Farmakologia chorób nowotworowych 3 [tryb zgodności]

2011-10-15

Wstęp do farmakoterapii

chorób nowotworowych

Grzegorz

Grzegorz Grześk

Grześk

Pacjent z chorobą

nowotworową

• Dost

pne obecnie metody lecznicze

pozwalaj

na wyleczenie około 50%

pacjentów z chorob

nowotworow

• Rozpoznanie choroby

nowotworowej jest mo

liwe tylko na

podstawie badania
histopatologicznego tkanki.

• W niektórych przypadkach

dopuszczalne jest rozpoznanie na
podstawie badania cytologicznego.

Cechy nowotworu

złośliwego

• Autonomia

• Inwazyjno

ść

• Zdolno

ść

tworzenia przerzutów

2011-10-15

Genetyka nowotworów

• Najwa

niejsz

cech

wszystkich

nowotworów jest ich pochodzenie od
jednej komórki.

• Powstanie nowotworu jest zwi

zane z

zaburzeniami DNA powoduj

cymi

niepohamowan

proliferacj

komórki.

• Istnieje mo

liwo

ść

przenoszenia genów

przez wirusy – szczególnie wirusy
zawieraj

ce jednoniciowe RNA – np.

HTLV-I wywołuj

cy chłoniaka T-

komórkowego.

Fakty wskazujące na mutację

jako czynnik wywołujący

chorobę nowotworową

• Guzy nowotworowe maj

charakter klonalny

• Niektóre nowotwory wykazuj

mendlowski typ

dziedziczenia

• DNA pochodz

ce z komórek nowotworowych mo

e w

pewnych warunkach powodowa

przemian

nowotworow

• Wiele guzów wykazuje mutacje somatyczne onkogenów

i/lub genów supresorowych

• Wi

kszo

ść

karcinogenów jest mutagenami

• Defekty systemu reperacyjnego DNA zwi

kszaj

ryzyko

przemiany nowotworowej

• W nowotworach obserwuje si

nawracaj

ce zmiany

poło

enia chromosomów w miejsca genów

zaanga

owanych w kontrol

wzrostu komórkowego

Progresja nowotworu

• Obraz prawidłowy

• Hiperplazja

• Rak in situ

• Inwazja angiogeneza

• Powstawanie przerzutów.

2011-10-15

Etapy postępowania

• Ustalenie rozpoznania

• Stopniowanie (staging)

• Leczenie

Zasady leczenia

nowotworów

Sukces leczenia w du

ej mierze

warunkuje wła

ciwa współpraca

pomi

dzy lekarzem ustalaj

cym

rozpoznanie wst

pne (lekarzem

pierwszego kontaktu) i
specjalistami odpowiedzialnymi za
wła

ciwy proces leczenia:

– Chirurg
– Radioterapeuta
– Onkolog kliniczny
– Farmakolog kliniczny

Zasady

Farmakoterapii

• Leczenie choroby nale

rozpoczyna

jak najwcze

niej po

ustaleniu rozpoznania, gdy

– mniejsza masa nowotworu

– wi

ksza pula komórek dziel

cych si

jednoczasowo

a wi

– lepsza penetracja leku

– wi

ksza wra

liwo

ść

na CHT

IIIIIIII

2011-10-15

Zasady

Farmakoterapii

• Nale

y d

ąż

do zniszczenia

maksymalnej liczby komórek
nowotworowych.

• Ideałem byłoby zniszczenie

wszystkich komórek
nowotworowych, gdy

da z

nich mo

e zapocz

tkowa

wznow

IIIIIIIIIIIIIIII

Zasady

Farmakoterapii

• Farmakoterapia powinna opiera

na podawaniu leków w

maksymalnych tolerowanych
dawkach , stosowanych w
okre

lonej sekwencji i z

okre

lonymi przez schemat

leczenia przerwami.

III

Zasady

Farmakoterapii

• Nale

y d

ąż

do niszczenia tkanki

nowotworowej z maksymalnym
oszcz

dzeniem prawidłowych

tkanek gospodarza.

2011-10-15

Zasady

Farmakoterapii

• Uwzglednienie wpływu cytostatyków

na cykl komórkowy

–

– Fazy cyklu komórkowego

Fazy cyklu komórkowego:

•• G

-- faza wzrostu

faza wzrostu, nast

puj

ca po mitozie

(wzrost i ró

nicowanie komórki. Ilo

ść

DNA w

komórce pozostaje stała, nast

puje

transkrypcja i translacja

•• S

S –

– faza syntezy DNA

faza syntezy DNA – zdwojenie materiału

genetycznego i przygotowanie do podziału

•• G

–

– faza wzrostu

faza wzrostu

•• M

M –

– faza mitozy

faza mitozy

VVVVVVVV

Zasady

Farmakoterapii

• Uwzglednienie wpływu cytostatyków na

cykl komórkowy

–

– Po mitozie komórki potomne mog

Po mitozie komórki potomne mog

doł

czy

do jednej z trzech populacji

doł

czy

do jednej z trzech populacji:

• komórki nieklonogenne, nieproliferuj

ce –

komórki które opu

ciły cykl podziałowy,

ulegaj

ce ró

nicowaniu i dojrzewaniu.

