Żywienie dojelitowe

Żywienie dojelitowe (enteralne)

– polega na

podaniu białka lub źródeł białka, związków
energetycznych, elektrolitów, witamin,
pierwiastków śladowych i wody do przewodu
pokarmowego z wykorzystaniem innej drogi
podaży niż doustna. Substancje odżywcze
podawane są chorym bezpośrednio do przewodu
pokarmowego przez przetokę odżywczą lub
zgłębnik wprowadzony do żołądka, dwunastnicy
lub jelita cienkiego.

Warunkiem stosowania żywienia enteralnego jest
zachowana prawidłowa czynność przewodu
pokarmowego

– pasaż i wchłanianie jelitowe.

Wskazania do żywienia

dojelitowego

Żywienie dojelitowe wskazane jest dla

pacjentów, u których przewód pokarmowy
funkcjonuje, lecz wykorzystanie normalnego

pożywienia jest niemożliwe, niewystarczające

lub przeciwwskazane. Takim chorym zagraża

pogorszenie się stanu odżywienia,

niedożywienie lub wyniszczenie, lub też stan

taki już u nich wystąpił.

Wskazania

➔

Okres okołooperacyjny

u chorych bez cech

niedożywienia, którzy nie będą mogli w tym czasie
przyjmować pokarmu doustnie przez ponad 7 dni lub u
których przewidywana podaż doustna pokarmów przez
ponad 10 dni będzie mniejsza niż 60 %
zapotrzebowania dziennego

➔

Niedożywienie

u chorych oczekujących na

zabieg

operacyjny

➔

Niedożywienie

u osób czekających na

przeszczep

narządu

(suplementacja doustna, żywienie przez

zgłębnik)

➔

Dysfagia neurogenna

, stany nieprzytomności u chorych z

oddziałów neurologicznych

➔

Choroby onkologiczne

, nowotwory nieoperacyjne

górnego odcinka przewodu pokarmowego, w tym jamy
ustnej, gardła, przełyku

➔

Stany po resekcji przełyku

lub popromienne uszkodzenie

przełyku,

➔

Niedożywienie

w przebiegu choroby

Leśniowskiego

Crohna

lub

wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

➔

Ostre i przewlekłe zapalenie trzustki

➔

Mukowiscydoza

➔

Urazy czaszkowo

– mózgowe

➔

Wiek podeszły i problemy z samoobsługą

Przeciwwskazania

➔

Niedrożność mechaniczna

lub

porażenna przewodu

pokarmowego

➔

Ostre niedokrwienie jelit

➔

Przetoki

przewodu pokarmowego, wysoko

zlokalizowane, z dużym wyciekiem treści

➔

Ciężkie zaostrzenie nieswoistych chorób zapalnych jelit

➔

Gastroparezę

➔

Niektóre przypadki

ciężkiego ostrego zapalenia trzustki

➔

Świeżo przebyty zabieg operacyjny z wykonanym
zespoleniem jelitowym

➔

Przygotowanie do operacji resekcji jelita

mającej się

odbyć w najbliższym czasie

➔

Wstrząs

➔

Ciężkie zaburzenia krzepnięcia wodobrzusze,

nadciśnienie wrotne, znaczna hepatosplenomegalia,

dużego stopnia otyłość

➔

Okres wstrząsu

➔

Nadwrażliwość na jeden ze składników diety

Powikłania

Związane z wprowadzeniem zgłębnika :

➔

krwawienie,

➔

założenie zgłębnika do oskrzela,

➔

perforacja przewodu pokarmowego,

➔

martwica przegrody nosowej,

➔

owrzodzenie,

➔

zapalenie zatok obocznych nosa,

➔

zapalenie ucha,

➔

zachłystowe zapalenie płuc

Ciężkie powikłania związane z założeniem przezskórnej
gastrostomii endoskopowej i mikrojejunostomii igłowej

:

➔

zachłyśnięcie się,

➔

perforacja,

➔

krwotok,

➔

zapalenie otrzewnej,

➔

przetoka żołądkowo-okrężniczo-skórna,

➔

zakażenie wokółstomijne o różnym nasileniu,

➔

martwicze zapalenie powięzi,

➔

skręt jelita

Powikłaniami

związanymi ze

stosowaniem diety

przemysłowej

są:

biegunka

spowodowana

zakażeniem diety lub zbyt szybką jej podażą,

zatkanie

zgłębnika lub rurki stomijnej, uszkodzenie rurki lub jej

łącznika.

