Temat 2: ELEMENTY UKŁADU NERWOWEGO

9. Magdalena Zagańczyk - pytania 1-3
10. Piotr Orłowski - pytania 4-6
11. Weronika Koza - pytania 7-8
12. Agata Kozowicz - pytania 9-10
13. Agata Pieróg - pytania 11-12

14. Natalia Popko- pytania 13-14
15. Angelika Głos- pytania 15-16
16. Kasia Sokołowska - pytania 17-18
17. Karolina Kret- pytania 19-20
18. Kasia Szubartowska - pytania 21-22

1) BUDOWA NEURONU
NEURON



Podstawowa jednostka strukturalna i czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego



Posiada zdolność do reagowania impulsem na pobudzenie i zdolność przewodzenia tego stanu
na inne neurony za pośrednictwem synaps (odbierają impulsy z receptorów i innych
neuronów, przekazują impuls do innych neuronów i organów efektorowych)



Neurony i ich liczne połączenia stanowią zasadniczą część utkania tkanki mózgowej, w której
tworzą sieci neuronalne i skupiska o charakterze pól lub jąder



Składają się z: ciała komórkowego, wypustek – dendrytów i pojedynczego aksonu.

CIAŁO KOMÓRKOWE



Inaczej soma, perykarion



Zawiera jądro, rybosomy, mitochondria, duże jądro i jąderko – części, które można znaleźć w
przeważającej części komórek zwierzęcych



Ciała komórkowe są pokryte synapsami



Nie posiada zdolności do podziałów



Zachodzi w nim większość procesów metabolicznych



Zawiera lub daje początek strukturom takim jak: substancja Nissla (bierze udział w syntezie
białek, występuje w cytoplazmie), lizosomy (biorą udział w procesach trawienia
wewnątrzkomórkowego), struktury białek filamentowych - cytoszkielet (mikrotubule – odgrywają
rolę w rozwoju i utrzymywaniu kształtu komórki; neurofilamenty – odgrywają rolę w rozwoju i
regeneracji włókien nerwowych; mikrofilamenty – ułatwiają ruchy błony cytoplazmatycznej i
wzrost wypustek komórki nerwowej)

DENDRYTY



Rozgałęziające się wypustki, które dochodzą do ciała komórkowego



Odbierają impulsy synaptyczne i przesyłają je do ciała komórkowego



Powierzchnia dendrytu pokryta jest wyspecjalizowanymi receptorami synaptycznymi, które
odbierają informacje z innych neuronów



Niektóre dendryty posiadają niewielkie wyrostki – kolce dendrytyczne, które zwiększają pole
przyjmowania informacji

AKSON



Cienkie włókno o stałej średnicy



Odchodzi zarówno od ciała komórkowego jak i od dendrytu



Może być zmienilizowany lub niezmielinizowany (osłonka mielinowa – materiał izolacyjny)



Akson jest tylko jeden



Długość aksonów może być bardzo zróżnicowana



Przewodzi informacje, przesyłając impuls do innych neuronów, mięśni, gruczołów



Akson aferentny – przewodzi informacje do danej struktury



Akson eferentny – przewodzi informacje od danej struktury



Generują, rozprzestrzeniają i przewodzą potencjały czynnościowe



Ma wiele odgałęzień, każde z nich na końcu rozszerza się, tworząc zakończenie presynaptyczne
(kolbka końcowa) – miejsce, gdzie uwalniane są związki chemiczne, przechodzące przez
szczelinę oddzielającą jeden neuron od drugiego

2) CIAŁA WTRĘTOWE – RODZAJE, WYSTĘPOWANIE, KIEDY SIĘ POJAWIAJĄ.
CIAŁA WTRĘTOWE - skupiska różnych substancji występujących w cytoplazmie komórki, zalicza się
do nich ziarnistości barwnikowe
a) ziarnistości lipofuscyny (lipochrom)



Powszechnie występujące złogi barwnikowe cytoplazmy, które gromadzą się z wiekiem



Stanowią ciała resztkowe pochodzenia lizosomalnego

b) meuromelanina (melanina)



Ciemny pigment występujący w neuronach istoty czarnej i miejsca sinawego



Zanika w chorobie Parkinsona

c) ciałka Lewy’ego
1) Występują w komórkach istoty czarnej i miejsca sinawego u pacjentów z chorobą Parkinsona
d) ciałka Hirano
2) Pojawiają się w komórkach hipokampa u pacjentów z chorobą Alzheimera
e) ciałka Negriego i ciałka wścieklizny
3) Pojawiają się u ludzi chorych na wściekliznę, wewnątrz cytoplazmy komórek.

