Dydaktyka języka opracowanie zagadnień

Ad1: Człowiek zdobywa wiedzę przede wszystkim poprzez język. Nauczanie języka ojczystego

tworzy fundament ogólnego rozwoju ucznia, jest pomocą w kształtowaniu osoby wychowanka,

stanowi główny punkt odniesienia całej edukacji szkolnej –wychowania i kształcenia. Za rozwój języka

zarówno w mowie jak i w piśmie odpowiedzialni są wszyscy nauczyciele niezależnie od posiadanej

specjalności. Realizacja wielo – i między przedmiotowego modelu integracji wymaga od nauczycieli

współpracy na etapach planowania, wdrażania i oceniania. Integracja ta polega na traktowaniu języka

jako narzędzia komunikacji i tworzywa literatury. Na lekcjach powinny współistnied słuchanie,

mówienie, czytanie i pisanie. Należy także jak najczęściej sięgad do zasobu doświadczeo dziecka i

czynid z nich pretekst do rozważao nad lekturą, aktem mowy, przekazem ikonicznym. Przestrzeganie

tych zasad na wszystkich jednostkach metodycznych ma wpływ na osiągnięcie celów programu języka

polskiego.

Ogólne cele edukacji polonistycznej w szkole podstawowej są następujące:

•

pogłębianie i ukierunkowanie aktywności poznawczej i twórczej ucznia;

rozwijanie umiejętności zdobytych w pierwszym etapie procesu kształcenia;

•

przygotowanie do uczestnictwa w komunikacji międzyludzkiej w roli

aktywnego słuchacza, czytelnika, wypowiadającego się w mowie i piśmie;

•

przygotowanie do świadomego odbioru różnych tekstów kultury, kształcenia

podstawy krytycznego uczestnika zjawisk kulturalnych;

•

wdrażanie do właściwego korzystania z tekstów użytkowych;



motywowaniu uczniów do poznawania utworów literackich

reprezentatywnych dla kultury regionalnej, narodowej i europejskiej;



wzbudzanie refleksji językowej – uczenie postrzegania języka jako narzędzia

komunikacji i tworzywa literatury;



kształcenie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji;



wdrażanie do obiektywnego oceniania postaw innych ludzi, przygotowanie

do samooceny i umacniania poczucia własnej wartości;



rozbudzanie kreatywności ucznia, pomaganie w odkrywaniu osobistych

preferencji percepcyjnych i potencjału umysłowego;



umacnianie związku z regionem i ojczyzną, kształcenie poczucia



odpowiedzialności za swą „ małą” i „ dużą” ojczyznę;



uczenie postrzegania świata całościowo, odkrywanie związków i zależności

pomiędzy jego elementami;



kształtowanie postaw humanistycznych, motywowanie do poszukiwania w



literaturze, kulturze i życiu prawdy, dobra i piękna oraz do tworzenia tych

wartości;



przygotowanie do działania w zespole i rozwiązywania problemów.

Ad2:

http://pau.krakow.pl/podr/tom_ii/art24.pdf

Cele ogólne kształcenia i wychowania

Zgodnie z założeniami podstawy programowej, nauka języka polskiego w gimnazjum powinna

zapewnid każdemu uczniowi wszechstronny rozwój osobowości zgodnie z jego możliwościami i

potrzebami, wyposażyd go w wiedzę o człowieku i świecie, a także pomóc w osiągnięciu takiej

sprawności językowej, by mógł swobodnie pobierad, przyswajad, rozumied i tworzyd informacje

konieczne do pełnego egzystowania w społeczeostwie. Ponadto na języku polskim uczeo powinien

wdrożyd się do samodzielnego kształcenia się.

Cele poznawcze i kształcące – uczeo powinien:/W sferze poznawczej i kształcącej uczeo

powinien:



osiągnąd dojrzałośd intelektualną, emocjonalną i moralną potrzebną do

kontynuowania nauki na wyższym poziomie edukacyjnym;



zdobyd wiedzę i umiejętności pozwalające na jak najpełniejsze uczestnictwo

w kulturze, w tym poznad wybrane, dawne i współczesne, dzieła literackie i inne teksty

kultury regionalnej, narodowej i powszechnej;



wykształcid zainteresowania czytelnicze;



wykształcid sprawnośd językową jako nadawca i odbiorca tekstów, która

umożliwi mu porozumiewanie się z ludźmi w różnych sytuacjach i pozwoli na uczestnictwo w

kulturze;



nauczyd się świadomie, poprawnie i refleksyjnie posługiwad się językiem;



nabyd umiejętnośd samokształcenia – planowania i organizowania własnej

nauki.

Cele wychowawcze – uczeo powinien:/W sferze wychowawczej uczeo powinien:



poznad i zrozumied samego siebie;



nauczyd się kształtowad swój charakter – wolę, wyobraźnię, uczucia wyższe;



zbudowad własny system wartości;



nauczyd się przyjmowad odpowiedzialnośd za własne czyny;



nauczyd się rozumied i szanowad innych, zwłaszcza słabszych, wymagających

pomocy i wsparcia;



wykształcid umiejętnośd empatii;



nauczyd się budowad więzi i właściwe relacje międzyludzkie;



nauczyd się szanowad przyrodę;



nauczyd się cenid i szanowad wartości świata kultury, a także przyjmowad

odpowiedzialnośd za wspólne dziedzictwo kulturowe.

Cele szczegółowe nauczania języka polskiego w gimnazjum

Nadrzędnym celem edukacji szkolnej jest wykształcenie sprawnego użytkownika języka,

gdyż to właśnie gwarantuje człowiekowi możliwośd orientacji w świecie i staje się podstawą i

narzędziem jego rozwoju.

Człowiek sprawny językowo to ktoś, kto zaspokaja bez kłopotu swoje potrzeby odbiorcze,

a więc odbiera, rozumie i wykorzystuje dla własnych celów różne teksty – słyszane i czytane; oraz

nadawcze, to znaczy tworzy i przekazuje teksty zgodnie ze swoją intencją i potrzebą. Ponieważ

poziom sprawności językowej jest ściśle związany z poziomem rozwoju i charakterem języka

osobniczego, celem edukacji szkolnej jest doprowadzenie do sytuacji, w której wszyscy uczniowie

będą posługiwad się kodem rozwiniętym.

Odbiór tekstów kultury, w tym szczególnie tekstów literackich

1. Słuchanie

 Uważne i wnikliwe słuchanie z nastawieniem na nadawcę

 Rozpoznawanie intencji nadawcy

 Słuchanie ze świadomością możliwości manipulacji językowej

 Słuchanie funkcjonalne (np. dla wychwycenia określonych informacji)

 Słuchanie w funkcji estetycznej

2. Czytanie

 Kształcenie właściwej techniki czytania cichego – eliminacja ruchów wstecznych i

artykulacyjnych

 Kształcenie szybkiego tempa czytania cichego

 Kształcenie właściwej techniki czytania głośnego – zachowanie właściwej artykulacji,

linii melodycznej itp.

 Interpretacja głosowa tekstu literackiego i własnego

 Czytanie ze zrozumieniem tekstów literackich, informacyjnych, popularnonaukowych,

użytkowych na każdym poziomie (wyrazu, zdania, akapitu, większych jednostek organizacyjnych)

– kształtowanie nawyku czytania

 Odczytywanie idei tekstów

 Rozróżnianie rodzajów i gatunków czytanych tekstów

 Wykorzystywanie do zrozumienia tekstów wiedzy teoretycznoliterackiej

 Rozpoznawanie wartości uniwersalnych wpisanych w teksty literackie

 Odnajdowanie związków pomiędzy tekstami

 Próby umiejscawiania tekstu literackiego w konkretnej epoce – dostrzeganie związku

między tekstem a epoką, w której powstał

3. Odbiór innych tekstów kultury

 Znajomośd i rozumienie podstawowych wyróżników kodów charakterystycznych dla

różnych dziedzin sztuki (malarstwa, rzeźby, architektury, muzyki, teatru, filmu itp.)

 Wykorzystanie wiedzy o podstawowych wyróżnikach kodów charakterystycznych dla

różnych dziedzin sztuki (malarstwa, rzeźby, architektury, muzyki, teatru, filmu itp.) do

interpretacji tych dzieł

 Uczestnictwo w różnego rodzaju wydarzeniach kulturalnych umożliwiających kontakt

ze sztuką – kształtowanie nawyku obcowania ze sztuką

 Wyrażanie własnych opinii i próby oceny dzieł sztuki

 Umiejscawianie dzieła sztuki w konkretnej epoce – dostrzeganie cech typowych dla

epoki i indywidualnych

 Dostrzeganie zjawiska korespondencji sztuk

II.