• komórki klonogenne, proliferuj

ce –

ponawiaj

ce cykl komórkowy.

• komórki klonogenne, nieproliferuj

ce – w fazie

spoczynkowej G

– w okre

lonych warunkach

zdolne do ponowienia cyklu komórkowego.

VVVVVVVV

Zasady

Farmakoterapii

• Uwzglednienie wpływu cytostatyków

na cykl komórkowy

–

– Pod wzgl

dem ingerencji w cykl

Pod wzgl

dem ingerencji w cykl

komórkowy

komórkowy, leki przeciwnowotworowe
mo

na podzieli

na:

•• nieswoiste

nieswoiste – działaj

ce w dowolnej fazie

cyklu

•• swoiste dla cyklu

swoiste dla cyklu – działaj

ce na komórki

znajduj

ce si

w cyklu komórkowym, słabiej

na komórki znajduj

ce si

w fazie G

•• swoiste dla fazy

swoiste dla fazy – działaj

ce na komórki

znajduj

ce si

w okreslonej fazie cyklu

komórkowego.

VVVVVVVV

2011-10-15

Zasady

Farmakoterapii

• Uwzglednienie wpływu cytostatyków

na cykl komórkowy

– Dla skuteczniejszego wykorzystania

efektów terapeutycznych stosuje si

metody synchronizacji

synchronizacji i mobilizacji

mobilizacji:

• mobilizacja – indukowanie przej

cia

komórek z fazy G

do cyklu komórkowego

• synchronizacja – „zatrzymanie” jak

najwi

kszej liczby komórek w okre

lonej

fazie cyklu komórkowego na krótki czas
celem uzyskania synchronizacji kolejnej fazy
cyklu komórkowego.

VVVVVVVV

Zasady

Farmakoterapii

• Uwzgl

dnienie rodzaju, lokalizacji, typu,

charakteru wzrostu nowotworu.

– Wraz ze wzrostem zmniejsza si

odsetek komórek

dziel

cych si

i znajduj

cych si

w cyklu

komórkowym, zwi

ksza si

natomiast liczba

komórek znajduj

cych si

w fazie G

• Schematy leczenia s

zró

nicowane:

– CHT mo

e by

podstawow

metod

lecznicz

– CHT mo

e by

metod

wspomagaj

Zasady

Farmakoterapii

• Prowadzenie terapii

wspomagaj

cej i ochronnej:

– prowadzenie post

powania

objawowego którego celem jest
wyrównywanie wszelkich zjawisk
patologicznych wynikaj

cych z

samej choroby i/lub prowadzonego
leczenia

VII

2011-10-15

Zasady

Farmakoterapii

•

Stosowanie schematów terapii
wielolekowej

wielolekowej.

••

Warunki:

1. ka

dy ze stosowanych leków powinien by

skuteczny tak

e stosowany pojedynczo

2. leki powinny ró

mechanizmem

działania, punktem uchwytu w metabolizmie i
cyklu komórkowym

3. leki powinien cechowa

synergizm

4. objawy uboczne nie powinny si

kumulowa

lub wyst

powa

w jednakowym czasie.

VIII

Zasady

Farmakoterapii

•

Przestrzeganie zasad
chronofarmakologii:

– Zarówno metabolizm leków jak i

aktywno

ść

podziałowa komórek

e zmienia

w ci

gu doby.

Dlatego odpowiednie dobranie pory
podania leków zmniejsza
toksyczno

ść

i poprawia tolerancj

skuteczno

ść

leczenia.

Zasady

Farmakoterapii

•

Stosowanie terapii
monitorowanej:

– Ze wzgl

du na wymóg uzyskania

maksymalnej skuteczno

ci i

bezpiecze

stwo chorego zaleca si

monitorowanie st

ęż

enia niektórych

leków np. MTX stosowany w
du

ych dawkach.

