Farmakologia - I

Wstęp

• Czym zajmuje się farmakologia?

• Do czego jest potrzebna farmakologia?

• Dlaczego język angielski?

Historia Farmakologii

Materia Medica

(wszelka

wiedza o surowcach naturalnych )

• W starożytności powstało pojęcie

Materia Medica dla lepszego

zrozumienia istoty działania leków:

• materia medica vegetabilis –

roślinne surowce lecznicze

• materia medica animalis –
zwierzęce surowce lecznicze
• w niektórych ujęciach także surowce

mineralne stosowane w lecznictwie –

minerały i skały.

• Materia Medica opierała się na kilku

założeniach:

- Każda choroba ma swoja przyczynę na która powinno być specyficzne

lekarstwo

- Każde lekarstwo ma specyficzną naturę i może być wyekstrahowane z

produktu naturalnego

- Każde lekarstwo działa w stopniu zależnym od dawki (użytej ilości)

Historia Farmakologii

W 1887, Felix Hoffman, chemik z "Farbenfabriken

vorm. Freidr. Bayer and Co.„ zsyntetyzował kwas

acetylosalicylowy.

W 1899 r. zarejestrowano ten lek pod nazwą

handlową Aspirina

®

. Następnie, lek został

zarejestrowany przez Cesarski Urząd Patentowy w

Berlinie.

Aspiryna szybko stała się b. ważnym lekiem

p. zapalnym, p. bólowym i p. gorączkowym, a

obecnie, od momentu odkrycia w 1971 r. przez Sir

John’a Vane mechanizmu działania, b. ważnym

lekiem w chorobach układu sercowo-naczyniowego

(nagroda Nobla w 1981 r.)

Historia Farmakologii

W XX wiek jest świadkiem ciągłych odkryć

nowych leków, które dogłębnie zmieniły

kondycję ludzkiego życia.

Do największych dokonań należy zaliczyć leki
stosowane w:

-

chemioterapii nowotworów

- infekcjach bakteryjnych
- cukrzycy
-

nadciśnienia RR

- depresji
- AIDS
- leki biologiczne w terapii RZS

ISBN13: 9780071422802,
ISBN10: 0071422803,
Division: Professional,
Pub Date: SEP-05,
Pages: 1984
Edition: 12 / 2010
Format: Hardback

1.

Podręcznik farmakologii i terapii Goodmana & Gilmana

D. Blumenthal, I. BuxtonRed. wydania polskiego: Włodzimierz Buczko, K.
Parker, Pod. red. L. Brunton, Czelej
Uchwyć autorytet Goodmana i Gilmana dłonią jednej ręki! Książka prezentuje
wiadomości w sposób kompleksowy, logiczny i uporządkowany. Systematyzuje
wiedzę na temat współczesnej terapii farmakologicznej wielu schorzeń. Zawiera
najnowsze dane i osiągnięcia farmacji oparte na medycynie faktów...
do koszyka: 98,30 zł

2.

Farmakologia ogólna i kliniczna Tom 1

Katzung Bertram G., Masters Susan B., Trevor Anthony J., grudzień 2012, Czelej

Najbardziej aktualny, kompletny, nowoczesny i ceniony na świecie podręcznik z
zakresu farmakologii. Jest to pierwsze polskie tłumaczenie tego światowego bestsellera
(na podstawie 12 wydania oryginalnego). Ze względu na bardzo rozległy zakres
wiedzy podręcznik został podzielony na dwa tomy
do koszyka: 89,20 zł

3.

Farmakologia ogólna i kliniczna Tom 2

Katzung Bertram G., Masters Susan B., Trevor Anthony J., grudzień 2012, Czelej
Najbardziej aktualny, kompletny, nowoczesny i ceniony na świecie podręcznik z
zakresu farmakologii. Jest to pierwsze polskie tłumaczenie tego światowego bestsellera
(na podstawie 12 wydania oryginalnego). Ze względu na bardzo rozległy zakres
wiedzy podręcznik został podzielony na dwa tomy
do koszyka: 89,20 zł

4. Mutschler Farmakologia i toksykologia podręcznik

Geisslinger Gerd, Kroemer Heyo K., Mutschler Ernst, 2012, Urban & Partner
Najnowsze III wydanie "biblii farmakologii", poprawione i uzupełnione. Podręcznik
podzielony jest na trzy części: - część A zawiera ogólne informacje na temat
farmakokinetyki i farmakodynamiki leków, ich działań niepożądanych, terapii genowej,
terapii z wykorzystaniem komórek macierzystych
do koszyka: 239,10 zł

