Filozofia umysłu

Co filozof może powiedzieć o umyśle, czego nie wiadomo z nauk szczegółowych: z psychologii, neurobiologii czy fizyki? Czy zagadkę świadomości, inteligencji, jakości można rozwiązać nie ruszając się z przysłowiowego fotela, niezależnie od wszelkich danych empirycznych? W trakcie wykładu przedstawione zostaną ogólne koncepcje umysłu: umysł jako zachowanie (behawioryzm: Hempel, Ryle), umysł jako stany mózgowe (teorie identyczności stanów centralnych: Place, Smart, Lewis, Armstrong), stany mentalne to stany pełniące określone funkcje w ramach umysłu (funkcjonalizm: Putnam, Fodor), podejście interpretacyjne (Davidson, Dennett), eliminatywizm (Churchland, Stich). Będziemy się zastanawiać nad problematyką świadomości (Chalmers, Searle), subiektywności i samowiedzy (Nagel, Burge), innych umysłów, źródeł treści mentalnych a także relacji między umysłem a ciałem, przyczynowości mentalnej oraz qualiów (jakości wrażeń zmysłowych). Przestawione zostaną dwa podstawowe modele umożliwiające wyjaśnianie myśli i zachowań innych: teoria teorii oraz symulacja. Ostatecznie zastanowimy się, czy filozofia umysłu nie jest przedsięwzięciem "beznadziejnym", tj. czy ludzie, posługując się umysłem są w stanie - nawet w zasadzie - wyjaśnić tajemnicę umysłu.

Teksty źródłowe

• Descartes R.: Medytacje o pierwszej filozofii

• Ryle G.: Czym jest umysł?, Warszawa: PWN, 1970, s. 41-86.

• Smart J.J.C.: Doznania a procesy mózgowe, [w:] Chwedeńczuk 1995, s. 247-262.

• Quine W.v.O.: Stany umysłu, [w:] Chwedeńczuk 1995, s. 263-267.

• Putnam H., Umysł a ciało, [w:] Chwedeńczuk 1995, s. 185-214.

• Fodor J., Czym nie są stany psychiczne?, [w:] Chwedeńczuk 1995, s. 59-82.

• Churchland P., Problem umysłu i ciała, [w:] Chwedeńczuk 1995, s. 47-58.

• Putnam H., Psychological Predicates, [w:] Heil 2004, s. 158-167.

• Nagel Th., Jak to jest być nietoperzem?, [w:] T.Nagel, Pytania ostateczne, s. 203-219.

• Nagel Th., Umysł i ciało, [w:] Chwedeńczuk 1995, s. 153-185.

• Ayer A., O poznaniu innych umysłów, [w:] Chwedeńczuk 1995, s. 85-102.

• Davidson D., Zdarzenia mentalne, [w:] Davidson 1992, s. 163-193.

• Davidson D., Zwierzęta racjonalne, [w:] Davidson 1992, s. 194-250.

• Dennett D., Jakie istnieją rodzaje umysłów, [w:] Dennett 1997, s. 11-70.

• Dennett D., Historia intencjonalności, [w:] Dennett 1997, s. 99-138.

• Kim J., Umysł w świecie fizycznym, Warszawa: IFiS PAN, 2002, s. 9-52.

• Putnam H., Mózgi w naczyniu, [w:] Putnam 1998, s. 295-324.

• Searle J., Umysł na nowo odkryty, Warszawa: PIW, 1999, s. 15-48.

• Harman G., The intrinsic quality of experience, [w:] Heil 2004, s. 641-656.

• Searle J., Umysły, mózgi i programy, [w:] Chwedeńczuk 1995, s. 301-324.

• Dennett D., Słodkie sny, rzdz.5: Co wie Robomaria?, Warszawa: Prószyński i s-ka, 2006, s. 145-174.

• Russell B., własności zjawisk mentalnych, [w:] Chwedeńczuk 1995, s. 113-118.

• Burge T., Filozofia umysłu i języka (1950 - 1990), [w:] Bronk 1995, s. 93-139.

Antologie i źródła powyższych tekstów:

Bronk A. (red.), Filozofować dziś. Z badań nad filozofią najnowszą, Lublin: TN KUL, 1995.

Chwedeńczuk B. (red.), Filozofia umysłu, Warszawa: Fundacja Aletheia - Wyd. Spacja, 1995.

Davidson D., Eseje o prawdzie, języku i umyśle, BWF, Warszawa: WN PWN, 1992.

Dennett D., Natura umysłów, Warszawa: Wydawnictwo CIS, 1997.

Fetzer J. (red.), Aspects of Artificial Intelligence, Dordrecht: Kluwer Acad. Publ. 1988. \

Heil J. (red.), Philosophy of Mind. A Guide and Anthology, New York: Oxford Univ. Press, 2004.

Putnam H., Wiele twarzy realizmu i inne eseje, BWF, Warszawa: WN PWN, 1998

WYKŁAD 1

Wszechobecna filozofia umysłu

- istota umysłu i relacja do świata pozaumysłowego

- umysł punktem wyjścia dla teorii poznania

- etyk potrzebuje pojęcia podmiotowości

- metafizyk musi znaleźć miejsce w świecie dla umysłu

Czy filozofia umysłu jest w stanie powiedzieć coś więcej, niż nauki szczegółowe?

Miejsce dla filozofii (umysłu)

- problem świadomości i inteligencji

- utożsamianie powyższych ze stanami, procesami i strukturami mózgowymi

- badania nad umysłem przejmuje neurobiologia, a gdzie miejsce dla filozofii umysłu?

- pierwszy krok - filozoficzny: zaczynamy od koncepcji umysłu

- Czy umysły są rzeczami? - błąd kategorialny (Ryle, 1949) i kolejny krok filozoficzny

Umysł a mózg

- jakie doświadczenia budzi obraz Moneta? [Claude Monet, Impresja, wschód słońca (1873) Musee Marmottan, Paryż]

- jakie są ich jakości? (Th. Nagel)

- Czy te doświadczenia dadzą się odnaleźć w mózgu?

Zasada Leibniza: jeśli A i B są identyczne, każda własność A musi być własnością B i odwrotnie

- identyczność a korelacja

Filozofia i nauka

- filozofów interesują pojęcia, jakimi posługujemy się w nauce

- nie podział ról, ale współfunkcjonowanie

- Historia ciepła, flogistonu i ujemnej masy: od podejścia substancjalnego do dynamicznego (Lavoisier)

- Chalmers: zmiana w pojęciach wraz z osiągnięciami nauk empirycznych pozwoli rozwiązać “ciężki problem” świadomości i zasypać “lukę eksplanacyjną” (J. Levine)

- Alternatywa: nie jesteśmy w stanie zrozumieć umysłu i jego relacji do świata

Filozofia umysłu a nauki

I. psychologia - nauka o procesach poznawczych (spór o przedmiot, metodę i język)

od psychologii eksperymentalnej (Wundt), przez psychologię filozoficzną (Meinong, Brentano), behawiorystyczną, ewolucyjną (Millikan, Pinker) po kognitywną Wygotski, Łurija, Neisser) i neuropsychologię (Broca, Wernicke, Sperry)

II. lingwistyka (poznawcza)

Chomsky (język jako “zwierciadło umysłu”), natywizm (o podbudowie ewolucyjnej), mentalizm (vs. materializm i empiryzm), hipoteza języka myśli Fodora

III. neuronauka

wpływ neuronów na przepływ informacji (Hebb), powiązanie obszarów mózgu z czynnościami poznawczymi, neuronalne podstawy świadomości (Popper, Eccles, Gazzaniga, Damasio), sieci neuronowe (Churchland, Churchland)

IV. sztuczna inteligencja

maszyna Turinga i obliczalność (Church), architektury poznawcze (Anderson), modelowanie zdolności poznawczych

Odrobina historii

- Platon rozważania dot. duszy w Fedonie:

- dusza to doskonale prosty element wchodzący w związek z ciałem w trakcie życia jednostki

- dusza przyrównana do dostrojenia liry

rozróżnienie substancja - własności; problem uniwersaliów

- Arystoteles

posiadanie umysłu to kwestia odpowiedniej organizacji ciała odczytywany jako funkcjonalista czy wręcz materialista

Odrobina historii

- Locke

prawdziwą materialną substancję stanowią cząsteczki elementarne (korpuskuły); obiekty świata to modi , sposoby zorganizowania substancji

dualizm własności: odmienna od Descartesa definicja

mentalności i materialności

myślenie i rozciągłość nie muszą się wykluczać

- Hume

odrzuca substancje traktując obiekty jako wiązki własności

Problem umysł - ciało

Dualizm:

→ substancjalny

→ własności - interakcjonizm - paralelizm (Popper, Eccles) - epifenomenalizm

mentalizm: dualizm + przekonanie o “pierwotności poznawczej” umysłu

→idealizm typu Berkeleya

→monizm neutralny (Mach, James, Russell)

Problem zamknięcia przyczynowego świata fizycznego

Fizykalizm (Keith Campbell: relatywność materializmu):

- f. peryferyjny (behawioryzm)

- f. centralny (teoria identyczności stanów centralnych)

Stanowisko panpsychistyczne: wszelkie obiekty mają swoją stronę (aspekt, własności) mentalną

WYKŁAD 2 Umysł a zachowania. Behawioryzm w filozofii umysłu.

