1. Charakterystyka żródeł i metod analizy ekonomicznej oraz
definiowanie poszczególnych pojęć

Źródła analizy ekonomicznej:

Materiałami źródłowymi analizy ekonomicznej są dokumenty, informacje, dane ułatwiające
bezpośrednio lub pośrednio wnioskowanie.
Materiały te charakteryzują zjawisko, podmiot, otoczenie, pozwalają zdiagnozować sytuację,
przyczyny zmian sytuacji. Materiały źródłowe stanowią również podstawę do planowania.

Dzielą się one na źródła wewnętrzne i zewnętrzne:

Wewnętrzne:
a) ewidencyjne (dokumentacja, zapisy syntetyczne i analityczne, sprawozdawczość finansowa)
b) pozaewidencyjne (wyniki poprzednich analiz, dane planistyczne, biznesplan, protokoły,
kalkulacje, kosztorysy)

Zewnętrzne:
dane dotyczące warunków systemowych, (prawo, podatki, finanse) rynku zaopatrzenia, zbytu,
opłacalności sprzedaży, działania konkurencji)

Sprawozdawczość finansową tworzą:

-Bilans;
-Rachunek zysków i strat (rachunek wyników), wprowadzenie i objaśnienia;
-Rachunek przepływów pieniężnych (CF);
-Zestawienie zmian w kapitale własnym;
-Sprawozdanie z działalności.

Metody analizy ekonomicznej:

Metody dzielą się na ogólne i szczegółowe.

Metody ogólne to indukcja, dedukcja i weryfikacja, metody szczegółowe to metody porównań,
metody deterministyczne, metody stochastyczne.

Metody indukcji polegają na dochodzeniu do ogólnych twierdzeń przez analizę szczegółów. Jest to
badanie zjawiska od przyczyn do skutków.

Metody dedukcji polegają na badaniu zjawiska od skutków do przyczyn, od wyników do
czynników, od ogółu do szczegółu. Przykładem jest analiza wyników finansowych a dopiero
później czynników, które mają wpływ na wynik finansowy.

Metody weryfikacji sprowadzają się do:
- sformułowanie tez i wniosków syntezy ogólnej,
-zweryfikowanie prawdziwości tez i wniosków wstępnych w postępowaniu analitycznym,
-podsumowanie ustaleń dokonanych w trakcie weryfikacji i sformułowanie syntezy końcowej.

Metody sczegółowe to

metody porównań

(jakościowe), metody deterministyczne (ilościowe),

metody stochastyczne

Metody porównań

: należy porównywać zjawiska jednorodne pod względem ich budowy,

zawartości, sposobu pomiaru. Większe zbiorowości porównujemy używając „średnich” – jak
średnia płaca, średnia liczba pracowników lub innymi miarami.

Podstawą porównań mogą być przyjęte:
-wielkości badanego przedsiębiorstwa w czasie,
-wielkości badanego przedsiębiorstwa na tle innych przedsiębiorstwa,
-wielkości badanego przedsiębiorstwa na tle określonych norm, standardów,
-wielkości planowane

Najczęściej porównywane są wielkości w różnym czasie (do przodu i wstecz). Pozwala to ocenić
dynamikę badanego zjawiska w czasie i ustalić jego tendencje rozwojowe. Tendencje te przedstawia
się za pomocą funkcji liniowej, wykładniczej i logarytmicznej.

Porównania w czasie dzielimy na:

-porównania o stałej podstawie odniesienia (dane liczbowe kolejnych lat porównuje się z danymi
liczbowymi okresy pierwszego)
-porównania o zmiennej podstawie odniesienia (porównuje się z danymi okresu bezpośrednio
poprzedzającego)

Utrudnienia związane z porównywaniem w czasie:
-zmiany finansowe
-zmiany organizacyjne
-zmiany przedmiotowe
-zmiany metodologiczne
-zmian standardów międzynarodowych
-zmian przepisów krajowych
-inflacja (jeżeli do porównań przyjmujemy ceny bieżącego okresu to wówczas dane z okresu
poprzedniego mnoży się przez wskaźnik wzrostu cen. Jeżeli dane zjawisko chcemy wyrazić w
cenach okresu poprzedniego to wówczas dane z okresu bieżącego dzieli się przez wskaźnik wzrostu
cen)

Porównania przestrzenne

Porównania te mogą być:
-wewnętrzne (wydziały, w ramach grupy kapitałowej- zakłady)
-zewnętrzne (w branży, międzybranżowe, międzynarodowe)

Porównywanie pozwala ustalić:
-wielkość zasobów przedsiębiorstwa w porównaniu z innymi
-miejsca badanego przedsiębiorstwa na rynku
-rezultaty działalności badanego przedsiębiorstwa
-efektywność funkcjonowania przedsiębiorstwa
-dystansu jak dzieli przedsiębiorstwo od konkurencji

Metody deterministyczne (ilościowe lub przyczonowo skutkowe)

Pozwalają ustalić przyczyny zmian rozpatrywanych zjawisk np. jakie czynniki spowodowały

zmianę zysku w danym okresie w stosunku do poprzedniego.
Metody deterministyczne przydatne są szczególnie w badaniach o charakterze retrospektywnym.
Pozwalają:
-określić jakie podstawowe czynniki wpływają na odchylenie bezwzględne analizowanego zjawiska
np. wielkość zysku ze sprzedaży uzależniona jest od liczby sprzedanych produktów i zysku
jednostkowego, zysk jednostkowy zależy od ceny jednostkowej i kosztu jednostkowego.
ustalić zmiany rozpatrywanych czynników
-obliczyć wpływ zmian każdego z rozpatrywanego czynnika na globalną wielkość odchylenia
bezwzględnego
-zsumować wszystkie wpływy cząstkowe i porównania tej sumy z odchyleniem bezwzględnym

Metody deterministyczne dzielą się na:

-podstawień łańcuchowych
-różnic cząstkowych, wskaźnikową
-podstawień krzyżowych, funkcyjne.

