1

14.02.2011 Wykład 1

Innowacje w rozwoju regionu:

1. Definicja innowacji – cechy.
2. Klasyfikacja innowacji – kryteria podziału.
3. Region – pojęcie.
4. Koncepcje rozwoju regionalnego.
5. Innowacje a rozwój regionu.

Literatura podstawowa:



W. Janasz, K. Kozioł, „Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw”, PWE, Warszawa 2007



„Marketing terytorialny”, red. T. Markowski, Studia KPZK PAN, t. CXII, Warszawa 2002, rozdz. I-IV



T. Markowski, „Zarządzanie rozwojem miast”, PWN, Warszawa 1999, rozdz. IV, VI

Innowacje na świecie... O powodzeniu i atrakcyjności gospodarek narodowych na świecie decydować
będzie ich nasycenie innowacjami i nowymi technologiami. W Strategii Lizbońskiej UE za proorytet uznano
podniesienie konkurencyjności i budowanie innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy – uznawanej za
podstawowy czynnik rozwoju.

Innovatis (łac.) – oznacza odnowę, tworzenie czegoś nowego:



nowość;



odnowa.

Celowe i zorganizowane działanie przedsiębiorców poszukujących praktycznego zastosowania róznych
nowych rozwiązań w danych uwarunkowaniach i czasie w celu osiągnięcia pozytywnych efektów
ekonomicznych.

Pojęcie innowacji można rozpatrywać w aspekcie zarówno przedmiotowym jak też czynnościowym.

Definicja klasyczna – Joseph Schumpeter (szerokie ujęcie):



wprowadzenie do produkcji wyrobów nowych lub doskonalenie dotychczas istniejących;



wprowadzenie nowej lub udoskonalonej technologii produkcji;



zastosowanie nowego sposobu sprzedaży lub zakupów;



otwarcie nowego rynku;



zastosowanie nowych surowców lub półfabrykatów;



wprowadzenie zmian w organizacji produkcji.

Nowy sposób sprzedaży, zakupów  zróżnicowane (nowe nisze rynkowe, grupy klientów o specjalnych
potrzebach).

Przedmiot innowacji. Przedmiotem innowacji może być produkt, proces produkcyjny, nowa technika,
nowy system zarządzania, szeroko rozumiana organizacja, także nowe rynek i nowe sposoby marketingu.
Warunkiem jest jednak, aby opisywane procesy były nowe i zostały praktycznie wykorzystane gospodarczo
z pozytywnym wynikiem ekonomicznym. Według P. Druckera to pojęcie w więcszym stopniu ekonomiczne
(zmiana uzysku zasobów) niż technologiczne, społeczne itp. Wąskie ujęcie – innowacja tylko pierwsze
zastosowanie produktu. (E. Mansfield) lub zmiana jedynie w metodach wytwarzania i produktach.

2

Innowacje – podejście (oryginalność). W praktyce bardzo trudno jest wskazać „pierwsze zastosowanie”.
Procesy innowacyjne obejmują również wiele „nowych zastosowań stałych rozwiązań” – innowacje
kreatywne i imitacyjne.

Model systemu globalnego:



człowiek  innowacje antropocentryczne (np. doskonalenie fizjologiczne, funkcjonalne,
neuropsychiczne);



przyroda  innowacje biotyczne (np. hybrydyzacja roślin i zwierząt, walka ze szkodnikami);



społeczeństwo  innowacje społeczne (np. zmiany w systemach ekonomicznych, zmiany w polityce
społecznej, zmiany w organizacji i zarządzaniu, zmiany towarzyszące rewolucjom i ewolucjom
społeczeństwa);



technika  innowacje techniczne (np. nowe maszyny i wyposażenie, nowe środki transportu).

Rodzaje innowacji:

1. Stopień oryginalności:



kreatywne (twórcze, pionerskie);



imitujące (naśladowcze).

2. Dziedzina wiedzy / praktyki:



techniczne, naukowe, technologiczne, społeczne itp.

3. Dziedzina działalności:



funkcyjne – zaspokajają nowe, dotychczas nieujawnione potrzeby (np. telefon, telewizja, Internet);



przedmiotowe – wprowadzanie nowych przedmiotów lepiej spełniających swe funkcje;



organizacyjne – polepszające organizację pracy i jej efektywniejsze wykobywanie;



ekologiczne – zmniejszające negatywne oddziaływanie firmy na środowisko, np. SOB.

4. Stopień intensywności technologicznej i kapitałowej:



„lekkie” o prostej i zaawansowanej technologii;



„ciężkie” o prostej i zaawansowanej technologii.

