1

IMMUNOLOGIA – PRELEKCJA 8

[e-mail]

Antygeny zgodności tkankowej – antygeny transplantacyjne

Zaliczamy do nich:



Antygeny głównego układu zgodności tkankowej (ang. Major Histocompatibility Complex, MHC) czyli
produkty genów MHC u człowieka nazywane są HLA (ang. Human Leukocyte Antigen) - są najważniejszymi
antygenami zgodności tkankowej.



Układ KIR (ang. kiler immunoglobulin-like receptor – receptor immunoglobulinopodobny biorący udział w
reakcji cytotoksycznej)



Antygeny grupowe AB0 krwinek czerwonych również działają jako silne antygeny transplantacyjne



„Słabe” antygeny zgodności tkankowej (ang. minor Histopatocompatibility Complex – mHC) lub nie kodowane
przez MHC (np. kodowane na chromosomie Y)

Antygeny MHC/HLA

Występują na niemal wszystkich jądrzastych komórkach ustroju. U ludzi MHC znajduje się na krótszym

ramieniu chromosomu 6 (6p21.1-21.3) obejmuje sekwencję 3,8 mln par zasad, co daje 421 genów (252 geny kodowane,
139 pseudogenów) oraz loci mikrosatelitarne. Produkty tych genów to cząsteczki HLA dzielące się na klasy:



I (HLA-A, B, C)



II (HLA-DP, DQ, DR)



III (C4A, C4B, Bf, C2, LTB, TNF, LTA)

Dziedziczenie HLA

Jeden zestaw (haplotyp) antygenów MHC kl. I oraz kl. II dziedziczy się w całości od każdego z rodziców zgodnie z

prawami Mendla. Allele HLA wykazują kodominujący (współdominujący) sposób ekspresji - wszystkie odziedziczone
geny MHC prezentowane są na powierzchni komórki. Dla każdego matczynego i ojcowskiego antygenu kl. I na
powierzchni komórki są antygeny kl. I. Dla każdego genu α i β kl. II na powierzchni znajdują się łańcuchy α i β, lecz
mogą się one łączyć w cztery różne cząsteczki.

Szansa znalezienia całkowicie zgodnego dawcy wśród:



Rodzeństwa - w zależności od rodzeństwa posiadanego przez biorcę wynosi p=1-(1-0,35)

n

) gdzie n to liczba

rodzeństwa.



Rodziców - mają oni jeden wspólny haplotyp, więc prawdopodobieństwo zgodności w zakresie HLA-A, HLA-B
i DRB1 wynosi 2-4,5%, ale będzie mniejsze gdy rodzice są z odległych geograficznie populacji lub różnych
grup etnicznych.



Dzieci



Innych członków rodziny biorcy – tzw. szerokiej rodziny chorego, ale tylko w przypadku pokrewieństwa
małżeństw w rodzinie chorego (p=1-(1-0,0625)

n

) lub posiadanie przez chorego przynajmniej jednego częstego

haplotypu HLA

Dziedziczenie HLA w populacji:



Konserwatywne haplotypy – korzystne w generowaniu odpowiedzi odpornościowej przeciwko zespołom chorób



Nierównowaga sprzężeń – dostosowywanie się układu odpornościowego do zmieniających się układów
środowiska – dodatnia, ujemna, bloki haplotypowe.

2

Antygeny Grupowe

Antygen grupowy

- antygen grupowy to cząstka występująca na powierzchni krwinek, która pozwala
zakwalifikować danego osobnika do grupy ludzi z takim samym antygenem
- występują na wszystkich komórkach, białkach dopełniacza, oligosacharydach połączonych
z lipidami i białkami, oraz jako rozpuszczalne w osoczu
- Niektóre antygeny występują na wszystkich komórkach (antygeny układu AB0, Lewis, P, MNS),
inne wykrywa się wyłącznie na komórkach krwi (Rh, Kell)
- Ekspresja genów dla antygenów grupowych krwi ma charakter kodominujący. Oznacza to, że
posiadanie określonego genu jest równoznaczne z pojawieniem się antygenu na powierzchni
komórki, bez względu na to czy jest się homo czy heterozygotą

.

Układ grupowy

- zespół antygenów grupowych występujący w danej populacji
- antygeny erytrocytów zgrupowano w 25 układów (AB0, MNS, P, Rh, Lutheran, Kell, Lewis,

Duffy, Kidd, Diego, Ty, Xg, Scianna, itd...)