Metody stochastyczne

Uwzględnia się wpływ na badane zjawisko również czynników drugorzędnych, przypadkowych.
Są to przede wszystkim:
-statystyczne
-metody ekonometryczne
-metody taksonomiczne
-metody dyskryminacyjne

Wykorzystywane najczęściej w prospektywnej analizie finansowej.
Uwzględniają czynniki, które oddziaływały na wynik działalności w przeszłości i te które mogą
wystąpić w przyszłości. Metody te pozwalają określić przewidywane skutki analizowanych
wariantów rozwoju przedsiębiorstwa i dokonać wyboru najkorzystniejszego z nich.

1a. struktura bilansu, rachunku zysków i strat, rachunku przepływów
pieniężnych, zestawienia zmian w kapitale własnym, informacji
dodatkowej, sprawozdania z działalności, definicje

Każda jednostka prowadząca działalność gospodarczą ma do spełnienia określone obowiązki
sprawozdawcze, regulowane ustawą o rachunkowości. Podstawowym obowiązkiem w tym zakresie
jest sporządzenie w określonym terminie sprawozdania finansowego składającego się z:

• bilansu,
• rachunku zysków i strat
• informacji dodatkowej

a w przypadku jednostek podlegających badaniu przez biegłego rewidenta należy także sporządzić:
• zestawienie zmian w kapitale własnym
• rachunek przepływów pieniężnych

Bilans

jest zestawieniem majątku i źródeł pochodzenia tego majątku

Aktywa:
-Aktywa trwałe
-Wartości niematerialne i prawne
-Rzeczowe aktywa trwałe
-Inwestycje długoterminowe
-Należności długoterminowe
-Aktywa obrotowe
-Zapasy (materiały, towary, wyroby g.)
-Należności krótkoterminowe
-Inwestycje krótkoterminowe (aktywa finansowe i środki pieniężne)

Pasywa:
-Kapitały własne
-Kapitał podstawowy
-Kapitał uzupełniający
-Wynik finansowy
-Wpłaty na poczet kapitału
-Zobowiązania i rezerwy
-Rezerwy
-Zobowiązania długoterminowe (kredyty, pożyczki udzielone)
-Zobowiązania krótkoterminowe

suma aktywów = suma pasywów

Rachunek zysków i strat (ang. income statement) sporządzany w wariancie porównawczym lub
kalkulacyjnym - jeden z podstawowych i obligatoryjnych elementów sprawozdania finansowego
jednostki. Informuje jaka jest efektywność poszczególnych rodzajów działalności oraz jaki jest
ogólny wynik finansowy przedsiębiorstwa.
Rachunek zysków i strat ukazuje zdolność firmy do generowania zysków i samofinansowania,
prezentuje strumienie pieniężne. Sprawozdanie to polega na zestawieniu strumieni przychodów
uzyskanych w jednostce ze sprzedaży wyrobów i usług bądź towarów w ramach prowadzonej
działalności handlowej oraz przychodów uzyskanych z przeprowadzenia operacji finansowych i
kosztów tej działalności.

Rachunek przepływów pieniężnych (cash flow)

Rachunek przepływów pieniężnych jest analitycznym rozwinięciem przedstawionych w bilansie
informacji o zmianie stanu środków pieniężnych dokonywanej w okresie sprawozdawczym. Celem
sporządzenia tego elementu sprawozdania finansowego jest uzyskanie podstawy oceny możliwości
jednostki gospodarczej do generowania środków pieniężnych oraz potrzeb w zakresie ich
wykorzystania. Sporządzać go muszą jednostki podlegające obowiązkowemu badaniu rocznego
sprawozdania finansowego. Rachunek przepływów pieniężnych powinien umożliwiać przede
wszystkim uzyskanie informacji na temat stopnia płynności finansowej. Istotnym elementem
rachunku jest pokazanie aktywności jednostki w ściąganiu należności a także zdolności do spłaty
zobowiązań. Rachunek przepływów pieniężnych sporządzany jest w formie zestawienia
prezentującego obieg środków pieniężnych w przedsiębiorstwie.

Może być sporządzany:

•

metodą bezpośrednią poprzez przeanalizowanie wszystkich wpływów i wypływów środków
pieniężnych z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej,

•

metodą pośrednią polegającą na korygowaniu zysku netto w taki sposób, aby został on
sprowadzony do zmian netto w środkach pieniężnych na skutek działalności operacyjnej, z
uwzględnieniem wszystkich wpływów i wypływów z działalności inwestycyjnej i
finansowej.

