Filozofia Umysłu

Wykłady 2006/7

Joanna Szwabe

Mind/body problem

- Mind/body problem jako problem

przyczynowo

ś

ci psychofizycznej

- Mind/body problem jako problem

ś

wiadomo

ś

ci

Mind/body problem jako problem

przyczynowo

ś

ci psychofizycznej

•

Przyczynowo

ść

umysł-ciało

i szerzej: substancja mentalna

substancja

materialna

Jan czuje si

ę

głodny i chce otworzy

ć

lodówk

ę

r

ę

ka

Jana unosi si

ę

w kierunku lodówki

Jan jest przekonany,

ż

e to jego mieszkanie i chce

wej

ść

wkłada klucz do zamka i otwiera drzwi

•

Przyczynowo

ść

ciało-umysł

substancja materialna

substancja mentalna

Kostka masła spada Janowi na stop

ę

czuje ból w

du

ż

ym palcu

Mieszkanie jest zalane

Jan jest zaskoczony

Dualizm

•

Kartezjusz i dualizm substancjalny

•

Sceptycyzm metodologiczny
Kartezjusza

•

Zwi

ą

zek dualizmu z innymi elementami

filozofii Kartezjusza

Dualizm a metoda Kartezjusza

•

Nie nale

ż

y do wiedzy niew

ą

tpliwej,

ż

e jest co

ś

takiego jak materia, a wi

ę

c tak

ż

e,

ż

e nasze ciała s

ą

materialne

•

Nie mo

ż

emy jednak w

ą

tpi

ć

,

ż

e w

ą

tpimy

•

Mo

ż

emy wi

ę

c by

ć

pewni,

ż

e my

ś

limy, a zatem

jeste

ś

my

•

Nasze ciała poddajemy w w

ą

tpliwo

ść

, a nasze

umysły nie

•

Zatem umysł nie jest identyczny z ciałem (te dwa
obiekty nie dziel

ą

wszystkich własno

ś

ci, s

ą

zatem

ró

ż

nego rodzaju, patrz prawo Leibiza)

•

Kontrargumenty dla powy

ż

szej interpretacji

Relacja umysł-ciało: Problemy

•

Problem dualizmu: je

ś

li umysł jest innym, ni

ż

ciało

rodzajem substancji, to jak mog

ą

zachodzi

ć

mi

ę

dzy

nimi jakiekolwiek interakcje?

•

Przyjmijmy,

ż

e jest tylko jeden rodzaj substancji

•

Problem przyczynowo

ś

ci psychofizycznej pozostaje,

poniewa

ż

:

–

Nale

ż

y wyja

ś

ni

ć

w jaki sposób owo

przyczynowanie zachodzi

–

Nale

ż

y wyja

ś

ni

ć

, jak takie szczególne własno

ś

ci

umysłu jak

ś

wiadomo

ść

i intencjonalno

ść

mo

ż

na

ostatecznie sprowadzi

ć

do stanów fizycznych

ciała.

Problem przyczynowo

ś

ci

mentalnej współcze

ś

nie

•

Kwestia przyczynowo

ś

ci mentalnej

popularna w w

ą

tku naturalistycznym filozofii

umysłu

•

Podmiot jest powi

ą

zany relacjami

przyczynowo-skutkowymi z obiektami w
jego otoczeniu

•

Jakie skutki wywiera to powi

ą

zanie na:

1) Procesy poznawcze podmiotu
2) Działanie podmiotu

•

Poszukuje si

ę

wyja

ś

nie

ń

stanów

mentalnych w j

ę

zyku fizykalnym

Problem przyczynowo

ś

ci

mentalnej: stanowiska

•

interakcjonizm

•

paralelizm

•

epifenomenalizm

•

eliminatywizm

Interakcjonizm

•

Stany mentalne

stany fizyczne

•

Stany fizyczne

stany mentalne

•

Pogl

ą

d typowy dla dualizmu

Paralelizm

•

Sfery mentalna i fizyczna s

ą

niezale

ż

ne

– nie ma zwi

ą

zków przyczynowych

mi

ę

dzy stanami mentalnymi a

fizycznymi

•

Stany mentalne

stany mentalne

•

Stany fizyczne

stany fizyczne

•

Pogl

ą

d typowy dla dualizmu

Epifenomenalizm*

•

Stany fizyczne

stany mentalne

•

Stany mentalne nie maj

ą

własno

ś

ci

przyczynowych

•

Stany mentalne mog

ą

by

ć

tylko

skutkami, nigdy przyczynami

*

termin epifenomenalizm został ukuty przez Jamesa Warda,

wcze

ś

niej William James u

ż

ywał okre

ś

lenia epifenomen w

stosunku do zjawisk pozbawionych mocy sprawczej

Eliminatywizm

•

Przyczynowo

ść

ma charakter wył

ą

cznie

fizyczny

•

Poj

ę

cie stanów mentalnych nale

ż

y

usun

ąć

z naukowego opisu umysłu

•

Podej

ś

cie to jest z gruntu

materialistyczne

Wieloraka realizowalno

ść

własno

ś

ci mentalnych

•

O ile dualizm substancjalny nie jest obecnie popularny,
nadal poci

ą

gaj

ą

ca wydaje si

ę

idea,

ż

e stany mentalne i

fizyczne s

ą

pod istotnymi wzgl

ę

dami ró

ż

ne

•

O ile własno

ś

ci mentalne mog

ą

by

ć

własno

ś

ciami

układów fizycznych, o tyle s

ą

to własno

ś

ci ‘wy

ż

szego

rz

ę

du’ ró

ż

nymi od własno

ś

ci ‘ni

ż

szego rz

ę

du’

•

Podej

ś

cie typowe dla funkcjonalistycznych uj

ęć

umysłu

•

Wieloraka realizowalno

ść

stanów mentalnych np. ból.

Je

ś

li ból jest okre

ś

lony funkcjonalnie, nie mo

ż

na

przypisa

ć

jednej własno

ś

ci fizycznej przyporz

ą

dkowanej

bólowi. Ból byłby tutaj własno

ś

ci

ą

drugiego rz

ę

du

realizowan

ą

przez np. proces fizyczny (pierwszego

rz

ę

du)

Któr

ę

dy do funkcjonalizmu?

•

Próby omini

ę

cia 1) dualizmu Kartezjusza

2) pierwszosobowego charakteru bada

ń

umysłu drog

ą

introspekcji

•

Behawioryzm: zachowania i dyspozycje do
zachowa

ń

Co to znaczy,

ż

e Jana boli stopa?

By

ć

w stanie mentalnym bólu to przejawia

ć

zachowanie bólowe lub mie

ć

dyspozycj

ę

do

takiego zachowania

•

kontrargumenty

Któr

ę

dy do funkcjonalizmu?

•

Kontrargumenty dla behawioryzmu



Pewne stany mentalne nie daj

ą

si

ę

opisa

ć

jako

dyspozycje do zachowa

ń



Dwa osobniki mog

ą

nie ró

ż

ni

ć

si

ę

pod wzgl

ę

dem

zachowania, a wydaje si

ę

,

ż

e mog

ą

mie

ć

odmienne stany mentalne (por. odwrócone
spektrum)



Osobnik mo

ż

e przejawia

ć

prawidłowe zachowanie

podporz

ą

dkowane relacji bodziec-reakcja, a nie

posiada

ć

w ogóle stanów mentalnych

Któr

ę

dy do funkcjonalizmu?

•

Kontrargumenty dla behawioryzmu

•

Teoria identyczno

ś

ci (Smart i Place)

•

Przynajmniej niektóre stany mentalne s

ą

wewn

ę

trzne i epizodyczne, nie s

ą

uto

ż

samiane z dyspozycjami do zachowa

ń

(kontra behawioryzm)

•

Jednak s

ą

ostatecznie neurofizjologiczne

(kontra dualizm) – s

ą

identyczne z

okre

ś

lonymi stanami mózgu, np.

Co to znaczy by

ć

w stanie mentalnym bólu?