Ciężkim a często

śmiertelnym

powikłaniem

nieprawidłowo prowadzonego żywienia dojelitowego

jest zespół ponownego odżywienia, zwany tez

szokiem pokarmowym

. Na jego wystąpienie narażeni

są głównie chorzy przewlekle niedożywieni, głodzeni i

dzieci. Jest on następstwem

szybkiego i nadmiernego

żywienia osób wyniszczonych

, prowadzącego do

wtórnego niedoboru elektrolitów

wewnątrzkomórkowych, w tym potasu, magnezu i

fosforu, oraz witamin, głównie tiaminy.

Żywienie dojelitowe

Żywienie enteralne może być

całkowite

lub

częściowe

. Jest ono bardziej fizjologiczne,

bezpieczniejsze i tańsze od żywienia dożylnego.

Pokarm w przewodzie pokarmowym

odżywia

komórki nabłonkowe jelit, stymuluje wydzielanie
enzymów, hormonów, żółci i pobudza
perystaltykę.

Żywienie dojelitowe może być:

➔

krótkoterminowe

(trwające do 4 tygodni)

➔

długoterminowe

Żywienie enteralne krótkoterminowe

Polega na wprowadzeniu zgłebnika przez nos

do:

➔

żołądka

- karmienie porcjami po 250-300 (500)

ml 5 razy w ciągu dnia, lub wlew ciągły przez ok
16h. Diety przemysłowe, polimeryczne.

➔

dwunastnicy

– wlew ciągły z użyciem pompy

16h. Diety monometryczne i polimeryczne

➔

jelita

– wlew ciągły, dieta monometryczna

U

większości chorych

pokarm podawany jest

do

żołądka

, żywienie rozpoczynane jest od połowy

objętości i zwiększane w ciągu 2-3 dni do 100%.
Przez zgłębnik do żołądka możliwe jest podanie

diety płynnej, szpitalnej

. Do

dwunastnicy lub jelita

podaje sie pokarm w stanach chorobowych o

dużym ryzyku zachłyśnięcia

, z powodu zaburzeń

opróżniania żołądka, wymiotów zmian w jamie
brzusznej.

Żywienie

bezpośrednio do jelita

wprowadza sie,

gdy chce się

zahamować wydzielanie żołądkowe

lub

uniknąć stymulacji wydzielania trzustkowego

.

W żywieniu dojelitowym prędkość podaży
pokarmu wynosi

125-150 ml/h.

Żywienie enteralne długoterminowe

➔

Gastrostomia

– endoskopowo lub chirurgicznie

wytworzona przetoka odżywcza i wprowadzony
zgłębnik do żołądka

➔

Duodenostomia i jejunostomia

– zgłębnik

wprowadzony przez chirurgicznie lub
endoskopowo wytworzoną przetokę do
dwunastnicy lub jelita czczego

Gastrostomia

Gastrostomia

, czyli

przetoka żołądkowa

zakładana jest w przypadku

niedrożności górnego

odcinka przewodu pokarmowego

(np. przełyku).

Jest to tzw. przetoka odżywcza, która może być
założona

czasowo lub na stałe

. Do wytworzenia

gastrostomii stosuje się specjalny

dren

w celu

podawania substancji odżywczych.

żołądek i umieszcza dren zabezpieczony
specjalnym szwem kapciuchowym. Ściana
żołądka zostaje podszyta do ściany jamy
brzusznej, a dren wyprowadza się poprzez
wykonany w powłokach brzusznych otwór.

Innym rodzajem jest

przetoka Witzela

, w której

ponad sondą odżywczą umieszczoną w żołądku z
przedniej ściany żołądka wytwarza się kanał, w
którym biegnie dren żołądkowy. Kanał
zabezpiecza powłoki brzuszne przed ich
zanieczyszczeniem wydzieliną żołądkową.

W ostatnich latach gastrostomie wykonywane są
metodami

laparoskopowymi.

Przetoka

Przetoka

- w medycynie

połączenie

dwóch lub więcej

narządów powstające na skutek procesów

patologicznych

(również urazów), powikłań jatrogennych

lub

wykonane celowo

za pomocą technik chirurgicznych.