3) RODZAJE NEURONÓW – RÓŻNE KRYTERIA, PRZYKŁADY. ZJAWISKA
DEGENERACJI I REGENERACJI NEURONÓW.
PODZIAŁ ZE WZGLĘDUNA:

 LICZBY WYPUSTEK ODCHODZĄCYCH OD CIAŁA KOMÓRKI

→ Jednobiegunowe – posiadające tylko jedną wypustkę (akson) – NEURONY CZUCIOWE
ZLOKALIZOWANE W ZWOJACH RDZENIOWYCH, ZWOJACH NERWÓW
CZASZKOWYCH ORAZ JĄDRZE ŚRÓDMÓZGOWIOWYM NERWU TRÓJDZIELNEGO
(n. V), które znajduje się w pniu mózgu
→ dwubiegunowe – neurony z dwiema wypustkami – dendryt i akson – np. komórki
dwubiegunowe siatkówki, neurony zlokalizowane w zwoju przedsionkowym i zwoju
ślimakowym nerwu przedsionkowo-ślimakowego (n. VIII)
→ rzekomojednobiegunowe – komórki zwojów rdzeniowych, w których dwie wypustki
uległy połączeniu w jedną na kształt litery T
→ wielobiegunowe – mają jeden akson i co najmniej dwa dendryty – komórki piramidowe
kory mózgowej, komórki Purkiniego kory móżdżku, motoneurony rdzenia

 DŁUGOŚĆ WYPUSTEK

→ Golgi I – długie aksony, służą do przewodzenia impulsów na duże odległości (np.
piramidalne komórki olbrzymie Betza kory móżdżku)
→ Golgi II – krótkie wypustki, przewodzą impulsy między sąsiednimi lub blisko położonymi
ośrodkami, pełniąc zwykle rolę neuronów pośredniczących (interneurony)

 CZYNNOŚCI/FUNKCJE

→ czuciowe – aferentne (wzrokowe, słuchowe, przedsionkowe, węchowe, skórne, trzewne) –
otrzymujące bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego
→ eferentne somatyczne – zaopatrują mięśnie szkieletowe, ruchowe
→ eferentne autonomiczne – unerwiają mięśnie gładkie i mięsień sercowy oraz gruczoły,
ruchowe
→ interneurony – neurony wstawkowe lub pośredniczące, które łączą neurony ruchowe lub
czuciowe

 RODZAJ NEUROPRZEKAŹNIKÓW

→ neurony cholinergiczne – wykorzystują acetycholinę jako neuroprzekaźnik (np. komórki
rogów przednich)

ZJAWISKA DEGENERACJI I REGENERACJI NEURONÓW.
Neuron jest strukturą dynamiczną i ulega ustawicznej odnowie. W okresie wzrastania organizmu aksony,
zwłaszcza w nerwach, wydłużają się. Wprawdzie od chwili powstania w życiu płodowym neuron nie
ulega później podziałom jak inne komórki (na przykład krwinki), ciągle jednak odtwarza swoją
strukturę wymieniając zużyte części na nowe. Neurony mają ponadto pewną ograniczoną zdolność
regeneracji. Właściwość ta jest szczególnie zaznaczona w obwodowym układzie nerwowym, w nerwach.
Po uszkodzeniu nerwu, gdy ulegnie degeneracji odcięty fragment aksonu, jego miejsce wypełnia nowy,
odrastający akson. Także w związku z niektórymi procesami fizjologicznymi, np. nabywaniem i
utrwalaniem nawyków ruchowych albo uczeniem się, nieaktywne synapsy ulegają uczynnieniu, czemu
towarzyszy zmiana ich struktury. Wszystkie te procesy wymagają zmian wielkości i kształtu aksonu i
stwarzają zapotrzebowanie na materiał budulcowy. Materiał ten, poprzez syntezę białek, jest wytwarzany
w ciele komórki, a następnie jest transportowany wzdłuż aksonu do miejsca przeznaczenia. W wyniku
złożonych procesów biochemicznych z materiału tego powstają wszystkie elementy cytoszkieletu. Na
przykład w okresie wzrastania organizmu, gdy wydłużają się nerwy, wydłużają się także mikrotubule
aksonów na skutek dołączania do istniejącej struktury kolejnych cząsteczek tubuliny. Wszystkie te
składniki są transportowane z małą szybkością (ok. 1 mm na dobę).