Umiejętności nadawcze – wypowiadanie się w mowie i piśmie

Mówienie

 Kształcenie techniki poprawnego mówienia – poprawnej wymowy, dykcji

 Kształcenie umiejętności budowania wypowiedzi zgodnie z zamierzoną intencją i ze

świadomością celowego wyboru środków językowych

 Kształcenie umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktu w różnych

sytuacjach z zachowaniem norm kultury

 Przygotowywanie samodzielnych wypowiedzi z wykorzystaniem środków

retorycznych (np. krótkich mów okolicznościowych – życzeo, podziękowao; referowanie

zagadnienia)

 Kształcenie umiejętności dyskutowania

 Dostrzeganie pozajęzykowych środków wyrazu, wykorzystywanie ich w

wypowiedziach własnych

 Uwrażliwianie na zjawisko manipulacji językowej

 Budowanie świadomości różnic między językiem mówionym a pisanym

Pisanie

 Wdrażanie do stosowania zasad kaligrafii

 Kształcenie nawyku pisania ortograficznego

 Kształcenie nawyku korzystania ze słowników

 Znajomośd budowy wypowiedzi pisemnych przewidzianych jako obowiązkowe przez

program nauczania

 Kształcenie umiejętności budowania spójnych, dobrze skonstruowanych tekstów

(formy przewidziane przez program nauczania)

 Kształcenie dbałości o poprawnośd językową budowanych tekstów (w zakresie

słownictwa i składni)

 Kształcenie dbałości o poprawnośd i oryginalnośd stylistyczną budowanych tekstów

III.

Świadome posługiwanie się językiem ojczystym

 Poszerzanie słownictwa ucznia (bogacenie słownictwa związanego z człowiekiem,

jego życiem psychicznym i duchowym, życiem w bliskim i dalszym środowisku itp.)

 Wyrównywanie różnic wynikających z niejednolitego tempa rozwoju mowy i myślenia

między uczniami

 Wdrażanie uczniów do posługiwania się kodem rozwiniętym

 Wdrażanie do świadomego i refleksyjnego posługiwania się językiem ojczystym

 Wdrażanie do wykorzystywania wiedzy o języku do budowania tekstów własnych i

odbioru tekstów cudzych

 Uwrażliwianie na poprawnośd językową własną i cudzą

 Budowanie świadomości, że posługiwanie się poprawnym i rozwiniętym językiem jest

warunkiem dobrego funkcjonowania w świecie

IV.

Samokształcenie

 Racjonalne planowanie pracy umysłowej

 Dobór właściwych technik uczenia się

 Korzystanie z różnorodnych źródeł informacji, samodzielne poszukiwanie tych źródeł

 Umiejętnośd oceny własnej wiedzy jako środek do budowania poczucia wartości i

podstawa planowania nauki

 Budowanie zamiłowania do wiedzy

Ad3: Sprawnośd językowa to umiejętnośd logicznego i estetycznego wypowiadania się w

mowie i w piśmie. Sposobami kształcenia sprawności językowej są metody oparte na działaniu, które

ma na celu zwiększenie skuteczności dydaktycznej.

Sprawnośd językowa warunkuje prawidłowe komunikowanie każdego człowieka we

współczesnym świecie.

W zakresie edukacji polonistycznej realizuje się cztery nadrzędne cele: kształcenie

umiejętności mówienia, słuchania, czytania i pisania poprzez kształcenie literackie i językowe.

Sprawnośd językowa dzieci i młodzieży w dużym stopniu zależy od zasobu środków leksykalnych

jakimi dysponują na każdym szczeblu nauki.

Sprawnośd językowa kształtuje się w wyniku oddziaływania różnorodnych czynników. Każdy

człowiek wykazuje się dużym zróżnicowaniem pod względem uzdolnieo i predyspozycji. Dlatego do

rozwijania u uczniów sprawności językowej powinno się stosowad różnorodne metody, które mają na

celu zwiększenie skuteczności dydaktycznej. Istotnym celem jest rozszerzenie wiedzy ucznia o świecie

poprzez przyswajanie jasnych i wyraźnych w treści nazw. Wtórnymi dopiero zabiegami są dwiczenia

utrwalające wyrazy, stworzenie motywów słaniających ucznia do doskonalenia mowy.

Wśród czynników wpływających na kształtowanie się języka ojczystego ucznia,

pierwszeostwo ma szkoła. Działają też inne czynniki a przede wszystkim środowisko, w którym

dziecko przebywa i wychowuje się. Dzieci z rodzin inteligenckich mówią zazwyczaj poprawniej i

staranniej niż ich rówiesni9cy ze środowiska robotniczego lub chłopskiego. Dotyczy to nie tylko formy

wypowiedzi, ale także jej treści, bogatszej, świadczącej o żywszych i bardziej wszechstronnych

zainteresowaniach.

Obserwacje wykazały, że braki środowiskowe dają się stosunkowo łatwo wyrównywad przy

stosowaniu właściwych metod nauczania w odpowiedniej atmosferze. Na jakośd wypowiedzi i tempo

rozwoju umysłowego ucznia ma jednak wpływ nie tylko ekonomiczno- kulturalne oblicze rodziny, ale

również jej atmosfera moralna. Konflikty rodzinne, sprzeczne oddziaływanie wychowawcze mogą

doprowadzid nawet do zaburzeo mowy. Stan zdrowia psychicznego i psychicznego decyduje w dużej

mierze o sprawności mowy. Dziecku nerwowemu rwie się wątek, nie może ono znaleźd

odpowiedniego wyrazu, łatwo się wyczerpuje. Również kompleks niższości na skutek ułomności czy

upośledzenie i nadmierne ambicje mogą spowodowad pewne zahamowanie rozwoju mowy. W tym

przypadku rola nauczyciela jest ogromna.

Sposobami kształcenia sprawności językowej są metody zaproponowane przez A.Dyduchową.

Oparte są one na działaniu i preferują aktywny udział ucznia w procesie dochodzenia do umiejętności

i nawyków.

Metody rozwijania sprawności językowej:



Metoda analizy i twórczego naśladowania wzorów



Metoda instrukcji i norm



Metoda praktyki pisarskiej



Metoda przekładu intersemiotycznego



Metoda okazjonalnych dwiczeo sprawnościowych

Ad 5,6,7,8:

Metoda analizy i twórczego naśladowania wzorów

Jest to metoda wykorzystująca walory utworów artystycznych do kształcenia sprawności

językowej ucznia. Każdy utwór literacki może pełnid funkcję wzoru doskonałego posługiwania się

językiem lub pewnymi środkami językowymi, może byd wzorem harmonijnej i spójnej kompozycji

tekstu lub wzorem jasności narracji.

Czynności nauczyciela:

•

Przygotowanie odpowiednio dobranego tekstu lub jego fragmentu.

Zaprogramowanie zestawu poleceo i dwiczeo kierujących analizą tekstu.

Doprowadzenie do uogólnieo natury teoretycznej (np. opowiadanie składa się z 3 części).

Wykonanie praktycznych operacji językowych (np. układanie opowiadania przez dzieci).

•

Porównanie wytworów dziecięcych z wcześniej obranym wzorem.

Metoda instrukcji i norm

Metoda ta ujmuje działanie dydaktyczne jako proces sterowania informacją. Uzyskanie

pożądanego efektu działania zależy od dopływu informacji i od ich jakości.

Czynności nauczyciela:

•

Wyposażenie uczniów w rzeczowe informacje o podstawach konstruowania

dłuższych wypowiedzi i o zasadach kompozycji tekstu. Instruktaż może dotyczyd zasad

kompozycji określonych wiadomości bądź też wymaganej struktury zdao.

Dobór odpowiednich dwiczeo składniowych bądź redakcyjnych prowadzących do

skomponowania własnej wypowiedzi według poznanych zasad i norm.

•

Korekta prac uczniowskich dokonywana przez nauczyciela oraz dalsze

dwiczenia zmierzające do całkowitego opanowania sprawności wypowiadania się (np.

telegram, ogłoszenie, życzenia, zaproszenie).

Metoda praktyki pisarskiej

Metoda ta oparta jest na technice swobodnych tekstów Celestyna Freineta. Uczniowie

mówią lub piszą w danym momencie to, co chcą przekazad swojemu otoczeniu, ich swobodne teksty

po odpowiedniej korekcie są prezentowane.

Czynności nauczyciela:

•

Uczniowie piszą tekst. Teksty zostają odczytane w klasie. Następuje wybór

najlepszych tekstów. Wybrane prace po wstępnej korekcie interpunkcyjnej zapisywane są na

tablicy i poddawane wspólnej korekcie i ocenie. „Polowanie na słowa” – czyli korekta

stylistyczna, kompozycyjna i redakcyjna odbywa się wyłącznie za zgodą i aprobatą autora.

Poprawiony tekst zostaje wydrukowany lub przepisany.

•

Prezentacja tekstu – można go zamieścid w pisemku szkolnym, na gazetce

ściennej, w kronice klasowej, można wysład w korespondencji do innej klasy lub szkoły,

przedstawid na akademii.

Wariantem tej metody może byd ograniczenie tematyczne bądź kompozycyjne.

Metoda przekładu intersemiotycznego

Metoda ta wykorzystuje umiejętnośd przekodowywania języka na inne kody pozawerbalne

np. linię, barwę, kształt czy obraz, dźwięk, mimikę, gest lub odwrotnie np. ilustrowanie przeczytanego

tekstu lub opowiadanie ilustracji, formy pantomimiczne inscenizowane i improwizowane, czy też

opisywanie przy pomocy słów wysłuchanej muzyki.

Ad9:

Dwiczenia w pisaniu zaczynamy od dwiczeo wstępnych, opartych na krótkich wypowiedziach i

stopniowo przechodzimy do dwiczeo wymagających dłuższych wypowiedzi. Dłuższe formy

wypowiedzi pisemnej to: opis, streszczenie, opowiadanie, układanie planu i pisanie listu.

Maria Nagajowa zauważa, iż „każda szkolna dłuższa forma wypowiedzi ma cechy szczególne,

odróżniające ją od innych form. Uczeo powinien znad te cechy teoretycznie i praktycznie w takim

stopniu, żeby umiał rozwinięcie określonego tematu ukształtowad w obranej formie.”