O stanach mentalnych

Behawioryzm to stanowisko traktujące umysł nie w kategoriach wewnętrznych mechanizmów odpowiadających za nasze zachowanie, ale jako coś w istotnym zakresie

ustanowione przez to zachowanie.

Zachowanie można rozumieć dwojako:

- zachowanie fizyczne

- zachowanie podmiotowe [agential behaviour]

Wąskie i szerokie rozumienie zachowań; konsekwencje dla stanowisk filozoficznych

Źródła behawioryzmu...

1913 Watson:

- psychologia nauką obiektywną

- cel: przewidywanie zachowania i sterowanie nim

- świadomość nie ma znaczenia w wyjaśnianiu

- ludzie i inne istoty żywe stanowią ciągłość

- mechanizmy odpowiedzialne za zachowanie dają się rozłożyć na mechanizmy prostsze (ostatecznie do S-R)

Świadomość w najlepszym przypadku jest epifenomenem

Wątpliwości behawiorystów

- CUN i mózg nie mają szczególnej roli w wyjaśnianiu zachowań

- opis bodźców i reakcji: język mentalistyczny czy fizykalny?

- stosunek do tego, co mentalne:

- eliminatywizm,

- nawet jeśli dopuścimy stany mentalne, są one nieistotne

- przekładalność terminów mentalnych na fizykalne

Behawioryzm filozoficzny

zainteresowany:

- znaczeniami terminów psychologicznych

- problemem przypisywania stanów mentalnych

Jan myśli o Krakowie

Co się dokładnie dzieje z Janem, że prawdą jest, że myśli o Krakowie?

Behawioryzm eliminatywny...

...odrzuca w odniesieniu tego, co mentalne całą zdroworozsądkową ontologię psychologiczną: przekonania, stany świadome, wrażenia itd...

- zarzuty kieruje pod adresem psychologii potocznej [folk psychology]

- postuluje teorie psychologiczne posługujące się słownikiem odwołującym się do terminów fizycznych

- W.v.O. Quine:

- przekładalność na język logiki

- teza o niezdeterminowaniu przekładu

Behawioryzm logiczny (analityczny)

Wszystkie znaczące stwierdzenia psychologiczne, tj. stwierdzenia w zasadzie weryfikowalne są przekładalne na stwierdzenia nie zawierające pojęć psychologicznych, a jedynie pojęcia fizyki. [C.G. Hempel]

Inspiracje:

- weryfikacjonistyczna koncepcja znaczenia

- zachowanie podstawą przypisywania stanów mentalnych

Jaka jest treść twierdzeń psychologicznych?

Uprzywilejowany dostęp

- Niematerialność a obserwowalność

- Problem “wewnętrznego poczucia”:

(A do B):Boli Cię

(B):Boli mnie!

Putnam: logiczny behawioryzm stawia sobie za cel zastąpienie zdarzeń mentalnych logicznymi konstrukcjami ze zdarzeń behawioralnych:

- zdarzenia mózgowe nie mają nic wspólnego ze znaczeniami wypowiadanych wyrażeń

- potoczne wypowiedzi dot. bólu (myśli) nie mają nic wspólnego z substancją myślącą

Logiczny behawioryzm wg Putnama

Tezy:

- pomiędzy stwierdzeniami-o-umyśle a stwierdzeniami-o-zachowaniu zachodzą pewnego rodzaju implikacje

- implikacje te nie muszą dostarczać faktycznego przekładu

Pojęcia-wiązki [cluster concepts] - ich stosowanie jest uwarunkowane wiązką kryteriów (ból, polio)

Eksperyment myślowy: wspólnota super-spartan

Stany mentalne (np. ból) są odpowiedzialne za pewnego rodzaju zachowanie, ale tylko w pewnym kontekście

Czym są dyspozycje?

dyspozycje można uznawać za stany

tłukliwość wazonu to jego stan

1. myśli są dyspozycjami

2. dyspozycje są stanami

3. zatem: myśli są stanami

Problem logiczny związany z definiowaniem dyspozycji

M(x) ↔ [D(x) → N(x)]

Behawioryzm Ryle'a

- odrzuca ideę złożonych mentalnych procesów tkwiących u podstaw zachowania

Zamiast szukać różnicy między inteligencją a jej brakiem w jakiejś substancji myślącej, należy zadać pytanie, jakie kryteria odróżniają zachowanie inteligentne od nie inteligentnego

- na umysł składają się wzorce zachowań, a zatem może on być redukcyjnie identyfikowany z zachowaniami, ale: zachowanie u Ryle'a zawsze ma charakter intencjonalny

Behawioryzm współczesny

P. Geach: atomistyczne podejście behawiorystyczne to ślepa uliczka

Źródła behawioryzmu współczesnego:

- analityczny funkcjonalizm Armstronga i Lewisa

- sprzeciw wobec idei, iż umysł potrzebuje wewnętrznej kauzalnej organizacji, by można go było uznać za podmiot przekonań

- atak Wittgensteina na możliwość prywatnego “wewnętrznego języka”

Behawioryzm współczesny. Tezy

I. zachowanie-jako-element-konieczny: z konieczności: nic, co nie wykazuje dyspozycji do fizycznego zachowania okr. rodzaju i złożoności nie ma również życia mentalnego

II. zachowanie-jako-element-wystarczający: z konieczności: wszystko, co wykazuje dyspozycje do fizycznych zachowań o odp. złożoności, ma życie mentalne.

III.behawioryzm superweniujący: fakty psychologiczne superweniują na dyspozycjach do zachowań fizycznych; z konieczności: jeśli x i y różnią się w odniesieniu do typów stanów mentalnych, różnią się również w odniesieniu do typów dyspozycji behawioralnych.

To, co najważniejsze:

- umysł ustanowiony przez zachowanie (lub dyspozycje)

- zachowanie fizyczne i podmiotowe

- behawioryzm w psychologii

- stanowiska b. wobec tego, co mentalne

- behawioryzm eliminatywny

- behawioryzm logiczny

- weryfikacjonistyczna konc. znaczenia

- przekładalność tw. psychologicznych na fizykalne

- psychologia potoczna

- uprzywilejowany dostęp

- dyspozycje

- Putnama krytyka behawioryzmu

- tezy behawioryzmu współczesnego

- argumenty przeciwko tezom b.wsp.

WYKŁAD 3 Teoria identyczności stanów centralnych. Ku funkcjonalizmowi.

Od behawioryzmu do TISC

- odejście od weryfikacjonizmu w filozofii

- krytyka Chomsky'ego

- przekonanie, iż stany umysłu są stanami wewnętrznymi

- stany wewnętrzne są przyczynowo odpowiedzialne za zachowania

Fizykalizm: stany umysłu są stanami wewnętrznymi. Stanami mózgu.

- stany umysłu znamy bezpośrednio, stany mózgu pośrednio

- jakości związane z bólem nie są jakościami związanymi z pobudzeniem włókien określonego rodzaju

Teoria Identyczności - tezy

Feigl (1950), Place (1956), Smart (1959)

T1. Prywatne doświadczenia czy doznania są zupełnie redukowalne do pewnych, nie określonych jeszcze zdarzeń lub procesów mózgowych (teza identyczności)

T2. T1 jest sądem przypadkowym [contingent], tj. nie jest logicznie konieczną prawdą.

T3. Prawdziwość T1 jest, przynajmniej częściowo, kwestią dociekań empirycznych.

T4. T1 znajduje zastosowanie tylko do określonych aspektów życia mentalnego.

Teoria Identyczności - Place

T. Place (Is Consciousness a Brain Process?):

procesy mentalne można identyfikować z procesami mózgowymi; świadomość jest w całości złożona z procesów mózgowych.

to hipoteza empiryczna dot. korelacji między stanami umysłowymi a stanami mózgowymi

A jest skorelowane z B, tzn:

- A jest przyczyną B (lub vice versa)

- A i B maja wspólną przyczynę, C

- A to nic innego, jak B

Problem identyczności

Identyczność rozumiana jest tutaj jako „ścisła identyczność” - relacja w jakiej dowolny obiekt pozostaje sam do siebie i do niczego innego

Dwa obiekty są identyczne, gdy każda własność A jest jednocześnie własnością B (i odwrotnie)

Jednocześnie dla Place'a i Smarta ścisła identyczność ma charakter przypadkowy [contingent] , tzn:

- błąd Kartezjusza ma charakter faktualny

- teoretycy „identycznościowi” mają podstawy empiryczne by przypuszczać inaczej

Identyczność. cd

S. Kripke (Identyczność i konieczność):

- Jak rozumieć, że jakiś obiekt może, ale nie musi być identycznym z sobą samym?

ciepło = ruch cząsteczek

należy traktować jak prawdę konieczną.

ból = stan pobudzenia włókien C

nie jest to prawda konieczna: to, co mentalne nie może z konieczności być fizyczne

Pomyłka fenomenologiczna

Jak żywe doświadczenie zmysłowe (smaki, zapachy itp.) mogą być identyczne z czymś gąbczastym i szarym, tj. z mózgiem?

trudności z podejściem 1-szoosobowym: jak TISC może wyjaśnić jakości mentalne (fenomenalne)

pomyłka fenomenologiczna [phenomenological fallacy]:

- opiera się na przekonaniu, że opisując świadome doświadczenie opisujemy własności doświadczenia

- jak jednak wyjaśnić ból? postawy propozycjonalne?

