Finanse publiczne

- zagadnienia prawne

CZ. II

dr Jarosław Wierzbicki

Szkoła Główna Handlowa

Opracowywanie projektu budżetu

•  Założenia projektu budżetu państwa na rok

następny przedstawiane są na Radzie Ministrów
przez Ministra Finansów;

•  Materiały do projektu opracowują i przedstawiają

MF dysponenci części budżetowych;

•  Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów

projekt ustawy budżetowej na rok następny z
uzasadnieniem;

•  Dysponenci „włączani” – względna autonomia

budżetowa z procedurą opiniowania przez RM.

Uzasadnienie projektu ustawy

budżetowej

Uzasadnienie zawiera w szczególności:
• 

główne cele polityki społecznej i gospodarczej;

• 

założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i dwa kolejne lata, dotyczące prognozy:

–  produktu krajowego brutto i jego składowych, w tym:

•  wielkości eksportu netto,
•  popytu krajowego, w tym konsumpcji prywatnej i zbiorowej,
•  nakładów brutto na środki trwałe,

–  poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych,
–  kursu walutowego,
–  przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej,
–  poziomu zatrudnienia i bezrobocia,
–  salda obrotów bieżących;

• 

przewidywane wykonanie budżetu państwa za rok budżetowy poprzedzający;

• 

omówienie projektowanych:

–  przychodów i rozchodów oraz dochodów i wydatków budżetowych,
–  przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych,
–  zestawień określonych w art. 99 ust. 2 pkt 8 i 9;

• 

omówienie przewidywanego salda i długu sektora finansów publicznych;

• 

omówienie wielkości środków własnych Unii Europejskiej oraz środków pochodzących z

budżetu UE;

• 

informacje o udzielonych przez Skarb Państwa kwotach poręczeń i gwarancji;

• 

kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa.

Procedury uchwalania budżetu

•  Rada Ministrów uchwala projekt ustawy

budżetowej i wraz z uzasadnieniem
przedstawia Sejmowi w terminie do dnia
30 września roku poprzedzającego rok
budżetowy;

•  Ustawa budżetowa posiada rangę

formalną równą pozostałym ustawom.

Specyfika normatywna ustawy

budżetowej

•  Wyłączna inicjatywa ustawodawcza

przysługuje Radzie Ministrów;

•  Parlament nie może zwiększyć deficytu

budżetowego ponad zaproponowany w
projekcie;

•  Szczególny terminarz uchwalania;
•  Roczny okres obowiązywania;

Specyfika normatywna ustawy

budżetowej

•  Szczególny zakres materialny regulacji

(

zagadnienie dyskusyjne

);

•  Zakaz wetowania ustawy budżetowej

przez Prezydenta;

•  Obowiązek rozliczenia się RM z

wykonania budżetu i uzysknia
skwitowania;

Przetarg planistyczny

– dlaczego nikt nigdy nie ma pieniędzy w

sektorze publicznym?

•  Paradoks planowania
•  Motywacja do wykonania planu.

Uchwalenie budżetu państwa

•  Sfera wiążąca ustawy budżetowej;
•  Zasady dokonywania zmiany w planie

budżetowym;

•  Przesłanki rozwiązania parlamentu w

przypadku nieuchwalenia ustawy
budżetowej;

•  Rozwiązania zastępcze w przypadku

nieuchwalenia ustawy budżetowej lub
ustawy o prowizorium budżetowym.

Harmonogram wykonania budżetu

•  W terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy

budżetowej dysponenci części budżetowych
przedstawiają Ministrowi Finansów szczegółowy
plan dochodów i wydatków danej części
budżetowej, zwany dalej „układem
wykonawczym” (

128

);

•  Minister Finansów, w porozumieniu z

dysponentami części budżetowych opracowuje
harmonogram realizacji budżetu państwa
(

129 - brak charakteru dyrektywnego tego planu

).

Zasady gospodarki finansowej

(

wykonania budżetu

)

•  ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa

następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących

przepisów;

•  pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i

harmonogramem,

•  dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie

finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i

zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z

zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych

nakładów;

•  przeniesienia wydatków w budżecie państwa mogą być dokonywane na

zasadach i w zakresie określonych w ustawie o finansach publicznych;

•  zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru

najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach

publicznych, a w odniesieniu.