Na przepływy środków pieniężnych składają się:

•

Działalność operacyjna (wpływy i wypływy- rozchody środków z działalności
podstawowej);

•

Działalność inwestycyjna (dotyczy wpływów i wypływów związanych z zakupem i
sprzedażą środków trwałych, wartości niematerialnych, inwestycji ; korzyści i strat, które są
ponoszone w związku z ich posiadaniem);

•

Działalność finansowa (dotyczy wpływów i odpływów środków związanych z kapitałem
własnym i obcym – zaciąganie i spłata pożyczek, emisja akcji);

Wynikiem są przepływy pieniężne netto - łączna zmiana środków pieniężnych ze
wszystkich rodzajów działalności . Porównując tę wartość ze stanem początkowym
środków uzyskujemy stan końcowy prezentowany również w bilansie.

Zestawienia zmian w kapitale własnym

to element sprawozdania finansowego, który przedstawia informacje o zmianach poszczególnych
składników kapitału własnego za bieżący i poprzedni rok obrotowy. Podaje się w nim kolejno
informacje na temat stanu początkowego, zwiększeń i zmniejszeń w trakcie roku obrotowego
poszczególnych elementów składowych kapitału własnego oraz stanu końcowego tych elementów.
Obowiązek sporządzania zestawienia zmian w kapitale własnym dotyczy wszystkich jednostek,
których sprawozdania finansowe podlegają corocznemu badaniu i ogłaszaniu. Spółki, które nie
sporządzają tego zestawienia, powinny zamieścić informację o zmianach w kapitale zapasowym i
rezerwowym w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.

Celem tego zestawienia jest dostarczenie informacji o:
- zmianach w źródłach finansowania kapitałami (funduszami) własnymi jednostki i ich
przyczynach,
- pozostającym w przedsiębiorstwie zysku lub wymagającej pokrycia stracie,
- kosztach i przychodach, które jako błąd podstawowy zaliczono bezpośrednio do kapitału
(funduszu) własnego, z ominięciem rachunku zysku i strat.

Informacje o składnikach kapitału (funduszu) własnego prezentowane są w następujących ujęciu:
- kapitał na początek okresu,
- zmiany kapitału: zwiększenie, zmniejszenie,
- kapitał na koniec okresu.

Przedstawienie zmian poszczególnych składników kapitału własnego ułatwi analizę dynamiki i
struktury tego kapitału, a więc i aktywów netto przynależnych akcjonariuszom. Umożliwi to
ponadto przedstawienie skutków zdarzeń odnoszących się do kapitału własnego i ich przyczyn.

Informacja dodatkowa

Wprowadzenie do sprawozdania finansowego - Informacje o spółce, siedzibie i przedmiocie
działalności. Opis przyjętych zasad (polityki) rachunkowości w tym metod wyceny i sporządzania
sprawozdania finansowego, przyczyny zmian w stosunku do roku poprzedniego.

Dodatkowe informacje i objaśnienia - Zawiera korekty wartości majątku i przyczyny tych korekt
(umorzenie, trwała utrata wartości, aktualizacja majątku), informacje o tworzonych rezerwach oraz
inne objaśnienia do pozycji bilansowych, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale i
rachunku przepływów pieniężnych, proponowany podział zysku.

Powiązania sprawozdań finasowych

Zysk lub strata netto wykazywana jest w bilansie w kapitałach własnych jako źródło finansowania.
Stan środków pieniężnych jest elementem wspólnym bilansu i rachunku przepływu środków
pieniężnych. Działalność operacyjna, inwestycyjna i finansowa ma swoje odbicie w bilansie.

Sprwozdanie z działalności

powinno zawierać wszystkie informacje istotne dla oceny sytuacji finansowej i majątkowej
jednostki, w tym ocenę efektów jej działalności oraz wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń.
Ponadto raport ten powinien obejmować wskaźniki finansowe i niefinansowe, jeżeli jest to istotne
dla oceny sytuacji jednostki, oraz dodatkowe wyjaśnienia do kwot zawartych w sprawozdaniu
finansowym.

Zasady obowiązujące w sprawozdaniach

Zasada memoriału (bilans, rachunek zysków i strat) - nakazuje uwzględnić wszystkie koszty i
przychody bez względu na termin ich zapłaty.

Zasada kasowa (rachunek przepływów pieniężnych) - nakazuje uwzględnić przychody i koszty,
które są realnym wpływem bądź rozchodem środków pieniężnych.

Bilans jest sporządzony metodą netto a więc uwzględnia wszystkie zmniejszenia majątku związane
z jego zużyciem lub inną utratą ich wartości , co jest również zgodne z zasadą ostrożnej wyceny.

