Zaburzenia funkcjonowania układu

odpornościowego

Choroby układu immunologicznego

HIV / AIDS

Natalia M Gera

2014

1

NMGera



1) Aparat pojęciowy i Hipotezy

pochodzenia



2) Budowa wirusa ludzkiego

upośledzenia odporności



3) Drogi zakażenia



4) Patogeneza zakażenia HIV



5) Drogi zakażenia



6) Statystyki



7) Zapobieganie i terapia



Fakty i mity

2

NMGera

1) Aparat pojęciowy



HIV –Ludzki wirus upośledzenia odporności - HIV



(ang.:

Human Immunodeficiency Virus)



jest wirusem, który atakuje, osłabia i niszczy system

odpornościowy organizmu, czego rezultatem jest

utrata przez człowieka zdolności zwalczania różnych

chorób i infekcji. Dotychczas zakaziło się nim około

30 mln. osób w co najmniej dwustu krajach. Szacuje

się, że 23 mln ludzi żyje z zakażeniem HIV. Wirus

powoduje powstanie zespołu AIDS. Po dostaniu się do

organizmu próbuje zniszczyć układ odpornościowy.

Powstanie zakażeń oportunistycznych czyli chorób

Bardzo podobny wirus występuje u zwierząt i nazywa

się ISIV w wyniku mutacji stał się

najprawdopodobniej wirusem ludzkim.

3

NMGera



AIDS – zespół nabytego

upośledzenia odporności (acquider

immune deficency syndrome). Jest

późną fazą zakażenia się wirusem

HIV. Pierwsze objawy kliniczne

pojawiają się po kilku lub kilkunastu

latach od momentu zakażenia.

4

NMGera



Wiremia, wirusemia – obecność

(wykrywalność) cząstek wirusowych

we krwi.

5

NMGera

OKIENKO SEROLOGICZNE



okres od zakażenia HIV do pojawienia

się we krwi przeciwciał skierowanych

przeciwko wirusowi HIV w ilości

dającej się wykryć w badaniu krwi.

Okres ten trwa od 3 do 12 tygodni.

Mimo obecności wirusa w organizmie

wykonany wówczas test przesiewowy

nie wykrywa zakażenia HIV (jest

ujemny). Osoba w okienku

serologicznym może przenieść

zakażenie na innych;

6

NMGera

Choroby towarzyszące AIDS

Pierwotniakowe

toksoplazma
pneumocystozowe zapalenie płuc (PCP)

Bakteryjne

gruźlica
kiła
Nawracająca uogólniona salmoneloza

Wirusowe

opryszczka (HSV)
półpasiec (VZU)
wirosowe zapalenie wątroby typu B (WZW B)
cytomegalia (CMU)

Grzybicze

kandydozy

Nowotwory występujące w AIDS

mięsak Kaposiego (KS)

rak szyjki macicy

chłoniaki

7

NMGera

Zakażenia oportunistyczne- występują u osób pozbawionych sprawności naturalnych

mechanizmów odpornościowych. Są wywołane przez drobnoustroje z grupy liczącej

ponad 100 patogenów.

Prawdopodobieństwo rozwoju większości zakażeń oportunistycznych jest

skorelowane z postępem degradacji układu odpornościowego.

Odstępstwem jest zakażenie prątkiem gruźlicy – bardziej związane z zakażeniem HIV.

Terapia antyretrowirusowa i profilaktyka zakażeń oportunistycznych zmieniły historie

naturalną AIDS. Częstość występowania zakażeń oportunistycznych po wprowadzeniu

Leczenia antyretrowirusowego obniżyła się 10x.

•Gruźlica

•Zakażenia

Mycobacterium avium complex (MAC)

• Zakażenia grzybicze:

Pneumocystoza, Kandydoza, Aspergiloza, Histoplazmoza,

Blastomykoza

•Zakażenia pasożytnicze:

Toksoplazmoza, Kryptosporydioza, Mikrosporydioza,

Izosporoza,

•Zakażenia wirusowe: (Herpes)

HSV, CMV, VZV, EBV.

