WEWNĘTRZNE ZRÓśNICOWANIE PSYCHOLOGII GŁĘB

Początki teorii Z.Freuda, z których wyłoniła się póżniej PSYCHOLOGIA GŁĘBI sięgają

1895 roku, kiedy to rozpoczął on badania nad zjawiskiem histerii.Za jej przyczynę uznał

zjawiska, których pacjent sobie nie uświadamia, gdyż tkwią głęboko w podświadomości. Freud

doszedl do wniosku,iż histeria jest skutkiem urazu psychicznego. Ujawnienie przykrego

przeżycia drogą analizy psychologicznej z jednej strony pozwalało wyjaśnić mechanizm

choroby, z drugiej zaś było środkiem leczniczym umożliwiającym usunięcie owego urazu. To

właśnie usunięcie Freud nazwał CATHARSIS-oczyszczenie.Proces badania mający służyć

wykryciu tych nieuświadamianych, chorobliwych przeżyć Freud nazwał PSYCHOANALIZĄ.

Posługiwała się ona trzema metodami: hipnozą, metodą swobodnych skojarzeń, interpretacją

marzeń sennych. Ogromną rolę wśród stłumionych i wypartych ze świadomości przeżyć

odgrywały według Freuda przeżycia seksualne, tak więc w snach doszukiwał się przede

wszystkim skojarzeń z erotyką.

Zdaniem Freuda urazy psychiczne powstają we wczesnym dzieciństwie, gdy życie seksualne

dopiero się kształtuje.Twórca psychoanalizy twierdził, że u dziecka istnieje pewna energia

ż

yciowa, z której dużo póżniej rozwija się popęd seksualny.Nadajac tejże sile popędowej miano

LIBIDO (za Jungiem) podkreślał, iż w dzieciństwie nie ma ona przeznaczenia seksualnego, a jest

pewnym motorem czynności przynoszących dziecku zadowolenie. W miarę dorastania

zaczynają pojawiać się czynności coraz bardziej skoncentrowane na właściwe narządy płciowe i

coraz wyrażniej skierowane na zewnatrz. Kiedy dziecko dorasta kształtuje się jego jażń, a co za

tym idzie pojawia się coraz więcej hamulców tłumiących energię libido. Do takich hamulcow

należą sztywne normy społeczne, wychowanie, wstyd, kara.Energia ta zostaje brutalnie

ograniczona, co pociąga za sobą urazy psychiczne o podłożu seksualnym. Dziecko nagle musi

nauczyć się ograniczać naturalne odruchy czułości wobec rodziców, co wywołuje najpierw

zazdrość, a następnie prowadzić może do urazów i kompleksów. Zazdrość chłopca o matkę

2

Freud nazywa „kompleksem Edypa”, a dziewczynki o ojca „kompleksem Elektry”.W

póżniejszym, dorosłym życiu tego typu konflikty mogą prowadzić do cieżkich urazów, ciągle

obecnych w podświadomości. Freud zwraca uwagę na fakt, iż prawie w ogóle nie pamiętamy

okresu bardzo wczesnego dzieciństwa.Zapomnienie to jest właśnie skutkiem stłumienia i

wyparcia konfliktów i kompleksow seksualnych. Te zapomniane konflikty nie znikają lecz

ciągle egzystują w podświadomości i ujawniając się prowadzą do zaburzenia wewnętrznego

spokoju .

Od momentu gdy Freud konfliktom dziecięcym zacząl przypisywać główną rolę w

zaburzeniach nerwowych, jego poszukiwania psychoanalityczne skoncentrowały się przede

wszystkim na ujawnieniu tychże konfliktów w swobodnych skojarzeniach,snach, czynnościach

pomylkowych oraz w stanie hipnozy. Ważną rolę w koncepcji Freuda oprócz popędu

seksualnego stanowi również popęd śmierci,agresjii lub inaczej popęd zniszczenia.Jego przejawy

można dostrzec w tendencji do okrucieństwa, zadawania bólu, a także w skłonności do sadyzmu

i masochizmu.

Jak widać teoria Freuda wykroczyła poza swoje początkowe granice, zakładające zastosowanie

terapeutyczne czyli leczenie nerwic. Podejście psychoanalityczne objęło również szeroki zakres

problemów kultury, polityki i socjologii. Opierając się na założeniach teorii popędów Freud

stworzył PSYCHOLOGIĘ GŁĘBI. Opisując podstawowe załóżenia tej koncepcji K.Jaspers (

„Allgemeine Psychopathologie”) podkreśla tak istotną dla Freuda rolę nieświadomości. To

nieświadomość jest właściwym życiem psychicznym, które nie przenika do świadomości.

Ś

wiadomośc jest u Freuda calkowicie bierna, w pewien sposób podporzadkowana

nieświadomości. Wlaśnie w nieświadomości istnieje energia libido,która jest motorem i siłą

napędową życia psychicznego.Przejawia się różnie, adekwatnie do tendencji życiowych, z

których najsilniejszą jest popęd seksualny.

„Nawet taki przeciwnik Freuda jak Georg Miller, który uważa, że psychoanaliza jest chorobą, z

której powinniśmy wyleczyć naszą kulturę zaraz po tym stwierdzeniu dodaje: Freud postawił

3

pytania bez których nie byłoby współczesnej psychologii”-pisze K.Obuchowski w przedmowie

do

książki „Wstęp do psychoanalizy”.