Od typu do egzemplarza

- typiczna TISC: mentalne własności czy typy są identyczne z materialnymi własnościami czy typami, ale:

- myślenie o Krakowie; żądza władzy

- egzemplaryczna TISC: każdy egzemplarz mentalny (poszczególny stan mentalny) jest identyczny z pewnym egzemplarzem fizycznym (z konkretnym stanem mózgowym)

- odpowiedniość jedno-wieloznaczna

- wieloraka realizowalność

Krok ku funkcjonalizmowi

D. Lewis (An Argument for the Identity Theory): przyczynowa koncepcja stanów umysłu

- behawioryzm: umysł to zachowanie (lub dyspozycja)

- TISC: umysł to stany wewnętrzne przejawiające się zmianami zachowania

Z1 (Lewis): stany mentalne różnicują nie tylko zachowania, ale również to, co je powoduje

Profile kauzalne: przyczyny stanów wewnętrznych + dyspozycje do zachowań

Teoria identyczności Lewisa

Predykat „boli” ma zastosowanie do istot na mocy tego, że posiadają one którąś własność z (otwartej) rodziny własności fizycznych.

Rodzina ta zawiera wszystkie własności mające odpowiedni profil kauzalny.

Własność doświadczeń: efektywność (co wyklucza epifenomenalizm, paralelizm i behawioryzm), nie jest

to teza materialistyczna; zatem:

- dopuszcza realność doświadczeń

- przyczynami i skutkami doświadczeń mogą być inne doświadczenia

- umożliwia to wzajemną interdefiniowalność doświadczeń (doświadczenia bez manifestacji)

- definiujemy doświadczenie nie przez wszystkie, ale typowe przyczyny i skutki

Z2: wyjaśniająca adekwatność fizyki (Z2 nie wyklucza zjawisk nie-fizycznych)

Konkluzje

Wniosek z Z1 i Z2: żadne doświadczenia nie mogą być zjawiskami nie-fizycznymi

- Umysły to jednostki teoretyczne:

-wyjaśnianie zachowań przez przypisanie stanów mentalnych, tzn:

- przypisywanie własności opiera się nie tylko na prostej obserwacji, ale na zastosowaniu określonej teorii

- Ale: podejście 1-szo i 3-cioosobowe

Bibliografia:

- Armstrong D.M., A Materialist Theory of the Mind , London: Routlege and Kegan, 1968.

- Feigl H., The „Mental” and the „Physical”, The Essay and a Postscript , Minneapolis: Univ. of Minnesota Press, 1967.

- Lewis D., An Argument for the Identity Theory, “Journal of Philosophy” 63, 1966.

- Place U.T., Is Consciousness a Brain Process?, „British Journal of Psychology”, 47, 1956, s. 44-50.

- Smart J.J.C., The Identity Theory of Mind, [w:] http://plato.stanford.edu/entries/mind-identity/ , 2002.

WYKŁAD 4-5 Funkcjonalizm

Funkcjonalizm: Źródła

- przekonanie o “naturalizacji” umysłu

- paralelizm procesów symbolicznych i ludzkiego poznania

- idea charakteryzowania umysłu niezależnie od konstytucji fizycznej (Lewis, Armstrong)

- arystotelesowska tradycja: umysł jako sposób organizacji

Wieloraka realizowalność

H. Putnam: Psychological Predicates (The Nature of Mental States

)

Block (1980): własność mentalna przysługuje istocie na mocy tego, że ma inną własność, realizatora.

- TISF: odróżnienie własności mentalnej od realizującej własności fizycznej. Własności mentalne to role, nie zaś realizator; Własności wyższego poziomu, którą można posiadać na mocy posiadania którejś z (otwartej?) rodziny własności niższego rzędu

- Lewis (stanowisko funkcjonalnej charakterystyki, functional specifier view) identyfikuje własności mentalne z tym, co odgrywa określone role.

pobudzenie włókien C:

- TISF) realizator bólu;

- (SFC) sam ból

Świat ma strukturę hierarchiczną własności wyższego poziomu realizowane są przez własności niższego poziomu

…→ cząstki elementarne/pola → komórki → organizmy → gatunki …

…→ stany neuronalne → stany obliczeniowe → stany mentalne → ...

Funkcjonalizm: przyczynowanie

Jęczysz ponieważ Cię boli

Jaki to mechanizm przyczynowy? Czy jęczenie wywołane jest bólem (własnością wyższego poziomu), czy pobudzeniem włókien C (realizatorem)?

- skutki fizyczne mają całkowicie fizyczne przyczyny; własności mentalne to epifenomeny

- niektóre skutki fizyczne wymagają mentalnych przyczyn: własności wyższego poziomu wpływają na własności poziomu niższego

- niektóre skutki wydają się nadmiernie zdeterminowane: wywołane przez odmienne przyczyny, z których każda samodzielnie wystarczałaby do wywołania skutku

Funkcjonalizm: definicja

Stany mentalne pośredniczą pomiędzy wejściem sensorycznym a wyjściem behawioralnym

- Stany mentalne są konstytuowane przez relacje kauzalne, w jakich pozostają:

- do wejścia sensorycznego

- do wyjścia behawioralnego

- do siebie nawzajem

Funkcjonalizm Putnama

Umysł daje się opisywać na trzech poziomach:

- neurofizjologicznym - opis biologiczny

- funkcjonalnym - opis w kategoriach maszyna-realizowany program

- mentalnym - w kategoriach typowych dla psychologii potocznej (przekonania, potrzeby etc.)

Putnam, Minds and Machines 1960

Psychofunkcjonalizm

Block: dwa podstawowe typy funkcjonalizmu

- psychofunkcjonalizm

- funkcjonalizm pojęciowy

Problem pojęcia funkcja (Sober: putting the function back into Functionalism)

Czy funkcjonalizm może pozbyć się teleologii?

Psychofunkcjonalizm i teleologia

(1) psychologiczne wyjaśnienia w duchu Pozytywizmu;

- ale: Fodor, Dennett, Cummins - zachowanie wyjaśniane poprzez uznanie podmiotów poznających za systemy zbudowane z wzajemnie powiązanych podsystemów (homunculus)

Psychofunkcjonalizm

(2) relacja pomiędzy indywidualnym organizmem a programem jaki ma realizować: 1:1 pomiędzy

repertuarem bodźców fizycznych - wejściem

stanami strukturalnymi - stanem (obliczeniowym)

zachowaniem - wyjściem

podejście zbyt liberalne; dorzucano warunek teleologiczny: stan musi pełnić rolę dla organizmu

(3) relatywność podziału funkcjonalne/strukturalne, osprzęt/oprogramowanie prowadziły do pewnych kontrowersji związanych z koneksjonizmem i modelowaniem neuronowym

(4) Millikan, van Gulick, Fodor, Dretske: teleologia musi się pojawić przy wyjaśnianiu intencjonalności stanów mentalnych

Intencjonalność

Brentano: Jak jednostka (lub stan) czysto fizyczna(y) może mieć własność nakierowania na nieistniejące stany rzeczy lub obiekty?

F: wewnętrzne stany mentalne i zdarzenia je realizujące reprezentują aktualne lub możliwe stany rzeczy. To, co reprezentują jest zdeterminowane (częściowo) ich funkcjonalną rolą

Intencjonalność i reprezentacja

Dwa problemy z ujęciem funkcjonalnym reprezentacji:

- jak dokładnie determinowana jest zawartość reprezentacyjna? (psychosemantyka Fodora)

- zwyczajne postawy propozycjonalne nie superweniują na stanach syst. nerwowych - są niedostatecznie zdeterminowane nawet przez całościowy stan czyjegoś mózgu (Putnam, Bliźniacza Ziemia)

Internalizm/Eksternalizm

na postawy propozycjonalne wpływ mają otoczenia (środowiska) historyczne i przestrzenne, zatem:

- wąskich własnościach (treściach)

- szerokich własnościach (treściach) - taki charakter ma zawartość reprezentacjonalna

Odpowiedzi funkcjonalizmu:

- rozumieć role funkcjonalne szeroko

- porzucić funkcjonalizm jako wyjaśnienie treści (pozostawiając jako wyjaśnienie typów postaw p.)

Qualia

Quale stanu mentalnego, to poczucie tego stanu, jego fenomenalna charakterystyka

Czy funkcjonalizm jest w stanie wyjaśnić Jak to jest widzieć czerwień?

- Block: istnieją struktury realizujące program, nie wykazujące jakościowej charakterystyki tego, co mentalne

- Gunderson, Nagel: asymetria 1-szo i 3-cio-osobowego punktu widzenia (zwłaszcza subiektywności pktu widzenia)

- Levine: dlaczego doznanie jest odczuwane w taki właśnie a nie inny sposób? - dlaczego określony stan funkcjonalny ustanawia (wytwarza) takie właśnie doznanie?