Inne zasady:
-Prawdziwego i wiernego obrazu (rzetelnie i jasno przedstawić sytuację majątkową, finansową i
wynik finansowy)
-Istotności (wykazać wszystkie istotne pozycje)
-Ciągłości (przyjęte zasady stosować w sposób ciągły)
-Kontynuacji (jednostka będzie kontynuowała działalność w nie zmienionym zakresie)
-Memoriału i współmierności (do aktywów i pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane
będą koszty i przychody dotyczące przyszłych okresów oraz koszty, które jeszcze nie zostały
poniesione)
-Ostrożnej wyceny (uwzględnić w sprawozdaniu wszystkie zmniejszenia wartości a także rezerwy
na znane ryzyko, grożące straty, wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody oper. i wszystkie
poniesione pozostałe koszty operacyjne)

Definicje:

Aktywa (środki gospodarcze) - kontrolowane przez jednostkę gospodarczą zasoby majątkowe o
wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w
przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Środki gospodarcze klasyfikuje się
według możliwości ich spieniężenia, upłynnienia ("zasada wzrastającej płynności").
Przyszłe korzyści - potencjał, który przyczynia się wpływu środków pieniężnych lub ekwiwalentów
do jednostki
Pasywa - źródła finansowania majątku. Jest to kategoria księgowa. Pasywa dzielone są na kapitały
własny i zobowiązania.
Zobowiązania - wynikają ze zobowiązania, które ciąży na jednostce. Wykonanie tego obowiązku
będzie skutkowało oddaniem zasobów, które zawierają korzyści ekonomiczne.
Kapitał własny (aktywa netto) - wynika z różnicy między aktywami a zobowiązaniami.
Koncepcje kapitału:
a) finansowa – są to zainwestowane pieniądze lub zainwestowana siła nabywcza,
b) rzeczowa – są to możliwości operacyjne jednostki (zdolności produkcyjne).
Przychody - oznaczają zwiększenie korzyści ekonomicznych w trakcie okresu obrotowego w

formie uzyskania lub ulepszenia aktywów albo zmniejszenia zobowiązań, powodujące wzrost
kapitału własnego, z wyjątkiem wkładów wnoszonych przez udziałowców/akcjonariuszy.
Koszty oznaczają zmniejszenie korzyści ekonomicznych w trakcie okresu obrotowego w formie
rozchodu lub spadku wartości aktywów albo powstania zobowiązań, powodujące zmniejszenie
kapitału własnego, z wyjątkiem podziału kapitału na rzecz właścicieli.
Przychody i zyski nadzwyczajne – koszty i straty nadzwyczajne = wynik
Wynik finansowy może być stratą lub zyskiem.
Przepływy pieniężne – przepływy środków pieniężnych – są wpływami i wypływami środków
pieniężnych oraz ekwiwalentów środków pieniężnych.
Środki pieniężne składają się z gotówki w kasie, depozytów płatnych na żądanie.
Ekwiwalenty środków pieniężnych są to krótkoterminowe inwestycje o dużej płynności, łatwe
wymienialne na określone kwoty środków pieniężnych oraz narażone na nieznaczne ryzyko zmiany
wartości (np. czeki obce i weksle obce termin wykupu do 3 miesięcy).
Wpływ środków oznacza faktyczne zwiększenie aktywów.
Wypływ czyli wydatek oznacza faktyczne zmniejszenie aktywów
Wpływy – wypływy (wydatki) = przepływy środków pieniężnych
Pojęcie przychodu ≠ pojęcie wpływu, pojęcie kosztu ≠ pojęcia wydatku

2. Analiza techniczno- ekonomiczna i analiza finansowa

Analiza techniczno-ekonomiczna:

-analiza produkcji

-analiza zatrudnienia

-analiza wyposażenia przedsiębiorstw w środki trwałe

-analiza gospodarki materiałowej

-analiza postępu techniczna

Analiza finansowa:

-analiza bilansu

-analiza rachunku zysków i strat

-analiza rachunku z przepływów pieniężnych

2a. analiza majątku trwałego

Aktywa trwałe:
-Wartości niematerialne i prawne (prawa majątkowe (prawa autorskie, patenty, licencje, koncesje,
prawa do wynalazków, znaków towarowych, programy komputerowe i inne), wartość firmy
goodwill (cena nabycia wyższa od wartości majątku firmy nabywanej), know- how (wiedza
dotycząca produkcji, doświadczenie na rynku). Wartości te amortyzuje się nie dłużej niż 5 lat)
-Rzeczowe aktywa trwałe (Budynki, Budowle, Grunty, prawa wieczystego użytkowania gruntów

Eksponaty muzealne, Dzieła sztuki, Maszyny, Urządzenia, narzędzia, Środki transportu. Grunty,
prawa do gruntów, dzieł sztuki i eksponatów nie amortyzuje się. Amortyzacja zależy od czasu
wykorzystania środka trwałego. Stopy amortyzacyjne znajdują się w wykazie załączonym do
UoPD)
-Należności długoterminowe
-Inwestycje długoterminowe

Wycena środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych:

Na dzień przyjęcia – cena nabycia lub koszt wytworzenia (jest to tak zwana wartość początkowa).

Na dzień bilansowy (do bilansu) = wartości początkowe - umorzenie - trwała utrata wartości
+ aktualizacja (w górę)

Majątek trwały obciążony jest dużym ryzykiem (trudne wybory inwestycyjne, wydatkowanie
dużych kwot, zmiany zapotrzebowania spowodują nieprzydatność majątku).
Majątek ten ma charakter stały. Koszty amortyzacji, remontów, konserwacji będą niekorzystnie
wpływały na wynik finansowy.
Małe zasoby majątkowe będą hamować rozwój i utrudniać realizację zadań, duże zasoby
majątkowe wzbudzają zaufanie i są ważnym wyznacznikiem wiarygodności. Oczywiście słabą
stroną będą bardzo duże zasoby stare, zużyte, przestarzałe technicznie. Plusem zasobów starych
(księgowo zużytych) jest brak kosztów amortyzacji – co podwyższa nam wynik finansowy. Mocną
stroną podmiotu jest posiadanie nowoczesnego majątku trwałego (maszyn, urządzeń
produkcyjnych).