OPIS

Szkolna forma wypowiedzi, mająca kilka odmian, znacznie różniących się między sobą ze

względu na przedmiot i funkcję opisu.

Najważniejszą funkcją opisu jest kształcenie sprawności dokładnego informowania o cechach

i właściwościach czegoś lub kogoś, będącej warunkiem udanego porozumiewania się społecznego w

licznych sytuacjach życiowych. Odpowiedzi bowiem na pytania, np. Jak ktoś (coś) wygląda?, Jakie to

ma byd?, Jak to się stało?, Co wtedy czułeś?, wymagają umiejętności opisu przedmiotu, osoby,

sytuacji i przeżycia. Umiejętnośd ta jest podstawą codziennego komunikowania się z bliźnimi na

temat własnych życzeo, własnych i cudzych osiągnięd, doświadczeo itp. Dojście z kimś do

porozumienia wymaga często opisu własnych uczud i zrozumienia czyichś. Ze względu na wybitnie

praktyczny cel wprowadza się w szkole opisy rzeczowe; chod oczywiście zasadne jest porównywanie

ich funkcji i środków językowych.

2. Opis wyglądu postaci jest ponadto dwiczeniem przygotowującym do charakterystyki postaci, opis

przeżyd wewnętrznych - dwiczeniem pogłębiającym umiejętnośd obserwowania i rozumienia

człowieka, analizy przeżyd bohaterów literackich oraz pomocą w osiąganiu stabilności uczuciowej

dziecka, a opis sytuacji i przedmiotu - dwiczeniem doskonalącym formę opowiadania.

OPOWIADANIE

Jednowątkowa, fabularna forma wypowiedzi przedstawiająca zdarzenia w ich

chronologicznym i przyczynowo-skutkowym powiązaniu.

I. Szkolne odmiany

1. Opowiadanie odtwórcze, tj. opowiadanie własnymi słowami o wydarzeniach przeczytanych

lub usłyszanych.

2. Opowiadanie twórcze: a) na podstawie lektury; polega ono na wymyślaniu zdarzeo

związanych z postacią literacką, uzupełniających fabułę tekstu literackiego; b) oparte na

doświadczeniach ucznia, czyli przedstawiające wydarzenia, których był on uczestnikiem albo

świadkiem; c) wymyślone przez ucznia ( fikcyjne ).

3. Opowiadanie z dialogiem, czyli opowiadanie z wkomponowaną rozmową postaci -

bohaterów opowiadania.

II. Funkcja dydaktyczna

Układanie opowiadania ma dużą wartośd kształcącą i wychowawczą; jest częstą formą

dwiczenia w młodszych klasach. Przekładanie przez ucznia narracji tekstu literackiego, prozaicznego i

poetyckiego na własny sposób mówienia poprzez dobór innego niż w tekście literackim słownictwa i

odmiennych struktur składniowych jest trudnym zadaniem rozwijającym zdolności myślenia i

sprawności mówienia. Opowiadanie odtwórcze na podstawie lektury i całkowicie wymyślone przez

ucznia rozwija jego wyobraźnię i pomysłowośd. Wyjątkową wartośd dla kształcenia umiejętności

operowania słowem mają dwiczenia w redagowaniu opowiadao z dialogiem oraz opowiadao z

elementami opisu sytuacji i uczud, opisu postaci, przedmiotu i tła. Rozwijanie umiejętności

opowiadania ma też bezpośrednią wartośd użytkową, opowiadanie bowiem jest składnikiem

codziennego porozumiewania się.

III. Dwiczenia związane z układaniem opowiadao.

1. Dwiczenia słownikowo-frazeologiczne: a) dobieranie słownictwa wskazującego na

następstwo w czasie, np. dawniej, wtedy, potem, później, a za chwilę; b) stosowanie słownictwa

ożywiającego relację, np. i nagle..., wtem, było to coś niezwykłego, posłuchajcie..., tego się nikt nie

spodziewał; c) gromadzenie słownictwa określającego okoliczności wydarzenia, np. powoli, z dusza

na ramieniu, znienacka; d) użycie słownictwa oceniającego, np. wyjątkowy, wspaniały, niebezpieczny.

2. Dwiczenia garmatyczno-stylistyczne: a) przekształcanie tekstu literackiego na tekst ułożony

własnymi słowami, b) przekształcanie tekstu własnego, mówionego, na tekst pisany; c) budowanie

zdao złożonych podrzędnie okolicznikowych.

3. Dwiczenia kompozycyjne: a) układanie krótkich, jednozdaniowych lub kilkuzdaniowych

wstępów i zakooczeo; b) dwiczenia w zapisie graficznym tekstu opowiadania ( odstępy, wcięcia,

akapity ); c) redagowanie opowiadania zgodnie z naturalnym przebiegiem wydarzeo bądź z inwersją

czasową fabuły.

4. Dwiczenia redakcyjne polegające na wprowadzaniu do opowiadania: dialogu, opisu

sytuacji, postaci i tła wydarzeo.

5. Dwiczenia w stosowaniu narracji 1-osobowej i 3-osobowej.

SPRAWOZDANIE

Forma wypowiedzi przedstawiająca w chronologicznym ujęciu przebieg czynności,

przemysleo, przeżyd, wydarzeo, obrad, których uczeo był sprawcą, uczestnikiem bądź światkiem.

I. Rodzaje szkolnych sprawozdao

1. Sprawozdanie z wycieczki ( zawodów sportowych, zabawy itp. ). Ma cechy zbliżone do

reportażu; uceo-autor, przedstawiając przebieg rzeczywistych wydarzeo i ich okoliczności, dokonuje

ich wyboru oraz oceny, przyjmując własny punkt widzenia.

2. Sprawozdanie z lektury ( filmu, sztuki teatralnej, słuchowiska radiowego ), ma cechy

zbliżóne do recenzji; zawiera częśd sprawozdawczą, inforumującą o autorze, reżyserze dzieła, jego

treści, problemach, wykonawcach, szacie graficznej, scenografii itp., oraz krytyczbą, oceniającą i

wartościującą przeczytaną książkę, objerzany film bądź wysłuchaną audycję.

3. Sprawozdanie z lekcji ( zebrania samorządu szkolnego itp. ). Ma cechy zbliżone do

protokołu. W odróżnieniu od inncyh sprawozdao cechuje się obiektywizmem w przedstawianiu spraw

i wydarzeo oraz ścisłym ich ujęciu chronologiczny.

FUNKCJA DYDAKTYCZNA

Układanie sprawozdao rozwija umijętności: a) obserwacji wydarzeo i ich okoliczności;

b)selekcjonowania ważnych i istotnych informacji spośród masy innych; c) ocenianie tego, czego się

był świadkiem bądź uczestnikiem; d) rzetelnego i sprawnego informowania o wydarzeniach. Z tego

względu przygotowuje do udziału z życiu społecznym.

STRESZCZENIE

Zwięzłe, pisemne lub ustne przedstawienie głównych wydarzeo utworu fabularnego bądź

istotnych myśli lub ważnych stwierdzeo tekstu popularnonaukowego; rodzaj notatki.

I. Funkcja dydaktyczna

Bardzo przydatna forma wypowiedzi: a) ucząca czytania, myślenia, zwięzłego formułowania

myśli w słowach; b) pomocna w nauce szkolnej i samokształceniu.

II. Cechy.

Ścisły związek z tekstem fabularnym, popularnonaukowym, naukowym bądź

publicystycznym; zwięzłośd, skrótowośd, zwartośd; obiektywizm ( niezamieszczanie własnych uwag i

ocen ); wiernośd wobec tekstu.

CHARAKTERYSTYKA

Forma wypowiedzi, której dwiczenie ma nie tylko doskonalid wypowiadanie się uczni na

temat osobowości człowieka, ale w równym stopniu nauczyd go obserwowania bliźnich i samego

siebie, rozumienia i wartościowania cudzych i własnych odczud, postaw i motywów postępowania.

ROZPRAWKA

Pisemna rozumowana forma wypowiedzi. Rozumowana - czyli stanowiąca zadanie o

charakterze problemowym. Z tego względu ma, w odróżnieniu od innych form wypowiedzi,

podwójny stopieo trudności: wykonawczy, polegający na rozwiązaniu zagadnienia dotyczącego

sposobu językowego i kompozycyjnego ujęcia treści, oraz orientacyjny, polegający na rozwiązaniu

problemu postawionego w temacie, a prowadzącego do zdobycia wiedzy, sformułowania oceny lub

rozstrzygnięcia wątpliwości drogą samodzielnych poszukiwao myślowych.

Funkcja dydaktyczna rozprawki

Kształcenie samodzielności myślenia oraz niezależności w wypowiadaniu sądów i ocen;

rozwijanie umiejętności posługiwania się odmianą pisaną ojczystego języka.

Ad10:

Użytkowe formy wypowiedzi – są specyficzną formą wypowiedzi. Specyfika ta polega na

odmienności stylu od form narracyjno-opisowych, celu wypowiedzi, okolicznościowym charakterze

oraz dostosowaniu pisma do osoby adresata. Mają znaczenie w praktyce dnia codziennego;

niezbędne do poprawnego komunikowania się.