➢

wypustki komórek nerwowych w CUN, w ograniczonym stopniu, są regenerowane dzięki
zdolności perikarionu do syntezy

➢

włókna nerwów obwodowych regenerują jeżeli ich perikariony nie są uszkodzone

➢

neurony nie wytwarzające połączeń synaptycznych obumierają – transneuronalna degeneracja

Okolica uszkodzenia

✔

proksymalny i dystalny odcinek aksonu w pobliżu uszkodzenia degeneruje

✔

wzrost aksonu następuje natychmiast po usunięciu pozostałości po uszkodzeniu przez
makrofagi

✔

makrofagi produkują IL-1 stymulującą lemocyty do syntezy substancji promujących wzrost
nerwu

✔

lemocyty proliferacja, układając sie w kolumnę – droga przebiegu wzrastającego aksonu, aż do
narządu efektorowego

Kiedy przerwa między proksymalnym a dystalnym odcinkiem włókna jest zbyt duża ( amputacja),
poprzez wzrost nowego włókna nerwowego może tworzyć się zgrubienie lub nerwiak ( neuroma)-
spontaniczny ból
Wzrost aksonu 0,5 – 3 mm/dzień.

4.Osłonka mielinowa- jakie komórki ją wytwarzają, znaczenie w przewodzeniu impulsów
nerwowych. Rodzaje włókien ze względu na ilości rodzaj włókien.
Osłonka mielinowa − osłonka włókien nerwowych tworzona przez oligodendrocyty w ośrodkowym
układzie nerwowym i przez komórki Schwanna w obwodowym układzie nerwowym.Wyróżniamy dwa
rodzaje włókien nerwowych: niezmielinizowane (bezrdzenne) - osłonkę tworzy wpuklenie cytoplazmy
komórki Schwanna, lub otaczająca akson wypustka astrocytu, takie włókna przewodzą wolniej.
Zmielinizowane – posiadają osłonkę mielinową, którą tworzy spiralny układ warstw fosfolipidowych i
białkowych powstały przez wielokrotne "owinięcie się" błony komórki wokół aksonu, takie włókna
przewodzą szybciej. Pomiędzy segmentami osłonki mielinowej znajdują się tzw. przewężenia Ranviera,
w których dokonuje się odnowienie bodźca. Podstawowe funkcje: pobudliwość (reagowanie na bodźce i
ich wytwarzanie) oraz przewodnictwo (przewodzenie bodźców). Mielina to substancja wytwarzana przez
komórki otaczające aksony komórek nerwowych. W ośrodkowym układzie nerwowym są to
oligodendrocyty, natomiast w obwodowym układzie nerwowym są to komórki Schwanna (lemocyty).
Głównym składnikiem osłonki mielinowej są cerebrozydy, a w tym galaktozyloceramid. Związki te są

zaliczane do grupy glikolipidów, składają się z cukrów, w tym przypadku galaktozy i lipidu - ceramidu.
Innym składnikiem mieliny jest fosfolipid lecytyna.