Układ AB0

- geny: chromosom 9
- ekspresja: pojawiają się już w 6 tygodnia życia płodowego, jednak pełna ekspresja
dopiero 6 miesiąca po urodzeniu
- występowanie: na każdej komórce z wyjątkiem neuronów
- budowa: wielocukier

Synteza antygenów układu AB0 pozostaje pod kontrolą 3 niezależnych loci zawierających jeden z alleli:

1) H lub h
2) A

1

, A

2

, B , 0

3) Se , se

Powstawanie antygenów A i B zależy od rodzaju komórki. Na erytrocytach antygeny powstają z łańcucha
prekurosorowego II, na pozostałych komórkach z łańcucha prekurosrowego I (różnią się wiązaniem przy 1 cukrze)

Łańcuch
prekursorowy

Antygen H(0)

Antygen A
lub
Antygen B

ERYTROCYTY

Typ II

Gal N-AcGlu Gal

wiązanie 1-4 wiązanie 1-3

Fuk

transferaza H dodaje Fukoze

Następnie transferaza A przyłącza N-AcGal - powstaje antygen A,
lub transferaza B przyłącza Gal i powstaje antygen B

N-AcGal / Gal

transferaza A / transferaza B

INNE KOMÓRKI

Typ I

Gal N-AcGlu Gal

wiązanie 1-3

Fuk

transferaza Se dodaje Fukoze

3

Geny H

- kodują transferazę H
- defekt = brak syntezy antygenów grupowych

Geny Se

- kodują fukozylotransferazy
- u osobników Se/Se lub Se/se (tzw. wydzielaczy) obecne są odpowiednie substancje grupowe (A,B,H) we
wszystkich płunach ustrojowych z wyjątkiem PMR

Geny B

- kodują transferazy B
- istnieją podtypy B

x

i B

m

jednak nie mają znaczenia diagnostycznego

Geny A

- kodują transferazy A
- A

2

występuje u 20% ludzi z grupą krwi A

- Transferaza A

2

ma kilkakrotnie mniejszą aktywność od A

1

, więc osobnicy A

2

posiadają

w rezultacie czterokrotnie mniej determinant antygenowych

- słabe odmiany antygenu A to: A

2

, A

3

, A

x

(u tych osobników mogą pojawić się przeciwciała Anty-A

które reagują z A

1

lecz nie wiążą A

2

)

Geny O

- Gen 0 różni się od A delecją pojedynczego nukleotydu
- powstałe białko nie posiada części katalitycznej

Fenotypową grupę krwi kodują odpowiednio:

1. Grupę A

1

posiadają osoby o genotypie: A

1

0, A

1

A

1

, A

1

A

2

2. Grupę A

2

posiadają osoby o genotypie: A

2

A

2

lub A

2

0

3. Grupę B posiadają osoby o genotypie: BB lub B0
4. Grupę A

1

B posiadają osoby o genotypie: A

1

B

5. Grupę A

2

B posiadają osoby o genotypie: A

2

B

6. Grupę 0 posiadają osoby o genotypie: 00

Układ Rh

Geny: chromosom 1, występują na dwóch loci:

1) RH

D

– koduje antygen D (najsilniej immunogenny) oraz G

2) RH

CE

– koduje antygeny C, c, E i e

Ekspresja: antygeny pojawiają się w 6 tygodniu życia płodowego
występowanie: wyłącznie w błonie komórkowej erytrocytu, są związane z glikoprogeiną RhAG
budowa: polipeptydy, nie przyłączają cukrów, wiążą się z resztami kw. palmitynowego
funkcja:

- sugeruje się, że przez silne wiązanie z białkami cytoszkieletu zapewniają
stabilność błonie komórkowej erytrocytu
- brak antygenów - Rh

null

- wiąże się z defektami błony i częstą hemolizą

- prawdopodobnie uczestniczą również w transporcie przezbłonowym

Syntezę swoistych przeciwciał najsilniej pobudza antygen D. Około 20% osób nie ma antygenu D, zatem ich erytrocyty
nie reagują z surowicą anty-D. Określa się ich mianem Rh-ujemnych (nie mylić z Rh

null

)