Freudowskie teorie wywarły bez wątpienia ogromny wpływ na rozwój myśli psychologicznej,na

twórców nowych idei,inspirowały powstawanie no

wych nurtów w PSYCHOLOGII GŁĘBI.

Carl Jung zainteresował się pracą psychoanalityczną Freuda, ponieważ potwierdzała ona jego

własne odkrycia na polu psychopatologii.Nie przeszkodziło mu to jednak w stworzeniu własnej

koncepcji , która nazwał PSYCHOLOGIĄ ANALITYCZNĄ. Zafascynowany tajemnicą natury

ludzkiej podróżował niemalże po całym świecie,aby dojść do wniosku,iż nieświadome przejawy

psychiki ludzkiej są wszędzie zaskakująco podobne.Mimo, iż wraz z Freudem Junga zalicza się

go do pionierów Psychologii Głębi , Jung ciągle powtarzał swym studentom,iż jako analitycy

muszą zapomnieć o wszystkim czego nauczyli się o Psychologii Głębi.Powinni oni poświęcić

się obserwacji indywidualnośc pacjenta. Jednnym z podstawowych założeń Junga było wyjście

poza deterministyczne ujęcie zjawisk, charakterystyczne dla Freuda. Jung stwierdził ,iż procesy

psychiczne są ze sobą powiązane nie tylko przyczynowo,kauzalnie,ale również

bezprzyczynowo-akauzalnie.Energia psychiczna – libido nie została przez Junga zredukowana

do żadnej innej energii,co miało miejsce u Freuda. Jung nadał energii psychicznej dwa kierunki,

wyróżniając postawę introwertywną-kierowaną do samego podmiotu,do jego wnętrza i

ekstrawertywną-skierowaną na przedmioty świata zewnętrznego.W swojej koncepcji Jung całość

psychiki określa jako JAśŃ lubOSOBOWOŚĆ. Jażń obejmuje zarówno psychikę nieświadomą

jak i świadomą, a określona ilość energii psychicznej stale przepływa miedzy tymi dwoma

obszarami.Nieświadomość Jung podzielił na dwa poziomy. Wyróżnił nieświadomość

indywidualną i kolektywną.Do pierwszego poziomu zaliczył subiektywne, nieświadome

przeżycia indywidualne. Drugi poziom natomiast obejmował formalne, beztreściowe wzorce

zachowań,charakterystyczne dla poszczególnych grup kulturowych lub wszystkich ludzi

4

(archetypy).Istotnym elementem w teorii Junga jest proces rozwoju Jażni, w trakcie którego

stopniowo wyłania się EGO-ja.W miarę rozwoju Jażni EGO ulega krystalizacji, aby w następnej

fazie rozwoju , indywidualizacji, kiedy to ujawnia się jego druga strona ( cień ), ulec

reorganizacji na wyższym poziomie.Według Junga EGO jest punktem odniesienia , który łączy

ś

wiadomość ze światem zewnętrznym.i działaniami nieświadomego świata wewnętrznego

Twórcą kolejnej koncepcji mieszczącej się w nurcie PSYCHOLOGII GŁĘBI jest A.Adler,a nosi

ona nazwę PSYCHOLOGII INDYWIDUALNEJ.Przede wszystkim odrzuca on pogląd Freuda

na temat wyłącznej roli libido w życiu człowieka.W odróżnieniu od Freuda prawdziwych

przyczyn zachowania szukał w świadomości .Ponadto teoria Adlera podkreśla jedność i

wewnętrzną spójność istoty ludzkiej , podkreślając przy tym jego nierozerwalny związek z

rzeczywistością, która go otacza.Adler był również przeciwnikiem koncepcji determinizmu w

procesów psychicznych.Tak jak Freud wszelkich przyczyn zachowań poszukiwał w przeszłości

,tak Adler wierzył ,iż człowiek zachowuje się w określony sposób ,gdyż motywuje go cel

znajdujący się w przyszłości. Według Adlera każdy człowiek ma w sobie zarówno cechy

męskie, wyrażające siłę jak i żeńskie-żródło słabości, co świadczy o dwoistości natury ludzkiej.

Doświadczenia i fakty w życiu każdego mogą spotęgować uczucie słabości lub załagodzić je.

Freud twierdził, iż poznanie człowieka to wyjaśnienie przyczyn jego zachowznia. Natomiast

Adler podkreślał ,iż do poznania człowieka niezbędne jest zruzumien,a warunkiem zrozumienia

zaangażowanie.Poza tym zawsze uważał, że nasze rozumienie drugiego człowieka nigdy nie jest

pełne i doskonałe.Koncepcja Adlera podreśla też,iż jedyną drogą do poznania człowieka jest

zwrócenie się w stronę jednostki , subiektywności jej przeżyć i zachowań

LITERATURA CYTOWANA:

S.Freud „Wstęp do Psychoanalizy”, Warszawa 1992,PWN

E.Pascal, „Psychologia Jungowska”, Poznań, 1992

A.Gałdowa,”Klasyczne i współczesne koncepcje

osobowości”, Kraków 1999, Tom I