5.Glej- funkcja, rodzaje komórek wchodzących w skład tkanki glejowej i ich funkcja

GLEJ- stanowi główną składową układu nerwowego. Komórki glejowe współtworzą barierę krew-mózg,
pełnią istotną rolę w odżywianiu komórek nerwowych składnikami odżywczymi transportowanymi
układem krążenia, syntetyzują wiele istotnych enzymów używanych m.in. do wytwarzania
neuroprzekaźników, tworzą osłonki mielinowe aksonów, a nawet pełnią funkcje ochronne. Rodzaje
komórek wchodzących w skład tkanki glejowej i ich funkcje- Astrocyty: oczyszczają układ nerwowy,
usuwają pozostałości po obumarłych neuronach, pomagają aksonom zsynchronizować ich działanie i
umożliwiają im przewodzenie informacji falami. Mikroglej- usuwa materiał odpadowy, wirusy, grzyby i
inne mikroorganizmy. Oligodentrocyty i komórki Schawanna- tworzą osłonkę mielinową otaczającą i
izolującą pewne aksony kręgowców. Glej promienisty- kieruje migracją neuronów a także ich
dendrytów aksonów w trakcie rozwoju zarodkowego.

6.Właściwości elektryczne neuronów.

Głównym zadaniem neuronów jest przyjmowanie, przetwarzanie i magazynowanie informacji w postaci
bodźców elektrycznych. Każda komórka nerwowa otrzymuje informację przekazaną od innych
neuronów, a także receptorów narządów zmysłowych bądź też bezpośrednio ze środowiska zewnętrznego
poprzez wyspecjalizowane dendryty. Informacje te komórka przekazuje dalej za pośrednictwem aksonu
(neurytu). Przetwarzane i przekazywane w neuronach informacje są zakodowane w postaci sygnałów
elektrycznych lub chemicznych. Właściwościami elektrycznymi neuronów jest między innymi potencjał
spoczynkowy i czynnościowy w różnych rodzajach włókien.


7 i 8. Potencjał spoczynkowy- czym jest, czynniki powodujące potencjał spoczynkowy, równanie
Nernsta
Pompa sodowo-potasowa: zasada działania, znaczenie
Błona neuronu , który w danej chwili pozostaje w spoczynku jest warstwą izolujaca dodatni ładunek w
otoczeniu neuronu od ujemnego ładunku elektrycznego w jego cytoplazmie.
Głównym mechanizmem molekularnym odpowiedzialnym za wytwarzanie , podtrzymywanie oraz
przywracanie potencjału spoczynkowego błony jest pompa sodowo –potasowa.
Poprzez transport jonów sodu za zewnatrz i potasu do wewnątrz komórki z udziałem ATP wytwarzany
jest gradient stężenia jonów Na+ i K+ w poprzek błony. Podczas gdy na zewnatrz komórki przeważają
jony Na+, w cytoplazmie dominują K +.
Pompę sodowo –potasową możemy rozważyć jako transbłonowy enzym hydrolizujący ATP do ADP i
Pi (ATP-azę) , aktywowany jonami Na+ i K+. Przesunięciu 2 jonów K+ do cytoplazmy towarzyszy
transport 3 Na+ poza komórke , czyli wbrew gradientowi ich stężeń.
W błonie neuronu znajdują się kanały dla obu jonów. Kanały sodowe sa w spoczynku zamknięte, podczas
gdy potasowe stale uchylone. Wniesiony do środka potas opuszcza komórkę zgodnie ze swym
gradientem. Tym samym na zewnatrz pojawia się nadmiar ładunku dodatniego.
Ładunek ujemny cytoplazmy zwiększają natomiast wielocząsteczkowe aniony organiczne, które nie mogą
opuścić komórki. Tak powstała róznica ładunków równa się około – 70mV i zwana jest własnie
potencjałem spoczynkowym.
Potencjał spoczynkowy spowodowany jest czterema głownymi czynnikami:
- różnicą stężeń jonowych , głownie Na+ i K+ po obu stronach błony
- dyfuzją tych jonów przez błonę zgodnie z ich gradientem stężeń ( potencjał dyfuzyjny)
- selektywną przepuszczalnością błony względem tych jonów
- obecnością metabolicznej pompy sodowo-potasowej w błonie

Zgodnie z równaniem Nernsta wartość potencjału spoczynkowego błony zależy od gradientu stężeń
jonów najbardziej przenikających przez błonę, a więc ( w przypadku neuronów) jonów K+ i jest
najbliższa potencjału równowagi dla tych jonów (-90 mV)