Układ Kell

Geny: locus KEL - koduje antygeny Kp, k, K, Js
Ekspresja: 7 tydzień życia płodowego
Występowanie: wyłącznie erytrocyty
Budowa: glikoproteiny

Antygen

Immunogenność

Antygen Immunogenność

D

c

k

Fy

Jk
Jk

70%
4,1%
3,0
0,5
0,1
0,06

K

E

e

C

S

s

10%
3,4%
1,1
0,2
0,08
0,06

4

Porównanie układu ABO i Rh

AB0

Rh

Geny

Ramię długie chromosomu 9

RHD i RHCE na krótkim ramieniu
chromosomu 1 (1/p34-36)

Allele

H/h, A, B, 0, allele sekrecji Se/se

RhD, RhC/c, RhE/e

Liczba Ag

4

49

Produkty genów

Enzymy – glikozylotransferazy (fukozy, N-
acetylogalaktozaminy, galaktozy)

Dwa polipeptydy

Budowa Ag

Na komórkach – glikoproteiny, glikolipidy,
w osoczu glikosfingolipidy, w wydzielinach
glikoproteiny

Polipeptydy wiążące się z białkami
szkieletu erytrocyta

Występowanie Ag

Nierozpuszczalne na erytrocytach i innych
komórkach oraz rozpuszczalne u tzw.
wydzielaczy w płynach ustrojowych (poza
OUN i PMR)

Wyłącznie na erytrocytach

Alloprzeciwciała

Naturalne regularne kompletne nie
przechodzące przez łożysko

Odpornościowe przechodzące przez
łożysko

Klasa

Glównie IgM

IgG1 (słabo wiążą dopełniacz)

Przeciwciała

AUTO-przeciwciała

- reagują z antygenami obecnymi na własnych komórkach oraz na komórkach obcych
- są przyczyną poważnych chorób

ALLO-przeciwciała

- rozpoznają obce antygeny
- W związku z metodą ich wykrywania często nazywa się je allohemaglutyninami

Odpornościowe

Naturalne

- Zazwyczaj klasa IgG

- zazwyczaj klasa IgM

- Powstają w następstwie

- występują w układach

kontaktu z krwinkami

AB0, MNS, Lewis, P

obcej grupy (przetoczenie,

- występują „bez uprzedniej

ciąża)

immunizacji”

- przechodzą przez łożysko

- nie przechodzą przez łożysko

- synteza zaraz po urodzeniu, jednak

miano wykrywalne dopiero
w 3-6 miesiącu życia

- największe stężenie: 5-10 rok życia

Obecnie wydaje się, że przeciwciała „naturalne” powstają dzięki stymulacji powszechnie występującymi w przyrodzie
substancjami podobnymi do antygenów AB0. Na rolę bakterii wskazują przypadki braku przeciwciał anty-A i anty-B u
osób utrzymywanych w sterylnym otoczeniu (germ-free). Całkowity brak przeciwciał przeciwko substancjom grupowym
spotyka się u osób zdrowych bardzo rzadko (poniżej 0,01%).

5

Przeciwciała układu ABO

Grupa krwi

występowanie
w polsce

antygen

Przeciwciała
w surowicy

Klasa przeciwciał

A

38 %

A

anty-B

Zwykle IgM

0

36 %

-

anty-A, anty-B

Zwykle IgG

B

18 %

B

anty-A

Zwykle IgM

AB

8 %

AB

-

Zwykle IgM

1) Grupa krwi A posiada kilka odmian, z czego uwagę zwraca A

2

– przez słabe właściwości antygenowe często

zdarza się, że osobnicy z grupą A

2

posiadają dodatkowo przeciwciała anty A

1

2) Osobnicy z grupą krwi 0 posiadają przeciwciała reagujące z krwinkami grupy A i B.
3) Aglutyniny anty-H stwierdza się u wszystkich ludzi, którzy nie mają łańcucha H na powierzchni erytrocytów :