XXXXXXXX

2011-10-15

Odpowiedź różnych typów

nowotworów na CHT

•

liwo

ść

wyleczenia

– ALL
– AML
– Ewing sarcoma
– Rak kosmówkowy
– Ziarnica zło

liwa

– Chłoniaki nieziarnicze
– Chłoniak Burkitta
– Rozsiany chłoniak

wielkokomórkowy

– Mieszany chłoniak

grudkowy

– Chłoniak

limfoblastyczny

– Rhabdomyosarcoma
– Rak j

dra

– Guz Wilmsa

•

Znacz

cy wpływ CHT na

przebieg choroby

– Rak odbytu
– Rak p

cherza moczowego

– Rak piersi
– CLL
– CML
– Białaczka

włochatokomórkowa

– Nowotwory głowy i szyi
– Rak płuc –

drobnokomórkowy

– Szpiczak plazmocytowy
– Chłoniaki nieziarnicze
– Chłoniaki grudkowe
– Rak jajnika

Odpowiedź różnych typów

nowotworów na CHT

•

Niewielki wpływ CHT na
przebieg choroby

– Rak szyjki macicy
– Rak jelita grubego
– Rak w

troby

– Mi

sak Kaposiego

– Rak płuc

niedrobnokomórkowy

– Czerniak zło

liwy

– Rak trzustki
– Rak gruczołu

krokowego

– Mi

sak tkanek

kkich

•

Skuteczne działanie
CHT adiuwantowej

– Rak piersi
– Rak jelita grubego

(stopie

III)

– Mi

sak ko

– Rak janika (stopie

III)

– Rak j

dra

CHT

• Pule komórek

– Nieklonogenne

– Klonogenne

• Proleferuj

• Nieproliferuj

– Martwe

2011-10-15

CHT - efekty

• Kompletna remisja

• Cz

ęś

ciowa remisja (zmniejszenie

masy guza o min. 50%)

• Brak reakcji

• Progresja choroby

Okresy CHT

• Indukcja – intensywne leczenie

którego celem jest osi

gni

cie

remisji

• Konsolidacja – słu

y stabilizacji

remisji

• Podtrzymuj

ce – „utrwalaj

ce”

remisj

– Ci

głe długotrwałe podawanie leków

– Powtarzalne cykle lecznicze

(reindukcje)

Leki alkilujące

• Posiadaj

zdolno

ść

przenoszenia

rodników aklilowych na DNA. Zwi

zki

posiadaj

ce dwie grupy alkilowe mog

powodowa

reakcje krzy

owe

pomi

dzy dwoma niciami DNA

• Przykłady:

Cyklofosfamid (Endoxan), Thiotepa,

Melfalan (Alkeran), Chlorambucyl
(Leukeran), Busulfan (Myleran)
Cisplatyna, Karboplatyna, Karmustyna
(BCNV), Lomustyna (CCNV)

2011-10-15

Leki alkilujące

• Hamowaniu ulega replikacja

kwasów nukleinowych oraz proces
mno

enia si

komórek.

• Leki alkiluj

ce działaj

w sposób

swoisty dla cyklu lecz
niespecyficznie dla fazy.

Leki alkilujące

• Cyklofosfamid - aktywowany w

trobie, wskazany w leczeniu wielu

postaci nowotworów takich jak:

– przewlekłe białaczki limfatyczne i

szpikowe,

– chłoniaki zło

liwe ziarnicze i nieziarnicze,

– szpiczak mnogi,
– guzy lite jak:

• rak jajnika,
• sutka,
• drobnokomórkowy rak oskrzeli,
• siatkówczak,
• nasieniak.

Leki alkilujące

• Cyklofosfamid znalazł swoje

zastosowanie tak

e w leczeniu chorób

o podło

u autoimmunologicznym jak:

– reumatoidalne zapalenie stawów,

– łuszczycowe zapalenie stawów,

– tocze

układowy,

– sklerodermia,

– zespół nerczycowy,

– autoimmunologiczne niedokrwisto

hemolityczne.

2011-10-15

Leki alkilujące

• Lekiem o podobnym działaniu lecz

stosowanym głównie w chemioterapii
paliatywnej jest trofosfamid.

• Zwi

zkiem alkiluj

cym o do

ść

powinowactwie do układu
białokrwinkowego jest busulfan.

– Stosowany jest on przede wszystkim w

leczeniu przewlekłych białaczek
szpikowych.

Leki alkilujące

• Charakterystycznym działaniem

niepo

żą

danym cyklofosfamidu i

trofosfamidu jest obok działania
mielotoksycznego i zmian zapalnych w
obr

bie

luzówek przewodu pokarmowego

krwotoczne zapalenie p

cherza

moczowego. Jest ono nast

pstwem

oddziaływania na nabłonek przej

ciowy

dróg moczowych toksycznego metabolitu -
akroleiny.

