rów (1, 3). Jednym z elementów norma-
lizacji perystaltyki jest wprowadzenie
do posiłku większej ilości włókna.
Wpływa to również korzystnie na po-
ziom glukozy oraz stężenie cholestero-
lu, a także kontrolę masy ciała (1, 3). Za-
zwyczaj minimalna zawartość włókna
surowego u starszych, zdrowych psów
z optymalną masą ciała powinna wyno-
sić 2% w s.m. karmy, natomiast u senio-
rów z nadwagą przynajmniej 5% (1, 3).
Natomiast średnie zawartości włókna
stosowane w żywieniu seniorów dobie-
rane są stosownie do aktywnego stanu
zdrowia czy choroby i w dużej mierze
zależą od ogólnego bilansu karmy/die-
ty. Przykładowo karma dla seniorów
ras małych i średnich może zawierać
4% włókna surowego w s.m., w przy-
padku ras dużych i olbrzymich – 3%,
a produktów typu „light” – ok. 11%. Na-
tomiast diety stosowane w przypadku
chorób zależnych od włókna, tj: cukrzy-
cy, hiperlipidemii, zapalnia okrężnicy,
zaparć, zawierają nawet 20% włókna
w s.m. (3, 4, 7).

Brak zmian

Wzrost

Spadek

ALAT

Albuminy

Globuliny

Mocznik

Stosunek: albuminy:globuliny

Płytki krwi

Cholesterol

Kreatynina

Neutrofi le

Kinaza kreatynowa

Ht

K

GGT

Hb

Na

LDH

Limfocyty

TG

Mg

RBC

Cl

Ca

Bilirubina całkowita

Wielkość rasy

Wiek geriatryczny (lata)

1

Psy małe/miniaturowe (2,5-10 kg)

11,5

2

Psy ras średnich (11-25 kg)

10

3

Psy ras dużych (26-45 kg)

9

4

Psy ras olbrzymich (>45 kg)

7,5

Tab. 1. Zmiany w badaniu krwi u psów związane z procesem starzenia się organizmu (1)

Tab. 2. Sugerowany wiek geriatryczny dla psów różnych ras (1)

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

33

www.weterynaria.elamed.pl

STYCZEŃLUTY • 12/2013

Równie ważne jak ilość są pochodzenie i rodzaj stoso-

wanego w żywieniu włókna. Frakcje włókna pokarmowe-
go zawarte np. w płatkach jęczmiennych czy owsianych za-
wierają beta-glukany i pektyny. Krótkołańcuchowe kwasy
tłuszczowe, będące produktem fermentacji włókna umiar-
kowanie fermentowalnego (np. pulpa buraczana, otręby ry-
żowe), dają energię komórkom przewodu pokarmowego.
Dodatkowo włókno pełni również funkcję prebiotyczną,
co sprzyja zasiedlaniu okrężnicy przez korzystną mikro-
fl orę bakteryjną (1, 3). Łącząc te wszystkie elementy, nie
sposób nie docenić roli włókna w diecie seniora.

Suplementy i dodatki dla seniora

Podobnie jak w przypadku „złotego standardu” jednej kar-
my dla seniora, którego nie ma, również nie można zdefi -
niować jednego zalecanego suplementu dla starszego psa.
Właściwy jego dobór, podobnie jak karmy, wynika z anali-
zy aktualnego stanu zdrowia lub stadium choroby psa. Za-
zwyczaj starszym zwierzętom zaleca się produkty popra-
wiające zdolność kojarzenia i koncentracji, wspomagające
stawy czy polepszające stan skóry i jakość okrywy włoso-
wej itp. Większość tych preparatów spełnia swoją funkcję,
niemniej jednak należy pamiętać o kontroli ich podawania
oraz racjonalnym stosowaniu. Zdarza się bowiem, że nie-
którzy właściciele psów wykazują tendencję do podawania
tych preparatów w nadmiarze (te same substancje czynne
w karmie i preparacie lub zbyt duża dawka preparatu) bądź
zbyt dużym urozmaiceniu (stosowanie wszystkich dostęp-
nych na rynku preparatów dla seniorów).

Podsumowanie

Podsumowując, można zauważyć, iż zalecane w żywieniu
seniorów wartości odżywcze zawarte są w dość szerokich
granicach tolerancji, zaś dobór odpowiedniej karmy czy
diety zależy przede wszystkim od aktualnego stanu zdro-
wia czy choroby psa. W żywieniu seniora zaleca się racjo-
nalne stosowanie odpowiednich prozdrowotnych dodat-
ków, pod kontrolą ich podawania przez właściciela psa. ‰

Piśmiennictwo
1. Case L.P., Daristotle L., Hayek M.G., Raasch M.F.: Canine and

Feline Nutrition. 3

rd

ed. Mosby Elsevier 2011, s. 261-273.

2. Fascetti A.J., Delaney S.: Applied Veterinary Clinical Nutrition.

Wiley-Blackwell 2012, s. 9-45.

3. Hand M.L., Thatcher C.D., Remillard R.L., Roudebush P.: Small

Animal Nutrition. Mark Morris Ins. 2000, s. 229-232.

4. Johnson M.: Hyperlipidemia disorders in dogs. Compendium Vet.

com. 2005, s. 361-370.

5. Lafl amme D.P.: Nutrition for aging cats and dogs and the importance

of body condition. „Vet. Clin. North. Am. Small Anim. Pract.”, 2005,
35 (3), 713-742.

6. Lafl amme D.P: Pet Food Safety: Dietary Protein. Nestle Purina

PetCare Research. Elsevier Inc. 2008, 154-157.

7. Sanderson S.L.: Feeding the (fat) old animals. The North American

Veterinary Conference 2005 Proceedings: 1080-1083.

dr n. wet. Agnieszka Kurosad

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47