Funkcjonalizm pojęciowy

Źródła:

- Putnam, Fodor: stany umysłu w perspektywie obliczeniowej teorii umysłu

- Lewis, Armstrong: funkcjonalna analiza pojęć mentalnych

- Wittgenstein: idea znaczenia jako użycia

Być gaźnikiem (artefakt) to spełniać swoją funkcję (mieszać paliwo z powietrzem)

Nerka (rodz. naturalny) definiowana w kategoriach filtrowania krwi i utrzymywania równowagi chemicznej

Model automatu rozpoznającego parzystość:

wejście, stany wewn, wyjście; dwie funkcje:

- wejście + stan -> wyjście;

- wejście + stan -> stan

Czym jest stan S₁?

Jego natura jest relacyjna. W pełni charakteryzuje go 8 zdań warunkowych zakodowanych w automacie.

Uwagi:

(1) natura stanów mentalnych odpowiada naturze stanów automatu

(2) z racji (1) metoda definiowania stanów automatu będzie również spełniać rolę przy definiowaniu stanów mentalnych

(3) S₁ jest stanem 2-go rzędu - składają się na niego inne własności pozostające w odp. relacjach do siebie nawzajem będące realizacjami stanów funkcjonalnych

(4) stan funkcjonalny może być realizowany wielorako

(5) stan fizyczny może realizować wiele stanów funkcjonalnych

(6) z racji (4) fizykalizm może się okazać fałszem

Bycie w stanie bólu = bycie takim x-em, że:

VPVQ[siedzenie na pinezce powoduje P i P powoduje zarówno Q, jak i wypowiedzenie 'auć' i x jest w P]

Ogólnie j:

Jeśli T jest teorią psychologiczną z n terminami mentalnymi, z których 17 to ból, wówczas:

Bycie w stanie bólu = VF₁…F_n [T(F₁...F_n) _^ x jest w F₁₇]

to, co mentalne jest charakteryzowane w kategoriach niementalnych: kwantyfikowanie po realizacjach SM

Funkcjonalizm raz jeszcze

Jeśli T ze zdania Ramseyowskiego powyżej jest:

- psychologiczną teorią empiryczną, funkcjonalizm przyjmuje postać psychofunkcjonalizmu - definicje ustalają znaczenia terminów mentalnych

- psychologią potoczną, mamy do czynienia z funkcjonalizmem pojęciowym, gdzie definicje mają ujmować znaczenia naszych potocznych terminów mentalnych (rozw. behawioryzmu logicznego)

Funkcjonalizm obliczeniowy

H. Putnam: Minds and Machines (1960)

- ludzie i inne organizmy to skończone automaty

- opisy oparte na abstrakcyjnych, “logicznych” stanach

- wielość realizacji stanów logicznych

- logiczne/strukturalne opisy a psychologiczne/fizjologiczne

- dalsze badania rozjaśnią pojęcie “stanu mentalnego”,

zatem:

Funkcjonalizm obliczeniowy

Funkcjonalna organizacja człowieka lub maszyny może być opisywana w kategoriach ciągów stanów mentalnych czy logicznych bez odniesienia do fizycznej realizacji tych stanów

Zalety funkcjonalizmu:

- wspiera związki wyjaśniające między umysłem a ciałem

- zachowuje teorię identyczności egzemplarycznej

- uzgadnialny z materializmem

- wyklucza logiczny behawioryzm, zachowując analizy pojęciowe

- dowartościowuje psychologię potoczną (proto-teoria)

WYKŁAD 6 Podejścia interpretacyjne Dennett, Davidson

Podejście(a) interpretacyjne

...to grupa teorii. Centralne spostrzeżenie:

Stany mentalne (przekonania, pragnienia...) przypisujemy agentom na drodze próby zrozumienia ich zachowania

Status stanów mentalnych:

- realne byty o wpływie kazualnym

- wygodne fikcje o charakterze instrumentalnym

Agent - istota podejmująca racjonalne decyzje, zdolna do planowania i namysłu

Racjonalny agent

Co znaczy działać racjonalnie?

Tylko racjonalny agent może działać irracjonalnie

- działania irracjonalne

- działania nieracjonalne

Czy dziecko może źle grać w szachy?

Czy pszczoły mogą być racjonalnymi agentami?

Stanowisko intencjonalne

Daniel Dennett (Tufts University)

Biorąc pod uwagę sposób zorganizowania wielu systemów, można je opisać jako systemy żywiące przekonania czy pragnienia - zachowujące się intencjonalnie.

System intencjonalny - system zaprojektowany / stworzony tak, by funkcjonował w celu osiągnięcia określonego celu

Stanowisko intencjonalne

Jak wyjaśniać zachowania systemów intencjonalnych?

- system funkcjonuje poprawnie

-stanowisko intencjonalne

- system ulega awariom

-stanowisko projektanckie

-stanowisko fizyczne

zajęcie stanowiska → przypisanie stanów mentalnych; a ich natura? a struktura agenta?

Jakiego rodzaju stanów mentalnych dotyczy stanowisko intencjonalne?

Przekład i znaczenie

Frege, Wittgenstein: słowa zyskują znaczenie dzięki roli jaką pełnią w zdaniu; zdania zyskują znaczenie dzięki roli jaką pełnią w języku

il pleut - pada

- przekład

- zdania języka rodzimego

- co dalej? język myśli (Fodor); sąd, jaki zdanie wyraża

- Quine: użycie w sposób akceptowany przez rodzimych użytkowników

Quine i Davidson

Quine'a interesuje przekład - odwzorowanie zdania na zdanie; przekład ma charakter niezdeterminowany

Davidsona interesuje raczej interpretacja

Wypowiadamy się ze względu na: (1) to, co chcemy przekazać, (2) to, o czym jesteśmy przekonani oraz (3) to, jakie znaczenie nadajemy wypowiedziom

Interpretacja to jednoczesne rozwiązanie tych trzech niewiadomych

Teoria interpretacji Davidsona opiera się na:

Radykalna interpretacja

(1) Tarskiego teoria prawdy:

Zdanie 'S' jest prawdziwe wtt p

S - zdanie języka obcego

p - zdanie języka rodzimego; wyraża warunki prawdziwości lub znaczenie wyrażenia po lewej stronie równoważności

Teoria Tarskiego dostarcza systematycznego, rekursywnego sposobu kojarzenia 'znaczeń' ze zdaniami.

(2) Teoria decyzji

dostarcza wyjaśnień dotyczących preferencji agentów w podejmowaniu działań, mając dane przekonania tych agentów (wyrażone jako prawdopodobienstwo) oraz ich pragnienia

Davidson: przypisuję ci pewne preferencje obserwując twoje wybory oraz konstruuję teorię przypisującą ci przekonania i pragnienia

Ale: dlaczego z koszyka owoców wybierasz właśnie jabłko?

Język i myśl

T1: myśli możemy przypisywać jedynie istotom posługującym się językiem

T2: milczące istoty nie myślą

Zawartość propozycjonalna postaw przekonaniowych obejmuje reprezentację intensjonalną:

Jestem przekonany, że Lewis Caroll jest geniuszem

? Jestem przekonany, że Charles Dodgson jest geniuszem

Język i myśl

Pies Azor podnosi się, gdy słyszy hałas za drzwiami.

Czy można stwierdzić, że:

- Azor myśli, że jego pan jest przy drzwiach?

- Azor myśli, że jego pan będzie znów pojutrze przy tych drzwiach?

- Azor myśli, że jego najlepszy przyjaciel jest przy drzwiach?

- Azor myśli, że Jan jest przy drzwiach?

I dlaczego mielibyśmy preferować którykolwiek z powyższych opisów?

Problemem nie jest brak umiejętności opisu stanów mentalnych Azora.

Nie istnieje tu określony fakt, który moglibyśmy opisać.

Azor rejestruje zdarzenia wokół niego i stosownie do tego dostosowuje swoje zachowanie. To nie wystarcza do postaw propozycjonalnych.

System komunikacyjny zwierząt nie jest językiem

Zatem:

Tylko interpretatorzy mogą być interpretowani

- czy odrzucenie tezy Davidsona oznacza przyjęcie stanowiska Dennetta?

- Davidson: zrozumienie między agentami mediowane jest zastosowaniem złożonej teorii. Co konstytuuje zastosowanie tej teorii?

Teoria “teorii”

Jakie są źródła codziennej ludzkiej kompetencji w przewidywaniu i wyjaśnianiu ludzkiego zachowania (oraz zdolności przypisywania postaw propozycjonalnych)?

(1) Teoria “teorii”: zasób implicytnej wiedzy (teorii) (wrodzonej lub rozwiniętej), dotyczącej podstawowej wewnętrznej organizacji systemu kontrolującego ludzkie zachowanie

Spór wokół statusu psychologii potocznej

Teoria “symulacji”

Gordon, Heal '86

kwestionuje założenie iż u podstaw tych kompetencji leży jakakolwiek teoria.