Cechy tych zasobów:
-Niska płynność – zaangażowane w podmiocie dłużej niż jeden rok
-Zużywają się stopniowo przenosząc na produkty część swojej wartości
-Mała elastyczność – nie można go na bieżąco dostosowywać do poziomu wykorzystywanych
mocy produkcyjnych
-Obciążony dużym ryzykiem – wydatkowanie dużych kwot na nabycie majątku, poszukiwanie
źródeł finansowania
Umorzenie jest to zużycie środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Jest ono
kumulowane (obejmuje wartość zużycia majątku od początku użytkowania do czasu obecnego).
Amortyzacja jest to zużycie tych składników wliczone w koszty – jest to koszt, który co roku
przenoszony jest na wynik finansowy, wpływa więc na rezultaty firmy. Amortyzacja może być
miesięczna, kwartalna lub roczna.
Odpis amortyzacyjny = odpis umorzeniowy
Wartość śr. trwałych – umorzenie = wartość netto, bilansowa, księgowa
Przychody roczne – koszty roczne (w tym amortyzacja) = wynik roczny

Wskaźnik zużycia aktywów trwałych
Zu = U / Wp (umorzenie aktywów / wartość brutto aktywów trwałych umarzalnych)
Informuje o stopniu nowoczesności majątku,

Wskaźnik intensywności odpisów amortyzacyjnych
I= (A / U )x100%, (amortyzacja / umorzenie)

Stopa likwidacji środków trwałych
L = WL / Wp
Wysoki stopień świadczy o starzeniu się majątku,

Stopa odnowy
O = I / Wp (wartość aktywów przekazywanych z inwestycji / wartość brutto aktywów trwałych
umarzalnych)

Wskaźnik dekapitalizacji brutto
D = I / WL
Wartość większa od 1 oznacza, że proces odnowy jest szybszy od procesu likwidacji

Wskaźnik produktywności aktywów trwałych
P = S/AT ( przychody ze sprzedarzy / aktywa trwałe)

Wskaźnik zyskowności aktywów trwałych
Za= Z/AT (zysk / aktywa trwałe)

Wskaźnik rotacji aktywów trwałych
Rat= AT * 365dni / S (aktywa trwałe / 365dni * przychody ze sprzedarzy)

Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy
Tu=AT/L (aktywa trwałe / poziom zatrudnienia)
Mierzy nasycenie firmy majątkiem trwałym

Efektywność majątku trwałego:

L < MT <P < Z
Poszczególne symbole są wskaźnikami dynamiki
Zatrudnienie < majątek trwały < produkcja < zysk

Układ ten wyraża pożądane zależności między tymi wielkościami. Postęp techniczny

powoduje zastępowanie pracy żywej pracą uprzedmiotowioną co przekłada się na wyższą dynamikę
majątku w stosunku do zatrudnienia. Proces ten przyczynia się do wzrostu wydajności czego
efektem jest wyższa dynamika produkcji. Dynamika wzrostu zysku powinna być największa
ponieważ wzrost wydajności spowoduje obniżenie kosztów i wzrost wielkości produkcji i
sprzedaży – efektywne zarządzanie.

Przykład:

okres I

okres II

Przeciętna wartość aktywów

119823

122688

Produkcja = Sprzedaży

184312

190326

Wynik finansowy – Zysk netto

8291 8515

Średnioroczny poziom zatrudnienia

623

602

L (96%) < AT (102,4%) < S (103,3%) < Z (114,8%)

W tym przykładzie widoczna jest poprawa efektywności gospodarowania majątkiem

trwałym. Rośnie on szybciej niż zatrudnienie i wolniej niż sprzedaż i zysk. Prawdopodobnie
polepszają się wartości wskaźników efektywności

Wpływ majątku na wynik ekonomiczny:

Zyskowność majątku:
Z AT = Znetto /AT =

Znetto/S

x S/AT

Zyskowność majątku jest iloczynem

wskaźnika rentowności sprzedaży

i wskaźnika

produktywności

Z AT = Znetto /L x L/S x S/A
S- przychody ze sprzedarzy A – aktywa ogółem L – liczba zatrudnionych

Zyskowność majątku jest iloczynem trzech wskaźników rentowności pracownika,

odwrotności wydajności pracy czyli pracochłonności (ilości pracy potrzebnej do wytworzenia
jednostki lub uzyskania jednostki przychodu) oraz produktywności majątku

2b. gospodarka zapasami, poziom zapasów - minimalny

Zapasy zaliczamy do majątku obrotowego jednostki gospodarczej. Są najmniej płynne z tego
majątku i najczęściej magazynowane. Do zapasów zaliczyć należy:
-materiały
-materiały w drodze

-towary
-wyroby gotowe
-półprodukty
-produkcję w toku
Dwa ostatnie elementy stanowią produkcję niezakończoną. Półprodukty mogą być magazynowane
a produkcja w toku pozostaje w halach produkcyjnych, ponieważ nie zakończono części procesów.
Struktura zapasów jest zależna od rodzaju jednostki gospodarczej i charakteru prowadzonej przez
nią działalności. W przedsiębiorstwach produkcyjnych , wytwórczych dominują zapasy materiałów
i produktów pracy. Natomiast w jednostkach handlowych przeważają towary.
Zarządzanie zapasami polega na pozyskiwaniu, gromadzeniu i utrzymywaniu surowców,

materiałów, produkcji w toku, półproduktów, wyrobów gotowych i towarów. Zarządzanie tymi

zasobami wpływa na wyniki przedsiębiorstwa.