List – jest pismem o charakterze informacyjnym, posiadającym określonego nadawcę i

odbiorcę. Jest z natury swej formy zawsze informacją. Z treści można dowiedzied się wiele o nadawcy

i odbiorcy, można poznad ich nastroje i osobiste przeżycia. Jest formą odłożonej rozmowy. Pisanie

listu powinno wynikad z naturalnej potrzeby i konkretnej sytuacji np. koleżanka z klasy wyprowadziła

się do innego miasta i dzieci mogą napisad do niej list.

ｷ

–

ｷ

–

;

List

Zapoznanie ze strukturą listu:

Częśd wstępna – nazwa miejscowości, data

Częśd właściwa

–

OGŁOSZENIE –elementy składowe:

1. Odpowiedni nagłówek: Ogłoszenie, Sprzedam, Kupię, Uwaga!

2. Podanie informacji – celu ogłoszenia (np. w przypadku otwarcia wystawy: dzieo, miejsce,

uroczystośd, koszty).

3. Podpis (telefon lub adres).

4. Data lub informacja, do kiedy ogłoszenie jest ważne.

O CZYM PAMIĘTAD?

-O odpowiednim układzie graficznym (nagłówek, wyeksponowanie podkreśleniami, wytłuszczeniami

ważniejszych informacji).

-O stosowaniu odpowiedniej składni: zdania krótkie, jasne, precyzyjne; równoważniki zdao.

ZAPROSZENIE- elementy składowe:

1. Skonwencjonalizowane słownictwo: np. Miło mi / nam zaprosid...

Mam zaszczyt zaprosid...

2. Zawarcie informacji dotyczących:

-Odbiorcy (kogo zapraszamy?)

-Terminu – dzieo, miesiąc, godz. (kiedy odbędzie się uroczystośd?)

-Miejsca (gdzie zapraszamy?)

-Rodzaju uroczystości (na co zapraszamy?)

-Nadawcy (kto zaprasza?)

3. Skonwencjonalizowane słownictwo:

Byłoby mi miło, gdyby przyjęli Paostwo moje zaproszenie...

Uprzejmie prosimy o potwierdzenie udziału w spotkaniu...

O CZYM PAMIĘTAD?

-O odpowiednim układzie graficznym (nagłówek, akapity, wyróżnienia, podpis)

-Pisowni rzeczowników: Pana, Panią...

-Odpowiedniej składni (zdania krótkie, zachowanie zwięzłości i rzeczowości wypowiedzi)

-Jednolitym stylu wypowiedzi (zaproszenia oficjalne i nieoficjalne)

LIST MOTYWACYJNY

Razem z CV stanowi trzon dokumentów przedkładanych w firmie, w której starasz się o

pracę. Nawet jeśli jesteś odpowiednią osobą na dane stanowisko, a nie umiesz dobrze się

zaprezentowad w liście motywacyjnym, możesz nie dostad wymarzonej posady.

ŻYCIORYS, czyli inaczej CV (z łaciny: curriculum vitae - przebieg życia), jest to najważniejsze pismo,

którego wymaga się od kandydatów w każdym miejscu pracy. Umiejętnośd pisania życiorysu może

przydad Ci się również wtedy, gdy ubiegasz się o stypendium lub po prostu o przyjęcie do szkoły

średniej - zanim jeszcze zaczniesz starad się o pracę. Najkrócej rzecz ujmując CV jest to prezentacja

osoby i jej osiągnięd. Staramy się w nim jak najlepiej przedstawid swoje kwalifikacje, osiągnięcia,

doświadczenie zawodowe itp. tak, aby przyciągnąd uwagę czytającego (pracodawcy czy doradcy

personalnego). Pamiętaj, że nie ma jednego uniwersalnego wzorca pisania życiorysu, są jedynie

pewne stałe elementy, które musimy w nim zawrzed.

PODANIE jest typowym pismem formalnym, więc obowiązują w nim zasady ogólne dla

korespondencji urzędowej. Przede wszystkim w podaniu powinien byd zachowany schemat graficzny

oraz odpowiednia oficjalna stylistyka. Nie można pomijad istotnych informacji, np. danych adresata i

odbiorcy. I chod może Ci się wydad stratą czasu skrupulatne wypisywanie w odpowiednie miejsca na

kartce pełnych nazw, tytułów czy kodów pocztowych, jednak szczegóły są w tym wypadku istotne.

Szablonowa konstrukcja ułatwia znalezienie danych oraz rozpoznanie istoty sprawy, z którą się

zwracamy.

OGŁOSZENIE ( ZAWIADOMIENIE )

Jego kompozycja powinna byd spójna i zwięzła. Należy pamiętad o podaniu wszystkich

niezbędnych informacji (w zależności od rodzaju ogłoszenia, celu - będą one różne) i czytelnie

zakomunikowad intencje nadawcy wobec odbiorcy. Ogłoszenie informuje o podstawowych danych i

udziela odpowiedzi na pytania: co?, gdzie?, kiedy?, jak?

W zawiadomieniu należy określid miejsce, czas, temat oraz organizatora. Wypowiedź

powinna byd spójna i dostosowana do sytuacji komunikacyjnej (np. przez zastosowanie wyrazów o

charakterze perswazyjnym).

NOTATKA

To inaczej skrócenie jakiejś dłuższej wypowiedzi.

Jak więc powinna wyglądad taka notatka?

* ma zawierad tylko najpotrzebniejsze rzeczy - zrezygnuj więc z podawania szczegółów;

* dostosuj formę notatki do tematu - inaczej będzie wyglądała notatka do enyklopedii, a inaczej

notatka z informacją, co masz kupid w sklepie.

Ad11:

Środki medialne, w tym prasa, radio i telewizja są dzisiaj poważnym instrumentem

oddziaływania mentalnego i kształcenia literackiego i językowego. Aby rozwijad kompetencje

nadawczo-odbiorcze i umiejętności przetwarzania wiedzy docierającej kanałami medialnymi, warto

skupid uwagę na strukturze i funkcjonowaniu najpopularniejszych gatunków publicystycznych.

ARTYKUŁ – forma wypowiedzi publicystycznej, każdy tekst umieszczony w gazecie.

CEL ARTYKUŁU: dostarczenie informacji na temat jakichś wydarzeo, interesujących czytelnika; autor

artykułu może też przedstawid swoją opinię na jakiś temat oraz wpłynąd na opinię czytelników

(krytykując bądź chwaląc jakieś zachowanie czy zjawisko)

RODZAJE ARTYKUŁÓW:

-Notatka prasowa (zazwyczaj krótki tekst wyłącznie o funkcji informacyjnej, podpisany słowem

redakcja lub inicjałami autora)

-Sprawozdanie (relacja z jakiegoś wydarzenia)

-Recenzja (tekst poświęcony jakiemuś wydarzeniu lub dziełu)

-Wywiad (dokładny zapis rozmowy z daną osobą)

-Reportaż

-Felieton

CZESCI SKŁADOWE ARTYKUŁU:

-TYTUŁ

-LEAD (charakterystyczny dla dłuższych artykułów; to krótkie, dwu - , trzyzdaniowe informacje

zapowiadające o czym będzie tekst, wyjaśniające przyczynę jego napisania lub intrygujący fragment

tekstu; lead ma zachęcid do przeczytania artykułu)

-ŚRÓDTEKST (to fragment artykułu, 2, 3 zdania, wyróżniony przeważnie grubą lub kolorową czcionką,

który ma skłonid do dokładniejszej lektury, zaciekawid, zadziwid, zdenerwowad)

-SRÓDTYTUŁ (tytuł części tekstu, znajdujący się w środku tekstu; śródtytuł musi byd krótki, 2 – 4 –

wyrazowy, koniecznie wyróżniony graficznie, zachowujący jednak ciągłośd tekstu)

-AKAPITY

REPORTAŻ- gatunek dziennikarsko – literacki, stanowi relację z wydarzeo autentycznych,

znanych autorowi (reporterowi) z bezpośredniej obserwacji lub bezpośrednich źródeł. Reportaż

zawiera wyjaśnienia i komentarze autora, mające na celu skłonid odbiorcę do przyjęcia określonej

postawy do przedstawionych przemyśleo.

JAK PISAD REPORTAŻ?

1.Poszukaj ciekawego, oryginalnego tematu, mówiącego o sprawach ważnych, aktualnego nawet

bulwersującego opinię publiczną..

2.Pisz w pierwszej osobie.

3.Postaraj się znaleźd w temacie cechy indywidualne, niepowtarzalne, spróbuj dostrzec to, czego inni

nie dostrzegli.

4.Zaangażuj się emocjonalnie –mów o swoich uczuciach, przeżyciach.

5.Nawiąż kontakt z bohaterami wydarzeo, zacytuj ich wypowiedzi.

6.Zastosuj w narracji czas teraźniejszy.

7.Możesz dodad własne komentarze i wyjaśnienia.

8.Spróbuj miejscami zdynamizowad tok narracyjny, dobierając odpowiednie czasowniki, określenia,

stosując zdania pojedyncze, równoważniki zdao, zdania złożone współrzędnie oraz wykrzykniki,

powtórzenia, wielokropki, myślniki.

9.Zastosuj elementy innych form wypowiedzi – opisu, opowiadania, monologu, dialogu,

sprawozdania

10.Dołącz własne refleksje.

11.Nadaj wymowny, zwracający uwagę tytuł, np. w formie cytatu, pytania retorycznego, przysłowia,

związku frazeologicznego

12.Zakooczenia musi byd nietypowe, nie może byd komentarzem, wnioskiem.

13.Pamiętaj, najważniejsze w reportażu są: autentyzm, prawdziwośd, wiarygodnośd

UWAGA!