- osoby z grupą A

1

i/lub B, gdyż jest on zasłonięty NAcGal lub Gal

- osoby z grupą O

h

(bombay) nie posiadają aktywnej fukozylotransferazy na skutek mutacji genu H,

stąd brak łańcucha H

Grupa Krwi Bombay

Dwa geny H odpowiada za syntezę fukozylotransferazy, która z kolei odpowiada za przyłączenie fukozy do cząsteczki
substancji grupowej, tak aby powstał antygen H. Bez jednego z tych dwóch genów antygen H nie może powstać
(pozostaje tylko "niepełna" substancja grupowa – antygen h), tym samym substancje grupowe A i B nie powstają
pomimo obecności enzymów, które mogłyby je stworzyć w obecności odpowiedniego substratu. W rezultacie krew ma
grupę 0. W związku z tym powstają przeciwciała (regularne) dla obcych cząsteczek, z tym że tutaj obca jest także
"zwykła" substancja grupowa grupy 0 (antygen H), stąd też dodatkowo występują przeciwciała anty-H.
Dawcą dla grupy Bombay może być wyłącznie Bombay

Przeciwciała anty-Rh

Przeciwciała anty-Rh występują w przypadku:

1) Uczulenia w ciąży
2) Po przetoczeniu krwi niezgodnej w układzie Rh

Na początku są to przeciwciała klasy IgM, później (2-3tyg) następuje przełączenie na klasę IgG

Konflikt serologiczny

(choroba hemolityczna noworodków - ChHN)

Konflikt serologiczny może obejmować:

1) Antygeny układu Rh

- uczulenie antygenem D kobiety, która jest Rh-ujemna następuje w czasie poprzedniej ciąży
(bardzo często podczas porodu zabiegowego)
- po 6 tygodniach do 3 miesięcy po porodzie pojawiają sie przeciwciała anty-D
- podczas kolejnej ciąży, powstałe przeciwciała anty-D klasy IgG przechodzą przez łożysko
i powodują aglutynacje krwinek dziecka

- bardzo ciekawy jest fakt, że równoczesny konflikt w układzie ABO łagodzi objawy choroby hemolitycznej
(wynika to prawdopodobnie z faktu, że wnikające do krążenia matki krwinki dziecka, które są niezgodne w
układzie ABO są natychmiast hemolizowane)

- profilaktyka: zaobserwowano, że wytwarzanie przeciwciał nie następuje, jeśli do 72 godzin poda się matce surowicę
anty-D (blok determinant na erytrocytach +

hamowanie odpowiedzi humoralnej przez przekazanie sygnału

supresyjnego limfocytom B poprzez FcγRIIB)

6

2) Antygeny układu ABO

- zachodzi gdy matka grupy krwi O ma przeciwciała anty-A i/lub anty-B klasy IgG ,
a dziecko posiada antygeny A i/lub B
- Taka sytuacja występuje w 15% ciąż, ale tylko w 3% rozwija się ChHN.
- Hemoliza krwinek zaczyna się w ostatnich tygodniach ciąży i jest słabo wyrażona klinicznie – żółtaczka
zwykle w 2 dobie życia, w rozmazie mikrosferocytoza

.

3) Inne antygeny (Kell)

Reakcja potransfuzyjna – niszczenie erytrocytów dawcy w wyniku hemolizy:



Bezpośredniej – przyłączenie przeciwciał do erytrocyta, wiązanie dopełniacza, hemoliza



Pośredniej – przyłączanie przeciwciał do erytrocyta, fagocytoza erytrocytów przez makrofagi i ich
niszczenie

Typowe układy mogące powodować konflikt serologiczny to:

Układ

Ojciec

Dziecko

Matka

Rh

D

D

d

cDE

cDE

Cddee

AB0

A

A

0

B

B

0

Kell

Kell+

Kell+

Kell-

Duffy

Fya

Fya

Fyb

MNSs

S

S

s

Na rozpoznanie ChHN składa się:

1) Jakościowe i ilościowe badanie serologiczne przeciwciał we krwi i płynie owodniowym.
2) Badanie hematologiczne, ocena stopnia niedokrwistości płodu we krwi pępowinowej pobranej w

trakcie kordocentezy

3) Badanie USG (ocena wykładników obrzęku płodu, przepływ w tętnicy środkowej mózgu)
4) Badanie biochemiczne stężenia bilirubiny w płynie owodniowym poprzez ocenę gęstości optycznej

Diagnostyka serologiczna

Bezpośredni test antyglobulinowy (BTA) – erytrocyty chorego opłaszczone in vivo przeciwciałami

poddajemy działaniu p/ciał przeciwko ludzkiej IgG, aglutynacja oznacza wynik dodatni. Wykorzystanie
diagnostyczne – u noworodków z podejrzeniem ChHN i u chorych z podejrzeniem niedokrwistości
autoimmunohemolitycznej (NAIH), a także u biorców krwi w badaniach powikłań poprzetoczeniowych.