Utrzymywanie zbyt wysokiego poziomu zapasów powoduje nadmierne koszty związane z

magazynowaniem, ubezpieczeniem, możliwością kradzieży i powstawania ubytków naturalnych.

Świadczy również o nieefektywnym wykorzystaniu kapitału oraz utracie alternatywnych okazji

inwestycyjnych.

Formy określania poziomu zapasów :

 bezwzględna wielkość zapasów, wyrażona wartościowo lub ilościowo,

 relatywny poziom zapasów wyrażony w formie stosunku zapasów do wielkości przychodów

lub kosztów – rotacja.

Wielkość zapasów jest ustalana na początek lub koniec okresu sprawozdawczego i jest oceniana w

stosunku do normy, którym jest: zapas średni, zapas maksymalny (największy uzasadniony

ekonomicznie), zapas minimalny (najmniejszy zapewniający ciągłość działania).

Zapas średni jest obliczany jako średnia chronologiczna:

Zs = Zp I / 2 + Zk I + ZKII +ZkIII + Z IV / 2

{27}

gdzie:

Zp – zapas początkowy,

Zk – zapas końcowy,

I-IV - kolejne kwartały roku.

W praktyce ustala się zapas przeciętny jako zwykłą średnią arytmetyczną stanu początkowego i

stanu końcowego.

Analiza zapasów polega m.in. na ustaleniu tendencji zmian w ich strukturze i ich prawidłowości

oraz ocenie stwierdzonych odchyleń.

Badanie struktury zapasów może odbywać się w przekrojach:

 ilościowym lub wartościowym,

 asortymentowym, branżowym, według grup towarów, faz działalności przedsiębiorstwa,

 sieciowym, oddziałów, magazynów,

 czasowym.

Wskaźniki rotacji są podstawowym narzędziem analizy wyrażające relacje między wielkością

zapasu średniego a wielkością sprzedaży towarów czy też kosztów działalności.

Rotacja w dniach = Zś x d/Sprzedaż

Otrzymany wynik informuje co ile dni jest odnawiany zapas.

Rotacja w razach ( w cyklach) = Sprzedaż/Zś

Wskaźnik związania zapasów W= Zś/Sprzedaż

Pozwala on stwierdzić ile groszy zapasu przypada na złotówkę sprzedaży. Jest odwrotnością rotacji

w cyklach.

Kształtowanie przyszłych poziomów zapasów powinno być oparte o następujące założenia:

 Celem rachunku ekonomicznego w zakresie zapasów jest utrzymanie zapasu ekonomicznie

uzasadnionego;

 Zmniejszenie zapasów spowoduje przyspieszenie cyrkulacji materiałów i towarów,

obniżenie kosztów, zmniejszenie zapotrzebowania na kapitał obrotowy;

 Zbyt niski stan zapasu może spowodować przerwanie ciągłości działania ze wszystkimi

wynikającymi z tego konsekwencjami.

Optymalizacja zapasu polega na przeprowadzeniu rachunku. Przedmiotem rachunku są nakłady

związane z pozyskiwaniem i utrzymywaniem zapasów. Nakłady te w formie wartościowej

wyrażone są przez koszty:

- zakupu - dostaw (transport, płaca),

- magazynowania (płace, amortyzacja, niedobory).

Ważna jest minimalizacja łącznych kosztów zakupu i magazynowania. Wzrost wielkości

jednostkowej partii zakupu spowoduje zmniejszenie ilości dostaw, zmniejszenie kosztów dostaw.

Rosną jednak wówczas koszty składowania – wyższy jest poziom zapasu średniego. Odwrotna

sytuacja wystąpi gdy zmniejsza się jednostkowa wielkość zakupu.

Poziom zapasów jest uzależniony od wielkości, częstotliwości dostaw.

q=

2xC2xQ/C1

{28}

gdzie:

q- poziom zapasów

Q- przewidywana wielkość sprzedaży, zużycia,

C1- koszty składowania na jednostkę zapasu,

C2 – koszty dostawy pojedynczej partii produktu.

Rys. 20. Kształtowanie się wielkości kosztów dostaw oraz

składowania

Koszty

Koszty ogółem

koszty składowania

koszty dostaw

q

(wielkość optymalnej partii dostaw)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie…

Zapas optymalny w tym modelu jest równy połowie wielkości optymalnej partii dostawy.

q = q/2

{28}

W warunkach niepewności zużycie surowca czy też sprzedaż towarów są kształtowane przez

czynniki o charakterze losowym – nie są równomiernie rozłożone w czasie. W związku z tym

przewidywane zapotrzebowanie na surowiec, towar jest określone z pewnym

prawdopodobieństwem.