Reportaż jest tekstem publicystycznym, powinien więc zawierad informacje dotyczące tego:

-Kto (jest bohaterem)

-Co? (się wydarzyło)

-Gdzie?

-Kiedy?

-Jak?

-Dlaczego?

-Z jakim skutkiem?

Ad12:

Ćwiczenia słownikowo- frazeologiczne mają za zadanie powiększad zasób czynnego i

biernego słownictwa uczniów, rozwijad sprawnośd posługiwania się wyrazami i zapobiegad błędom

słownikowo gramatycznym. Zwykle są częścią lekcji poświęconej czytaniu i omawianiu tekstu

literackiego bądź popularnonaukowego, albo przygotowującej dłuższą wypowiedź.

RODZAJE DWICZEO:



Nazywanie rzeczy, cech, osób, czynności, zjawisk, gromadzenie wyrazów wokółokreślonego

tematu, np. Droga- autostrada, szosa, ścieżka.



Łączenie wyrazów w związki frazeologiczne, np. Ból- czud ból, łagodzid ból.



Uściślanie i określanie znaczenia wyrazów, np. Oryginał- reprodukcja- kopia.



Dobieranie wyrazów bliskoznacznych, np. Szybki-żwawy, skory



Dobieranie wyrazu najtrafniejszego do zdania z luką.



Wyrażanie ocen, np. Postępek- brzydki, chwalebny.



Słowniki na lekcjach języka polskiego

Słownik - zbiór wyrazów ułożonych i opracowanych według pewnej zasady, zwykle

alfabetycznie, najczęściej objaśnianych pod względem znaczeniowym i ilustrowanych przykładami

użycia

Wykształcenie umiejętności sprawnego korzystania ze słowników, szybkiego odnalezienia

informacji i zwięzłego jej odnotowania stanowi bowiem podstawę samokształcenia i doskonalenia

językowego.

Niezbędne w kształceniu polonistycznym są:



Mały słownik języka polskiego pod redakcją S. Skorupki, H. Anderskiej, Z.

Łempickiej,



Słownik języka polskiego pod redakcją M. Szymczaka,



Słownik wyrazów bliskoznacznych pod redakcją S. Skorupki,



Słownik poprawnej polszczyzny pod redakcją H. Doroszewskiego i

H.Kurkowskiej,



- Słownik frazeologiczny języka polskiego pod redakcją S. Skorupki,



- Słownik wyrazów obcych pod redakcją J. Tokarskiego,



- Słownik wyrazów obcych pod redakcją Wł. Kopalioskiego,



- Słownik ortograficzny pod redakcją S. Jodłowskiego i W. Taszyckiego,



- Słownik ortograficzny języka polskiego pod redakcją M. Szymczaka,



Praktyczny słownik wyrazów bliskoznacznych pod redakcją W.

Cienkowskiego,



-Szkolny słownik Synonimy pod redakcją W.Cienkowskiego,



Słownik etymologiczny pod redakcją Brücknera.

Program precyzyjnie określa, które słowniki i kiedy należy wprowadzid. Kolejnośd jest

następująca:

- klasa IV - Słownik ortograficzny,

-klasa V - Mały słownik języka polskiego, słownik języka polskiego, słowniki wyrazów

obcych,

-klasa VI - Słownik wyrazów bliskoznacznych, słownik poprawnej polszczyzn

Ad13:

Dwiczenia redakcyjne łączą się z dwiczeniami stylistycznymi.



Dwiczenie sprawności językowej



Dwiczenia ortograficzne



Gramatyczne: gramatyczno-ortograficzne, gramatyczno-interpunkcyjne,

gramatyczno-słownikowe, gramatyczno-stylistyczne.



Stylistyczne: zapobiegające błędom stylistycznym. Dobór środków

językowych ze względu na adresata, ??



Słownikowo-frazeologiczne służą: powiększaniu czynnego i biernego

słownictwa, zapobiegają błędom frazeologicznym, zapobiegają błędom wyrazowym i

frazeologicznym, dobieranie wyrazu najtrafniejszego do kontekstu, słownictwo w zakresie

tematu.

http://www.publikacje.edu.pl/publikacje.php?nr=61

Dwiczenia poszerzające uczniowski zasób struktur gramatycznych i usprawniające

umiejętności celowego posługiwania się nimi w mowie i piśmie.

Rodzaje:

1. Dwiczenia składniowo-stylistyczne, np. stosowanie równoważnika zdania,

imiesłowowego równoważnika zdania, zdania wielokrotnie złożonego; dobieranie

synonimicznych struktur składniowych; przekształcanie składniowe tekstu.

2. Dwiczenia dotyczące części mowy i fleksji, np. zastępowanie powtarzających się

rzeczowników zaimkiem; przekształcanie tekstu pisanego w czasie przeszłym na tekst w czasie

teraźniejszym; pisanie tekstu z zastosowaniem trybu rozkazującego i trybu przypuszczającego.

3. Dwiczenia słowotwórcze, np. stosowanie nazw wykonawców czynności jako sposobu

na zwięźlejsze formułowanie treści, wyrazów zdrobniałych i zgrubiałych dla wyrażania emocji.

Ad14:

I. Ćwiczenia wstępne:

Dwiczenia oddechowe – są one bardzo istotne, gdyż czynnośd mowy jest przecież

nieodłącznie związana z oddychaniem. Podstawowym celem tych dwiczeo jest nauczenie

różnicowania fazy wdechowej i wydechowej, jak również przedłużania fazy wydechowej. U

większości dzieci przedszkolnych oddychanie jest funkcją już wykształconą, zdarza się jednak

niekiedy, że jest ono nieprawidłowe. Często też dzieci mają trudności z oddychaniem podczas

mówienia, co szczególnie wyraźnie słychad podczas recytacji wierszyków. Dlatego też podczas zabaw,

w których prowadzone są dwiczenia oddechowe, dziecko powinno nauczyd się prawidłowego

sposobu operowania oddechem. Innym celem dwiczeo oddechowych jest ich działanie uspokajające,

co jest szczególnie przydatne w pracy z dziedmi.

Dwiczenia te powinny przeprowadzane byd oczywiście w dobrze wietrzonych

pomieszczeniach.

Wśród dwiczeo oddechowych wyróżniamy dwiczenia: - mobilizujące aparat oddechowy; -

kształtujące oddychanie brzuszno-przeponowe; - łączące oddychanie z ruchem oraz dwiczenia

oddechowo-fonacyjne.

b. Dwiczenia fonacyjne - mają na celu ustawianie prawidłowej emisji głosu, dziecko ma

nauczyd się właściwego posługiwania się głosem. Prowadzenie dwiczeo fonacyjnych pozwala na

zlikwidowanie u dzieci głosów zbyt piskliwych, krzykliwych. Również wśród tych dwiczeo wyróżniono

kilka ich rodzajów – ze względu na ich cele. I tak: -dwiczenia wstępne – stosowane w celu zniesienia

napięcia mięśni krtani i gardła; - dwiczenia w wymawianiu głosek oraz dwiczenia w wymawianiu

samogłosek i spółgłosek. Dwiczenia fonacyjne powinny byd prowadzone po podstawowych

dwiczeniach oddechowych, a potem łącznie z tymi dwiczeniami oddechowymi, które wydłużają fazę

wydechową.

c. Dwiczenia logorytmiczne – są to dwiczenia muzyczno- ruchowe i słowno-ruchowe, a ich

składnikiem wiodącym jest rytm. Dwiczenia logorytmiczne kształcą ruchy całego ciała, co ma

pośredni wpływ na ruchy narządów mowy oraz kształcenie poczucia rytmu umożliwiającego

prawidłowe stosowanie prozodii mowy, tj. melodii, akcentu, rytmu.

Dwiczenia logorytmiczne są szczególnie polecane dla dzieci, które mają trudności w

sprawnym poruszaniu się czy w orientacji przestrzennej, dla dzieci nieśmiałych, jak również

nadruchliwych. Logorytmika, bowiem uczy płynności ruchów, otwiera na muzykę, jej rytm, pozwala

w celowy sposób wyładowad nagromadzoną energię, jak również zwolnid napięcie mięśniowe.

W zabawach logorytmicznych wykorzystuje się umiejętności zdobyte przez dziecko

podczas wstępnych dwiczeo oddechowych i fonacyjnych.

d. Dwiczenia słuchowe – odgrywają bardzo ważną rolę, gdyż w procesie komunikowania się

odbiór mowy jest równie istotny jak przekazywanie informacji. Celem dwiczeo słuchowych,

nazywanych też dwiczeniami słuchu fonematycznego, jest zdolnośd różnicowania głosek oraz

umiejętnośd ich wyodrębniania i scalania w wyrazy.

Ogromną rolę odgrywa tu również słuch fizyczny oraz muzyczny. Słuch fizyczny pozwala nam

słyszed, odbierad określone fale dźwiękowe, zaś słuch muzyczny daje nam wrażliwośd na wysokości

dźwięków i ich różnice.

Dwiczenia słuchowe rozpoczynamy od zabaw, których podstawą jest słych fizyczny i

muzyczny, dopiero później przechodzimy do dwiczeo słuchu fonetycznego, odpowiednio stopniując

trudności. Rozpoczynamy od dwiczeo w różnicowaniu głosek opozycyjnych, przechodząc następnie

do dwiczeo analizy i syntezy słuchowej.