9. Potencjał czynnościowy- czym jest wywołany, przesuwanie impulsu nerwowego wzdłuż
neuronu(znaczenie osłonki mielinowej), zmiany pobudliwości neuronu w czasie potencjału
czynnościowego- okres refrakcji bezwzględnej i względnej, zasada wszystko albo nic, postacie
potencjału czynnościowego- depolaryzacja i hiperpolaryzacja, sumowanie potencjałów

1. POTENCJAŁ CZYNNOŚCIOWY- to reakcja polegająca na błyskawicznej depolaryzacji po której
następuje niewielkie odwrócenie typowej polaryzacji; jest zmianą stereotypową pojawiającą się zgodnie z
zasadą „wszystko albo nic”. 2.
Potencjał czynnościowy utworzony w strefie inicjacji obejmuje wsteczne ciało komórki i niekiedy także
wypustki dendrytycznej neuronu oraz przesuwa się wzdłuż aksonu bez dekrementu (bez zmiany
amplitudy), osiągając zakończenia neuronu. W przypadku włókien z osłonką mielinową (włókna typu C)
przewodzenie impulsu czyli przewodzenie potencjału czynnościowego jest powolne ale płynne. We
włóknach bez osłonki mielinowej przewodzenie jest szybsze i mniej płynne jak z osłonką gdyż odbywa
się skokowo od jednej części węzła do następnej.
3. Zmiany pobudliwości neuronu w czasie potencjału czynnościowego powstają po przejściu impulsu
(potencjału czynnościowego) przez dany odcinek neuronu i objawiają się jako chwilowy i odwracalny
zanik pobudliwości tego odcinka. Okres refrakcji bezwzględnej to całkowity zanik pobudliwości w
fazie depolaryzacji i nadstrzału (czyli w okresie aktywności sodowej potencjału), taki że żadna, nawet
najsilniejsza podnieta nie jest wówczas w stanie wyzwolić następnego potencjału czynnościowego i okres
ten trwa w neuronie około 1 ms. Okres refrakcji względnej to okres, który następuje po repolaryzacji i
potencjałów następczych tj. potencjału depolaryzacyjnego lub hiperpolaryzacyjnego, kiedy to potencjał
błony wykazuje że pobudliwość neuronu wzrasta(czyli kanały sodowe powracają do swojego normalnego
stanu, ale kanału potasowe pozostają otwarte) i dlatego należy stosować silniejszy bodziec aby wyzwolić
potencjał czynnościowy, okres ten trwa 2-4 ms. 4. Zasada (prawo) „wszystko
albo nic” mówi że: amplituda oraz szybkość potencjału czynnościowego jest niezależna od bodźca , czyli
w normalnych warunkach potencjał czynnościowy ma taką samą szybkość i intensywność oraz kształt w
obrębie danego aksonu nawet do najdalszych wypustek neuronu.
5. Hiperpolaryzacja to zwiększenie polaryzacji, komórka nie jest w stanie do przewodzenia impulsów,
Depolaryzacja to zmniejszenie polaryzacji neuronu (komórka jest pobudzona i zdolna do przewodzenia
informacji) w trakcie potencjału czynnościowego.

10.Synapsy- budowa, rodzaje, różnice między działaniem synaps elektrycznych i chemicznych

1. SYNAPSY są to złącz dzięki którym zachowana jest łączność czynnościowa pomiędzy neuronami

układu nerwowego.

Nowe synapsy powstają w procesie zwanym

synaptogenezą.

2. Synapsy ze względu na swoje umiejscowienie i rodzaj stykających się elementów dzieli się na:



nerwowo-nerwowe - zespalające ze sobą nerwy: aksonowo-dendrytyczne, aksonowo-somatyczne,

aksonowo-aksonowe i dendrytyczno-dendrytyczen.



nerwowo-mięśniowe - jakie tworzą się pomiędzy zakończeniami somatycznymi neuronów

ruchowych a komórkami mięśniowymi.



nerwowo-gruczołowe – połączenie między komórką nerwową i gruczołową.