Nie raz w modelu uwzględnia się dodatkowy, rezerwowy poziom zapasu, który ma na celu

zniwelowanie przypadkowych wahań zużycia i sprzedaży:

q = q/2 +r

{29}

gdzie: r - wielkość zapasu rezerwowego

r = (1/2 – p) x (Wmax –Wmin)

{30}

gdzie: W – górna i dolna granica wahań sprzedaży, zużycia,

p- współczynnik ryzyka, wyrażający prawdopodobieństwo, że rezerwa będzie

niewystarczająca, wartość przyjmowana z góry lub p = C1/C1+C3

C3- zysk jaki można osiągnąć sprzedając jednostkę produktu lub strata nie sprzedania

Całkowity koszt magazynowania i zakupu w czasie, na który planujemy dostawy i zapasy obliczany

jest wg wzoru

K = C1 x (q/2 +r) + C2 x Q/q

{31}

Całkowity koszt składa się z dwóch części. W pierwszej ujęte są koszty składowania

(iloczyn jednostkowego kosztu składowania przez zapas średni). W drugiej są wyrażone całkowite

koszty dostaw (iloczyn kosztu dostawy jednej partii przez liczbę dostaw w okresie planowania).

Przedsiębiorstwa w praktyce utrzymują wiele pozycji zapasów. Ustalenie dla każdego z nich

optymalnego poziomu oraz terminu dostaw może być dość kosztowne oraz skomplikowane

organizacyjnie.

Celowe jest wówczas wykorzystanie dwuskładnikowego modelu zapasów.

Wyznaczony zostaje poziom zapasu krytycznego Zk, który niweluje wahania w zakresie zużycia

surowców i terminów dostaw. Zapas ten dodatkowo zapobiega nieterminowości dostaw.

Rys. 21. Dwuskładnikowy model zapasów

Zapasy

Zk

Z1 d1

Z2 d2

Z3 d3 czas

Źródło: Opracowanie własne na podstawie….

Pierwszym składnikiem tego modelu jest stały poziom każdej dostawy – ustalony jako wielkość

optymalna lub jako suma zużycia w okresie od poprzedniej dostawy plus zapas krytyczny. Drugim

składnikiem jest poziom zapasu krytycznego, który informuje o tym, kiedy należy złożyć nowe

zamówienie. Punkty Z1, Z2, Z3 są momentami składania zamówienia, natomiast d1, d2, d3

momentami nadejścia dostawy.

2c. ocena zatrudnienia, kosztów pracy

2d. pozioma i pionowa

Badanie struktury aktywów i pasywów (analiza pionowa)

Wskaźniki struktury informują o udziale poszczególnych pozycji bilansu w sumie aktywów i
pasywów.

Lepiej jeśli przedsiębiorstwo posiada więcej majątku rzeczowego, niż finansowego (warunkiem jest
racjonalne wykorzystanie).
Struktura majątku zależy od charakteru jednostki. Duży udział majątku trwałego mają
przedsiębiorstwa budowlane, produkcyjne, hotelarskie. Przedsiębiorstwa handlowe mają wysoki
udział majątku obrotowego.
Przewaga majątku trwałego nad obrotowym świadczy jednak o małej elastyczności podmiotu w
dostosowywaniu się do zmian rynkowych.

Dynamika pozioma:

Ustalenie zależności pomiędzy elementami aktywów i pasywów oraz przyczyny ich zmian.
Wykorzystuje się:
-Przyrost absolutny (odchylenie bezwzględne),
-Odchylenie względne:

-Tempo wzrostu (stopa zmian) – wskaźnik tempa zmian,
-Wskaźnik zmian (wskaźnik dynamiki).

Przyrost absolutny jest to różnica między wartością w danym okresie a wartością okresu
bazowego. Różnica kwotowa (wzrost lub spadek). Różnica procentowa jest odchyleniem
względnym.

Tempo zmian (zmiana procentowa) jest to stosunek odchylenia bezwzględnego (X 100 %) do
wartości w okresie bazowym.

Dynamika jest relacją (dzieleniem) między określoną wartością w danym okresie (X 100%) a
wartością w okresie bazowym.

Badanie struktury kapitałowo-majątkwej (analiza pionowo-pozioma, analiza relacji)

Porównania między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów.
Ustalenie np. relacji kapitału własnego do aktywów trwałych.
Złota reguła bilansowa – aktywa trwałe powinny być finansowane kapitałem własnym.
Ustalenie wartości kapitału stałego i odniesienie go do aktywów trwałych
Srebrna zasada bilansowa – kapitał stały powinien finansować aktywa trwałe a najlepiej jeśli
finansuje jeszcze część aktywów obrotowych. Kap. prac.>O
Przyjmuje się, że 2/3 aktywów trwałych powinno być finansowane kapitałem własnych.
Kapitały własne powinny stanowić co najmniej 1/3 sumy pasywów.

Wskaźniki relacji

Mogą również określać stosunek jednej grupy majątku do drugiej, np.:
Wskaźniki unieruchomienia majątku ( AT/AO),
Wskaźnik produkcyjności (A.rzeczowe/A.finansowe).