• W celu zwalczania działania

urotoksycznego stosuje si

merkaptoetanosiarczan sodu (mesna)
tworz

cy z akrolein

nieaktywny kompleks.

Leki alkilujące

• W leczeniu guzów litych: raka jajnika,

szyjki macicy, j

dra, p

cherza

moczowego zastosowanie znalazły
leki z grupy leków alkiluj

cych -

kompleksy platyny: karboplatyna i
cisplatyna (obok leczenia 5-
fluorouracylem).

2011-10-15

Leki alkilujące

• Podstawowym działaniem

niepo

żą

danym cis-platyny jest

działanie nefrotoksyczne oraz bardzo
sine działanie emetogenne.

• Działania neurotoksyczne i

emetogenne karboplatyny s

słabiej

wyra

one, natomiast w

ród działa

niepo

żą

danych dominuje działanie

mielotoksyczne.

Leki alkilujące

• Cytostatykiem alkiluj

cym o

selektywnym działaniu na rozplem
granulocytów jest busulfan.

• Lek jest stosowany głównie w

leczeniu przewlekłych zespołów
mieloproliferacyjnych – jest lekiem z
wyboru w leczeniu przewlekłej
białaczki szpikowej, czerwienicy
prawdziwej, napłytkowo

samoistnej.

Leki alkilujące

• Działaniami niepo

żą

danymi poza

działaniem mielotoksycznym i
działaniem na

luzówki przewodu

pokarmowego jest działanie
pulmonotoksyczne oraz choroba
okluzyjna

ył w

trobowych.

2011-10-15

Leki alkilujące

• Kolejnymi istotnymi w farmakoterapii

cytostatykami alkiluj

cymi s

melfalan i

chlorambucyl.

• Melfalan jest stosowany w leczeniu

szpiczaka mnogiego, raka jajnika, raka
piersi czy czerwienicy prawdziwej.

• Wykazuje niepo

żą

dane działania

mielotoksyczne, neurotoksyczne i
działanie toksyczne na

luzówki

przewodu pokarmowego.

Leki alkilujące

• Chlorambucyl znalazł zastosowanie w

leczeniu ziarnicy zło

liwej, niektórych

typów chłoniaków nieziarniczych,
przewlekłej białaczki limfatycznej, a
tak

e raka jajnika i raka sutka.

Leki alkilujące

• Poza działaniem mielotoksycznym i

działaniem toksycznym na

luzówki

przewodu pokarmowego wyst

puj

działania hepatotoksyczne oraz
ryzyko wyst

pienia

ródmi

ąż

szowego

zapalenia płuc.

2011-10-15

Antybiotyki

• Jest to grupa leków o działaniu

antybakteryjnym i cytostatycznym.

• Leki wi

ążą

z DNA i hamuj

syntez

RNA, poza tym hamuj

aktywno

ść

topoizomerazy II.

Działaj

c najsilniej swoi

cie w

fazie syntezy materiału
genetycznego.

Antybiotyki

• Antracykliny (Antrachinony):

Doksorubicyna (Adriamycyna,
Adriblastyna), Daunorubicyna,
epirubicyna, idarubicyna,
aklambicyna, zorubicyna,
Mitoksantron

• Bleomycyna

• Aktynomycyna D (Dactinomycin)

• Mitomycyna

Antybiotyki

• Aktinomycyny stosowane s

leczeniu mi

saków Ewinga,

rabdomyosarcoma, raków j

dra,

kosmówczaków, czerniaka
zło

liwego.

• Antracykliny stosowane s

szeroko

w leczeniu ostrych białaczek
limfoblastycznych, czy w zaostrzeniu
blastycznym białaczek przewlekłych.

2011-10-15

Antybiotyki

• Ograniczeniem dla stosowania

antracyklin jest działanie
kardiotoksyczne leków.

• Ju

dawka sumaryczna powy

ej 150

mg/m

powierzchni ciała mo

prowadzi

do znacz

cego obni

enia

frakcji wyrzutowej, co w obecno

istniej

cej niewydolno

ci serca

e prowadzi

do wyra

nej

progresji tego schorzenia.

Antybiotyki

• Niezb

dne jest monitorowanie leczenia

badaniami ECHO i EKG.

• Zapobiega

działaniu

kardiotoksycznemu mo

na poprzez

podawanie desrazoksanu (Cardioxan),
wi

ążą

cego jony

elaza

wen

trzkomórkowego i zapobegaj

cego

tworzeniu toksycznych kompleksów
antracyklin z

elazem.