3. Budowa: każda synapsa składa się z:



elementu presynaptycznego, którym jest błona presynaptyczna,



szczeliny synaptycznej,



elementu postsynaptycznego, którym jest błona neuronu postsynaptycznego.



synapsa chemiczna budowa połączenia synaptycznego: mitochondrium, pęcherzyki

presynaptyczne z neurotransmiterem, autoreceptory, szczelina synaptyczna, neuroreceptor,
kanał wapniowy, pęcherzyk uwalniający neurotransmitery, receptor zwrotnego wychwytu
mediatora.

4. Różnice między działaniem synapsy elektrycznej i chemicznej: w elektrycznej pobudzenie jest

przekazywane między komórkami za pomocą transportu jonów przez bezpośrednie kanały, a w

chemicznej pobudzenie skutkuje wydzielaniem pęcherzyków i egzocytotycznym wydzielaniem
substancji przekaźnikowej wchłanianej endocytotycznie przez komórkę – odbiornik.

11.EPSP i IPSP
EPSP- postsynaptyczne potencjały pobudzające . IM wiecej EPSP tym, wieksze prawdopodoienstwo
powstania p.czynnościowego.IPSP- postysynaptyczne potencjału hamujące. Im wiecej IPSP tym mniejsze
prawdopodobieństwo powtania potencjału czynnościowego.
-rzadko neuron wystawiany jest na działanie poj. EPSP i IPSP. Komórka moze miec na powierzchni
tysiace synaps, jedne moga miec charakter pobudzajacy inne hamujacy
- w wielu neuronach modyfikują jedynie czestotoliwość generowania potencjalu czynnościowego
-potencjały psotsynaptyczne sumują sie: 1. w róznym czasie - sumowanie czasowe. 2. w roznych
miejscach- przestrzenne

12.Zjawiska zachodzące w synapsach
Opóźnienie synaptyczne – powodowane jest bezwładnością chemicznych procesów związanych z
przewodnictwem synaptycznym. Przekazanie stanu czynnego z jednego neuronu na drugi wymaga
zwykle 0.1-0.5 ms a u ssaków 1-2 ms u bezkręgowców. Na to opóźnienie składa się czas niezbędny do
uwalniania neurotransmittera, jego dyfuzji poprzez szczelinę synaptyczną i reakcji z receptorami błony
postsynaptycznej oraz wywołania w niej lokalnej odpowiedzi w postaci EPSP lub IPSP. Opóźnienie
synaptyczne jest przyczyną zwolnienia przewidzenie informacji przez synapsę.
Ponieważ potencjały postsynaptyczne zajmują określone obszary błony neuronu pozastykowego i trwaja
określony czas (5-10 ms) istnieje też możliwość ich sumowania czasowego i przestrzennego. Sumowanie
czasowe powstaje, gdy do jednej synapsy dochodzi szereg impulsów biegnących jeden za drugim, przez
jedno włókno nerwowe .
Gdy impulsy biegną przez wiele włókien, przez różne synapsy do jednego neuronu, jeden obok drugiego
oraz gdy impulsy biegną opóźnione w stosunku do siebie określane są jako sumowanie przestrzenne.

13.

Otto Loewi odkrył że synapsy funkcjonują przez wydzielanie związków chemicznych.
Zrozumienie zdarzeń chemicznych zachodzących w synapsie jest kwestią zasadniczą dla wielu badań z
zakresu biopsychologii

Najwążniejsze zdarzenia w synapsie to:
1.

Neuron syntetyzuje związki chemiczne, które spełniają rolę neuroprzekażników. Synteza małych

cząsteczek odbywa się w zakończeniach presynaptycznych, a cząstek białkowych- w ciele komórki.
2.

Neuroprzekaźniki białkowe są transportowane z ciała komórki do zakończeń presynaptycznych.

Podobnie jak potencjały czynnościowe, neuroprzekaźniki białkowe także podążają wzdłuż aksonu.
3.

Docierając do zakończenia presynaptycznego, potencjał czynnościowy powoduje, że jony wapnia

napływają do wnętrza komórki, prowokując uwalnienie neuroprzekaźnika. Z zakończeń
presynaptycznych neuroprzekaźnik dostaję się do szczeliny synaptycznej, przestrzeni pomiędzy
neuronem presynaptycznym a postsynaptycznym.
4.

Uwolnione molekuły przyłączają się do recepotorów i zmieniają własności neuronu

postsynaptycznego.
5.