Ludzie są zdolni do wykorzystywania umysłu do symulacji etiologii zachowań innych, zazwyczaj podejmując decyzje w “udawanym” kontekście

Metodologia: przyjmowanie roli, “stawianie się na czymś miejscu”

Teoria “symulacji”

Obszary badań empirycznych:

- fałszywe przekonania

- pierwszeństwo w przypisywaniu stanów mentalnych

- kognitywna hermetyczność symulacji

- czy procesy i systemy aktywne przy podejmowaniu decyzji są również wykorzystywane w przewidywaniu zachowań innych?

- czy narracja wywołuje emocjonalne i motywacyjne skutki dzięki tym samym procesom, co w życiu “prawdziwym”?

Model funkcjonalny i replikacyjny

J. Heal: dwie strategie przypisywania stanów mentalnych

- strategia funkcjonalistyczna - wyjaśnianie działań/stanów mentalnych w oparciu o relacje kauzalne; podejście trzecioosobowe; model wyjaśniania oparty na aksjomatach i twierdzeniach

- strategia replikacyjna - zakładam iż inni są podobnymi do mnie “myślącymi”, tzn. wyposażeni są w podobne zdolności i skłonności poznawcze

Metoda: replikacja (odtworzenie) myślenie kogoś we własnym umyśle.

- odtworzenie (domyślnego) stanu początkowego

- rozmyślanie, wnioskowanie, podejmowanie decyzji

- porównanie decyzji “symulowanych, replikowanych” z rzeczywistymi

Por.: jak to jest być w stanie odurzenia narkotykami?

WYKŁAD 7 Eliminatywizm w filozofii umysłu

Materializm

- Funkcjonalizm daje się uzgodnić z materializmem, nie implikuje go jednak

- Eliminatywizm to stanowisko konsekwentnie materialistyczne:

-materializm redukcyjny: stany i własności mentalne to stany i własności fizyczne

-materializm nieredukcyjny: stany i własności mentalne są całkowicie zależne, choć odmienne od stanów i własności fizykalnych

-materializm eliminatywny: zaprzecza istnieniu stanów i własności mentalnych

Niespójność eliminatywizmu?

Czy można skłaniać innych do przekonania, że nie ma przekonań?

Kłamca: nie jest w stanie przekazać wprost, że wszystko, co mówi jest kłamstwem

Jeśli zatem nie ma myśli, przekonań, intencji - to czy można być o tym przekonanym lub wątpić? [L. R. Baker:Cognitive Suicide]

Eliminacja treści: Stich

T: Własności stanów mentalnych, dzięki którym uczestniczą one we współdziałaniach kauzalnych są

niezależne od ich treści (zawartości).

Skąd się bierze zawartość SM? Nadaje ją interpretator

Zatem: psychologia to nauka o charakterze syntaktycznym (interesuje się nie znaczeniem SM, ale ich syntaktyczną formą)

Składnia i semantyka

(1) Kot leży na dywanie

(2) Bezbarwne zielone idee śpią wściekle

(3) Jest dywaniku na kot

(4) Bezbarwne śpią zielone wściekle idee

Składnię można rozumieć jako zespół reguł pozwalający odróżnić znaczące (potencjalnie) od nieznaczących ciągów symboli

Searle: symbole, jakie przetwarza komputer są znaczące, ale nie dla niego, lecz dla odbiorców

O znaczeniach symboli

Zatem: znaczenia symboli odgrywają rolę w tym jak je przetwarzamy.

Stich: Ludzki mózg traktowany jako system przetwarzający symbole nie bierze pod uwagę znaczeń symboli jakimi operuje, czerpie je z zewnątrz

Wittgenstein: znaczenie to użycie

'ja' w ustach Polaka to on sam, w ustach Niemca to 'tak'

Konkretna myśl to symbol, którego znaczenie zależy od jego roli w szerszym systemie, do którego podmiot myślący należy

Tzn. jakim szerszym systemie?

- internalizm: obejmuje on samowystarczalny (zamknięty) system przetwarzania informacji

- eksternalizm: może obejmować ekologiczny lub społeczny system w którym podmiot myślący funkcjonuje

Język mentaleski Fodora

(1) Istoty inteligentne wyposażone są we „wbudowany” język myśli

(2) W przypadku ludzi jest on wrodzony

(3) Jest warunkiem uczenia się języków naturalnych

(4) Uczenie to polega na korelacji symboli publicznego języka komunikacji z symbolami języka myśli (świadome, nieświadome)

(5) Myślenie to operowanie na symbolach języka mentaleskiego na podstawie ich kształtów

Model podmiotu poznawczego

Co to znaczy, że podmiot żywi przekonanie?

Czy składnia wystarcza?

Przypuśćmy, że model ten przedstawia fragment psychologii człowieka.

Czy znaczenia symboli ogrywają przyczynową rolę w przejściu do kuchni?

Idziesz do kuchni nie ze względu na treść przekonań, ale dlatego, że symbole o określonych 'kształtach' (czy neurologicznych ich odpowiednikach) pojawiają się na scenie

Konsekwencje Chińskiego pokoju:

Searle: Jeśli P to Q, ale Q jest absurdem, więc nie-P

Stich: Jeśli P to Q, P zachodzi, zatem Q

Eliminatywizm

Stich: wyeliminować przekonania na rzecz ich syntaktycznych odpowiedników

Churchland: postawy propozycjonalne nie mają materialnych odpowiedników; psychologię potoczną zastąpi teoria naukowa.

Nauka podstawowa: fizyka i nauki wyższych poziomów ugruntowane w zjawiskach niższego poziomu a ostatecznie w fizyce

O redukcji...

Nauki wyższego poziomu mogą być redukowalne do niższych poziomów

Nagel: redukcja to relacja miedzy teoriami (T1, T2)

- T1 jest szczególnym przypadkiem T2

- T1 jest dedukowalna z T2

- Wszystkie prawdy implikowane przez T1 implikuje również T2

- Wszystkie prawdy wyrażalne w terminach T1 są również wyrażalne w T2

klasyczna genetyka -> molekularna;

termodynamika -> mechanika statystyczna

Gdy redukcja zawodzi...

- Terminów wyższego poziomu nie daje się powiązać z terminami niższych poziomów - desygnują one cechy świata istniejące w dodatku do tego, co istnieje na

niższym poziomie (jednostki emergentne)

- Obiekty które chcemy zredukować nie istnieją

Status postaw propozycjonalnych podobny do statusu flogistonu - nie są redukowalne do niższego poziomu prawd neurobiologicznych

Stich raz jeszcze

Czy uda się utrzymać stanowisko mówiące, iż ludzkie działania dają się wyjaśniać w kategoriach przekonań i pragnień?

Teza przekonaniowo-pragnieniowa (The Belief-Desire Thesis, TBD): teoria psychologiczna wyjaśniająca ludzkie

zachowania przywołuje (w sposób istotny) pojęcia przekonania i pragnień.

Zasada autonomii psychologicznej

Eksperyment myślowy z replikacją ludzi atom-po-atomie

Zasada autonomii psychologicznej (sformuł. 1):

Każda z psychologicznych własności pojawiających się u pierwowzoru pojawi się u repliki (są psychologicznie identyczne); przy czym interesują nas jedynie te własności, które odgrywają rolę w psychologicznej teorii wyjaśniającej

pamiętam, że p - wydaje mi się, że pamiętam, że p

wiem, że p - jestem przekonany, że p

Za sadaautonomii psychologicznej (sformuł. 2):

[Kim 1978] własności i relacje przywoływane w psychologicznej teorii wyjaśniającej muszą superweniować na aktualnych, wewnętrznych własnościach i relacjach organizmów

Klasa własności superweniuje na innej klasie własności, gdy obecność lub brak własności w tej pierwszej jest całkowicie zdeterminowane przez obecność lub brak własności w tej ostatniej.

Mocniej: Niektóre własności (relacje) uznaje się za nieistotne (irrelewantne)

Teza przekonaniowo-pragnieniowa

Dlaczego Jan zadzwonił do telewizji? Ponieważ...

Wyjaśnienia w oparciu o przekonania i pragnienia to często prawdziwe (choć niepełne) wyjaśnienia ludzkiego zachowania

TBD:

- stwierdzane jest przyczynowanie w sensie dosłownym

- stwierdzenia kauzalne prawdziwe dzięki podpadaniu pod prawo

- wykorzystuje intuicyjne pojęcia przekonania i pragnienia

Kiedy przekonania nie są takiego samego typu?(T/F)

Autonomia i TBD

Między zasadą autonomii psychologicznej i niektórymi założeniami zwolenników TBD zachodzi niezgodność

Teza Sticha: jeśli zasada autonomii jest akceptowana, istnieje wiele przekonań nie mogących odgrywać roli w wyjaśniających teoriach psychologicznych

- Przekonania o samym sobie

- Przekonania o położeniu czasowo-przestrzennym

- Przekonania o innych ludziach

- Predykaty dotyczące rodzajów naturalnych

WYKŁAD 8/9: Eksternalizm i treść mentalna

Postawy propozycjonalne

...to specyficznego rodzaju stany mentalne

Jan jest przekonany, że pada deszcz

Składa się z 2ch elementów:

- sąd, zawartość propozycjonalna (proposition)

- postawa, jaką wykazuje podmiot w stosunku do sądu

sąd wyrażony zdaniami: pada, il pleut, es regnet

Przekonanie, że pada: postawa akceptacji

Więcej o stanach mentalnych

- istnieją dwa rodzaje stanów mentalnych: propozycjonalne i niepropozycjonalne (zmysłowe)

(problem qualiów, mentalności komputera)

- wszystkie stany mają charakter propozycjonalny

- różnica między nimi to kwestia stopnia, nie rodzaju

- zakłada się, iż są to “wewnętrzne” stany umysłu

- są tym, czym są jest niezależnie od zewnętrznych okoliczności

Umysł i świat

- Descartes: życie wewnętrzne pozostanie niezmienione pomimo zmian w środowisku - o ile dostarczy się odpowiednich iluzji

- Putnam: mózgi w naczyniu

Problem epistemologiczny: z jakiej racji żywimy przekonanie, że nasze myśli o świecie “pasują” do świata?