Obsługa bankowa budżetu I

•  Rachunki bankowe:

–  centralny rachunek bieżący budżetu państwa, z wyodrębnieniem

rachunków dochodów i wydatków budżetu państwa oraz rachunków

środków do sfinansowania pożyczkowych potrzeb budżetu państwa;

–  rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych, z

wyodrębnieniem rachunków dochodów i wydatków;

–  rachunki bieżące urzędów obsługujących organy podatkowe, dla

gromadzenia dochodów budżetu państwa, z wyodrębnieniem

rachunków dla niektórych rodzajów dochodów;

–  rachunki bieżące państwowych funduszy celowych, o ile przepisy

odrębnych ustaw nie stanowią inaczej;

–  rachunki bieżące zakładów budżetowych i gospodarstw

pomocniczych jednostek budżetowych;

–  rachunki pomocnicze;
–  rachunki bieżące jednostek budżetowych mających siedzibę poza

granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Obsługa bankowa budżetu II

•  Może być prowadzona przez Narodowy

Bank Polski lub Bank Gospodarstwa
Krajowego (ograniczenia związane z
przyjęciem EURO);

Blokowanie wydatków

budżetowych

•  Okresowy lub obowiązujący do końca roku

zakaz dysponowania częścią lub całością
planowanych wydatków;

•  Przesłanki zastosowania:

– niegospodarności w określonych jednostkach;
– opóźnień w realizacji zadań;
– nadmiaru posiadanych środków;
– naruszenia zasad gospodarki finansowej.

Blokowanie wydatków

budżetowych c.d.

•  Podmioty uprawnione do wydania decyzji

blokującej:

– Minister Finansów - w zakresie całego

budżetu państwa (

z wyłączeniem podmiotów objętych

autonomią budżetową

),

– dysponenci części budżetowych - w zakresie

ich części budżetu państwa.

Blokowanie wydatków

budżetowych c.d.II

•  W przypadku zagrożenia realizacji ustawy

budżetowej może nastąpić blokowanie na czas

oznaczony planowanych wydatków budżetu

państwa;

•  Rada Ministrów, po uzyskaniu pozytywnej opinii

komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu

podejmuje, w drodze rozporządzenia, decyzję o

blokowaniu wydatków,

•  Szczegółową klasyfikację wydatków, które

podlegają blokowaniu, ustala dysponent części

budżetowej

Wygasanie wydatków budżetowych

•  Niezrealizowane kwoty wydatków budżetu państwa

wygasają;

•  Wyjątki (wydatki niewygasające):

–  których planowanym źródłem finansowania są przychody z kredytów

zagranicznych;

–  przeznaczone na finansowanie zadań, programów i projektów

realizowanych ze środków pomocowych;

–  których źródłem finansowania są dochody własne państwowych

jednostek budżetowych,

–  zgromadzone na rachunkach funduszy motywacyjnych.

•  Do 15 grudnia roku budżetowego Rada Ministrów może

ustalić, w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu w tej sprawie

opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu wykaz i

plan finansowy wydatków niewygasających.

Rada Ministrów i jej kompetencje I

•  Uprawnienia kierownicze w zakresie realizacji

budżetu państwa (

137

), obejmujące udzielanie w

drodze rozporządzenia wytycznych obejmujących:

–  organy administracji rządowej uprawnione do

dokonywania określonych rodzajów wydatków;

–  szczegółowy sposób dokonywania wydatków;
–  szczegółowy sposób i terminy sporządzania informacji z

wykonania wydatków, oraz jednostki obowiązane do ich

sporządzania;

–  jednostki sektora finansów publicznych, w których

przeprowadza się audyt zewnętrzny;

–  tryb i zasady wydawania decyzji dotyczących

zapewnienia finansowania z budżetu państwa projektów

dofinansowywanych z budżetu Unii Europejskiej.

Rada Ministrów i jej kompetencje II

•  Dysponuje rezerwą ogólną budżetu

państwa (

możliwość upełnomocnienia Prezesa RM i MF

);

•  Uchwalanie polityki Rządu, na wniosek

ministra kierującego działem;

•  Uchwalanie projektów aktów prawnych na

wniosek ministra kierującego działem

(

w związku z inicjatywą legislacyjną

);

•  Przes RM może zwiększyć z rezerwy

ogólnej wydatki do kwoty 1 mln zł.