Antybiotyki

• Słabiej działanie kardiotoksyczne jest

wyra

one w przypadku syntetycznych

antybiotyków cytostatycznych jak
mitoksatron i amsakryna i głównym
działaniem niepo

żą

danym jest tutaj

działanie mielotoksyczne.

2011-10-15

Antybiotyki

• Bleomycyna jest antybiotykiem

stosowanym w leczeniu nowotworów
j

dra, piersi, jajnika, przełyku, krtani itd.

• Istotnym objawem niepo

żą

danym jest

zwłóknienie płuc, które mo

dodatkowo ograniczy

rezerw

oddechow

• Zwłóknieniu płuc zapobiega cz

ęś

ciowo

prowadzona sterydoterapia.

Antybiotyki

• Lekiem, który znalazł szerokie

zastosowanie w leczeniu raka p

cherza

moczowego, trzustki,

oł

dka, przełyku

jest antybiotyk mitamycyna.

• Mo

e by

stosowany zarówno do

ylnie,

jak i w postaci wlewek dop

cherzowych

w przypadku leczenia raka p

cherza

moczowego

Inhibitory mitozy

• Leki hamuj

ce metafaz

(winkrystyna,

winblastyna, windezyna, winorelbina,
wintropol, winksaltyna) – zahamowanie
mitozy w fazie G

i M.

• Inhibitory topoizomerazy I –

(Captothecin, Topothecan,
Irinothecan).

• Inhibitory topoizomerazy II = gyrazy

(etopozyd, tenipozyd)

• Taksoidy (taksany) – paklitaksel,

docetaksel

2011-10-15

Leki hamujące metafazę

• Inhibitory mitozy hamuj

funkcj

wrzeciona kariokinetycznego poprzez
wi

zanie z tubulin

, wstrzymuj

proces podziałowy na etapie metafazy.

• S

lekiami swoistymi dla fazy.

• Przedstawicielami grupy s

alkaloidy

barwinka: winblastyna i winkrystyna.

Leki hamujące metafazę

• Głównymi wskazaniami do stosowania

winblastyny jest zaostrzenie blastyczne
przewlekłej białaczki szpikowej, chłoniaki,
czerniak zło

liwy, rak piersi, nowotwory

OUN.

• Najcz

ęś

ciej obserwowane s

działania

niepo

żą

dane ze strony szpiku oraz układu

nerwowego (polineuropatia obwodowa, a
tak

e polineuropatia wegetatywna,

szczególnie silnie wyra

ona w przypadku

winkrystyny).

Inhibitory topoizomerazy

• Inhibitory topoizomerazy s

lekami

hamuj

cymi funkcj

topoizomerazy, enzymu

odpowiedzialnego za odwracalne
przerywanie nici DNA na czas replikacji.

• Wad

inhibitorów topoizomerazy jest

stosunkowo cz

ste, szczególnie w

przypadku inhibitorów topoizomerazy II,
generowanie nowotworów wtórnych -
głownie ostrych białaczek.

• Inhibitory topoizomerazy I np. topotekan,

czy irinotekan stanowi

skuteczniejsz

alternatyw

w leczeniu guzów litych, głównie

jamy brzusznej.

2011-10-15

Inhibitory topoizomerazy

• Topotekan jest stosowany w leczeniu

raka jajnika przy nieskuteczno

terapii z u

yciem 5-fluorouracylu,

• Irinotekan jest stosowany w połaczeniu

z 5-fluorouracylem i kwasem
folinowym u pacjentów z rakiem jelita
grubego lub w monoterapii po
niepowodzeniu leczenia 5-
fluorouracylem.

Inhibitory topoizomerazy

• Charakterystyczne działania

niepo

żą

dane obserwuje si

ze strony

przewodu pokarmowego.

• W przypadku topotekanu s

zapalenia błony

luzowej jelita.

• W przypadku irinotekanu – opó

niona

biegunka zale

na od dawki leku.

Inhibitory topoizomerazy

• Szersze zastosowanie znalazł etopozyd czy

tenipozyd – inhibitor topoizomerazy II. Lek
stosowany jest w leczeniu raka j

dra,

drobnokomórkowym raku oskrzela,
chłoniakach, ostrej białaczce
mielomonocytowej i monocytowej.

• Typowym działaniem niepo

żą

danym, obok

działania mielotoksycznego, jest hipotensja.

• Inhibitory topoizomerazy wykazuj

działanie

synergistyczne w obydwu grupach, oraz z
lekami alkiluj

cymi (głównie pochodnymi

platyny), dlatego stosowane s

w terapii

skojarzonej.

2011-10-15

Taksoidy

•

Taksoidy b

ce lekami uzyskanymi z

ró

nych gatunków cisa.