Eksternalizm

wewnętrzny [intrinsic] i zewnętrzny [extrinsic] charakter cech obiektów

Eksternalizm (anty-indywidualizm): treści naszych myśli determinuje kontekst w jakim się znajdujemy

Sceptycyzm w odniesieniu do wewnętrznego świata

Rozwiązany problem relacji myśli do świata?

Putnam: eksperyment myślowy z bliźniaczą Ziemią

Wniosek: znaczenia nie są w głowach

Słowa wiążą się ze światem nie drogą wychodzących łańcuchów znaczeniowych, ale przez wchodzące łańcuchy przyczynowe

T.Burge: czynniki społeczne, nie przyczynowe

Od mówienia do myśli

- znaczenia słów to kwestia umowy społecznej

- (użycie języka ma charakter publiczny)

- używamy języka by wyrażać myśli

- znaczenie nie “przepływa” od myśli do słów

myśli mniej ściśle związane z językiem: doświadczenia (jakościowo nieodróżnialne) a obrazy

Znajomość własnych myśli

Korzyść eksternalizmu: odpowiedź na sceptyckie zarzuty odnośnie relacji myśl - świat

Wada: podważenie samoświadomości w odniesieniu do stanów mentalnych, zatem:

- nasze myśli nie są całkowicie oderwane od tego, co nas otacza

- nie możemy być pewni o czym są nasze myśli

O przyczynowaniu mentalnym

(1) potocznie uznaje się przyczynowy wpływ treści przekonań na działania

(2) ale treści te są determinowane kontekstualnie, czyli

(3) to, o czym jestem przekonany zależy od moich relacji z otoczeniem

Jak zatem treść przekonań wpływa na zachowanie?:

(1) Stich: przekonania, pragnienia, intencje nie wyjaśniają zachowania

(2) Baker: nasze pojęcie przyczynowości winno być dostosowane do naszych praktyk wyjaśniających

(3) Fodor: potrzebujemy dwóch pojęć treści: wąskich oraz szerokich

Treści szerokie i wąskie

- Treść przekonań indywiduowana (różnicowana) przez odniesienie do warunków zewnętrznych w stosunku do

podmiotu - treść szeroka [wide content]

- Treści przekonań indywiduowane jedynie na podstawie tego, co się dzieje wewnątrz żywiącego przekonania - treści wąskie [narrow content]

Treść stanu intencjonalnego jest wąska, gdy superweniuje na wewnętrznych [internal/intrinsic] własnościach podmiotu znajdującego się w tym stanie; jest szeroka

w pozostałych przypadkach. (J. Kim),

zatem:

Dwa podmioty identyczne wewnętrznie mają te same treści wąskie; różnią się co do przekonań o treściach szerokich.

Putnam, Burge: nasze “codzienne” przekonania mają treści szerokie.

Ziemia (z wodą, H₂O) i bliźniacza ziemia (z bwodą, XYZ):

• znaczenia wyrażeń nie superweniują na wewnętrznych stanach (fizycz., psycholog.)

• treści przekonań nie superweniują na naszych wewnętrznych stanach

Tyler Burge

(1) Fred myśli, że artretyzm to zapalenie kości. Żywi fałszywe przekonanie

(2) Fred jest przekonany, że ma tartretyzm w udzie; jego przekonanie jest prawdziwe.

- Treść przekonań zależy (częściowo) od praktyk językowych społeczności.

- Przekonania nie superweniują na wewnętrznych stanach podmiotu (poszerzamy bazę superweniencji)

Metafizyka przekonań

Przekonania nie są w głowie. Zatem gdzie?

(1) czynniki odgrywające rolę w określaniu treści przekonania ontologicznie konstytuują to przekonanie

(2) Przekonanie to własność relacyjna podmiotu obejmująca czynniki zewnętrzne

(3) Przekonania są stanami wewnętrznymi. Ich treść to sposób specyfikacji tych stanów

Treści wąskie

Jan: Woda gasi pożary; BJan: Bwoda gasi pożary

Podmioty żywiące takie przekonania coś łączy - wąskie treści.

Psychologia: myśli obu mają to samo znaczenie

Zachowania Jana i BJana są też podobne

Treść wąska to funkcja od kontekstu środowiskowego do szerokich treści (warunków prawdziwościowych)

Przyczynowość a treści szerokie

- podobieństwo zachowań istot o tych samych treściach wąskich

- psychologiczna teoria Ziemian a teoria bliźniaczych Ziemian

- te same zdarzenia neuronalne wywołują te same zachowania, niezależnie od środowiska

odpowiedź szerokotreściowców:

- nie fizyczne zachowanie, ale działanie

Szerokie treści i samowiedza

Skąd my wiemy, że Mary żywi przekonania o wodzie, a BMary o bwodzie?

Skąd Mary (i analogicznie, BMary) wie czego dotyczą jej przekonania?

Koncepcja szerokich treści podważa intuicyjne przekonanie o bezpośrednim, szczególnym dostępie podmiotu do własnych stanów mentalnych

WYKŁAD 10 Subiektywność i samowiedza

O stanach mentalnych

Dwie cechy odróżniające stany mentalne od nie-mentalnych

- mają charakter projekcyjny: dotyczą aktualnych lub możliwych obiektów. Pierwotny charakter “dotyczenia czegoś” [aboutness]

- charakter doświadczeniowy, fenomenologia stanów mentalnych [Nagel: what-is-it-like-ness]; przy świadomym doświadczeniu istnieje “jak to jest” mieć takie właśnie doświadczenie

Intencjonalność i fenomenologia

Problem dla materializmu: jak wpasować powyższe zjawiska w świat materialny?

Tradycja od Galileusza (?) do współczesnych nauk szczegółowych: zjawiska problematyczne odebrać światu fizycznemu i przypisać je umysłowi.

Konsekwencja: powrót dualizmu. Czy zatem umysły różnią

się od obiektów materialnych co do rodzaju, czy co do stopnia?

O doświadczeniach zmysłowych

Czy drzewo upadające w lesie na bezludnej wyspie wydaje dźwięk?

- sens fizyczny wyrażenia “wydawać dźwięk”

- sens potoczny tegoż wyrażenia - pokusa identyfikacji dźwięków z doświadczeniami obserwatora

Jeśli zaliczymy doświadczenia zmysłowe nie do dziedziny fizycznej, ale nie-materialnej, jak mamy je wyjaśniać?

Subiektywność

- Nasze doświadczenia obejmują jakości fizycznie problematyczne

- Każde doświadczenie wiąże się z punktem widzenia

Searle: nauka jest bezwzględnie obiektywna. Takie podejście traci z oczu ważny składnik rzeczywistości, jakim jest subiektywność.

- Opis ma charakter obiektywny, gdy nie zależy od postaw, opinii i stanowiska obserwatorów.

- Stan subiektywny to taki, który nie jest jednakowo dostępny każdemu obserwatorowi.

Subiektywność. Searle

Świadomość jest subiektywna [Umysł na nowo odkryty]

- Nauka opisuje rzeczywistość w kategoriach 3cioosobowych

- Próby akomodacji subiektywności w ramach podejścia 3cioosobowego spełzły na niczym.

- Musimy uznać subiektywność za fundament rzeczywistości, zatem:

Musimy pogodzić subiektywność i 3cioosob. pkt. widzenia tak, by nie naruszyć subiektywności

Czy pełny, trzecioosobowy opis świata oddawałby “punkty widzenia”? (Problem Mary)

To, co mentalne i to, co fizyczne to dwie strony dziedziny fizycznej , tzn:

W pełni subiektywne, świadome stany umysłu są naturalnym wytworem złożonych procesów biologicznych

Subiektywność. Nagel

Podejście typu Searle'a nie rozwiązuje problemu tajemnicy świadomości i subiektywności

N_p -> świadome doświadczenie bólu

Locke: powiązania pomiędzy naturą obiektów materialnych a jakościami naszych doświadczeń tych obiektów to czysty fakt, nie zaś coś wymagającego dalszych wyjaśnień.

J. Levin: to luka w wyjaśnianiu (explanatory gap):

Could Love Be Like a Heatwave?

