FARMAKOLOGI

A

FARMAKOLOGIA



Nauka o działaniu substancji
biologicznie czynnych na organizm

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ
CHEMICZNĄ LUB DZIAŁANIE
FARMAKOLOGICZNE



Niektóre związki mają szeroki wachlarz
aktywności, są wielokierunkowe – stąd
problemy w klasyfikacji



np.



Sulfonamidy – pierwsze leki
przeciwbakteryjne



IZONIAZYD – lek przeciwgruźlicowy,
poprawia nastrój

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA
EFEKT FARMAKOLOGICZNY



Nazewnictwo międzynarodowe (INN),
obowiązuje na całym świecie, można
opatrzeć je nazwą handlową



W latach 50-60tych zaczęto modyfikować
struktury leków



Opium-kodeina-morfina



Bayer stwierdził, że jeżeli przeprowadzimy
reakcję z morfiną zyska ona silniejsze
działanie.



Heroina – lek przeciwkaszlowy, działa na
receptory opioidalne



Naloxon blokuje receptory opioidowe.

UKŁAD FARMAKOFOROWY
(UKŁAD WIODĄCY)



Ukierunkowuje cząsteczki substancji na
konkretną aktywność



Relacje aktywności izomerów (układ
cząsteczki) np. TALIDOMID R i S –
preparat nasenny dla kobiet ciężarnych,
działa przeciwwymiotnie



Malformacja płodów – lata 70 i 80



FOKALIA – brak kończyn u
noworodków



Izomery alfa działają silnie
farmakologicznie np. adrenalina



Grupa nitrowa – NO2 związki mają
działanie mielotoksyczne (uszkadzają
szpik)



CHLORAMFENIKOL – zawiera grupę
nitrową naturalną



DINITROFENOL – coś na
odchudzanie, po czym ludzie się
gotowali



Związki alifatyczne (łańcuchowe)
działają represyjnie na mózg np. gaz z
zapalniczek



Natomiast związki cykliczne
(pierścieniowe) mają działanie
silniejsze



Grupa karboksylowa (OH) obniża
toksyczność związku

TRUCIZNA



Substancja lub ich mieszanina, która po
wchłonięciu lub wytworzeniu w
organizmie powoduje zaburzenie w jego
funkcjonalności lub śmierć



Trucizna truciźnie nie równa

DZIAŁANIE TOKSYCZNE I
NIEPOŻĄDANE LEKU



Efekt uboczny – każde niepożądane
zdarzenie, które wystąpiło u pacjenta,
który brał udział w badaniu klinicznym
lub był leczony. Niekoniecznie może
mieć związek z przyjmowaniem leku.



Niepożądane działanie leku –
szkodliwe i niezamierzone działanie
substancji leczniczej (wyłącznie w
przypadku zażywania zalecanych dawek
leczniczych)

TYPY NIEPOŻĄDANYCH
LEKÓW



Typ A – działanie możliwe do
przewidzenia związane z mechanizmem
działania leku; ustępuje po odstawieniu
preparatu



Np.



Butylobromek hioscyny – suchość w
ustach



Leki na nadciśnienie – kaszel suchy



Kwas acetylosalicylowy – krwawienie



Ok. 80% reakcji polekowych

TYPY NIEPOŻĄDANYCH
LEKÓW



Typ B – działanie niemożliwe, nie
związane z mechanizmem działania leku



Ok. 20% reakcji polekowych



Wymagają natychmiastowego
odstawienia leku



Zagrażają życiu lub zdrowiu pacjenta



Np.



Reakcje o podłożu immunologicznym,
alergicznym (penicylina)

TYPY NIEPOŻĄDANYCH
LEKÓW



Typ C – reakcje występująca ze
zwiększoną częstotliwością u osób
poddanych terapii danym lekiem



Ciężko stwierdzić czy jest to efekt
terapii (u jednostki)



np.