•Zakażenia bakteryjne (zapalenia płuc):

Pneumococcus, H. influenzae, Mycoplasma

pneumoniae, Klebsiella, Staphlococcus aureus, P.aeruginosa, Legionella

8

NMGera

HIPOTEZY pojawienia się HIV



Na początku wirus zwierzęcy i w wyniku zmian

środowiskowych oraz mutacji stał się wirusem

ludzkim. W wielu przypadkach do tej pory zjada się

mózgi małpie, lub uprawia się kontakty zoofilie z

małpami. W ten sposób mógł przedostać się wirus do

organizmu człowieka



Wirus istniał na początku XX wieku i przez wiele lat

nie stanowił zagrożenia epidemiologicznego (zwłoki

zamrożonego człowieka). Temperatura +56 stopni C

przez 30 minut działa na wirusa wirusobójczo.

Temperatury wyższe w krótszym czasie. W niskich

temperaturach wirus ma możliwość przetrwania.



Wirus był przygotowywany jako broń biologiczna w

laboratoriach amerykańskich i w pewnym momencie

„uciekł” spod kontroli.

9

NMGera

CHARAKTERYSTYKA WIRUSA



Rodzina retroviridae



Ludzkie vir HIV 1 HIV 2



Symetria kapsydu – Ikozaedralna (

Dwudziestościan)



Otoczka tak



Genom dwie nici (+) ss RNA , 10 knt

10

NMGera

2

) Budowa wirusa ludzkiego upośledzenia odporności



1 nić RNA,



2 enzym odwrotna

transkryptaza,



3 enzym integraza,



4 zewnętrzna

otoczka wirusa

utworzona:

a. ze struktur

lipidowych,

b. z białka,



5 rdzeń zbudowany z

białka,



6 otoczka rdzenia.

11

NMGera



Obecnie wyróżniamy 2 odmiany

retrowirusa: HIV-1 i HIV-2.



Wirion ma średnicę 110-130 nm. Materiał

genetyczny wirusa HIV stanowi

pojedynczą nić RNA. W dojrzałym

wirusie (wirionie) występują 2 niezależne

nici RNA (1) połączone z 4 enzymami -

odwrotną transkryptazą (2), integrazą

(3), proteazą, RNA-zą, znajduje się

również białkowy rdzeń (5) i białkowa

otoczka rdzenia (6) oraz zewnętrzna

otoczka wirusa utworzona ze struktur

lipidowych (4a) i białka (4b).

12

NMGera

HIV-1 występuje w kilkunastu genotypach od A do K.

W Europie Środkowej i Wschodniej występują podtypy- A

i B

W Zachodniej Europie podtyp B, Ameryce Północnej-B,

Afryka Subsacharyjska:A, C, D, F, G, H, J, K

HIV-2 występuje przede wszystkim w Afryce Zachodniej.

Infekcyjność HIV-2 jest 5-8x mniejsza w porównaniu z

HIV-1, rzadko przenosi się drogą wertykalną, powoduje

mniejszą wiremię, wolniejszą dynamikę zmniejszania

CD4, nie wykazuje wrażliwości na NNRTI, może mieć

wielemutacji powodujących oporność na inhibitory

proteazy

13

NMGera

WRAŻLIWOŚĆ WIRIONU NA

CZYNNIKI CHEMICZNE:

Środki chemiczne

Rozcieńczenie

Czas potrzebny

do zabicia HIV

Do dezynfekcji
skóry



alkohol etylowy



woda utleniona



betadine



70%



6%



bez rozcieńczania



1-4 minuty



3 minuty



15 minut

Do dezynfekcji
powierzchni i
przedmiotów

preparaty
zawierające chlor, jak
"Bielinka", "Ace",
"Javel", "Domestos" i
inne dostępne w
sprzedaży



bez

rozcieńczania



15 minut

14

NMGera

3) Drogi zakażenia

15

NMGera

4) Patogeneza zakażenia HIV

RT

Provirus

Proteins

RNA

DNA

RNA

DNA

DNA

Wirusowa

proteaza

Odwrotna

transkryptaza

RNA

RNA

DNA

DNA

DNA

Wniknięcie

16

NMGera

Etapy cyklu życiowego HIV (ok. 2 – 2,5 godz.)



Wirus po wniknięciu do organizmu poszukuje komórki permisywnej a

warunkiem jego wniknięcia jest korelacja pomiędzy receptorem CD4 a

koreceptorem. Etap pierwszy kończy się fuzją.



Rozkładanie HIV z otoczki przy pomocy białka gp 160.



Przenikanie genomu HIV do komórki permisywnej.



Odwrotna transkrypcja – zamiana wirusowego RNA w DNA prowirusa

(początkowa faza rozwoju wirusa). Niezbędnym warunkiem jest odwrotna

transkryptaza.