Dwiczenia usprawniające narządy mowy – są to dwiczenia, których celem jest

podniesienie sprawności ruchomych narządów mowy. Warunkiem prawidłowego wymawiania

wszystkich głosek jest między innymi właśnie sprawne działanie narządów mowy. Realizując daną

głoskę wykonujemy określone ruchy, określony układ artykulatorów, wykonywana jest odpowiednia

praca mięśni. Inna głoska potrzebuje innych ruchów. Dlatego tak ważne są dwiczenia, które

usprawniają narządy mowy, pozwalają wyrobid świadomośd i celowośd określonych ruchów.

Dwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy są kontynuacją dwiczeo

usprawniających ruchy całego ciała, które prowadzone były podczas dwiczeo logorytmicznych. Do

dwiczeo narządów mowy zaliczamy: dwiczenia żuchwy, języka, warg oraz podniebienia miękkiego.

Początkowo przeprowadza się dwiczenia pojedynczych narządów, a dopiero, gdy dzieci opanują te

umiejętności, można przejśd do dwiczeo koordynujących ruchy dwóch narządów.

Dwiczenia z tej grupy łączyd należy z dwiczeniami oddechowymi, fonacyjnymi oraz

logorytmicznymi.

II.

Ćwiczenia artykulacyjne – ich zadaniem jest doskonalenie poprawnej artykulacji

głosek. Do wykonywania dwiczeo artykulacyjnych można przystąpid dopiero wtedy, gdy dziecko jest

do nich odpowiednio przygotowane. Właśnie temu służyły opisane wyżej dwiczenia wstępne.

Dwiczenia artykulacyjne zawsze powinny byd prowadzone w taki sposób, by były częścią zabawy, a

nie trudnym do wykonania zadaniem. Należy je również przeprowadzad równolegle z dwiczeniami

wstępnymi - uwzględniając ich stopieo nasilenia od umiejętności dzieci oraz ich faktycznego stanu

wymowy.

Dwiczenia artykulacyjne związane są już bardzo ściśle z procesem mówienia i dzielą się na

dwiczenia w artykulacji głosek, dwiczenia utrwalające i automatyzujące artykulację głosek oraz

dwiczenia w różnicowaniu głosek opozycyjnych.

Ad15,16,17?

Ad18:

Dwiczenia ortograficzne:



Przepisywanie



Pisanie z pamięci



Pisanie ze słuchu

Ad19:

Rodzaje dyktand:

 Sprawdzające

 Kształcące/utrwalające

 Wprowadzające

INNE FORMY DWICZEO

Rozbiór ortograficzny ; uczeo zwraca uwagę na różnicę między mową, a pismem; określa

istotę zjawiska i poprawną formę wyrazu.

W klasach starszych analiza ortograficzna może opierad się na gramatycznej (wyodrębnianiu

przyrostków, przedrostków, form gramatycznych).

Dwiczenia słownikowe - tworzenie wyrazów pochodnych, zestawianie wyrazów pokrewnych i

synonimów. Dwiczenie to uczy reguł ortograficznych i poszerza słownik ucznia.

Dwiczenia ortograficzno-stylistyczne - połączenie redagowania dłuższej formy wypowiedzi z

utrwalaniem ortogramów (np.: układanie opowiadao)

Zadania o charakterze dydaktycznym: krzyżówki, rebusy, zagadki, łamigłówki.

INTEGRACJA W NAUCZANIU ORTOGRAFII

Treści zawarte w różnych działach nauki o języku dobrze jest integrowad z nauką ortografii.

Korzystne jest połączenie nauki ortografii z nauką gramatyki; często nawet jest to warunek konieczny,

gdyż zrozumienie reguły ortograficznej może wymagad znajomości pojęd gramatycznych.

Ad20:

Zasady, na których opiera się polska ortografia:



zasada fonetyczna



zasada morfologiczna



zasada historyczna



zasada konwencjonalna.

Niezależnie od tego, która z zasad stanowi podstawę pisowni względy dydaktyczne decydują o

podziale materiału ortograficznego na dwie grupy:

pisownię motywowaną tj. opartą na wyraźnie sprecyzowanych przepisach ortograficznych

pisownię nie motywowaną (przynajmniej dla ucznia w pierwszym okresie nauki).

ZASADA FONETYCZNA Zasada ta jest najstarsza i opiera się na związku mowy i pisma, na

stałej odpowiedniości pomiędzy głoskami i literami. Każdemu dźwiękowi, każdej głosce odpowiada

jeden, zawsze ten sam znak graficzny. Potocznie określa się tę zasadę "pisz, jak mówisz i słyszysz".

W języku polskim jest wiele wyrazów, które piszemy zgodnie z ich brzmieniem (np.: agrafka, dom,

deska, nabytek). Wyrazy te zawierają spółgłoskę twardą między samogłoskami, bezdźwięczny wygłos

i występujące obok siebie jednakowe pod względem dźwięczności spółgłoski.

Wyrazy te wprowadza się już na początku nauki pisania (bez trójznaków). Zasada fonetyczna

uwzględnia w pewnym zakresie właściwości fonetyczne spółgłosek (bezdźwięcznośd, dźwięcznośd,

twardośd, miękkośd, zębowośd, dziąsłowośd). Przykładem może byd pisownia przedrostków "s" i "z"

(np.: skupid, spaśd - zgubid, zbadad) oraz "ws" i "wz" (np.: wspomagad - wzbogacad), a także "wes" i

"wez" (np.: westchnąd - wezbrad).

Miękkośd uwzględnia się w pisowni przedrostka "ś" przed grupą literową "ci" (np.: ścięty). Zębowośd i

dziąsłowośd odgrywa rolę w przypadku wyrazów typu deska, piasek, francuski, deszczułka.

Fonetyką możemy motywowad zaś pisownię samogłosek nosowych, ale tylko w niektórych pozycjach

tj. przed szczelinowymi (w, f, z, s, ź, ś, ż, sz ) i w odniesieniu do -ą w wygłosie.

Zasada dotyczy też grup literowych om, on, em, en - przed spółgłoskami takimi jak p, b, t, d, c, k, g -

pompa, bomba, konto. Zasadę realizuje pisownia połączeo -kie, -gie, -kę, -gę.

Zasada sprawdza się także w wypadku wątpliwości czy litera "i" w wyrazie jest znakiem głoski "i", czy

znakiem głoski "i" i miękkości spółgłoski, znakiem miękkości czy znakiem "ji".

Na podstawie tej zasady opracowuje się:

pisownię wyrazów z "ą" i "ę" przed szczelinowymi (s, sz, ś, z, ź, ż, w, ch)

pisownię wyrazów z "ą" w wygłosie

pisownię zakooczeo bezokolicznika na -śd, d

pisownię wyrazów zapożyczonych z om, on, em, en przed p, b, t, d, k, g, c

pisownię "j" między samogłoskami

pisownię "j" między samogłoską i spółgłoską oraz na koocu wyrazu po samogłosce

pisownię "j" w nagłosie przed samogłoską oraz "j" po c, s, z

pisownię "i" na początku wyrazu

pisownię przedrostków z-, s-, ś-, wz-, ws-, wez-, wes -,

zasady dzielenia wyrazów po przenoszeniu.

Nauczyciel powinien zwracad uwagę, czy uczniowie mówią poprawnie i czy dobrze słyszą - bowiem

tylko wtedy można stosowad tę zasadę.

Zasady tej nie uwzględnia się przy przedrostkach roz- i bez-, przy oznaczaniu bezdźwięczności w

wyrazach typu bluzka, ławka oraz miękkości w pisowni przedrostka z uwzględnieniem dziąsłowości

np.: bezczelny.

ZASADA MORFOLOGICZNA

Zasada morfologiczna służy do motywowania pisowni wyrazów, które sprawiają największe

trudności ortograficzne. Dotyczy ortogramów z ó, rz, ż, h, ch wymiennymi, wyrazów ze zjawiskiem

utraty dźwięczności, pisowni niektórych zakooczeo i przedrostków oraz "ą", om, ę, em w różnych

przypadkach.

wymiana o:ó zachodzi między mianownikiem l.poj. rodz. męskiego i żeoskiego, a formami

przypadków zależnych oraz zdrobnieniach typu brzózka, dróżka.

w zakooczeniach ów, ówka, ówna można znaleźd formę, gdzie występuje "o".

obecnośd rz w wyrazach wymiennych z tymi z obecnością r

nauka pisowni wyrazów z h i ch, ż i rz (analogicznie do ó)

Zasadą tą kieruje się pisownia wyrazów z utratą dźwięczności w wygłosie lub śródgłosie np.: stóg -

stogi, kod - kody oraz wyrazy z "ą" i "ę" w formach przypadkowych rzeczownika i czasownika, a także

koocówka "ę" dla większości czasowników w 1 os. l.poj czasu teraźniejszego i przyszłego

rzeczowników dokonanych (np.: siedzę, piszę).

Zasadę morfologiczną potwierdza też obecnośd "ł" po spółgłosce w czasownikach w czasie przeszłym

oraz w pisowni "i" samogłosek nosowych przed "t".

W myśl tej zasady zawsze jednakowo piszemy przedrostki: roz-, bez-, od-, nad -, przed-. Wyjątkiem od

zasady są przedrostki z i wz oraz wes i weź.