Samowiedza [Self-knowledge]

Choć po Freudzie odrzucamy przekonanie, iż znajmość stanów mentalnych jest niezawodna, nie przeczymy, iż mamy uprzywilejowany dostęp do nich

Dwa problemy samowiedzy:

- skąd możemy wiedzieć, że mamy określone myśli i uczucia?

- skąd możemy wiedzieć co czujemy i myślimy?

Truizm: “introspekcja” myśli daje nam wiedzę o czym ona (myśl) jest...

...ale jak to pogodzić z ustaleniami eksternalizmu?

Zatem mamy do wyboru:

- odrzucić eksternalizm

- pogodzić eksternalizm z samowiedzą

Strategia eksternalistów: przenoszenie odpowiedzialności na oponentów: czy internaliści znajdują się w lepszym położeniu, jeśli chodzi o wyjaśnienie możliwości wiedzy o treści własnych myśli?

Intencjonalność i fenomenologia

Czy należy oddzielać pytania o intencjonalność i charakter jakościowy stanów mentalnych?

- (Freud) myśli nie mogą mieć charakteru nieobrazowego; same myśli to jedno - ich świadomość to drugie

- Stany umysłu są dyspozycyjne, dyspozycyjne moce polegają na określonej manifestacji z określonym “partnerem dyspozycji”

O Mary

Frank Jackson:

Czy genialny fizyk i neurobiolog, Mary, wychowująca się w środowisku czarno-białym, zyskałaby jakąś wiedzę o kolorach i ich doświadczaniu, po raz pierwszy spoglądając na “kolorowy” świat na zewnątrz?

- wiedza praktyczna a wiedza teoretyczna

Levin (założenia argumentu Jacksona-Nagla):

- brak określonych doświadczeń, to brak pewnej zdolności rozróżniającej

- zdolność ta jest niezbędna do pełnej wiedzy o stanach mentalnych

WYKŁAD 11: Świadomość

Ostatni front: świadomość

- istoty czujące jako istoty biologiczne

- istoty czujące jako odczuwające

Badania nad świadomością:

- nie mamy idei ich kierunku

- punkt wyjścia: korelacje zdarzenia mózgowe - epizody świadome

- Interesuje nas odpowiedź na pytanie dlaczego?

- Jak powiązane są charakterystyki epizodów mentalnych z materialnym podłożem

Jakości doświadczeń

Świadome doświadczenia mają charakter jakościowy odróżniający je od czegokolwiek w obrębie układu nerwowego

- wiem jak to jest smakować brokuły

- neurobiolog tego nie zaobserwuje

Znamy korelacje, ale jaki z nich użytek?

Pojawia się luka w wyjaśnianiu [explanatory gap]

Świadome jakości a cechy fizyczne

- luka jest “niewyjaśnialną tajemnicą”

- podział na jakości i cechy świata fizycznego to efekt błędów w filozoficznym rozumowaniu

Place: mieszamy własności obiektów postrzeganych z własnościami stanów perceptualnych

Tajemnicze własności, jakie kojarzymy ze świadomymi doświadczeniami są tak naprawdę [...] własnościami obiektów takimi, jakimi je reprezentujemy

Czy świadome doświadczenia mają jakości?

Dwa sensy terminu świadomy

- sapient - istoty czujne, aktywne oraz kognitywnie zaangażowanie w swoim otoczeniu (świadomość psychologiczna)

- sentient - istoty czujące i doznające; świadomość związana ze stanami sensorycznymi (świadomość fenomenologiczna)

Chalmers: wyjaśnienia świadomości. fenomenologicznej w powijakach vs.

Dennett: bycie świadomym to nic więcej jak działanie

Qualia

Qualia - to jakości świadomych doświadczeń

Czy obiekty ze świata fizycznego mają jakości?

jakości pierwotne i wtórne -> podział świata na dziedzinę “ilościową” i “jakościową”

Berkeley, Hume: całkowicie pozbawiona jakości dziedzina nie może istnieć; Armstrong: byłaby nieodróżnialna od pustej przestrzeni

Druga możliwość: świat ma charakter również jakościowy, a zatem:

Problem kryterium oddzielającego umysł od świata

Teza metafizyczna

- świat zawiera obiekty, te posiadają własności

- własność - sposób w jaki obiekt istnieje

- własności a predykaty: problem “gier” Wittgensteina

- predykaty stosują się do obiektów na mocy ich własności

-stosujemy predykat: każdy obiekt posiada własność

- własności podstawowe i pochodne

- własności to “czyste” moce

Teza metafizyczna

-obiekty muszą posiadać nieefektywne jakości

Fundamentalne własności to jakości mające moce [powerful qualities]

“Ontologiczna szczerość”: metafizyczne karty na stół

- jeśli świadome doświadczenia to zdarzenia w mózgu

- zdarzenia te będą miały jakościowy charakter

- czy jakości takie są obserwowalne?

- czy doświadczenia doświadczeń mają przypominać doświadczenia?

Armstrong

prezentuje anty-kartezjański opis świadomości: świadomość nie jest istotą mentalności.

Poziomy świadomości:

- minimalna świadomość - pojawia się jakakolwiek aktywność umysłowa

Totalnie nieświadoma istota ma wciąż umysł: nie brak jej wiedzy i przekonań (kauzalnie milczące) ma wspomnienia czy zdolności

- świadomość perceptualna - świadomość tego, co się dzieje w środowisku i w ciele podmiotu

- świadomość introspekcyjna - dodatkowa forma percepcji skierowana ku temu, co mentalne

Szczególna rola świadomości introspekcyjnej:

- związana ze świadomością samego siebie

- związana z pamięcią indywidualnych zdarzeń

David Chalmers

Nie istnieje jeden problem świadomości:

- łatwe problemy: podatne na metody nauk o poznaniu - zjawiska wyjaśniane w kategoriach mechanizmów neuronalnych lub obliczeniowych

;przytomność[awareness]:

umiejętności rozróżniania, kategoryzowania, reakcji na bodźce, integracja informacji, sprawozdawalność stanów mentalnych, zdolność dostępu do własnych stanów mentalnych, skupianie uwagi, przemyślana kontrola zachowań, przytomność a sen

WYKŁAD 12 Chalmersa teoria świadomości

“Hard problem”

Prawdziwym problemem świadomości jest doświadczenie - subiektywny aspekt: jakość czerwieni, głębi pola wzrokowego.

Dlaczego dzieje się tak, że gdy nasze systemy poznawcze angażują się w przetwarzanie informacji wzrokowych lub słuchowych ma my wzrokowe lub słuchowe doświadczenie [experience]?

Organizm jest świadomy [conscious], gdy jest jakieś „jak to jest być tym organizmem”

O fałszywosci materializmu

(1) W naszym świecie istnieją świadome doświadczenia

(2) Są światy logicznie możliwe, identyczne z naszym pod względem fizycznym, w których nie ma zdarzeń

świadomych

1) Zombie

2) Odwrócone spektrum

(3) Fakty dotyczące świadomości są czymś ponad i poza tym, co fizyczne

(4) Materializm jest fałszywy

Wyjaśnianie nieredukcyjne

Konieczny “ekstra-składnik” w ontologii

Fundamentalne własności: masa, czasoprzestrzeń, ładunek oraz doświadczenie

(T) Teoria świadomości winna traktować doświadczenie (świadome) jako fundamentalną cechę świata

Fundamentalne własności wymagają praw fundamentalnych

naturalistyczny dualizm: postuluje fundamentalne własności poza i ponad własnościami fizyki

Ku teorii świadomości

- Rozumiemy niektóre fakty dotyczące relacji między procesami fizycznymi a doświadczeniem

- Deficyt danych obiektywnych

- korzyści z analiz filozoficznych

- Własności teorii fundamentalnej: prostota, jednolity charakter, spójność, zgodność z innymi teoriami

- Teoria odtwarza własności znane z introspekcji, zatem:

Na teorię świadomości będą się składać zasady psychofizyczne mówiące m.in:

- jakiego rodzaju systemy fizyczne mogą mieć doświadczenia świadome

- jakiego rodzaju własności fizyczne tych systemów są relewantne dla wyłonienia się doświadczenia

Zasada koherencji strukturalnej:

...pomiędzy strukturą świadomości a strukturą przytomności

Pozwala odzyskać strukturalne własności doświadczenia z własności przetwarzania informacji

Ograniczenia: istnieją własności doświadczenia których nie ujmuje opis strukturalny

Zasada organizacyjnej niezmienności:

dwa systemy o tej samej drobnoziarnistej organizacji funkcjonalnej będą miały jakościowo jednakowe doświadczenia

Dla wyłonienia się doświadczenia istotny jest abstrakcyjny wzorzec kauzalnych interakcji pomiędzy elementami systemu

Uzasadnienia:

Brak qualiów I odwrócone qualia (empiryczna możliw.) problem „tańczących qualiów”

Zasada podstawowa: podwójny aspekt teorii informacji

Informacja ma dwa podstawowe aspekty: fizyczny i fenomenalny. Doświadczenie wyłania się na mocy jego statusu jako jednego z aspektów informacji. Drugi aspekt to fizyczne przetwarzanie.

Co przemawia za taką zasadą?