Integracja czyli wbudowanie prowirusa z DNA do DNA komórki gospodarza

przy udziale integrazy.



Transkrypcja (DNA na RNA) i translacja (RNA na białko). W efekcie tych

procesów powstaje wirusowy RNA i wirusowe białka.



Przycinanie białka wirusowego przez proteazę.



Formowanie się początkowe nowego wirionu (początkowy etap tworzenia

wirusa) (składanie wirionu)



Składanie wirionu.



liza komórki gospodarza ( niszczenie kom.)

17

NMGera

Wirus HIV, dzięki glikoproteinom

wiążącym się z receptorami komórki,

wnika do limfocytu T i uwalnia

materiał genetyczny.

Enzym odwrotnej transkryptazy

przepisuje RNA wirusa na DNA.

DNA wirusowy włącza się do DNA

komórki gospodarza.

Prowirus może przybrać postać nieczynną

(utajoną, która może trwać do

kilkunastu lat) lub czynną, kieruje

wtedy produkcją kopii RNA i białek

potrzebnych do budowy nowych

wirionów.

Nowo uformowane wiriony wypączkowują

zabierając fragment błony

komórkowej gospodarza

18

NMGera

Pierwotne zakażenie HIV

Ostra choroba retrowirusowa- (z.mononukleozopodobny/grypopodobny)

obejmuje okres 2 miesięcy od zakażenia.

Cechuje się wysoką replikacją HIV (ponad 100 mln. kopii), obniżoną liczbą CD4.

Pierwsza manifestacja kliniczna pojawia się po 2-4 tygodniach od zakażenia, objawy są

Różnorodne i mało swoiste:

-gorączka

-bóle głowy, mięśni, stawów

-powiększenie węzłów chłonnych

-zapalenie gardła

-plamisto grudkowa wysypka na twarzy i tułowiu

-owrzodzenia w jamie ustnej, przełyku, okolicy narządów płciowych

-biegunki

-nudności

-wymioty

-zapalenie mózgu

-zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

-polineuropatia

U większości chorych ustępuje po 2-4 tygodni.

rzadko

wyjątkowo

19

NMGera



Płyny o mianie wysokim

(

potencjalnie zakaźnie ponieważ mają

wiele kopii wirusa

)

:

◦

krew w tym również

menstruacyjne

◦

limfa

◦

śluzy pochwowo-maciczne

◦

sperma

◦

płyn mózgowo-rdzeniowym

◦

mleko kobiece

◦

preejakulat (kropelkowanie)

płyn przedejakulacyjny

◦

wydzieliny ciała z wyraźną

domieszką krwi np. krwiomocz,

ślina z krwią, płyn stawowy z

krwią, płyn z opłucnej z krwią,

plwocina z krwią



Płyny o mianie niskim

(

zbyt mała ilość by doszło do

zakażenia)

:

◦

ślina bez krwi,

◦

śluz z jamy nosowej,

◦

łzy

◦

pot

◦

fizjologiczny mocz –

mocz jałowy

◦

masy stałe o niskim

mianie

◦

woskowina uszna

◦

masy kałowe

20

NMGera

Komórki wrażliwe na zakażenie HIV



Limfocyty T CD4



Monocyty/makrofagi



Komórki dendrytyczne



Promielocyty



Limfocyty B



Komórki nabłonkowe

jelit, nerek



Komórki Langerhansa



Endotelium włośniczek,

astroglej,

oligodendroglej

21

NMGera

Ryzyko transmisji HIV przy

jednorazowej ekspozycji na krew



Przezskórna

zakłucie igłą (zawodowe) - 0,32%
wspólne użycie igły do inj. i.v. - 0,67%



Błony śluzowe -0,09%



Skóra uszkodzona –

ryzyko mniejsze niż w przypadku

błony śluzowej (opisano parę przypadków)



Ekspozycja na inne płyny biologiczne

zawierające HIV-

jeszcze niższe

Ryzyko zakażenia się HIV od chorego HIV (+) przez lekarza sp. zabiegowej wynosi

szacunkowo 0,024 – 0,00024%

22

NMGera

7) Zapobieganie i terapia



Zapobieganie zakażeniu HIV to ważne zadanie. Zapobieganie za pomocą szczepionki nie jest możliwe,

ponieważ dotychczas jej nie ma i nic nie zapowiada jej szybkiego przygotowania tak, aby mogła być

powszechnie stosowana.