To znaczy,

ż

e nast

ę

puje odpowiednia

aktywacja neuronów

Któr

ę

dy do funkcjonalizmu?

•

Teoria identyczno

ś

ci

Putnam i Fodor zwrócili uwag

ę

na pewn

ą

implikacj

ę

teorii identyczno

ś

ci typów stanów

mentalnych: typ stanu mentalnego jak np. ból
ma zawsze i wsz

ę

dzie przywi

ą

zan

ą

o niego

t

ę

sam

ą

charakterystyk

ę

neurofizjologiczn

ą

Kontrargument: dlaczego z góry zakłada

ć

,

ż

e

nie mo

ż

e by

ć

bólem stan spełniaj

ą

cy te sam

ą

funkcj

ę

, a jednak o innym podło

ż

u

neurobiologicznym, czy te

ż

niebiologicznym

w ogóle?

Funkcjonalizm a

przyczynowo

ść

mentalna

•

Stany mentalne przyczynowo po

ś

rednicz

ą

pomi

ę

dzy odbieranymi przez podmiot,

poprzez zmysły, danymi wej

ś

ciowymi i jego

zachowaniem

•

Tym, co odró

ż

nia jeden typ stanu mentalnego

od drugiego, np. ból od przekonania, jest
funkcja jak

ą

pełni w relacji do np. zachowa

ń

podmiotu lub innych stanów mentalnych tego
podmiotu.

Funkcjonalizm

•

Funkcjonalizm maszynowy

•

Teleofunkcjonalizm

Funkcjonalizm maszynowy

Putnama

•

Stany mentalne, podobnie jak programy
komputerowe mog

ą

by

ć

wielorako

realizowane

•

Ten sam typ stanu mentalnego mo

ż

e

by

ć

realizowany przez ró

ż

norakie stany

fizjologiczne u ró

ż

nych gatunków

•

Istotna jest funkcja jak

ą

pełni

ą

, nie

medium

Funkcjonalizm maszynowy

By

ć

w stanie mentalnym M oznacza

znajdowa

ć

si

ę

w stanie fizjologicznym

(lub innym), pełni

ą

cym rol

ę

R w

odpowiednim programie, który
po

ś

redniczy mi

ę

dzy stanami

wej

ś

ciowymi podmiotu a jego stanami

wyj

ś

ciowymi.

Funkcjonalizm maszynowy

Putnama

Umysł mo

ż

na opisa

ć

na ka

ż

dym z trzech

poziomów:

1) Biologicznym

2) Obliczeniowym

3) Mentalnym (w kategoriach psychologii

potocznej)

Trzy poziomy opisu umysłu:

biologiczny, obliczeniowy, mentalistyczny

•

W tym sensie ‘mentalne’ jest ró

ż

ne od ‘fizycznego’,

s

ą

to ró

ż

ne perspektywy opisu, cho

ć

ostatecznie nie

ma substancji innej ni

ż

fizyczna.

•

Jednak własno

ść

‘bycia bólem’ nie jest tutaj

charakteryzowana jako ‘bycie tak

ą

-a-tak

ą

aktywno

ś

ci

ą

neuronaln

ą

, a jest opisana w

kategoriach funkcji, jak

ą

pełni.

•

Funkcjonalizm maszynowy nie przes

ą

dza o

biologicznym podło

ż

u umysłu – uj

ę

cie to opisuje

równie dobrze dowolne umysły, o ile s

ą

realizowane

przez odpowiedni program

Funkcjonalizm maszynowy a

teleofunkcjonalizm

•

Poj

ę

cie funkcji w funkcjonalizmie

maszynowym i w teleofunkcjonalizmie

•

Wyja

ś

nienie intencjonalno

ś

ci poprzez

odwołanie do funkcji wymaga zaanga

ż

owania

teleologicznego uj

ę

cia tej

ż

e, poj

ę

cie funkcji w

uj

ę

ciu funkcjonalizmu maszynowego nie

wystarcza do rozwi

ą

zania kwestii

intencjonalno

ś

ci