•

Paklitaksel i docetaksel stosowane s

w zaawansowanych i opornych
nowotworach jajnika i piersi, czy
czerniaku zło

liwym.

Taksoidy

• Działania niepo

żą

dane, po uprzednim

zastosowaniu glikokortykosterydów oraz leków
antyhistaminowych celem zmniejszenia
wyst

pienia reakcji nadwra

liwo

ci na lek, s

słabo wyra

one i dotycz

w przypadku

paklitakselu głównie działa

mielotoksycznych

i neurotoksycznych. Po zastosowaniu
docetakselu mo

e pojawi

charakterystyczna retencja płynów z
obrz

kami obwodowymi i przesi

kiem do jam

ciała.

Antymetabolity

• MTX – antagonista kw. foliowego
• 5-FU
• Ara-C – po fosforylacji posta

aktywna – Ara-CTP – inhibitor
polimerazy DNA

• Analogi puryn

– Tioguanidyna
– Azatiopryna i 6MP
– Fludarabina,

chlorodeoksyadenozyna,
deoksykoformycyna

2011-10-15

Antymetabolity

Antymetabolity współzawodnicz

metabolitami fizjologicznymi o miejsce

metabolitami fizjologicznymi o miejsce
wi

zania z enzymem. Efektem jest

zaburzenie przemiany materii i w efekcie

zaburzenie przemiany materii i w efekcie
upo

ledzenie podziałów komórkowych.

upo

ledzenie podziałów komórkowych.

Działanie ich jest w znacznym stopniu

Działanie ich jest w znacznym stopniu
nieswoiste dla fazy cyklu komórkowego.

nieswoiste dla fazy cyklu komórkowego.
Podstawowymi antymetabolitami s

leki

Podstawowymi antymetabolitami s

leki

z grupy antagonistów kwasu foliowego,

z grupy antagonistów kwasu foliowego,
których przedstawicielem jest

których przedstawicielem jest
metotreksat.

metotreksat.

Antymetabolity

•• MTX stosowany mo

e by

w tzw.:

MTX stosowany mo

e by

w tzw.:

–

– „du

ych dawkach” 1

„du

ych dawkach” 1--12 g/m

12 g/m

powierzchni

ciała,

–

– „

rednich dawek” 0,1

„

rednich dawek” 0,1 –

– 1,0 g/m

1,0 g/m

powierzchni ciała i

–

– „małych dawek” 15

„małych dawek” 15 –

– 50 mg/m

50 mg/m

powierzchni ciała.

•• Dawki du

e i

rednie stosowane s

Dawki du

e i

rednie stosowane s

głównie w leczeniu ostrych białaczek,

głównie w leczeniu ostrych białaczek,
chłoniaków, mi

saków i raków

chłoniaków, mi

saków i raków

dotycz

cych ró

nych narz

dów.

dotycz

cych ró

nych narz

dów.

Antymetabolity

Lek w małych dawkach stosowany jest w

Lek w małych dawkach stosowany jest w
leczeniu chorób autoimmunologicznych

leczeniu chorób autoimmunologicznych
oraz w leczeniu przewlekłych i

oraz w leczeniu przewlekłych i
wolnopostepujacych chorób

wolnopostepujacych chorób
rozrostowych u osób w podeszłym wieku.

rozrostowych u osób w podeszłym wieku.

2011-10-15

Antymetabolity

•• W zale

ci od stosowanego

W zale

ci od stosowanego

schematu chemioterapii lek mo

e by

schematu chemioterapii lek mo

e by

podawany:

–

– do

ylnie,

–

– dokanałowo,

dokanałowo,

–

– domi

ęś

niowo lub

domi

ęś

niowo lub

–

– doustnie.

doustnie.

•• Podawanie dawek przekraczaj

cych

Podawanie dawek przekraczaj

cych

100 mg/dob

wymaga osłonowego

100 mg/dob

wymaga osłonowego

podawania

podawania leukoworyny

leukoworyny po 24

po 24

godzinach od podania metotreksatu.

Antymetabolity

•• Podczas stosowania dawek

Podczas stosowania dawek
przekraczaj

cych 1,5 g/m

przekraczaj

cych 1,5 g/m

powierzchni

ciała monitorowanie st

ęż

enia leku w

ciała monitorowanie st

ęż

enia leku w

surowicy krwi jest niezb

dne,

surowicy krwi jest niezb

dne,

•• w przypadku dawek przekraczaj

cych

w przypadku dawek przekraczaj

cych

0,8 g/m

powierzchni ciała terapia

monitorowana jest wskazana.