Unikanie kontaktów seksualnym z przypadkowymi/ anonimowymi partnerami i z osobami, które miały

wielu partnerów seksualnych (np. prostytutki)



Unikanie kontaktu z krwią, nasieniem, wydzieliną z pochwy, kałem i moczem osoby zakażonej



Używanie prezerwatywy (prezerwatywy ze środkiem plemnikobójczym mogą zapewnić dodatkową

ochronę)



Całkowicie unikanie seksu analnego



Nie używanie szczoteczki, maszynki do golenia lub innych narzędzi, które mogły zostać skażone krwią

(wirusem)



Zachowanie ostrożności w odniesieniu do procedur, takich jak akupunktura, tatuaż, przekłuwanie uszu,

itp. sytuacji, w których igły lub inne możliwie niesterylne instrumenty mogą być używane wielokrotnie

(Takie procedury są bezpieczne, jeżeli prowadzone są właściwe metody sterylizacji a stosowane igły są

jednorazowego użytku)



Regularne badanie krwi



Wśród młodzieży HIV rozprzestrzenia się głównie poprzez kontakty seksualne bez zabezpieczenia z

osobą zakażoną lub poprzez wymianę igieł do infekcji dożylnych. Edukacja dzieci i młodzieży jest

niezwykle ważna, aby zapobiec transmisji wirusa, jak również innych chorób przenoszonych drogą

płciową (STD) tj.: chlamydia, opryszczka narządów płciowych, rzeżączka, zapalenie wątroby typu B, kiła

czy brodawczaki narządów płciowych.

23

NMGera

Leczenie AIDS



Leczenie ludzi chorych na AIDS to właściwie dwa różne rodzaje leczenia: zwalczanie

wirusa AIDS oraz chorób związanych z AIDS. Każda z takich chorób może być

rozpoznana i zwalczana wieloma sposobami. Tak więc na wiele sposobów leczy się na

przykład pneumocystozowe zapalenie płuc lub mięsaka Kaposiego.



HIV różni się od innych zakażeń. Wnika on do komórek w różnych narządach, z układem

pokarmowym, mózgiem, narządami płciowymi i układem odpornościowym włącznie. Całkowite

usunięcie wirusa oznaczałoby zniszczenie wszystkich zakażonych nim komórek. Ponieważ

są one niezbędne do życia człowieka, lekarze nie mogą tego zrobić. Mimo to chorych na

AIDS leczy się. W leczeniu stosuje się najczęściej leki tzw. antyretrowirusowe, które

hamują namnażanie się wirusów wewnątrz zdrowych komórek. Jednakże leczenie często

powoduje wystąpienie skutków ubocznych -od nudności do poważnych kłopotów z wątrobą,

uszkodzenia nerwów i trzustki.



W obecnej chwili jest kilka zarejestrowanych leków służących do bezpośredniego leczenia

AIDS. Niemniej u nosicieli HIV stosuje się wiele innych sposobów zapobiegania

wystąpienia choroby, od kuracji witaminowych i terapii ziołami aż do korzystania z usług

znachorów. Nikt nie wie na pewno, czy alternatywne sposoby leczenia pomagają fizycznie

ludziom chorym na AIDS, mogą one jednak pomóc nosicielom HIV żyć z ich problemami

psychicznymi i emocjonalnymi.

24

NMGera

Cele i znaczenie terapii antyretrowirusowej

◦

poprawa jakości życia i jego

przedłużenie

◦

wydłużenie okresu wolnego od choroby

◦

długotrwałe obniżenie wiremii

◦

odbudowa sprawności układu

immunologicznego

◦

ochrona komórek wrażliwych przed

zakażeniem

25

NMGera



Na początku był tylko jeden lek (monoterapia) w

latach ’90 doterapia obecnie prowadzi się

trójterapię np. NRTI+NRTI+PI.



Najpopularniejszą stosowaną dziś metodą leczenia

jest intensywna terapia antyretrowirusowa HAART

charakteryzująca się tym, iż pacjentowi podaje się

kilka różnych leków mających zaatakować

poszczególne etapy rozwoju wirusa.



HAART to skrót od angielskiego określenia highly

active antiretrovirat therapy, które oznacza

wysoce aktywną terapię antyretrowirusową.

Mówiąc o HAART ma się na myśli leczenie

składające się z dwóch leków należących do grupy

inhibitorów odwrotnej transkryptazy i jednego

należącego do inhibitorów proteazy .