Cząsteczki odłączają się od swoich receptorów i (w niektórych przypadkach) przekształcane są w

substancje nieaktywne.
6.

Większość cząsteczek neuroprzekaźnika, o ile jest to możliwe, transportowanych jest z powrotem

do komórki presynaptycznej w celu ponownego użycia. W niektórych komórkach puste pęcherzyki
synaptyczne są transportowane z powrotem do ciała komórki.


14.

Związki chemiczne uwalniane przez neuron w synapsie i wpływające na działanie innych neuronów
nazywane są neuroprzekaźnikami. Każdy neuron syntetyzuje swoje neuroprzekaźniki ze związków
obecnych we krwi. Wiele dziesiątków związków chemicznych funkcjonuje w mózgu jako
neuroprzekaźniki. Do głównych kategorii należą:
•

aminokwasy- kwasy zawierające grupę aminową (NH2) np. glutaminian, GABA, glicyna,

asparaginian
•

acetylocholina (kategoria sama dla siebie)- związek chemiczny podobny do aminokwasu z

wyjątkiem tego, że grupa NH2 została zastąpiona grupą N (CH3)3
•

monoaminy- neuroprzekaźniki niemające własności kwasowych, zawierające grupę (NH2),

powstają w wyniku przemian metabolicznych z aminokwasów np. indolaminy: serotonina katecholaminy:
dopamina, noradrenalina, adrenalina.
•

peptydy( łańcuchy aminokwasów) (długi łańcuch aminokwasów nazywany jest polipeptydem,

natomiast jeszcze dłuższy łańcuch jest białkiem. Kryteria podziału pomiędzy peptydem, polipeptydem a
białkiem nie są ścisłe) np. endorfiny, substancja P, neuropeptyd Y
•

puryny- kategoria związków chemicznych, zawierająca adenozyne i jej pochodne.

•

Gazy- konkretnie tlenek azotu (NO)- gaz uwalniany przez wiele małych neuronów lokalnych. Jest

w dużych ilościach trujący, jest trudny do otrzymania metodami laboratoryjnymi. Prawdopodobnie
sprawuje w mózgu wiele funkcji. Jego szczególna rola polega na tym, że uwolniony przez pobudzony
neuron rozszerza naczynia krwionośne, zwiększając przepływ krwi przez aktywne regiony mózgu.


15. Neurotransmitery - kategorie chemiczne (z przykładami)

Neurotransmitter chemiczny wytwarzany i gromadzony jest w skupiskach pęcherzyków synaptycznych (z
którymi może być ściśle lub luźno związany) w elemencie presynaptycznym, przez który jest uwalniany
znajdując odpowiednie miejsce zaczepu i działania (receptory znajdujące się w elemencie
postsynaptycznym). Synteza mediatora odbywa się przy pomocy odpowiednuch enzymów, wchodzących
w skład pęcherzyków.

16. Neurotransmitery hamujące i pobudzające (z przykładami) ryc. 28 str. 38

Interakcja neurotransmittera z receptorami może otwierać kanały sodowe, prowadząc do wzrostu
przepuszczalności i przewodności Na+ i depolaryzacji błony postsynaptycznej, czego wynikiem jest
powstanie EPSP (postsynaptycznego potencjału pobudzającego).
Przykładem jest acetylocholina (Ach);

Neurotransmitter może otwierać kanały jonowe dla K+ i CI- warunkując zwiększenie przepuszczalności i
przewodności dla K+, Cl- i odpowiednio hiperpolaryzacje błony, czyli wytwarzanie IPSP
(postsynaptycznego potencjału hamującego).


17: Różnice w działaniu neuroprzekaźników – metabotropowe i jonotropowe.
W działaniu jonotropowym, neuroprzekaźnik przyłącza się do receptora błonowego, co skutkuje niemal
natychmiastowym otwarciem kanału dla pewnego typu jonów.Działanie jonotropowe jest z reguły
szybkie i krótkotrwałe (zazwyczaj reakcja jonotropowa następuje po 10 ms i trwa ok. 20 ms).Z tych
powodów synapsy jonotropowe są uzyteczne do przewodzenia informacji podlegającym raptownym
zmianom, takich jak informacja wzrokowa, słuchowa i sterująca ruchami mięśni.
W odróżnieniu od działania jonotropowego, inna część neuroprzekaźników wywiera na swoich synapsach
efekt metabotropowy. Polega on na zainicjowaniu sekwencji reakcji metabolicznych, które są wolniejsze,
lecz działają dłużej niż mechanizmy jonotropowe (zwykle receptor metabotropowy reaguje po 30 ms od
uwolnienia neuroprzekaźnika i jego reakcja może trwać sekundy, minuty, a nawet godziny).