Na tej zasadzie uczy się pisowni:

wyrazów z ó, rz, ż, h, ch wymiennymi

wyrazów z ę, ą, em, om w koocówkach fleksyjnych

zakooczeo bezokoliczników na -źd

zakooczeo czasu przeszłego

czasowników płynąd, zacząd

form trybu przypuszczającego

zakooczeo -wszy i -łszy w imiesłowach

różnych form liczebników prostych i złożonych

przedrostków roz-, bez-

ó w zakooczeniach typu ów, ówka, ówna

u w zakooczeniach -uszek, - usia, - ula

rzeczowników zakooczonych na -arz, -erz, -aż, -eż

wyrazów z ubezdźwięcznieniem i udźwięcznieniem spółgłosek

wyrazów przy przenoszeniu wg podziału na przedrostek i rdzeo.

ZASADA HISTORYCZNA (TRADYCYJNA)

Zapis zgodny z tą zasadą polega na zachowaniu tradycyjnej pisowni odpowiadającej dawnej

wymowie lub etymologii wyrazu np.: burza, ołtarz, porzeczka, rzeźba nie da się wytłumaczyd zasadą

fonetyczną, morfologiczną czy konwencjonalną.

(burzę wymawiamy jak różę, a zapisujemy rz zgodnie z tradycją). Podobnie ó w chór. Na przełomie XV

i XVI wieku gdy ustalały się zasady naszej ortografii rz było wymawiane jak rż, a ó jak dźwięk pośredni

pomiędzy o i u; h wymawiano bezdźwięcznie i dźwięcznie. Wśród wyrazów ilustrujących tę zasadę

wyróżniamy dwie grupy:

wyrazy nie objęte regułą ortograficzną ( z ó, rz, h niewymiennymi)

wyrazy objęte zasadą (rz po spółgłoskach; pisownia wyrazów obcego pochodzenia z en, em, on, om)

Pisownia ę i ą - piszemy wtedy gdy słyszymy samogłoskę nosową lub gdy jest połączenie samogłoski

ustnej ze spółgłoska nosową lub samogłoską ustną (np.: wzięli). Wyjątki to wyrazy pochodzenia

obcego z en, em, om, on (np.: kalendarz, temperówka).

Pisownia rz - po p, b, t, d, k, g, ch, j (brzeg, grzebieo)

Wyjątki: pszczoła, pszenica, Pszczyna, kształt, bukszpan oraz wyrazy, w których występuje ż po

przedrostkach ob.-, od- (odżałowad).

Wyrazy, których pisowni nie można uzasadnid uczniowie muszą opanowad pamięciowo (pomocne

mogą okazad się rysunki i różnorodne dwiczenia).

ZASADA KONWENCJONALNA

Można powiedzied "pisz według przyjętego zwyczaju". Zapis taki nie ma uzasadnienia

fonetycznego, morfologicznego, jedynie czasem historyczne. Zasada ta opiera się na tradycji i

przyjętej umowie. Przyswojenie materiału opartego na zasadzie konwencjonalnej wymaga przed

wszystkim pamięciowego opanowania wzorców i reguł, ale można i należy odwoływad się do innych

działów nauki o języku. Np.: przy nauce pisowni wielkich i małych liter, pisowni łącznej i rozdzielnej

dwiczenia ortograficzne trzeba połączyd z odpowiednim materiałem z zakresu składni,

słowotwórstwa, semantyki i wiedzą o częściach mowy.

Zasada dotyczy:

pisowni rzeczowników pospolitych i własnych

pisowni łącznej i rozdzielnej

pisowni z partykułą nie

pisowni wielkich i małych liter

pisowni skrótowców i skrótów.

Cały materiał da się więc podzielid na:

grupę wyrazów o pisowni motywowanej

grupę wyrazów o pisowni nie motywowanej.

Granica ta jest płynna i z czasem to, co jest dla ucznia 4 klasy nie motywowane wraz z nowymi

wiadomościami w klasach starszych będzie już motywowane.

Nauka powinna przebiegad właśnie w tej kolejności: zasada fonetyczna, morfologiczna, historyczna i

konwencjonalna.

Ad21:

Dwiczenia interpunkcyjne:



dwiczenia z zastosowaniem słowników



dwiczenia ortofoniczne, w których wykorzystuje się wymowę do poprawnej

ortografii.



W czytaniu: doskonalące czytanie



W mówieniu i pisaniu – tworzenie dłuższych i krótszych form wypowiedzi.

Ad22:

Ksero z wykładu.

Ad23:

Dwiczenia redakcyjne: zbiorowe układanie lub poprawianie tekstu pod kierunkiem

nauczyciela.

 Unikanie jednej z form dłuższych wypowiedzi

 Skracanie lub wydłużanie tekstu

 Stylizowanie – pisanie tekstu w wybranym stylu lub przekształcanie stylu tekstu na

inny, np. naukowy na popularnonaukowy.

 Parafrazowanie tekstu ze względu na nadawcę lub adresata.

Dwiczenia kompozycyjne:

 Sporządzanie planu tekstu czytanego lub własnej wypowiedzi

 Układanie wypowiedzi według sporządzonego planu

 Stosowanie środków kompozycyjnych wyrazów i wyrażeo wskazujących na następstwo w

czasie

 Graficzne rozplanowanie tekstu – akapity, światło a linea

Dwiczenia redakcyjne łączą się z dwiczeniami stylistycznymi, dwiczenia sprawności językowej.

Ad24,25:

praktyka chyba;)

Ad26:

Funkcje podręcznika:

W systemie kształcenia wielostronnego W. Okonia nawiązują do uczenia się poprzez:

przyswajanie, odkrywanie, przeżywanie i działanie (za J. Skrzypczak Ed. Med. 1/96):



informacyjna – zawiera informacje z określonej dziedziny wiedzy

reprezentowanej przez przedmiot szkolny, poza opisem obejmuje fotografie, rysunki,

modele, schematy itp.;



badawcza – treści ujęte w układ problemowy, zawierają pytania i problemy

badawcze, inspiruje do badao własnych;



transformacyjna – poprzez zawarte dwiczenia przygotowanie do

przetwarzania rzeczywistości, wyrabia sprawności, daje impuls do działao praktycznych;



samokształceniowa– zaciekawia i pobudza do samodzielnego zdobywania

wiedzy (myślenia i działania), motywuje, rozwija zdolności poznawcze;

Cz. Kupisiewicz dodaje jeszcze funkcje:



autokontrolna – sprawdzenie

ilości i jakości wiedzy poprzez zadania i polecenia;



samooceniajaca –

samodzielna ocena wyników, podręcznik wskazuje właściwe rozwiązania zadao;



autokorektywna

wymaga “zdolności” podręcznika do likwidowania luk w wyniesionych z niego

wiadomościach (funkcja najtrudniejsza do spełnienia);

Ad27:

Słowotwórstwo może byd bardzo interesujące dla uczniów, ukazuje bowiem obserwowalne dla nich

życie języka. Jest to przy tym dział nauki o języku szczególnie przydatny do realizacji celów kształceniowych.

Łączy się on mianowicie ściśle z nauczaniem ortografii, analizą językową wielu utworów literackich, a również z

zagadnieniami kształcenia sprawności językowej i stylistycznej.

Dalej są przykładowe dwiczenia i przykładowe pomysły lekcji. ( Nagajowa – Nauka o języku dla nauki o

języku)

Ad30,31:

Typy lekcji o języku:/Modele lekcji



lekcja wprowadzająca nowy materiał,



lekcja dwiczeniowa,



lekcja powtórzeniowo-utrwalająca

Struktura lekcji o języku:

Ogniwa procesu nauczania- uczenia się w podającym toku pracy dydaktycznej

Pierwszym z nich jest przygotowanie do pracy.

Sprowadza się ono do wytworzenia u uczniów pozytywnej motywacji, sprzyjającej uczeniu się ,

a niekiedy wręcz warunkującej jego efekty koocowe. W tym celu nauczyciel opierając się na uprzednio

sporządzonym planie lub konspekcie lekcji zaznajamia uczniów z zadaniami danej lekcji lub jednostki

metodycznej.

Podanie uczniom nowego materiału. Realizacji tego ogniwa służy bądź słowo mówione bądź

pisane.

Zadaniem trzeciego ogniwa tzn. syntezy przekazanego uczniom materiału jest

wyeksponowanie zawartych w tym materiale idei przewodnich, podstawowych faktów , zasadniczych

tez w celu ich uporządkowania oraz utrwalenia.

Kontrola stopnia opanowania przez uczniów przekazywanych im wiadomości. Jednym z

głównych zadao nauczycieli w toku realizacji tego ogniwa jest wykrycie braków i luk w wiadomościach i

umiejętnościach dzieci i młodzieży.

Ad32,33,34- wykład

Ad35:

a) podmiotowośd względem ucznia

b) zasada rzeczowości

c) zasada wykonalności

d) zasada realności

Zasady kształcenia wg Półturzyckiego:

Zasada poglądowości – inaczej nazywana zasadą bezpośredniości. To najwcześniej
sformułowana zasada. Wskazuje ona na koniecznośd zdobywania wiedzy poprzez
bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk lub przez zetknięcie się z nimi przy pomocy
środków dydaktycznych (tj. modele, obrazy, schematy, wykresy, tabele). Funkcją tej zasady
jest ułatwienie zrozumienia i zapamiętywania.

Zasada przystępności – inaczej zwana zasadą stopniowania trudności. Wyraża ona
koniecznośd dostosowania treści i metody nauczania do rozwoju i możliwości uczniów.