26

NMGera

Zasady HAART

Highly Active AntiRetroviral Therapy



Leczenie skojarzone co najmniej 3 lekami

równocześnie



Łączenie leków z różnych grup



Leczenie do końca życia



Przestrzeganie zaleconego dawkowania

>95%

27

NMGera

Skutki uboczne terapii



- dolegliwości układu pokarmowego



- odkładanie się tk tłuszczowej



- zmiany skórne (zespół sojela)



- trudności w przełykaniu, nudności,

wymioty, biegunki

28

NMGera

Choroby wskaźnikowe/definiujące AIDS



Kandydoza przełyku, tchawicy, oskrzeli, płuc



Inwazyjny rak szyjki macicy



Kokcydioidomykoza rozsiana lub pozapłucna



Kryptokokoza pozapłucna



Kryptosporydioza z biegunką trwającą ponad miesiąc



Cytomegalia narządowa (z wyjątkiem wątroby, śledziony, węzłów chłonnych)



Cytomegalowe zapalenie siatkówki



HIV-encefalopatia (HIVdemencja)



Opryszczka ze zmianami na skórze i/lub błonach śluzowych utrzymującymi się

ponad miesiąc lub zapalenie oskrzeli, płuc, lub przełyku o etiologii HSV



Histoplazmoza rozsiana lub pozapłucna



Zespół wyniszczenia



Biegunka w przebiegu izosporozy utrzymująca się ponad miesiąc



Mięsak Kaposiego



Chłoniak nieziarniczy z limfocytów B lub o niejnanym fenotypie.

29

NMGera

Choroby wskaźnikowe/definiujące AIDS cd.



Mykobakterioza rozsiana lub pozapłucna



Gruźlica płuc oraz pozapłucna



Nokardioza



Pneumocystozowe zapalenie płuc



Nawracające, bakteryjne zapalenie płuc (w ciągu roku)



Postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia



Nawracająca uogólniona salmonelloza



Strongyloidoza pozajelitowa



Toksoplazmoza narządowa

30

NMGera

osoba zakażona musi

wyglądać niechlujnie i

niezdrowo

tylko homoseksualiści i

narkomani są naprawdę

zagrożeni AIDS

dobra prezerwatywa

może skutecznie chronić

przy powtórnym użyciu

31

NMGera

Nie tylko przez sex

można się zarazić

nie znamy metody

zniszczenia wirusa w

organizmie osoby

zakażonej

choroba AIDS jest,

jak dotąd,

nieuleczalna

32

NMGera

STATYSTYKI

33

NMGera

Średnia roczna zakażeń HIVw latach 2002-2006, według województw

34

NMGera

Średnia roczna zapadalność na AIDS w latach 2002-2006, według województw

35

NMGera

Zakażenia HIV, zachorowania na AIDS i zgony chorych na AIDS w latach 1986-2006

36

NMGera

Zachorowania na AIDS rozpoznane w latach 2002-2006, według grupy ryzyka

37

NMGera



Materiały edukacyjne Państwowego Zakładu Higieny „Choroby

zakaźne nadal zagrożeniem zdrowia świata”



David R. Morgan: „AIDS i Ty”, PWN, Warszawa 1993



Michael Thomas Ford: „100 pytań i odpowiedzi wokół AIDS.

Przewodnik dla młodzieży”, grupa IMAGE, Warszawa 1998.



Krajowe Centrum ds. AIDS: „HIV i AIDS - to także twój

problem” płyta CD, 2000.



Ulotka informacyjna programu promocji zdrowia Profilaktyka

uzależnień i AIDS realizowanego przez SP ZOZ w Świdnicy:

„HIV, AIDS - Nie jesteś sam”, Świdnica 2000.



„Magic” Johnson: „Jak możesz uniknąć AIDS”, Wydawnictwo

WAB, Warszawa 1995.



HIV i AIDS to także Twój problem - płyta CD Krajowe

Centrum ds. AIDS



O HIV i AIDS w internecie:



Krajowe Centrum ds. AIDS -

www.aids.gov.pl

.



AIDS.PL -

www.aids.pl

.



AIDS.OF.PL -

www.aids.of.pl

.



Medi Centrum

zdrowie.medicentrum.pl

.



Polska Sieć Redukcji Szkód -

www.harm-red.bci.pl

.

38

NMGera