Ponadto synapsa jonotropowa wywiera wpływ ograniczony do jednego miejsca na błonie komórkowej,
podczas, gdy synapsa metabotropowa, za pomocą wtórnego przekaźnika, wpływa na aktywność prawie
całej komórki postsynaptycznej.
18: Czym są neuromodulatory.
Neuromodulatory, to neuroprzekaźniki, głownie białkowe, które same nie powodują pobudzenia, czy też
hamowania komórki postsynaptycznej, lecz raczej zwiększają lub też zmniejszają wydzielanie innego
neuroprzekaźnika, lub też zmieniają wraźliwość komórki postsynaptycznej. Neuromodulatory oddziałują
na receptory metabotropowe.
20.
Agonista rozumiany jako substancja łącząca się z receptorem, wywołując reakcję w komórce. Jest
przeciwieństwem antagonisty, który łącząc się z receptorem, blokuje go, nie wywołując reakcji.
Antagonista blokuje także receptor przed aktywowaniem go przez agonistę.

21. Powinowactwo - jest to wielkość, która charakteryzuje zdolność atomu do przyłączenia elektronu

i tworzenia jonu ujemnego. Określa się je jako energię, która wydziela się w wyniku tego procesu.

Skuteczność neuroprzekaźników – Służą do zamiany sygnału elektrycznego na sygnał
chemiczny w synapsie oraz do przekazywania tego z komórki presynaptycznej do
postsynaptycznej. Neuroprzekaźniki kontrolują apetyt, regulują sen, stymulują wydzielanie ACTH
i kortyzolu, regulują hormony, wpływają na nastrój i procesy myślowe oraz pamięć, skupienie,
motywacje, satysfakcje i koncentracje.

22. Znaczenie fizjologiczne sieci neuronowych – występują liczne oddziaływania i połączenia

między neuronami. Połączenia mają charakter konwergencji, a unerwienie odbywa się na
zasadzie dywergencji.

Konwergencja – neuron „odbiorczy” jest pobudzany przez wiele nauronów. Skutkiem jest
zmniejszenie ilości pobudzonych neuronów na dalszych odcinkach drogi nerwowej. Dzieje się tak
w wielu układach, np. na drodze słuchowej lub wzrokowej.

Dywergencja – umożliwia oddziaływanie jednego ośrodka na wiele ośrodków

Zamknięty krąg neuronalny – krążą w nim impulsy nerwowe wywołane określonym bodźcem

Zjawiska w sieciach nerwowych:

Torowanie – podprogowe pobudzenie jednego neuronu „odbiorczego” przez drugi „nadawczy”.
Neuron odbiorczy jest bardziej wrażliwy na pobudzający wpływ neuronu „nadawczego”.

Rekrutacja – impulsy nerwowe wywołane bodźcem mogą krążyć w kręgach neuronalnych, na
skutek wzajemnego pobudzania się neuronów, aż do samowyczerpania się tego procesu.
Umożliwia stopniowanie siły i precyzje ruchu. Może on zostać wznowiony przez następny
bodziec. Występuje

m.in

. w ośrodkach ruchowych rdzenia kręgowego.

Hamowanie oboczne – kiedy neuron pobudza jedne neurony, a hamuje inne komórki. Możliwe
jest dzięki neuronowi pośredniczącemu (interneuron). Występuje w drogach czuciowych i
prowadzi do zahamowania neuronów w sąsiedztwie neuronu pobudzonego.

Hamowanie zwrotne – polega na uruchamianiu przez neuron skierowanych na niego
oddziaływań hamujących. W ten sposób komórki mogą zmniejszać swój stan pobudzenia.