Przetoki powstające (lub wykonane) pomiędzy narządami
nazywamy

przetokami wewnętrznymi

, natomiast

połączenia narządów wewnętrznych ze skórą nazywany

przetokami zewnętrznymi

(narządowo-skórnymi)

Jejunostomia

Jejunostomia

to rurka wprowadzana do jelita

przez skórę, jest konieczna po operacjach
żołądka, kiedy

żołądek nie jest w pełni sprawny.

Pokarm podawany jest do

bezpośrednio do jelita.

Zgłębnik

Zgłębnik

, sonda, cienka, długa i elastyczna rurka z

gumy lub tworzywa sztucznego, służąca do
pobierania treści żołądkowej lub płukania żołądka,
do podawania leków, do pobierania treści
dwunastnicy. Także cienki pręcik z metalu lub
tworzywa sztucznego, stosowany do badania jam
ciała lub ran.

Żywienie dojelitowe

Wprowadzając

żywienie enteralne należy zwrócić

uwagę na

dobór i tolerancje preparatu

przez

pacjenta oraz na drogę podawania. Podaż
pokarmu zaczyna się od stężenia

0,3-0,5 kcal/ml

i

dopiero w

3-4 dniu

w żywieniu

dożołądkowym

dochodzi do pełnego stężenia

1 kcal/ml

. W

żywieniu

dojelitowym

do stężenia

1kcal/ml

dochodzi sie w

ciągu tygodnia.

Rodzaje diet

1.

Diety standardowe płynne, wielocząsteczkowe –

polimeryczne zawierające pełne białko

➔

Normokaloryczne (1 kcal/ml) bogatoresztkowe

–

przeznaczone dla chorych u których jest prawidłowe trawienie
i wchłanianie, lecz nie mogą odżywiać sie normalnie.
Stosowane do żywienia doustnego i przez zgłębnik.

➔

Normokaloryczne ubogoresztkowe

– dla chorych z

prawidłowym trawieniem wchłanianiem, wymagających diety
ubogoresztkowej. Podawane drogą doustną lub przez
zgłębnik.

➔

Hiperkaloryczne (> 1 kcal/ml) ubogo lub bogato resztkowe

–

dla chorych o zwiekszonym zapotrzebowaniu na energię i
białko, podawane doustnie lub przez zgłębnik.

2.

Diety peptydowe

– zawierają oligopeptydy

pochodzące z hydrolizy wysokowartościowych
białek, zawierają tłuszcze MCT, są dobrze
wchłaniane z przewodu pokarmowego.
Przeznaczone dla chorych z zaburzeniami
trawienia i wchłaniania, z chorobami zapalnymi
jelit, z OZT, z chorobą popromienną.

3.

Diety elementarne

– źródło białka to

aminokwasy i krótkołańcuchowe peptydy
pochodzące z białka o wysokiej wartości
odżywczej.

4.

Diety zmodyfikowane i specjalnego przeznaczenia

– maja

specjalnie zmodyfikowany skład, dostosowany do zaburzeń
metabolicznych występujących w poszczególnych chorobach.

➔

Stany ostrego stresu metabolicznego w których nasila sie

katabolizm ogólnoustrojowy (poważne operacje, urazy,
oparzenia, ostre infekcje, posocznica)

➔

Zaburzenia metaboliczne cukrzycy

➔

Niewydolność nerek – wysokolaroczna, niskobiałkowa dla

pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek,
wysokaloryczna, wysokobiałkowa dla pacjentów
dializowanych

➔

Niewydolność wątroby – dieta wysokokaloryczna, bogata w

aminokwasy rozgałęzione, ze zmniejszoną ilością sodu

➔

Niewydolność układu oddechowego dieta hiperkaloryczna o

zwiększonej zawartości tłuszczu i zmniejszonej zawartości
węglowodanów, zwierta tłuszcze MCT.

Bibliografia

1. Dietetyka żywienie zdrowego i chorego
człowieka, Warszawa, 2009, H. Ciborowska, A.
Rudnicka,

2. Żywienie w chorobach przewodu pokarmowego
i zaburzeniach metabolicznych,Wrocław, 2010, E.
Poniewierka,

3. www.echirurgia.pl