5. Farmakologia Goodmana & Gilmana. Tom I i II

Pod redakcją L.L. Bruntona, J.S. Laza, K.L. Parkera Redakcja naukowa wydania
polskiego: Włodzimierz Buczko, Tadeusz F. Krzemiński, Stanisław J. Czuczwar ,
2007, Czelej
Medycyna wciąż się zmienia. Prace laboratoryjne i kliniczne nad wynalezieniem leków na
kolejne choroby nie ustają, więc lekarze muszą wciąż uzupełniać wiadomości dotyczące
nowych leków i ich działania na organizm ludzki. Nieocenioną w tym pomocą jest
"Farmakologia Goodmana & Gilmana" do koszyka: 101,40 zł
http://www.bookmaster.pl/medycyna/farmacja-farmakologia/farmakologia/ksiazki/3406/

European Medicines Agency

The European Medicines Agency (EMEA) is a decentralised body of the European

Union with headquarters in London.

•Its main responsibility is the protection and promotion of public
and animal health, through the evaluation and supervision of
medicines for human and veterinary use.

•The EMEA is responsible for the scientific evaluation of
applications for European marketing authorisation for medicinal
products (centralised procedure). Under the centralised
procedure, companies submit one single marketing authorisation
application to the EMEA.

http://www.emea.europa.eu/htms/aboutus/emeaoverview.htm

Receptura dla studentów medycyny i stomatologii

M. Wielosz. Wydawnictwo: Lubelskie Towarzystwo Naukowe,

ISBN: 83-87270-13-x

Farmakologia

DEFINICJE:
Farmakologia bada jak leki wywierają swoje

działania na organizm

Farmakolodzy identyfikują miejsca działania leków,

dla określenia ich mechanizmu działania. Badają

także jak leki są modyfikowane (przekształcane)

przez organizm

Leki o poznanym mechanizmie działania są

stosowane jako narzędzia dla badania procesów

fizjologicznych i patologicznych organizmu

Farmakologia

Działy Farmakologii

• Farmakokinetyka
• Farmakodynamika
• Farmakogenomika

Farmakokinetyka

Opisuje wpływ organizmu na lek

Siła efektu farmakologicznego zależy od
stężenia leku w miejscu działania:
● Absorpcja

• Dystrybucja
• Metabolizm
• Eliminacja

DROGI METABOLIZMU
(wątroba)

• Faza I

(np. hydroksylacja, oksydacja, dealkylacja i

redukcja) – może prowadzić do aktywnych

metabolitów i nasilać działanie i/lub T1/2 leku

macierzystego)

• Faza II

przekształca leki w nieaktywne pochodne

przez sprzężenie z kwasem glukuronowym,

siarkowym lub octowym, które nie kumulują się i są

wydalane przez nerki

• Z niewielkimi wyjątkami, leki metabolizowane w

procesach II fazie są preferowane u ludzi w

starszym wieku

Wydalanie

• Organy wydalające

leki/metabolity:

– Nerki

– P. pokarmowy
– Płuca
– Gruczoły potowe i ślinowe
– Gruczoły piersiowe

Farmakodynamika

Opisuje interakcje leku z białkami kk,

takimi jak receptory lub enzymy, dla

kontroli funkcji organizmu

• Interakcje lek-receptor

– Wiązanie

• Dawko-zależność efektu

– Efekt

• Przekazanie sygnału

– Mechanizm działania; Drogi transdukcji

Farmakogenetyka

Część farmakologii opisująca i badająca efekty leków,

związane z różnicami genetycznymi między ludźmi

Te efekty dotyczą działań toksycznych, reakcji
alergicznych i działań niepożądanych, wynikających z
wrodzonych cech skutkujących nasileniem lub
osłabieniem działania leku

• Różnice w aktywności enzymów

– Polimorfizm procesów acetylacji (izoniazyd)
– Różnice w aktywności butyrylocholinesterazy
– Różnice w aktywności CYP540 (oksydacja)

Nazwy leku:

- Chemiczna (kwas

acetylosalicylowy,

C9H8O4 )

- Międzynarodowa (aspiryna)
- Handlowa (Polopiryna, Alka-

Prim, Alka-Seltzer,

Calcipiryna, …..)

Leki

• Leki wpływają na biologiczne systemy w sposób

naśladujący efekty naturalnie występujących
substancji biologicznych

!!!

