2009 prezentacja metodyka oos

Zakres i metodyka analiz faunistycznych

w procedurach OOS na podstawie obowiązujących

wytycznych metodycznych i dobrych praktyk

Rafał T. Kurek

fot. GDDKiA

Metodyka ocen oddziaływania na środowisko

(1)

Metody wykorzystywane w ocenach

oddziaływania na środowisko wynikają z:

Przesłanek naukowych

Unormowań prawnych

Wpływów politycznych

(Knospe F., Handbuch zur argumentativen Bewertung)

Metodyka ocen oddziaływania na środowisko

(2)

Metody opisowe

Metody argumentatywne

Metody matematyczne

(Scholles F., Abschätzen, Einschätzen und Bewerten in der UVP)

Metodyka ocen oddziaływania na środowisko

(3)

Metody opisu stanu środowiska

Metody służące do prognozowania

wielkości oddziaływań
Metody pomocnicze do identyfikacji

i prezentacji informacji

Metody prognostyczne

Prognozowanie przez analogię

Modelowanie matematyczne (uogólnione sytuacyjne,

niezmienne czasowo zmienne czasowo, jednorodne –

niejednorodne, deterministyczne – stochastyczne)
Modelowanie fizyczne (wizualne, laboratoryjne)

Prognozowanie doświadczalne (wizualne, laboratoryjne)

Prognozowanie szacunkowe (opis liczbowy, mieszany)

Prognozowanie eksperckie

Porównanie z normami

Nakładanie map

Zakres merytoryczny OOS w odniesieniu do fauny

(1)

Gdzie obecnie znajdują się ważne i przestrzennie spójne

obszary siedliskowe zwierząt?
Które z obszarów siedliskowych pełnią kluczowe

i szczególne funkcje dla fauny?
Jak przebiegają utrwalone, stałe kierunki i szlaki

przemieszczania się zwierząt w skali lokalnej?
Jak przebiegają korytarze ekologiczne zwierząt o randze

lokalnej, regionalnej, krajowej?

Zakres merytoryczny OOS w odniesieniu do fauny

(2)

Gdzie występują kolizje (konflikty) z przebiegiem szlaków

i korytarzy ekologicznych zwierząt?
Jakie gatunki zwierząt występują w zasięgu oddziaływania

inwestycji i jakim oddziaływaniom będą podlegały?
Jakie będą ekologiczne skutki drugorzędne i długofalowe

negatywnych oddziaływań?
Jakie działania organizacyjne, rozwiązania techniczne

należy wprowadzić dla minimalizacji skutków

ekologicznych i jaka będzie skuteczność tych działań?

Metoda argumentatywna

Najczęściej stosowaną metodą analiz

w procedurach OOS w starych państwach UE

jest metoda argumentatywna.
Polega ona na wytypowaniu szeregu argumentów

(atrybutów) opisujących cechy analizowanych

obszarów. Dla poszczególnych argumentów

ustala się ich wartość z użyciem skali liczbowej

lub opisowej.

Przebieg procedury OOS

Wyznaczenie obszaru analiz

(najczęściej poligon 2 km)

Podział obszaru na powierzchnie

(najczęściej na podstawie cech fizyczno-geograficznych i ekologicznych)

Waloryzacja powierzchni analiz

(uwzględnienie kilku / kilkunastu wskaźników)

Identyfikacja potencjalnych oddziaływań

(na etapie realizacji i eksploatacji inwestycji)

Ocena wrażliwości przyrodniczej

(podatność na degradację w wyniku potencjalnych oddziaływań)

Ocena ryzyka środowiskowego

(iloczyn wrażliwości oraz siły oddziaływania wynikającej

z położenia oraz sposobu kontaktu walorów przrod. z inwestycją)

Identyfikacja istotnych oddziaływań

(na etapie realizacji i eksploatacji inwestycji)

Szacowanie poziomu konfliktu przyrodniczego

(iloczyn stopnia ryzyka środowiskowego i wartości przyrodniczej biotopu)

Minimalizacja i kompensacja przyrodnicza

(propozycja działań ograniczających lub kompensujących skutki wpływu inwestycji)

Zakres analiz faunistycznych w procedurach OOS

a) identyfikacja i charakterystyka

oddziaływania na gatunki zwierząt

b) identyfikacja i charakterystyka oddziaływania

na obszary siedliskowe zwierząt

c) identyfikacja i charakterystyka oddziaływania

na korytarze ekologiczne zwierząt

Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe

(1)

Stopień wrażliwości obszaru × stopień negatywnego oddziaływania

= ryzyko środowiskowe dla obszarów siedliskowych

Szacowanie stopnia wrażliwości obszarów

siedliskowych na negatywne oddziaływanie dróg –

oszacowany jako suma dwóch wskaźników:

Stabilność ekologiczna w oparciu o wielkość

powierzchni siedlisk oraz ich kompleksów

Stopień izolacji siedlisk

Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe

(2)

Stopień stabilności ekologicznej siedlisk w oparciu o wielkość powierzchni (wg Knospe 1998, zm. i uzup.)