5. Stopień złożoności:



niesprzężone – rezultat działalności jednostki;



sprzężone – rezultat wspólnego wysiłku wielu osób, zespołów czy instytucji.

6. Miejsce powstawania:



krajowe;



zagraniczne – np. licencja, imitacja, franchising.

7. Skala skutków innowacji, horyzont czasowy:



strategiczne (innowacje duże);



taktyczne (innowacje małe).

8. Warunki psychospołeczne osób realizujących:



refleksyjne – członkowie grupy świadomie realizują zmiany celem dokonania przeobrażeń w procesie

produkcji;



bezrefleksyjne – przeprowadzane na podstawie posiadanego doświadczenia;



zamierzone – rezultat różnorodnych kalkulacji;



niezamierzone – wprowadzane spontaniczne pod wpływem zasłyszanych opinii, apeli itp.

9. Ze względu na mechanizm pobudzania:



podażowe – odkrycia, nowe wynalazki;



popytowe – stymulowane przez potrzeby ujawniające się na rynku.

10.

Zakres oddziaływania – w odniesieniu do sfery technologii:

3



procesowe – nowy sposób wytwarzania danego produktu;



produktowe – zmiany w fizycznej charakterystyce produktu/usługi.

Obszary innowacji:



produkt (np. dobro, usług, pomysł);



proces (np. technologia, struktura);



organizacja;



rynek.

Innowacyjnośc przedsiębiorstwa zależy od jednoczesnych zmian we wszystkich wymienionych obszarach.

Innowacja produktowa. Stanowi produkt lub usługę, oferującą konsumentowi nową korzyść, nową
wartość. Polega na zmianie fizycznej, chemicznej bądź biologicznej istniejących produktów i usług,
ewentualnie wytworzeniu nowych produktów lub usług.

Innowacja procesowa – polega na wdrożeniu nowego lub udoskonalieniu procesu produkcji, produktu lub
usługi, np. zastosowanie robotów.

Innowacje rynkowe – są związane z klientami przedsiębiorstwa oraz ich otoczeniem.

Innowacje organizacyjne – odnoszą się do tego, co się dzieje w przedsiębiorstwie i obejmuje wszystkie
działania nie związane bezpośrednio z procesem „produkcji”.

21.02.2011 r. Wykład 2 – odwołany

...

11.04.2011 r. Wykład

16.05.2011 Wykład

Klaster – dwie najważniejsze cechy:



Współpraca. Słowo „konkurować” pochodzi od łacińskiego zwrotu „cumpetere”, co oznacza –
wspólne poszukiwanie. Przyjęło ono w dzisiejszych czasach przeciwną konotację i stało się hasłem
firm i rządów, przynosząc często niszczycielskie kontrowersje.



Lokalizacja. Jedna z niewielu rzeczy, której nie można skopiować.

Korzyści anglomeracji związane z koncentracją przestrzennej działalności:



wzrost skali produkcji pojedyńczego przedsiębiorstwa, wspólna lokalizacja zakładów – A. Weber;



Przejawy wspólnej lokalizacji:



korzyści skali .....



korzyści lokalizacji



korzyści urbanizacji

Teoria lokalizacji – nowe ujęcie (A. Niebuhr i S. Stiller).

4

....

Przyczyny występowania sił dośrodkowych:



chłonny rynek regionalny (wpływa na zyski przedsiębiorstw i stopień tzw. użyteczności
konsumentów);



powiązania po stronie nakładów i efektów (A.J. Venables i D. Puga):

o

w sferze konsumpcji „wprzód” – większe rynki, większa ilość dóbr konsumpcyjnych
sprzyjają stymulowaniu dochodów konsumentów;

o

w sferze wytwarzania „od tyłu” – chłonne rynki – przedsiębiorstwa mogą liczyć na zbyt
wyrobów gotowych...

Teoria lokalizacji działalności gospodarczej a współczesna teoria międzynarodowego podziału pracy.
Trzy rodzaje pogłębiania międzynarodowego podziału pracy:



efekty alokacyjne – skutki lepszej alokacji różnych zasobów w sposób bezpośredni i pośredni –

wzrasta mobilność czynników wytwórczych.



efekty akumulacyjne



efekty lokalizacyjne

Struktury przestrzenno-produkcyjne

Aktywność gospodarcza

Przemysły

powiązane

technologicznie

Wydajność (skala) i elastyczność

Metropolie

Innowacyjność i wzrost

Klastry

Okręg przemysłowy a klaster.