• Leki mogą także wywierać efekty poprzez swoje

własności kwasowe lub zasadowe

(np. leki

zobojętniające),

zmieniające napięcie

powierzchniowe

(amfoterycyna),

denaturujące

białka (śr. ściągające),

osmotyczne

(śr.

przeczyszające, diuretyki) i

interakcję

fizykochemiczną

z lipidami i kanałami jonowymi

bł. komórkowej (leki znieczulające miejscowo i

ogólnie)

Receptory

Większość leków wiąże się ze specyficznymi
receptorami

dla wywołania selektywnych reakcji

.

Wiązanie leków zależy od fizykochemicznych i

przestrzennych interakcji między lekiem a

receptorem (dokowanie cząsteczki leku)

1.

Białka

a. Transportery

(nośniki, np. SERT)

b. Receptory

i.

Związane z białkami G
(metabotropowe)

ii.

Związane z kanałami jonowymi

iii.

Wewnątrzkomórkowe

c. Enzymy

2. DNA

Interakcja leku z receptorem

• Powinowactwo (Affinity)

– Właściwość leku do specyficznego wiązania

się z danym rodzajem receptora

• Skuteczność (Efficacy - akt.

wewnętrzna)

– Zdolność leku do wywoływania

odpowiedniej reakcji/efektu biologicznego

w wyniku związania się z receptorem

Interakcje leku z receptorem

• Agonista

– Lek który wiąże się z receptorem i

wywołuje reakcję fizjologiczną

• Antagonista

– Lek który się wiąże z receptorem blokując

reakcję fizjologiczną lub wiązanie innego

leku

Czynniki wpływające na działanie leku

• Wiek

– Dzieci – niepełna funkcja wątroby i nerek
– Starsi – słabsza wydolność nerek i wątroby

• Masa ciała

– Większa masa = większa objętość płynów i

tkanki tłuszczowej, w których rozpuszczają

się leki

• Płeć

– Różnice w proporcji tkanki tłuszczowej i

wody w organizmie

• Genetyczne

– Brak (mutacja) enzymu
– Zmiana szybkości metabolizmu

• Psychologiczne

– Wiara w działanie leku wspomaga jego

efekt (efekt placebo, homeopatia)

Czynniki wpływające na działanie leku

Rodzaje efektów

• Działanie pożądane

– Efekt zgodny z oczekiwaniami

• Działanie niepożądane

– Działanie niepożądane, często trudne

do uniknięcia przy stosowaniu leku

– Działanie inne od spodziewanego i

oczekiwanego

(działanie uboczne)

Działania niepożądane

• Reakcja alergiczna

– Aktywacja systemu immunologicznego

• Reakcja anafilaktyczna

– Ciężka reakcja alergiczna

• Idiosynkrazja

– Immunologiczna nadwrażliwość

charakterystyczna dla

danej osoby

(wrodzona alergia) na substancję, bez

powiązania z farmakologiczną toksycznością

• Tolerancja

– Stan w którym dla osiągnięcia danej

reakcji należy stosować coraz wyższe

dawki leku

• Tolerancja krzyżowa

– Tolerancja zachodząca między różnymi

lekami

• Morfina i inne leki opioidowe

Działania niepożądane

• Zależność lekowa

– Stan, w którym odstawienie leku

stosowanego przewlekle prowadzi do

wystąpienia zsp. abstynencji

(fizycznej i/lub psychicznej)

• Interakcje lekowe

– Korzystne lub niekorzystne

sumowanie się efektów leków

stosowanych jednocześnie

Działania niepożądane

• Pierwszy trymester

– Leki o działaniu teratogennym

• Leki które mogą uszkodzić lub zabić płód

• Trzeci trymester

– Leki przechodzące przez łożysko do płodu

• FDA – kategorie leków (A, B, C, D, & X)

– Oznaczają które leki wpływają niekorzystnie w

ciąży

Kobiety ciężarne

Dzieci

• Wchłanianie z p. pokarmowego jest

gorsze z powodu niższego pH soku

żołądkowego i szybszego pasażu
jelitowego

• Słabsze wiązanie do białek krwi (niższa

koncentracja albumin)

– Leki silnie wiążące się z białkami będą

osiągały wyższe stężenia wolnej,
aktywnej, frakcji

Starsi pacjenci

–Istotne zmiany w

farmakokinetyce leków

po 60 roku życia

Tkanka
tłuszczowa
Wiek: 20-70 lat

Objętość
osocza
Wiek: 20-80
lat

Całkowita obj.
wody
Wiek: 20-90 lat