O podwójnym aspekcie

- zmiany fizyczne relawantne na mocy roli w ustalaniu zmian informacyjnych

- fundamentalna organizacyjna własność - informacja (ZNO)

- wyjaśnienie ZKS w kategoriach struktury obecnej w przestrzeniach informacyjnych

- wyjaśnianie centralnie obejmuje stany informacyjne pojawiające się w kognitywnym przetwarzaniu

Czy każda informacja ma fenomenalny aspekt?

WYKŁAD 13 Redukcja a emergencja

Redukcja w nauce

- wyjaśnienia naukowe - redukcjonistyczne

- idea jedności nauki

- skąd odmienność nauk?

- odrzucenie redukcji w naukach szczegółowych (Dupré, Cartwright)

Emergencja

- wyłanianie się nowych mocy i jakości wraz ze złożonością systemu

- czy świadomość jest cechą emergentną?

- “nic więcej, niż”: własności emergentne wyłaniają się “tanim kosztem”

- świadomość to prawdziwie nowa cecha świata, coś co trzeba “dodać” do zbioru cząstek i ich organizacji

Emergencja i świadomość

- Chalmers: rozbudowanie ontologii

- Searle: świadomość to naturalny “produkt przyczynowy” odpowiednich systemów fizycznych

- istotny biologiczny charakter świadomych organizmów

Historia nauki: własności emergentne eliminowane na rzecz redukcji, ale:

-procesy emergentne na poziomie kwantowym

-qualia

Przyczynowanie

Wieloraka realizowalność: nieredukowalność stanów mentalnych do stanów fizycznych

1. świadome jakości wydają się “unosić” nad dziedziną którą rządzi przyczynowość

2. Przyczynowanie “w dół” wydaje się łamać zasadę przyczynowego zamknięcia

Prawa i konstytucja

- Prawa wyższego poziomu dopuszczają wyjątki (ceteris paribus) - systemy wyższego poziomu są podatne na wpływy z zewnątrz

- na najniższym poziomie nie ma “zewnątrz” - podstawowe systemy fizyczne nie mogą Źle funkcjonować

- Pereboom, Kornblith (The Metaphysics of Irreducibility): relacje przyczynowe na wyższym poziomie nie konkurują z relacjami na poziomie niższym

- wieloraka realizowalność wyklucza redukcję nie tylko typiczną, ale również egzemplaryczną

- Relacja realizacji to konstytucja

- Kategorie mentalne pojawiają się w wyjaśnieniach zachowań; wyjaśnienia są pomyślne, bo kategorie te są czynnikami przyczynowymi

(Anty)redukcjonizm Searle'a

Stanowisko Searle'a: emergentyzm lub doktryna własności następczych

Własności systemowe (kształt, ciężar, prędkość)

Własności emergentne (1): wyjaśniamy na podstawie interakcji przyczynowych elementów składowych systemu (stan skupienia, przezroczystość, świadomość)

Własności emergentne (2): posiada zdolności przyczynowego oddziaływania niewyjaśnialne przyczynowymi interakcjami elementów składowych

Rodzaje redukcji

- redukcja ontologiczna: przedmioty pewnego typu sprowadzają się do przedmiotów innego typu

- ontologiczna redukcja własności

- redukcja teoretyczna: relacja między teoriami - prawa teorii redukowanej wywodzone są z praw teorii redukującej

- redukcja logiczna (definicyjna): relacja między słowami i zdaniami

- redukcja przyczynowa: zdolności oddziaływania przyczynowego bytu redukowanego można wyjaśnić za pomocą zdolności oddziaływania przyczynowego zjawisk redukujących

Redukcja przyczynowa

Czy przyczynowy redukcjonizm prowadzi do redukcji ontologicznej?

- przyczyną występowania własności mentalnych są procesy neurobiologiczne

- własności emergentne w sensie 1 prowadzą do redukcji przyczynowej

Świadomość jest przyczynowo emergentną własnością zachowania neuronów - jest redukowalna przyczynowo do procesów mózgowych, ale

Świadomość nie podlega redukcji ontologicznej

WYKŁAD 14 Czy problem umysł-ciało jest nierozwiązywalny?

Różne odpowiedzi

... na pytanie o relację świadomych doświadczeń i świata materialnego.

Neuronauka: świadomość jest w jakiś sposób wertykalnie zależna od zdarzeń mózgowych

- redukcjonizm

- dualizmy (problem interakcji)

- eliminatywizmy (materializm, idealizm)

Colin McGinn: może się okazać, że umysł ludzki jest z zasady niezdolny do zrozumienia siebie samego (por. argument Goedla)

Teza przygodności

(CT, contingency thesis):

jest faktem przygodnym, że istoty o materialnej konstrukcji takiej, jak nasza doznają świadomych doświadczeń o określonych jakościach

Opierają się na niej argumenty:

F. Jacksona o Mary (subiektywny składnik świadomego doświadczenia nie jest widoczny z zewnątrz)

C. McGinna ozamknięciu kognitywnym

J. Levine'a o luce w wyjaśnianiu

Jak rozumieć tezę przygodności?

1. fakty przygodne a konieczności

2. przypadkowość a przygodność

relacja pomiędzy materialną konstytucją istot czujących a jakościami świadomego doświadczenia jest przygodna, ale nie przypadkowa (podpada pod prawo)

Locke: róże wyglądają na czerwone, ale mogłyby inaczej

- Joseph Levine: podobieństwo wrażeń u różnych ludzi: nie można zmienić jakości obiektu bez reorganizacji składników materialnych

„Proste fakty”

(Locke) Nawet jeśli przyjmiemy, iż materialne duplikaty są jakościowymi duplikatami, fakt ten uznaje się za prosty [brute], tj. akceptowany bez dalszych wyjaśnień

- Wyjaśnianie odwołujące się do części składowych

- Sięganie do poziomu podstawowego (fundamentalnego) - koniec wyjaśnień

- Powiązanie pomiędzy doświadczeniem a proc. materialnymi jest w podobny sposób „proste”

- Ale: taki „prosty fakt” łączy zjawiska złożone

- Czy można sięgnąć „fundamentów”?

Epifenomenalne qualia

Uznanie qualiów często wiąże się z odrzuceniem Fizykalizmu jako stanowiska fałszywego

- Argument z wiedzy

- Argument z modalności

- Argument Nagela (jak to jest być...)

Straszydło epifenomenalizmu:

stany mentalne są nieefektywne w odniesieniu do świata fizycznego

pewne własności określonych st. mentalnych są takie, że ich posiadanie lub nie, nie ma wpływu na świat fizyczny

sfera mentalna jest całkowicie nieefektywna przyczynowo -

realizacja qualiów ma wpływ na inne stany mentalne, choć nie ma wpływu na nic fizycznego

3 powody uznania efektywności przyczynowej qualiów:

- bolesność powoduje unikanie bólu

- qualia są wytworem ewolucji

- wiedza o umysłach innych (i ich qualiach)

Przyczynowość a qualia

Nie istnieje rzucające na kolana świadectwo/argument przeciw istnieniu epifenomenalnych qualiów

Są one jedynie „naroślą”:

- nic nie robią

- niczego nie wyjaśniają

- służą jedynie uspokojeniu dualistów

- tajemnicą jest, jak można je wpasować w naukowy obraz świata

Colin McGinn

Problem psychofizyczny: równie dawny co oporny na wyjaśnienie

Teza: jest dla nas niewyjaśnialny i winien zostać wyeliminowany z filozofii

Wyjaśnienia mózg - świadomość:

- metoda konstruktywna (funkcjonalizm)

- antynaturalizm: jednostki nadnaturalne lub interwencje boskie

- McGinn: naturalizm niekonstruktywny:

-nie da się wyjaśnić jak świadomość jest zależna od mózgu

- nie jest to jednak niewyjaśnialna tajemnica

Zamknięcie poznawcze

Za sprawą naszych zdolności poznawczych nie jesteśmy w stanie zrozumieć naturalnej własności mózgu odpowiadającej za powstanie świadomości

Kognitywne zamknięcie [cognitive closure]:

Umysł M jest kognitywnie zamknięty w odniesieniu do własności P (lub teorii T) wwg procedury formowania pojęć w M nie mogą zostać rozszerzone tak, by uchwycić P (lub zrozumieć T)

- analogia: zamknięcie percepcyjne

- pojmowalność (postrzegalność) a realność

- koncepcja Hume'a: perceptualne zamknięcie determinuje kognitywne zamknięcie

Zamknięcie poznawcze

Ale: niewyjaśnialność zjawiska nie wyklucza świadomości, że odpowiednie problemy teoretyczne powstają

McGinn: Taki charakter ma problem psychofizyczny

Uzasadnić należy zatem 3 stwierdzenia:

- istnieje jakaś własność w mózgu wyjaśniająca w sposób naturalistyczny świadomość

- jesteśmy kognitywnie zamknięci w odniesieniu do tej własności

- nie ma filozoficznego problemu umysł - ciało (choć jest problem naukowy)

WYKŁADY: Filozofia umysłu, III rok filozofii, semestr letni 2009/2010 prowadzący: dr Piotr Konderak, Zakład Logiki i Filozofii Nauki

4

---