Pośredni test antyglobulinowy (PTA) – erytrocyty zdrowego dawcy inkubowane z surowicą chorego

poddajemy działaniu p/ciał przeciwko ludzkiej IgG, aglutynacja oznacza obecność p/ciał przeciw krwinkom
dawcy i wynik dodatni. Zastosowanie – wykrywanie alloprzeciwciał odpornościowych we krwi ciężarnych
oraz biorców i dawców krwi. Modyfikacją testu jest jego wykonanie w środowisku glikolu polietylenowego.
Związek ten:



Wzmacnia reakcję antygen-przeciwciało



Zwiększa szanse wykrycia śladowych ilości alloprzeciwciał w teście PTA-PEG



Ułatwia formowanie kompleksów immunologicznych



Wypiera z roztworu cząsteczki mogące być przyczyną reakcji nieswoistych.

Test wykonujemy jak w punkcie „Alloprzeciwciała odpornościowe”, z tym że w środowisku PEG.

7

Oznaczanie/typowanie HLA

Analiza na poziomie białka:

1. Typowanie serologiczne – test limfocytotoksyczny wg Terasakiego
2. Metody biochemiczne – swoistość białek HLA na podstawie elektroforezy
3. Typowanie komórkowe - mieszana hodowla limfocytów – test blastogenezy (Mixed Lymphocyte

Culture – MLC)

Test limfocytotoksyczny wg Terasakiego w modyfikacji NIH (National Institute of Health)



Dostarcza informacji o swoistości i o ekspresji komórkowej antygenów HLA



Stosowany do:

o Typowania HLA kl. I
o

Wykrywania obecności przeciwciał

o

Prób krzyżowych przed transplantacjami narządóW



Zasada testu: badany limfocyt poddajemy działaniu swoistych przeciwciał przeciwko interesującemu nam
antygenowi, po czym działamy na niego dopełniaczem. Jeśli badany antygen znajduje się na powierzchni
limfocytu, dopełniacz wywoła w nim perforację, co uwidoczniamy przez dodanie błękitu trypanu, który
zabarwia komórkę w razie pozytywnego wyniku testu.

Analiza DNA

1. Hybrydyzacja

(„dot blot”, „reverse dot blot”)

2. PCR-RFLP – analiza polimorfizmu miejsc restrykcyjnych produktu PCR
3. PCR-SSP

(sequence specific primers)

– metoda swoistych primerów

4. SSOP

(sequence specific oligonucleotide probes)

– metoda swoistych sond oligonukleotydowych

5. DNA-RSCA

(reference stranded conformation analysis)

– metoda konformacji z referencyjną nicią DNA

6. SBT

(sequence based typing)

– metoda sekwencjonowania

Oznaczanie grup krwi

1. Pobieranie i przygotowywanie krwi do badań serologicznych
2. Wykonanie badania na:

- szkiełkach podstawowych,
- płytkach szklanych,
- w próbówkach,
- w żelu – mikrometody

3. Zawsze do jednej kropli surowicy dodaje się jedną kroplę zawiesiny krwinek
4. Interpretacja wyników – nasilenie aglutynacji wg skali Dunsforda

Mikrometody w diagnostyce immunohematologicznej



Mikropróbówki mogą być wypełnione:

o Ziarnami szklanymi (BioVuc System Ortho)
o

Żelem dekstranowym (DiaMed):

 Serologicznie obojętnym
 Z surowicą antyglobulinową
 Z surowicami diagnostycznymi



Możliwości oznaczeń:

o Grupy krwi (AB0, antygen D i inne Ag grupowe)
o

Wykrywanie alloprzeciwciał

o BTA
o

Próba zgodności



Wykonanie i interpretacja:

o

Badaną surowicę i badane krwinki nakraplamy do próbówki

o Inkubacja i wirowanie
o

Cienie krwinek nad surowicą – wynik dodatni, krwinki na dole próbówki pod supernatantem z
surowicy- wynik ujemny