Antymetabolity

Podstawowym działaniem niepo

żą

danym

Podstawowym działaniem niepo

żą

danym

jest działanie:

–

– mielotoksyczne,

mielotoksyczne,

–

– działanie toksyczne na błony

luzowe

działanie toksyczne na błony

luzowe

przewodu pokarmowego oraz

–

– działanie nefrotoksyczne.

działanie nefrotoksyczne.

2011-10-15

Antymetabolity

• Do antymetabolitów zalicza si

tak

antagonistów puryn i pirymidyn.

• W leczeniu przewlekłej białaczki

limfatyczniej stosuje si

fludarabin

pentostatyn

• kladrybina (2-chloro-2-

deoksyadenozyna) na zastosowanie w
leczeniu białaczki
włochatokomórkowej.

Antymetabolity

W leczeniu ostrych białaczek znalazła
miejsce merkaptopuryna, a tak

cytarabina, która tak

e jest stosowana w

przypadku opornych na leczenie
białaczek przewlekłych.
5-fluorouracyl jest kolejnym metabolitem
– podstawowym lekiem w leczeniu
guzów litych – jelita grubego, raków

oł

dka, w

troby, gruczołu krokowego,

czy p

cherza moczowego.

Inne

• L-asparaginaza

• Hydroksymocznik

• Dakarbazyna, prokarbazyna

2011-10-15

L-asparaginaza

• L-asparaginaza hydrolizuje kwas

asparaginowy do asparaginy

prowadzi

do zahamowania wzrostu dziel

cych si

komórek.

• Lek znalazł zastosowanie przede

wszystkim w leczeniu białaczek i
chłoniaków.

• Najcz

ęś

ciej obserwowane działania

niepo

żą

dane to wymioty, działania

hepatotoksyczne, leukopenia, zapalenie
trzustki, a tak

e odczyny alergiczne.

Miltefostyna

• Miltefostyna hamuj

ca aktywno

ść

kinazy proteinowej typu C (PKCi),
stosowana jest w leczeniu
paliatywnym przerzutów raka
piersi do skóry.

Immunoterapia

• Warunek – musz

obecne

specyficzne dla komórki
nowotworowej antygeny, liczba
komórek musi by

wst

pnie

zredukowana poni

ej 10

(ok.

1mg), układ odporno

ciowy musi

funkcjonowa

2011-10-15

Terapia genowa

• Zast

pienie uszkodzonego genu

• Wbudowaniu genu indukuj

cego apoptoz

• Przeniesienie genu hamuj

cego

• Wbudowanie oligonukleotydów

nonsensownych

• Wbudowywanie genów dla enzymów

niszcz

cych nowotwór

• Wbudowywanie genów cytokin (np. TNF)
• Wył

czenie genów odpowiedzialnych za

powstanie oporno

• Modyfikacji komórek nowotworowych w

celu przygotowania szczepionki

Inne metody

Stosowanie inhibitorów

angiogenezy

angiogenezy:

– VEGF,

– talidomid,

– angiostatyna,

– endostatyna.

Hormonoterapia

•

H. addytywna – podawanie ponadfizjologicznych
dawek hormonu (np. estrogenoterapia chorych na raka
gr. krokowego)

•

H. ablacyjna – zahamowanie produkcji hormonu

– Kastracja chirurgiczna (np. rak sutka/gr. krokowego

u pacjentki/ta z uogólnionymi przerzutami –
usuni

cie jajników (przed menopauz

)/j

der

– Kastracja farmakologiczna (np. podawanie

analogów Gn-RH chorym na raka gr. krokowego –
Buserelin, Goserelin, Triptorelin, Leuprolide)

•

Leczenie antagonistami hormonów

– podanie leków przeciwestrogenowych (tamoksyfen)

lub inhibitorów aromatazy (Formestan, Fadrozol,
Vorozol, Letrozol) – rak sutka w okresie
uogólnionych przerzutów)

– Podanie leków przeciwandrogenowych (actan

cyproteronu, flutaid) u chorych na raka stercza w
okresie uogólnionych przerzutów.

2011-10-15

Hormonoterapia

• Wzrost cz

ęś

ci nowotworów jest uzale

niony

od regulacji hormonalnej.

• W miar

redukcji stopnia zró

nicowania

wra

liwo

ść

na ten sposób terapii maleje,

gdy

zmniejsza si

sto

ść

receptorów

błonowych.

• Leczenie hormolane nie prowadzi do

wyleczenia, lecz w sposób znacz

wpływa na przebieg nowotworów jak:

– rak gruczołu krokowego,
– rak piersi,
– jajnika czy
– trzonu macicy.