Zasada systematyczności – w dużej mierze odnosi się do ucznia. Mówi, że jeśli uczeo chce
trwale i skutecznie coś zapamiętad to powinien systematycznie utrwalad wiedzę.

Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa – to jedna z nowych zasad. Polega ona na
aktywnym stosunku ucznia do celów uczenia się. Nauczyciel powinien znad swojego ucznia,
żeby wiedzied, czym go zainteresowad.

Zasada kształtowania umiejętności uczenia się – jest ważna z punktu widzenia
przygotowania do samokształcenia. Wedle tej zasady nauczyciel ma doprowadzid do
umiejętności organizowania pracy umysłowej, znajomości metod nabywania informacji,
korzystania z komunikatów, wypowiedzi, umiejętnośd sporządzania notatek, schematów.

Zasada łączenia teorii z praktyką – zasada ta orientuje nauczyciela na koniecznośd
harmonijnego wiązania ze sobą wiedzy naukowej z praktyką codziennego życia. Argumenty
przemawiające za tym by łączyd teorię z praktyką:

a. Praktyka jest tak samo źródłem wiedzy o świecie jak teoria
b. Praktyka sprawdza prawdziwośd przekazywanej wiedzy
c. Przygotowuje uczniów do działalności praktycznej

Zasada indywidualizacji i zespołowości – kieruje uwagę na indywidualne możliwości osób
kształcących się – pojedynczych osób i tym samym grup.

Zasada trwałości wiedzy – wskazuje na koniecznośd podejmowania takich zabiegów, żeby
uczeo trwale przyswoił sobie wiedzę. Lepiej i dłużej pamiętamy rzeczy, które mają prostą
strukturę myśli, rzeczy przejrzyste, konkretne (podawad przykład). Należy często odnosid się
do praktycznych doświadczeo uczniów i zapewniad aktywny udział w procesie kształcenia,
systematycznie kontrolowad.

Zasada ustawiczności kształcenia – każdemu człowiekowi powinna przyświecad idea
kształcenia ustawicznego (ciągle od urodzenia do śmierci). Należy pamiętad, że wiedzę
należy aktualizowad, doskonalid się. Należy mied to na myśli przy projektowaniu procesu
kształcenia.

Zasad powinni przestrzegad przede wszystkim nauczyciel i uczniowie, decydenci (osoby, które
projektują procesy kształcenia), autorzy podręczników, wszyscy, którzy są w jakiejkolwiek mierze
związani z procesem kształcenia.

Nowacki:

a) Zasada poglądowości
b) Zasada świadomego uczestnictwa
c) Zasada teorii i praktyki
d) Zasada przystępności kształcenia

Ad36 – było na dwiczeniach 

Ad37:

Nieodzownym składnikiem dobrze zorganizowanego i realizowanego procesu nauczania - uczenia się
są środki dydaktyczne. Wprawdzie, jak słusznie podkreśla W. Okoo, nie one wyłącznie decydują o
koocowych wynikach pracy dydaktyczno - wychowawczej, niemniej jednak, wzbogacając stosowane
metody nauczania, przyczyniają się do wzrostu ich efektywności.

"Środki dydaktyczne są to przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców
sensorycznych oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk, ułatwiają im bezpośrednie poznanie
rzeczywistości" - według Cz. Kupisiewicza.

W nauczaniu ortografii duże usługi oddają pomoce naukowe, które mogą byd wytworzone przez
samych uczniów lub w gotowej postaci można kupid w Cezasie. Do pomocy wytwarzanych przez
samych uczniów należą słowniki ortograficzne i tablice ortograficzne. Słowniki ortograficzne tworzą
uczniowie w ciągu drugiego i trzeciego roku nauczania. Grupują wyrazy według rodzaju trudności. Dla
ułatwienia odszukania potrzebnego wyrazu można obok narysowad dany przedmiot lub wkleid
wycięty obrazek. Obrazki w słownikach przyczyniają się do trwałego skojarzenia prawidłowego zapisu
z treścią, wywołują przyjemne przeżycia estetyczne wzmagając w ten sposób proces zapamiętywania.
Wykonywanie słowniczków jest celowe, gdyż wyrabia w uczniach przyzwyczajenia do korzystania ze
słowników ortograficznych i do odnajdywania w nich poprawnej postaci graficznej wyrazów. Żeby
przekonad uczniów o celowości korzystania ze słownika, można im pozwolid na posługiwanie się nim
przy samodzielnym układaniu zdao, ewentualnie w trakcie niektórych dyktand.

Korzystanie ze słownika ortograficznego jest celowe i pożyteczne, ponieważ nie tylko umożliwia
uczniom doraźne unikanie błędów, ale także wpływa na zapamiętywanie ortograficznej postaci
wyrazów. Częste korzystanie ze słowników wyrabia u uczniów pamięd wzrokową i utrwala
prawidłowe obrazy graficzne trudnych wyrazów, rozwija orientację i zaradnośd w poszukiwaniu
potrzebnego materiału językowego.

"Ważną sprawą jest to, by skłonid uczniów do samodzielnej pracy nad ortografią i wyrobid w nich
nawyk korzystania w miarę potrzeby ze słowników ortograficznych i zawartych w nich zasad pisowni"
- według M. Jaworskiego.

Przy realizacji zadao nauczania ortografii posługujemy się również tablicami ortograficznymi. Służą
one wprowadzeniu i utrwaleniu materiału ortograficznego.
Przedstawia się je kolejno w miarę wprowadzania poszczególnych tematów ortograficznych.
Uczniowie powinni wyraźnie odczud przydatnośd tablicy zastosowanej na lekcji oraz oceniad potrzebę
korzystania z niej przy różnych okazjach. Powinny one obejmowad niezbyt wiele wyrazów i tylko te,
które budzą wyraźne wątpliwości. Tablice ortograficzne mogą byd uzupełnione obrazkami
przedstawiającymi przedmioty, których nazwę stanowią dane wyrazy.

"Wdrażanie do korzystania z tabliczek ortograficznych stanowi ważny moment wychowania
ortograficznego, bo pomaga rozwijad odpowiedzialnośd, czujnośd i spostrzegawczośd ortograficzną". -
według H. Gutowskiej.

Bardzo pożyteczne, atrakcyjne i lubiane przez dzieci ze względu na formę zabawową są różnego
rodzaju loteryjki, zagadki, łamigłówki, rebusy, szarady i krzyżówki o charakterze ortograficznym.
Pomoce te mogą byd wykonane przez nauczyciela lub kolegów ze starszych klas.

Już od pierwszych klas należy wdrażad uczniów do korzystania z różnorodnych środków
dydaktycznych, które przyczyniają się do utrwalania materiału, kształcą nawyki ortograficzne,
usprawniają proces bezbłędnego pisania, są czynnikiem aktywizującym.

Podręcznik jest integralnie powiązany z określonym systemem dydaktyczno - wychowawczym. Służy
jako narzędzie pracy nauczyciela i ucznia, jest w kształceniu zintegrowanym jednym z ważnych
elementów inspirujących i organizujących czynności poznawcze w zakresie wyznaczonym

wymaganiami programu - według Z. Klemensiewicz.

W bezwzględnej większości podręczniki dwiczeniowe okazują się niezastąpione, mają one bardzo
zróżnicowane dwiczenia ortograficzne, dają ciekawe ujęcia, dostarczają gotowego materiału, co
umożliwia dziecku pracę samodzielną. Nauka ortografii wykazuje powiązanie z dwiczeniami
słownikowymi, frazeologicznymi i z gramatyką. Dzięki właśnie tym podręcznikom dwiczeniowym
dokonuje się realizacji wielostronnych zadao.

Przyswajanie treści ortograficznych będzie tym trwalsze i efektywniejsze, im więcej analizatorów
weźmie udział w procesie ich przyswajania. Do tego celu może służyd pomoc dydaktyczna w postaci
ortograficznych gier komputerowych. Wykorzystanie w toku nauki ortografii komputera kryje w sobie
wiele wartości natury dydaktycznej i wychowawczej. Praca z komputerem zmusza ucznia do
dostrzegania problemu ortograficznego, skłania do zastanowienia się nad sposobem jego
rozwiązania, umożliwia odnalezienie rozwiązania w pełni poprawnego.

Komputer jest jedną z wielu pomocy dydaktycznych stwarzających możliwości uatrakcyjnienia
dwiczeo ortograficznych w klasach młodszych, usprawniających pracę nauczyciela i uczniów. Może on
skuteczniej mobilizowad uczniów do pracy nad sobą i rozwijad u nich wartościową motywację
pobudzającą do osiągania coraz lepszych wyników w procesie uczenia się. Może ponadto stanowid
źródło wielu radosnych przeżyd budzących w uczniu optymizm i wiarę we własne siły.

W zakresie nauki podstawowych zasad ortografii niezastąpione są różnego rodzaju tablice.
Najbardziej znane z nich to: tablica flanelowa i magnetyczna. Na tablicy flanelowej jest możliwośd
wizualnego przedstawiania materiału dwiczebnego, konstruowania całości obrazu z części,
przesuwania elementów, układania tekstów i jest łatwa w obsłudze.

Tablica magnetyczna służy do przymocowywania rysunków, fotografii, druków za pomocą bloczków
ferromagnetycznych.

Ad 38,39,40,41,42 ogólne jakoś;)

Ad43: Podeślę gotowe teksty na ten temat z CKE

Ad44: -II-

Ad45: cały wykład na ten temat, mogę pożyczyd.