8

Wykaz używanych skrótów

PTA -

pośredni odczyn antyglobulinowy

BTA -

bezpośredni odczyn antyglobulinowy

PBS

- buforowany fizjologiczny roztwór NaCl

LISS -

roztwór NaCl o niskiej sile jonowej 0,03mol/l

LEN -

odczynnik przygotowany doraźnie: mieszanina LISS i

odczynnika papainowego w stosunku 2:1

PEG -

glikol polietylenowy

Metody ułatwiające aglutynację erytrocytu:



Zmniejszenie ładunku ujemnego błony erytrocytu przez trawienie jego błony enzymami



Zmniejszenie potencjału dzeta błony przez „zagęszczenie” kationów (protamina) wokół erytrocytu



Zwiększenie zasięgu ramion IgG poprzez chemiczną modyfikację regionu zawiasowego



Neutralizacja ładunku dodatniego wokół erytrocytu (albumina)

Przed każdym przetoczeniem krwi wykonujemy próbę zgodności serologicznej, która obejmuje:

1. Kontrolę układów AB0 dawcy i biorcy
2. Kontrolę antygeny D u biorcy (u dawcy też – o ile biorca jest D-ujemny)
3. Wykonanie próby zgodności surowicy biorcy z krwinkami dawcy w teście LEN i PTA-LISS
4. Przeprowadzenie badań w kierunku obecności alloprzeciwciał odpornościowych w surowicy biorcy w

teście LEN i PTA-LISS

5. Weryfikacja wyników badań przy łóżku chorego z zastosowaniem „karty do szybkiej kontroli grupy krwi”

lub odczynników monoklonalnych do oznaczania grup krwi układu AB0 produkcji Bioscot Ltd.

Oznaczanie grup krwi układu AB0

W celu detekcji grupy krwi należy oznaczyć antygeny na badanych erytrocytach poprzez aglutynację z

surowicami wzorcowymi anty-A, anty-B i antyA+B, a także alloprzeciwciała w badanej surowicy poprzez
aglutynację z krwinkami wzorcowymi grup 0, A1, B, czyli per saldo wykonujemy sześć prób. Jeśli badana
surowica reaguje z krwinkami wzorcowymi 0 znaczy to, że są w niej inne alloprzeciwciała nie należące do
w/w układu. Nie powinny także zachodzić reakcje pomiędzy badaną surowicą a krwinkami z grupy takiej
samej, jak grupa krwinek badanych określona w pierwszej części testu.

Modyfikacja tego testu u noworodka – wykonujemy cztery próby z krwinkami noworodka:

1. Surowica wzorcowa antyA
2. Surowica wzorcowa antyB
3. Surowica wzorcowa antyA+B
4. Surowica noworodka lub surowica grupy AB – tu nie powinno być aglutynacji

Grupy krwi układu AB0 i ich odczyny z surowicami/krwinkami wzorcowymi, w teście dolichotest – patrz
tabelka z katedry

Oznaczanie antygenu D z grupy Rh

Służą do tego:



Testy enzymatyczne:

o Bez pośredni test papainowy – metoda szkiełkowa
o

Pośredni test papainowy – metoda próbówkowa LEN



Test antyglobulinowy PTA-LISS



Metody z użyciem odczynnika monoklonalnego

o

Szkiełkowa

o

Próbówkowa

o PTA-LISS



Mikrometody w żelu



Metody genetyczne (odmiany cz. Rh, ocena ryzyka konfliktu)

9

Alloprzeciwciała odpornościowe

Wykrywanie (w testach odpornościowych lub mikrometody):



Metody enzymatyczne LEN



Metody z użyciem surowic antyglobulinowych

o PTA-LISS
o PTA-PEG

Przygotowujemy sześć prób w środowisku LEN, w 1-4 surowica badana:



Krwinki wzorcowe 0+CCDee



Krwinki wzorcowe 0+ccDEE



Krwinki wzorcowe 0+ ccddeeK



Krwinki badane

W 5-6 standard anty-D:



Krwinki wzorcowe 0Rh+



Krwinki wzorcowe 0Rh-

Odległe powikłania potransfuzyjne

Spowodowane odp.
immunologiczną na antygeny krwi

Hemoliza
Choroba „przeszczep przeciw gospodarzowi” (GVH)
Małopłytkowość
Immunomodulacja

Nie związane z odp. immunologiczną

Przeniesienie chorób zakaźnych

hemochromatoza

Badania serologiczne dawców:

Obligatoryjne:

1. Anty HIV 1 i 2 (p24 antygen)
2. HBsAg
3. Anty-HCV
4. Kiła (TPHA)

Dodatkowe:

1. Anty-CMV (IgM i IgG)
2. Anty-Toxo (IgM i IgG)
3. HTLV-1 – nie w Polsce

Immunologia transplantologiczna

Cząsteczki MHC klasy I (HLA-A,B) i II (HLA-DR) mogą być docelowymi antygenami odpowiedzi

immunologicznej – są to silne antygeny transplantacyjne, czyli główne Ag rozpoznawane przez organizm
biorcy w procesie odrzucania przeszczepu. Cząsteczki MHC II są głównymi Ag odpowiedzialnymi za reakcję
przeszczepu przeciw gospodarzowi.

Do głównych ograniczeń transplantacji należą:



Dostępność narządów



Dobór antygenowy dawca-biorca



Brak w krążeniu biorcy przeciwciał przeciwko antygenom dawcy

10

Wskazania do przeszczepu narządów:

Nerka

Krańcowe statium niewydolności nerek

Serce

Skrajna niewydolność serca

Płuca lub płuca+serce

Nadciśnienie płucne, mukowiscydoza

Wątroba

Marskość wątroby, rak, atrezja dróg żółciowych

Rogówka

Dystrofia, zapalenie rogówki

Trzustka/wyspy Langerhansa

Cukrzyca (typu I)

Szpik kostny

Niedobór immunologiczny, białaczka

Jelito cienkie

Rak

Skóra

Oparzenia

Ustalanie zgodności tkankowej dawcy i biorcy:



Zgodność w głównych grupach krwi (AB0)

o

Erytrocyty są badane ze standardami anty-A i anty-B

o

Obecność Ab grupowych w surowicy badanej osoby określa się w teście z krwinkami 0
znanej grupy krwi tj. grupy A i grupy B.



Typowanie tkankowe w celu określenia HLA



Próba krzyżowa w celu określenia czy surowica biorcy zawiera przeciwciała przeciwko HLA dawcy
(w następstwie wielokrotnych transfuzji, wcześniejszych transplantacji, wielu przebytych ciąż) -
można wykonać test limfocytotoksyczności zależnej od dopełniacza z wykorzystaniem limfocytów
dawcy jako komórek docelowych dla Ab obecnych w surowicy biorcy

Typy przeszczepów

Autograft – z jednej okolicy ciała do drugiej, np. z tułowia do ramienia
Izograft – pomiędzy osobnikami identycznymi genetycznie np. bliźniakami jednojajowymi lub w
obrębie szczepu wsobnego
Allograft – pomiędzy różnymi osobnikami tego samego gatunku
Ksenograft – pomiędzy osobnikami różnych gatunków

Fazy odpowiedzi ukł. immunologicznego na obce antygeny:

1. Faza indukcji
2. Prezentacja antygenu
3. Rozpoznanie antygenu

W zależności od czasu trwania odrzucanie przeszczepu może być nadostre, ostre bądź przewlekłe

:

Typ reakcji

Czas odrzucania

Przyczyna

Nadostra

Minuty-godziny

Wytworzone wcześniej
przeciwciała przeciw dawcy,
dopełniacz

Przyspieszona

Dni

Reaktywacja uczulonych
limfocytów T

Ostra

Dni-tygodnie

Pierwotna aktywacja
limfocytów T

Przewlekła

Miesiące-lata

Różne przyczyny (Ab, KI,
wolna reakcja komórkowa,
nawrót choroby)

Działanie na przeszczep poprzez:

1.

Komórkową reakcję cytotoksyczną – limfocyty CD8 aktywowane IL-2 i INF gamma z Th

2.

ADCC, zmiany lityczne z zamknięciem naczyń – przeciwciała produkowane przez limfocyty B, aktywowane IL-2, 4 i 5,

działanie dopełniacza

3.

Mediatory zapalenia – dopełniacz, działanie monocytów i makrofagów stymulowanych przez TNF beta i IFN gamma

4.

Efektem odrzucenia nadostrego i ostrego jest martwica, często połączona z masywnym krwotokiem

5.

W odrzucaniu przewlekłym szczególna rola proliferacji kom. śródbłonka i mięśniówki gładkiej naczyń oraz procesów

włóknienia i angiodestrukcji – obrazem są zmiany podobne do miażdżycy tętnic