Technopolia – przestrzenna koncentracja działalności związanej z przemysłwm wysokiej technologii,
zdolnych do generowania naukowych synergii i wysokiej ekonomicznej produktywności.

kompleks przemysłowy

park technologiczny

Klaster (OECD) – to geograficzna koncentracja wzajemnie powiązanych ze sobą przedsiębiorstw i instytucji
danego obszaru, przy czym fizyczna bliskość intensyfikuje przepływ wiedzy.....

Klastry – łańcuch wartości przedsiębiorstwa M. Portera. Na efektywność całego łańcucha wartości wpływ
mają:



optymalizacja podstawowych (f. przedprodukcyjna, produkcja, sprzedaż) i pomocniczych funkcji
przedsiębiorstwa (zarządzanie strategiczne, polityka kadrowa, marketing, s. technologiczna, s.
finansowa);



poprawa kondycji funkcji wewnętrznych i działań zewnętrznych (powiązań z dostawcami i
nabywcami);



...

5

Etapy rozwoju (według Komisji Europejskiej):



tworzenie zalążków klastra (powstają firmy-pionerzy bazujący na specyficznych ...



tworzenie zespołu wyspecjalizowanych dostawców

Klasyfikacja:



zasięg terytorialny (lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy)



liczba horyzontalnie powiązanych sektorów (wąskie, szerokie)



liczba stadiów łańcucha produkcyjnych



zdolność do kreowania miejsc pracy



pozycja konkurencyjna



stadium rozwoju (embrionalne, wzrostowe, dojrzałe, spadkowe)



innowacyjność



stopień zaawansowania technologicznego



wielkość i struktura własności podmiotów (klastry pokrewne włoskim dystryktom przemysłowym;
klaster hub-and-spoke np. Toyota City; klaster satelitarny np. Research Triangle Park w pół.
Karolinie).

Typ włoski:



cechy  większość MSP, ścisła specjalizacja, silne lokalne współzawodnictwo, sieć

rywalizacyjnych ze sobą firm oparta na zaufaniu;



mocne strony  elastyczna specjalizacja, wysoka jakość produktów, potencjał innowacyjny;



słabe strony  powolna adaptacja do radykalnych zmian w środowisku ekonomicznych i
technologicznym, brak niezależnego rozwoju;



trajktoria rozwjowu  stagnacja/spadek; zmieniający się wewnętrznie podział pracy; zlecanie

niektórych czynności poza otoczenie zewnętrzne; pojawianie się struktury hub-and-spoke.

Ty satelitarny:



cechy  większość MSP zależnych od firm zewnętrznych, często bazujących na tanich zasobach

pracy;



mocne strony  kosztowa przewaga/”milcząca” wiedza;



słabości  zależność od firm zewnętrznych pod względem sprzedaży, nakładów, zakresu aktywnośc
lokalnej do tworzenia przewag konkurencyjnych;



trajektoria rozwoju  stagnacja; rozwój integracji i nowych powiązań z zewnętrznymi klientami.

Typ hub-and-spoke:



cechy  duże lokalne firmy i lokalne MSP, klarowna strukutra;



mocne strony  przewagi kosztowe zależne od wielkości firmy;



słabe strony  funkcjowanie całego klastra zależy od sytuacji kilku dużych firm;



trajektoria rozwoju 

Definicja konkurencyjności regionu – zdolność jednostki przestrzennej do rywalizacji (stan) oraz
współzawodnictwa i współpracy (procesy), których celem jest osiągnięcie oczekiwanego poziomu rozwoju
społeczn-gospodarczego przez poprawę produktywności pracy i kreację nowych miejsc pracy:

6



stan trwałej przewagi w stosunku do innych regionów – konkurowanie pośrednie;



proces konkurowanie – konkurowanie bezpośrednie.

Identyfikacja klastrów:



nakłady/wyniki – analliza przepływów materiałów i usług między branżami;



współczynnik lokalizacji – ocena koncentracji działalności gospodarczej;



podejście eksperckie – informacje o regionalnej strukturze gospodarki zdobyte od ekspertów
(przedstawiciele instytucji publicznych, liderów branżowych);



analiza sieci – zależność pomiędzy podmiotami klastra, identyfikacja kluczowych podmiotów

gospodarczych;



metodologia GEM – przypisanie wag w skali 1-10 poszczególnym determinantom klastra;



analiza patentów i cytowań – pozwala na określenie przewag komparatywnych podmiotów.

Kalifornijski klaster win

Klastry gospodarcze w Polsce

Bariery rozwoju klastrów w Polsce