Minister finansów i jego rola

•  Właściwość w zakresie działów:

– Finanse publiczne;
– Budżet;
– Instytucje finansowe.

•  W zakresie działu, którym kieruje minister

jest obowiązany do przygotowywanie na

posiedzenia RM projektów polityki rządu,

projektów aktów prawnych, jak również do

wykonywania polityki rządu.

Minister finansów

•  Może zwiększyć z rezerwy ogólnej wydatki

w kwocie do 0,75 mln zł. (

zawiadamiając o tym

Prezesa RM

);

•  W porozumieniu z właściwymi

dysponentami dokonuje podziału
niektórych rezerw celowych;

•  Zarządza długiem skarbu państwa

(również wolnymi środkami);

Środki wspólnotowe w krajowym

systemie finansów publicznych

•  Środki pochodzące z budżetu UE:

–  Przeznaczane na cele wynikające z umowy

międzynarodowej;

–  Wydatkowane zgodnie z procedurami wspólnotowymi;
–  Gromadzone na odrębnych rachunkach bankowych,

wydatkowane do wysokości zgromadzonych kwot;

•  Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących

dotacji z budżetu państwa;

•  Nadzór i ocena wykorzystania środków

pomocowych;

•  Prefinansowanie projektów współfinansowanych

przez UE .

Zasady sprawozdawczości

budżetowej

•  Obowiązek dokumentowania polityki

finansowej;

•  Zasady rachunkowości:

– Przejrzystości;
– Ciągłości;
– Istotności;
– Kontynuacji działalności; memoriału i

współmierności;

– Ostrożności.

Zasady sprawozdawczości

budżetowej

•  Zakres sprawozdawczości:

– Pobieranie i gromadzenie dochodów;
– Wydatkowanie środków publicznych;
– Finansowanie deficytu; zaciąganie

zobowiązań angażujących środki publiczne;

– Zarządzenie środkami publicznymi;

zarządzenie długiem publicznym.

Kontrola finansowa

•  Przedmiot kontroli:

–  Procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem

środków publicznych oraz gospodarowaniem mieniem.

•  Elementy kontroli:

–  Wstępna ocena celowości zaciągania zobowiązań

finansowych i dokonywania wydatków;

–  Badanie i porównanie stanu faktycznego ze stanem

wymaganym w zakresie dotyczącym procesów

pobierania i gromadzenia środków publicznych,

zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania

wydatków ze środków publicznych, udzielania zamówień

publicznych oraz zwrotu środków publicznych;

–  Prowadzenie gospodarki finansowej oraz stosowanie

procedur dotyczących procesów kontrolnych.

Kontrola budżetowa

•  Uprzednia;
•  Bieżąca;
•  Następcza.

•  Zadania Najwyższej Izby Kontroli;
•  Zasady i charakter prawny udzielania

absolutorium z wykonania budżetu.

Audyt wewnętrzny w sektorze

finansów publicznych

•  Ogół działań obejmujących:

–  niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, w

tym procedur kontroli finansowej, w wyniku którego kierownik

jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności,

efektywności i skuteczności tych systemów;

–  czynności doradcze, w tym składanie wniosków, mające na celu

usprawnienie funkcjonowania jednostki.

•  Elementy oceny:

–  Zgodność prowadzonej działalności z przepisami prawa oraz

obowiązującymi w jednostce procedurami wewnętrznymi;

–  efektywność i gospodarność podejmowanych działań w zakresie

systemów zarządzania i kontroli;

–  wiarygodność sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z

wykonania budżetu.

Audyt wewnętrzny zasady

•  Wyspecjalizowane służby;
•  Ochrona stabilności i niezależności pracy

audytora;

•  Roczny plan audytu;
•  Dodatkowe źródło informacji dla

kierownika jednostki;

•  Koordynacja audytu wewnętrznego i

kontroli finansowej.

Mechanizmy odpowiedzialności w

sferze finansów publicznych

•  Odpowiedzialność o charakterze

powszechnym

(

prawo karne

);

•  Odpowiedzialność o charakterze

powszechnym szczególnym

(

prawo karne skarbowe

);

•  Odpowiedzialność wewnętrzna

(

odpowiedzialność dyscyplinarna i z zakresu dyscypliny

finansów publicznych

)