Zakrzepica przy lekach
antykoncepcyjnych

TYPY NIEPOŻĄDANYCH
LEKÓW



Typ D – reakcje występujące z
opóźnieniem po długim czasie od
zastosowania leku



np.



Preparaty stosowane w leczeniu chorób
nowotworowych



Antycykliczny, środki alkilujące



Mogą się pojawić nawet 15 lat po
leczeniu, kardiotoksyczne po 20 latach

POLIPRAGMAZJA



Stosowanie zbyt dużej ilości leków



Ok. 10% hospitalizowanych



Śmiertelność po zatruciu lekami wynosi
ok. 0,5%



Ok. 10% kosztów szpitalnych na
leczenie zakażeń w szpitalu

TERATOGENNOŚĆ



Wywołanie zmian morfologicznych u
zarodka (lub czynnościowych) lub płodu
w okresie pierwszych trzech miesięcy
ciąży

EMRIOTOKSYCZNOŚĆ



Dotyczy pozostałych sześciu miesięcy



Obumarcie płodu, poronienie

KATEGORIE BEZPIECZEŃSTWA
STOSOWANIA LEKÓW W CIĄŻY



Badania na zwierzętach i ludziach



A – badania kliniczne wykazały, że lek
jest bezpieczny dla kobiet w ciąży. Nie
wykazuje zmian morfologicznych i
czynnościowych



B – lek nie działa teratogennie na
zwierzęta, jednak nie potwierdzono
tego u ludzi



C – badania na zwierzętach wykazały
teratogenność i brak badań u kobiet
ciężarnych. Stosowane tylko gdy
korzyści dla matki przewyższają
szkodliwość dla płodu, np. leki na
schizofrenie, choroby psychiczne



D – leki o uwodnionym działaniu
teratogennym działaniu u ludzi.

Leki stosowane z pozostałych grup okażą
się nieskuteczne, leki ratujące życie.



X – leki wysoce teratogenne, których
działanie przewyższa korzyści ze
stosowania. Leki przeciwskazane
bezwzględnie dla ciężarnych, np.
izotetroina – trądzik skóry

MECHANIZMY
DZIAŁANIA LEKU



1. Mechanizm fizykochemiczny –
zależy od właściwości
fizykochemicznych leku. Np. wziewne
preparaty anestetyczne zależą od
współczynnika rozpuszczalnika olej –
woda



2. Mechanizm chemiczny (receptorowy) – u
jego podstawy leży struktura leku i jego
zdolność do wiązania się z mikrostrukturami
(receptorami) w komórce

a)

Inhibitory enzymów – łączą się z jego
centrum aktywnym i blokują go

b)

Antymetabolity – fałszywy metabolit
wchodzi na miejsce prawdziwego. Produkty
są fałszywe, różnią się od fizjologicznych np.
sulfonamidy

c)

Leki działające na kanały jonowe –
powodują przepływ jonów z i do komórki.
Przystosowana dla jednego jonu. Zgodnie z
gradientem stężeń

d)

Blokują kanał jonowy, wpływają na
rozmieszczenie jonów i potencjał komórek,
komórki nerwowe

DAWKA (DOSIS)



Ilość leku jaka jest wprowadzona do
organizmu



Wraz ze wzrostem dawki wzrasta
stężenie leku we krwi, co powoduje
nasilenie działania

DAWKA MINIMALNA
(DOSIS MINIMALIS)



Najmniejsza ilość leku, która wywołuje
pewną i zauważającą reakcję organizmu

DAWKA TERAPEUTYCZNA
(DOSIS THERAPEUTICA)



Zwykle stosowana



Wywołuje zamierzone działanie

DAWKA MAKSYMALNA
(DOSIS MAXIMAUS)



Największa dawka, która jeszcze nie
wywołuje objawów zatrucia



Największa dawka lecznicza

DAWKA TOKSYCZNA
(DOSIS TOXICA)



Dawka, która wywołuje objawy
toksyczne

DAWKA ŚMIERTELNA
(DOSIS LETALIS)