Typ siedliska

Powierzchnia (ha) Stopień stabilności ekologicznej

Lasy

≤ 10

Niestabilne (3)

20–40

Stabilne (2)

> 40

Bardzo stabilne (1)

Torfowiska

≤ 1

Niestabilne (3)

1–4

Stabilne (2)

> 4

Bardzo stabilne (1)

Łąki, pastwiska, murawy,

wrzosowiska

≤ 2,5

Niestabilne (3)

2,5–10

Stabilne (2)

> 10

Bardzo stabilne (1)

Zadrzewienia, zakrzaczenia

≤ 0,1

Niestabilne (3)

0,1–0,4

Stabilne (2)

> 0,4

Bardzo stabilne (1)

Roślinność strefy brzegowej,

trzcinowiska, okrajki

≤ 0,5

Niestabilne (3)

0,5 – 2

Stabilne (2)

> 2

Bardzo stabilne (1)

Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe

(3)

Stopień izolacji siedlisk w zależności od ich rozmieszczenia i obecności barier ekologicznych

(wg Knospe 1998, zm. i uzup.)

Odległość

Stopień izolacji siedliska

Odległość między podobnymi siedliskami < 200 m.

Istnieje co najmniej jedno połączenie (funkcjonujący korytarz) między sąsiadującymi

siedliskami.
Brak barierowych oddziaływań ze strony dróg.

Brak bezpośredniego sąsiedztwa obszarów o niekorzystnych cechach siedliskowych.

Niski (1)

Odległość między podobnymi siedliskami 200–500 m.

Istnieje co najmniej jedno połączenie (funkcjonujący korytarz) między sąsiadującymi

siedliskami.
Możliwe barierowe oddziaływanie ze strony dróg w części obszaru.

Możliwe częściowe sąsiedztwo z obszarami o niekorzystnych cechach siedliskowych.

Średni (2)

Odległość między podobnymi siedliskami > 500 m.

Istnieje co najmniej jedno połączenie (funkcjonujący korytarz) między sąsiadującymi

siedliskami.
Barierowe oddziaływanie ze strony dróg wokół obszaru siedliskowego.

Sąsiedztwo z obszarami o niekorzystnych cechach siedliskowych –

w przeważającej części.

Wysoki (3)

Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe

(4)

Stopień oddziaływania na obszary siedliskowe w zależności od formy kontaktu i odległości od drogi

(wg Knospe 1998 zm. i uzup., Scholles 1997, zm. i uzup.)

Forma kontaktu i odległość

od drogi [m]

Stopień negatywnego

oddziaływania drogi (Os)

> 200

Niski (1)

50–200

Średni (2)

0–50

(w tym obszary siedliskowe

przylegające do drogi)

Wysoki (3)

Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe

(5)

Waloryzacja przyrodnicza obszarów siedliskowych –

oszacowana jako suma dwóch poniższych wskaźników:

Aktualne i potencjalne znaczenie

obszaru dla dzikiej fauny

Występowanie gatunków prawnie

chronionych i zagrożonych wyginięciem

Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe

(6)

Podział siedlisk przyrodniczych w kontekście znaczenia dla dzikiej fauny (wg Knospe 1998, zm. i uzup., Scholles 1997, zm. i uzup.)

Typ siedliska

Znaczenie dla fauny

Obszary zabudowy zwartej mieszkalnej i przemysłowej.

Obszary intensywnej gospodarki rolnej – grunty orne, użytki zielone wysokiej kultury.

Winnice, uprawy warzyw i roślin okopowych.

Obszary bezpośredniego sąsiedztwa zabudowy infrastrukturalnej.

Obszary zabudowy letniskowej, ogródków działkowych, cmentarzy etc. pozbawione starych zadrzewień.

Tereny sportowo-rekreacyjne.

