Żywienie w chorobach wątroby

Gdy wątroba zaczyna chorowad...

Skarżymy się wówczas na trudne do zidentyfikowania objawy: ogólnie złe samopoczucie, zmęczenie,
osłabienie, brak apetytu, jadłowstręt, czasami nudności i wymioty, ból i dyskomfort w jamie
brzusznej. Poważne choroby wątroby mogą byd przyczyną żółtaczki.

Choroby wątroby stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia

Boląca, „powiększona” wątroba – np. w trakcie przewlekłego, czy ostrego zapalenia, spowalnia swe
czynności fizjologiczne, jest znacznie mniej wydolna jako fabryka chemiczna organizmu, co rzutuje na
osłabienie wszystkich naszych funkcji życiowych. Słabnie jej zdolnośd odtruwania z toksyn, co zagraża
ogólnym zatruciem ustroju. Przewlekłe choroby tego organu są niestety dośd „popularne” i obejmują
wiele poważnych jednostek chorobowych. Najważniejsze z nich to przewlekłe zapalenie, marskośd,
toksyczne uszkodzenie, stłuszczenie.

Przyczyny chorób wątroby

· niewłaściwe odżywianie (nadmiar tłuszczów nasyconych),

· nadużywanie alkoholu,

· nadużywanie niektórych leków,

· toksyny środowiskowe - z wody i roślin: metale ciężkie, chlor i jego toksyczne związki

· choroby zakaźne: wirusowe zapalenia (żółtaczki) typu A,B,C, cytomegalia, itp.

· zatrucia - np. grzybami, składnikami zepsutego pokarmu, itp.

ŻYWIENIE W CHOROBACH WĄTROBY

1. Żywienie chorych z przewlekłymi chorobami wątroby w okresie wyrównania.

Żywienie w tym okresie jest bardzo zbliżone do żywienia prawidłowego. Główne zmiany dotyczą
podaży białka i tłuszczu.

Przede wszystkim dieta powinna gwarantowad utrzymanie należnej masy ciała. W przypadku osób
niedożywionych zapotrzebowanie energetyczne należy zwiększyd.

Białko

Różne dane donoszą, iż zwiększona podaż białka wpływa bardzo korzystnie na przebieg choroby.
Spożycie białka powinno byd w granicach 1,0-1,2 g/kg mc./dobę. Białko nie tylko stymuluje proces
odnowy komórek wątroby ale także zmniejsza nacieczenia tłuszczowe miąższu wątroby oraz sprzyja
syntezie albumin osocza.

Ponad połowa białka powinna pochodzid z źródeł zwierzęcych między innymi produktów mlecznych i
ryb. Ważne jest także aby nie przesadzid z ilością białka, gdyż może doprowadzid do zwiększenia
stężenia amoniaku we krwi tętniczej.

Tłuszcze

Tłuszcze powinny byd przede wszystkim łatwo strawne, które pochodzą z mleka, śmietanki, masła,
olejów. Tłuszcze te nadają wartośd smakową potraw, są z reguły dobrze tolerowane oraz stanowią
cenne źródło witamin. Zalecenia ilościowe to 1g//kg mc./dobę tłuszczu. Dane dowodzą, że tłuszcze
mogą dostarczad nawet 50-65% kcal pochodzenia pozabiałkowego. Jednakże spożywanie tłuszczów w
nadmiarze powyżej 150 g/dobę może prowadzid do wystąpienia biegunki tłuszczowej.

Obowiązkowo wykluczamy z diety tłuszcze zwierzęce: smalec, słoninę, łój.

W niektórych przypadkach konieczne jest stosowanie triacyloglicerolii MCT, sytuacja taka może mied
miejsce w przypadku dużej nietolerancji tłuszczów.

Węglowodany

Węglowodany przede wszystkim uzupełniają wartośd energetyczną diety. Z reguły są dobrze
tolerowane przez chorych. Podaż węglowodanów powinna mieścid się w granicach 350-400 g.
Wartośd ta nie powinna byd wyższa, gdyż badania wykazały, że nadmiar cukrów prostych może
doprowadzid do zwiększenia syntezy triacylogliceroli w wątrobie oraz zmniejszenia wytwarzania
fosfolipidów, co w konsekwencji przyczynia się do zwiększonego stłuszczenia wątroby. Ważne jest,
aby nie spożywad w większości cukrów prostych, jednakże w ograniczeniu do 50g na dobę (w postaci
cukru do słodzenia, zawartego w słodyczach i owocach). Fruktoza jako cukier zalecany w postaci
miodu może stanowid cenne źródło energii.

Witaminy

W przebiegu chorób wątroby często dochodzi do utajonych niedoborów składników mineralnych i
witamin. Ze względu na pozytywny wpływ witamin na przebieg choroby, zaleca się dodatkową
suplementację witamin, głównie A, K, C i grupy witamin B.

Jednak, zwracam uwagę aby jakiekolwiek przyjmowanie witamin odbywało się pod okiem lekarza lub
dietetyka. Ostatnio pojawia się coraz więcej doniesieo na temat szkodliwego wpływu
przedawkowania.

Można zaobserwowad zwiększone zapotrzebowanie na wapo w przebiegu marskości wątroby, a także
niedobry w przypadku selenu i cynku.