Najmniejsza dawka, która wywołuje
śmierć



Dawki w Farmakopei Polskiej odnoszą
się do mężczyzn o wadze 70kg i wieku
24 lat



Farmakopea podaje dwie dawki:



1. terapeutyczną



2. maksymalną



DL 50 – (DOSIS LETALIS 50) oznacza,
się 50% osobników po tej dawce zmarło



Dawka śmiertelna i toksyczna są
określane na zwierzętach

INTERAKCJA LEKÓW



Dwa leki podajemy jednocześnie

INTERAKCJE LEKÓW W
FAZIE FARMACEUTYCZNEJ



Występuje w trakcje podania leku,



nie spełnia wymagań ilościowych,



niezgodności recepturowe

INTERAKCJE LEKÓW W FAZIE
FARMAKOKINETYCZNEJ



Obejmuje kilka etapów:



Uwalnianie leku z postaci leku



Wchłanianie



Dystrybucja leku



Biotransformacja/metabolizm



Wydalanie / eliminacja



Wchłanianie np. kwas acetylosalicylowy w
środowisku kwaśnym, np. leki
przeczyszczające zmniejszają wchłanianie



Dystrybucja reakcje leków z białkami
wypierają lek, np. kwas acetylosalicylowy z
wiązaniami i z białkami, np. leki
przeciwzakrzepowe, pochodne kumaryny



Biotransformacja – fenovarbital –
stosowane u niemowlaków na żółtaczkę



LEKÓW NIE POPIJA SIĘ MLEKIEM,
SOKAMI OWOCOWYMI, HERBATĄ! Lecz
wodą



Wydalanie – przy leku o charakterze
kwaśnym alkalizacja sprzyja wydalaniu.
Zakwaszanie organizmu zahamowuje
wydalanie leku o charakterze zasadowym

INTERAKCJE LEKÓW W FAZIE
FARMAKODYNAMICZNEJ



Dotyczy działania leków



Synergistyczne jednokierunkowo



Antagonistycznie nie lubią się,
przeciwstawne działania

POLIPRAGMAZJA



Stosowanie wielu leków na raz, u osób
starszych (najczęściej)

NADUŻYWANIE



Zbyteczne stosowanie leku

TOKSYKOMANIA



Nadmierne, okresowe lub stałe
przyjmowanie substancji szkodliwych,
następstwem jest nałóg i nawyk



NAWYK – chęć przyjmowania, brak
abstynencji od leku, brak zależności od
leku



NAŁÓG – zależność od leku, przymus
przyjmowania

NAŁOGI / TYPY
TOKSYKOMANII



Toksykomania morfinowa: hydrokodon,
kodeina, vicatin, heroina, morfina,
kompot, palenie opium, tramadol
(przeciwbólowy)



Silnie uzależnieni narkomani



Brak tolerancji na układ oddechowy
(np. trzy oddechy na minutę)



Leczenie – terapia substytucyjna ok. 10-
15% wyleczonych

UZALEŻNIENIE
ALKOHOLOWE-
BARBITURANOWE



Istnieje potrzeba psychiczna



Nałóg powstaje po ciągach
alkoholowych lub rauszach (po pracy)



BARBITURANY – leki nasenne z lat
50tych. Marilyn Monroe, kobiet +60



Kluby AA – anonimowych alkoholików,
zasada 24h i dopingowanie

LADME



LIBERATION – uwalnianie ( uwalnianie z podanej
postaci. np. rozpuszczanie tabletki w żołądku)



ABSORBTION – wchłanianie przemieszczanie się
substancji leczniczej z miejsca podania do
krwiobiegu,



DISTRIBUTION – rozmieszczenie odwracalne
przejście substancji leczniczej z krwi krążącej do
tkanek,



METABOLISM – metabolizm biochemiczne
przekształcenie substancji leczniczej do substancji
aktywnych lub



nieaktywnych,



EXC RETION – wydalanie np. nerki, układ
pokarmowy, z potem itd.