Niskie (1)

Obszary roślinności ruderalnej.

Obszary starych zadrzewień i rozległych zakrzaczeń na obrzeżach pól i zabudowy rozproszonej.

Obszary monokultur leśnych.

Obszary użytkowanych pastwisk.

Zbiorniki i cieki wodne sztuczne oraz naturalne o silnie przekształconych i zabudowanych liniach

brzegowych.

Średnie (2)

Obszary leśne o cechach naturalnych.

Obszary leśne pochodzenia antropogenicznego o złożonej strukturze gatunkowej i wiekowej.

Obszary ekstensywnie użytkowanych łąk podmokłych i wilgotnych.

Obszary ekstensywnie użytkowanych świeżych łąk z zadrzewieniami i zakrzaczeniami.

Zbiorniki i cieki wodne z naturalną linią brzegową i zachowaną roślinnością.

Rozległe obszary roślinności ruderalnej, trwałe nieużytki rolne i leśne.

Obszary podmokłe o zachowanych naturalnych stosunkach wodnych – torfowiska, źródliska, mszary.

Wysokie (3)

Analiza oddziaływania na obszary siedliskowe

(7)

Wartość siedlisk fauny w zależności od występowania gatunków podlegających ochronie prawnej

i zagrożonych wyginięciem (wg Knospe 1998, zm. i uzup.)

Liczba gatunków

Wartość siedliska

Brak stałego i okresowego występowania gatunków

podlegających ochronie prawnej.
Występowanie pojedynczych gatunków pospolitych

niepodlegających ochronie prawnej.

Niska (1)

Liczba oraz liczebność gatunków niepodlegających ochronie

prawnej wyróżniająca się na tle obszarów sąsiadujących.
Okresowe, pojedyncze obserwacje gatunków prawnie

chronionych i zagrożonych.

Średnia (2)

Stałe i okresowe występowanie co najmniej jednego

gatunku podlegającego ochronie prawnej lub

uwzględnionego w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.
Liczba oraz liczebność gatunków niepodlegających ochronie

prawnej wyraźnie przewyższająca obszary sąsiadujące.

Wysoka (3)

Analiza oddziaływania na korytarze ekologiczne

(1)

Stopień wartości korytarza ekologicznego × stopień barierowego

oddziaływania drogi = poziom konfliktu ekologicznego dla korytarzy

Stopien wartosci przyrodniczej korytarza ekologicznego

Status (ranga) korytarza

Stopień wartości przyrodniczej

korytarza Wk

Lokalny

Regionalny

Krajowy / kontynentalny

Analiza oddziaływania na korytarze ekologiczne

(2)

Stopień barierowego oddziaływania drogi dla oddziaływań kształtujących barierę fizyczną

Zmiany rzeźby terenu

Stopień Bd – bariera fizyczna

Drogi bez ogrodzeń

ochronnych

Drogi z ogrodzeniami

ochronnymi dla

płazów

Drogi z ogrodzeniami

ochronnymi dla

ssaków

Nasypy o wysokości < 1,0 m

i nachyleniu skarp < 1:2

Wykopy o głębokości < 1,5 m

i nachyleniu stoków skarp < 1:2

Nasypy o wysokości > 1,0 m

i nachyleniu stoków skarp > 1:2

Wykopy o głębokości > 1,5 m

i nachyleniu stoków skarp > 1:2

Nasypy o wysokości > 2,0 m

i nachyleniu stoków skarp > 1:2

Wykopy o głębokości > 3,0 m

i nachyleniu stoków skarp > 1:2

Analiza oddziaływania na korytarze ekologiczne

(3)

Stopień barierowego oddziaływania drogi dla oddziaływań kształtujących barierę psychofizyczną oraz śmiertelność w wyniku

kolizji / wypadków komunikacyjnych (na podstawie: Mueller & Berthoud 1994, Iuell i in. 2003)

Natężenie ruchu pojazdów

Stopień Bd – bariera

psychofizyczna / śmiertelność

< 1000 P/d

1000–2500 P/d

2500–10 000 P/d

> 10 000 P/d

Przedstawienie wyników analiz oddziaływania na obszary siedliskowe zwierząt

Dziękujemy

Pracownia na rzecz Wszystkich Istot

ul. Jasna 17 · 43-360 Bystra

tel/fax: o33 817 14 68

e-mail: biuro@pracownia.org.pl

www.pracownia.org.pl