Należy wykluczyd:

· alkohol

· kawę naturalną

· mocną herbatę

· kakao

· pokarmy wzdymające

· ostre przyprawy

· pokarmy obfitujące w błonnik

2. Żywienie chorych z przewlekłymi chorobami wątroby w okresie niewyrównania.

Objawy jakie pojawiają się w okresie niewyrównania i niewydolności wątroby to:

· wymioty

· nudności

· brak łaknienia

· nadciśnienie wrotne

· żółtaczka

· zmniejszone stężenie albumin

· zwiększone stężenie amoniaku, zmniejszona synteza mocznika

Energia

Zapotrzebowanie energetyczne pozostaje bez zmian. Jedynie w ostrych stanach niewydolności w
stanach przedśpiączkowych bywa ograniczenie podaży energii do ok. 2000 kcal dziennie.

Białko

W tym okresie nadal obowiązuje zwiększona podaż białka. Pacjent poprzez przyjmowanie leków
moczopędnych, których działaniem jest zwiększona diureza oraz utrata pełnowartościowego białka
uzasadnia przyjmowanie zwiększonych ilości tego składnika odżywczego.

Jednakże, w przypadku nasilenia niewydolności należy przejśd na dietę niskobiałkową, gdyż w miarę
nasilenia stopnia upośledzenia czynności wątroby mogą pojawid się objawy nietolerancji. Należy
wówczas stosowad dietę niskobiałkową. Badania L. Hryniewskiego dowodzą, że korzystne jest
łączenie białek pochodzących z produktów mlecznych i roślinnych z odżywkami przemysłowymi,
będącymi źródłem aminokwasów o rozgałęzionym łaocuchu bocznym.

Tłuszcze

Podaż tłuszczu zależy od indywidualnej tolerancji chorego, zbliżona do ilości normalnej. Jedynie w
przypadku wystąpienia cholestazy, podaż tłuszczu należy ograniczyd.

Można podawad tłuszcze łatwo strawne jak masło, olej, śmietankę.

Składniki mineralne i witaminy

Preferowana dieta powinna byd niskosodowa ( małosolna). Spowodowane jest to głównie obrzękami
oraz puchliną jaka pojawia się w przebiegu choroby. Jednakże podczas stosowania połączenia dieta
niskosodowa + leki moczopędne w zaawansowanej niewydolności wątroby może doprowadzid do
wystąpienia niedoborów sodu. Dlatego istotne jest, aby w przypadku niewydolności wątroby bez
puchliny brzusznej nie stosowad ograniczenia sodu.

Równocześnie w czasie leczenia obrzęków ,obserwuje się niedobory potasu. Wówczas należy dietę
urozmaicid o produkty będące jego cennym źródłem jak: soki pomidorowe, ziemniaki w łupinach,
wywary warzywne.

Spośród innych niedoborów obserwuje się deficyt cynku i selenu. W tym wypadku należy poddad się
suplementacji.

3. Żywienie chorych z przewlekłymi chorobami wątroby w okresie niewydolności.

W tym stanach przedśpiączkowych inaczej zwanych encefalopatią III, IV stopnia wskazane jest
żywienie dojelitowe lub pozajelitowe.

Żywienie dojelitowe opiera się głównie na dietach przemysłowych, wysokoenergetycznych z
ograniczoną ilością sodu o zmodyfikowanym składzie aminokwasowym typu hepar.

Natomiast jeżeli chory nie posiada wskazao do wyżej wymienionego leczenia to należy jego dietę
istotnie zmodyfikowąd. Przede wszystkim należy zmniejszyd lub prawie całkowicie wyeliminowad
białko.

Ważne:

 Dieta opiera się głównie na sokach owocowych, przetartych kompotach, miodzie, kisielach,

galaretkach, ryżu z masłem. Ograniczenia takie trwają około 2-3 dni, następnie stopniowo
można wprowadzad małe ilości białka.

 Stosowanie diety ubogiej w białko może w krótkim czasie doprowadzid do powstania

niedożywienia. Podobnie jak wcześniej zaleca się ograniczenie podaży sodu i płynów w
przypadku występowania obrzęków i puchliny brzusznej.

 Konieczne jest uzupełnienie niedoborów cynku, który przede wszystkim istotnie poprawia

łaknienie chorego.

 Posiłki powinny byd spożywane 4-5 razy dziennie.
 Należy wyeliminowad wszelkie używki.
 W stanach z bardzo dużym upośledzeniem czynności przewodu pokarmowego lub u chorych

nieprzytomnych należy stosowad żywienie parenteralne.

4. Żywienie w okresie śpiączki wątrobowej.

Śpiączka wątrobowa jest koocową fazą encefalopatii wątrobowej. Stan ten wymaga postępowania
dietetycznego , który ma zapobiec wywarzaniu amoniaku oraz ma działad ochronnie na uszkodzone
komórki wątrobowe.

Ważne:

Należy wykluczyd całkowitą podaż białka na 48 h lub dłużej.

Chorych z utratą świadomości należy karmid pozajelitowo, najlepiej przez zgłębnik.

Wskazane są mieszaniny aminokwasów o zmodyfikowanym składzie, zawierające zwiększone ilości
aminokwasów o łaocuchach rozgałęzionych, natomiast mniejsze ilości aminokwasów aromatycznych.

Po uzyskaniu przytomności podaje się choremu odpowiedni odżywki, np. Lactostrick, następnie
stosuje się dietą jak w stanie przedśpiączkowym.