Hormonoterapia

• Celem prowadzonej terapii jest:

– farmakologiczne zahamowanie

produkcji hormonów (terapia
ablacyjna) lub

– stosowanie hormonów o

przeciwstawnym działaniu (terapia
addycyjna).

• Mo

liwe jest tez zastosowanie

antagonistów receptorów dla
hormonów.

Hormonoterapia

• Chirurgiczne usuni

cie j

der w przypadku

zaawansowanego raka stercza jak i
usuni

cie jajników w przypadku

zaawansowanego raka sutka cz

sto

prowadzi do wydłu

enia prze

ycia nawet o

3-5 lat.

• Skuteczno

ść

leczenia jest uwarunkowana

zale

wzrostu guza od aktywacji

receptorów dla testosteronu w przypadku
raka stercza oraz estrogenów w przypadku
komórek raka sutka.

2011-10-15

Hormonoterapia

• Stosowanie estrogenów w przypadku

raka stercza sprowadzi do zwi

kszenia

ryzyka wyst

pienia ostrego zespołu

wie

cowego.

• Działania tego pozbawione s

inhibitory wydzielania gonadotropin,
dlatego w paliatywnym leczeniu raka
gruczołu krokowego i raka piersi
znalazły zastosowanie analogi
gonadoliberyny.

Hormonoterapia

• Stosowanie leków w postaci iniekcji

podskórnych, aerozolu donosowego, czy
implantu przy dłu

szym stosowaniu

wykazuje działanie antygonadotropowe.

• Podstawowe działania niepo

żą

dane obok

ograniczenia pop

du płciowego to

uderzenia gor

ca.

• Leki te s

na tyle skuteczne,

e wyparły

wyparły

zarówno estrogeny jak i chirurgiczne

zarówno estrogeny jak i chirurgiczne
usuni

cie j

der ze stosowania w leczeniu

usuni

cie j

der ze stosowania w leczeniu

raka gruczołu krokowego

raka gruczołu krokowego.

Hormonoterapia

• Leczenie analogami gonadoliberyn

e by

dodatkowo rozszerzone o

stosowanie antagonistów androgenów
- bikalutamid i flutamid.

• Ich doł

czenie do terapii analogami

gonadotropin dodatkowo zwi

ksza

czas prze

ycia wolnego od choroby o

6-12 miesi

cy.

• Działania niepo

żą

dane to przede

wszystkim zmniejszenie pop

płciowego, uderzenia gor

ca i

ginekomastia.

2011-10-15

Hormonoterapia

• Antyestrogeny (Tamoksyfen) s

stosowane w leczeniu adiuwantowym
raka sutka.

• Podobn

skuteczno

ść

wykazuj

inhibitory aromatazy - kompleksu
enzymatycznego wyst

puj

cego w

tkankach obwodowych.

• Do leków o działaniu odwracalnym

zalicza si

aminoglutetimid, a do leków

o działaniu nieodwracalnym formestan,
eksemestan i testolakton.

Hormonoterapia

• Działania niepo

żą

dane to obok uderze

gor

ca wynikaj

cych z działania

antyandrogenowego zakrzepica

ył

gł

bokich w przypadku tamoksifenu oraz

zapalenie

ył.

• Leczenie to jest szczególnie skuteczne w

przypadku leczenia przerzutowego raka
sutka u kobiet po menopauzie.

• Gestageny wykazuj

działanie hamuj

ce na

wzrost komórek raka błony

luzowej trzonu

macicy, a tak

e raka piersi, gruczołu

krokowego i nadnerczy.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
choroby alergiczne1 [tryb zgodności]
Farmakologia chorob nowotworowych 3
Choroby AR2008 ppt 1 [Tylko do odczytu] [tryb zgodności]
CHEMIOTERAPIA SZCZEGÓLOWA CHORÓB NOWOTWOROWYCH, weterynaria 3 rok WROC, semestr 5, Farmakologia 1
Choroby AR2008 ppt [Tylko do odczytu] [tryb zgodności]
Choroby AR2008 ppt 1 [Tylko do odczytu] [tryb zgodności]
NIEDOKRWIENNA CHOROBA SERCA Wyklad MM [tryb zgodności]
choroby krwi wyklad [tryb zgodności]
W14 SZ W14 Podstawy farmakologiczne chemioterapii chorób nowotworowych (Ela)
NIEDOKRWIENNA CHOROBA SERCA Cw MM [tryb zgodności]
Leczenie bólu i opieka paliatywna w chorobach nowotworowych
Pielgnowanie w chorobach nowotworowych jelita grubego
2012 KU W5 tryb dzienny moodle tryb zgodnosci
(W7a Stale do kszta t na zimno cz I [tryb zgodno ci])

więcej podobnych podstron