Ad 1) Większy od 1 świadczy o przewadze majątku trwałego i o małej elastyczności jednostki w
dostosowywaniu się do zmian rynkowych. Wartość większa od 1 informuje o większych
możliwościach w przeprowadzaniu zmian.
Ad.2) Jest to relacja między środkami trwałymi i zapasami a należnościami, udziałami, akcjami
(papierami wart.) i środkami pieniężnymi. Jeśli wskaźnik jest większy od 1 wówczas sytuacja jest
korzystna.

Analiza rachunku zysków i strat

Analiza pionowa:
Badanie udziału procentowego poszczególnych pozycji w wielości bazowej czyli w przychodach ze
sprzedaży

Analiza pozioma:
Ustalanie wielkości :
-przyrost absolutny
-tempo wzrostu
-wskaźnik zmian

Przyrost sprzedaży większy od przyrostu wyniku ze sprzedaży będzie informował o szybkim i
dużym wzroście kosztów sprzedanych produktów. Z kolei duża dynamika (wzrost) kosztów
finansowych może ograniczać dynamikę wzrostu wyniku z działalności gospodarczej. Duże koszty
związane z tworzonymi rezerwami będą ograniczać wynik z działalności operacyjnej i obniżą jego
dynamikę wzrostu.

Układ wzorcowy nierówności

Ostatecznie w analizie efektywności gospodarowania majątkiem ważne są relacje między
majątkiem, pracą, produkcją i zyskiem.

Pożądany układ ∆ ZT < ∆ MT < ∆ P < ∆ Z

Dynamika majątku trwałego powinna być większa od dynamiki zatrudnienia. Z kolei dynamika

zysku powinna być największa, większa od dynamiki sprzedaży (produkcji), majątku i zatrudnienia.
Analiza kapitału obrotowego

Dwa podejścia:

Kapitał obrotowy netto = Kapitał stały – majątek tr.
(kapitał pracujący jest częścią kapitału stałego, która finansuje środki obrotowe – podejście
kapitałowe)

Kapitał obrotowy netto =
Majątek obrotowy – kapitały obce krótkoterminowe
(kapitał pracujący jest częścią majątku bieżącego, krótkoterminowego, która jest pokryta źródłami
długoterminowymi; jest to ta część majątku obrotowego, która zostałaby w podmiocie po
uregulowaniu zobowiązań bieżących)

Kapitał pracujący stanowi odzwierciedlenie stopnia płynności środków w podmiocie.
Im wyższy jego poziom tym lepsza sytuacja podmiotu w zakresie wypłacalności.
W praktyce można wyróżnić następujące warianty :
Kp>0
Kp=0
Kp<0

2e. analiza wskaźnikowa

Analiza wskaźnikowa jest uzupełnieniem wstępnej analizy dokumentów finansowych.
Podstawowe grupy wskaźników to:
-wskaźniki płynności
-wskaźniki sprawności działania – aktywności (obrotowości)
-wskaźniki zadłużenia – struktury finansowania
-wskaźniki rentowności – zyskowności (stopa zwrotu)
-wskaźniki rynku kapitałowego

Każdy wskaźnik powinien być porównywany z jakimś punktem odniesienia, który stanowi postawę
oceny. Podstawą może być wartość planowana, wyniki jednostek działających w tej samej branży
lub średnia wyników tych jednostek a także wartość wskaźników z lat poprzednich.

Płynność jest to zdolność jednostki do regulowania bieżących zobowiązań

W śród wskaźników płynności wyróżnić należy trzy podstawowe:
Wskaźnik płynności bieżącej = aktywa obrotowe / zobowiązania bieżące
Pożądana wielkość jest w przedziale 1,2 – 2
Zbyt wysoka wartość nie jest korzystna, prowadzi do redukcji rentowności

Wskaźnik podwyższonej płynności = (aktywa obrotowe – zapasy) / zobowiązania bieżące
Optymalny poziom wskaźnika = 1
Wysoki poziom wskaźnika wynika z wysokiego stanu należności i nieproduktywnego gromadzenia
środków na rachuku.

Wskaźnik natychmiastowej płynności = środki pieniężne / zobowiązania bieżące lub
inwestycje krótkoterminowe / zobowiązania bieżące
Wzorcowa wartość = 0,2
Wyższa wartość wskaźnika świadczy o preferowaniu obrotu gotówkowego.

Uzupełnieniem jest wskaźnik kapitału obrotowego netto (kapitału pracującego) do aktywów -net
working capital to total assets-NW. Stanowi on miarę potencjalnych możliwości pieniężnych
przedsiębiorstwa. Zbyt niski kapitał obrotowy może przyczyniać się do powodowania zakłóceń w
terminowości regulowania zobowiązań krótkoterminowych.
NW = (obrotowe – zobowiązania krótkoterminowe) / aktywa

Sprawność jest to obrotowość lub rotacja. Wskaźniki sprawności informują o zdolności do
generowania przychodów netto ze sprzedaży przy wykorzystaniu zasobów przedsiębiorstwa.
Pozwalają zmierzyć jak efektywnie przedsiębiorstwo zarządza aktywami. Są to relacje między
przychodami ze sprzedaży a posiadanymi aktywami.
Rotacja jest to ilość obrotów danym składnikiem w ciągu roku. Cykl jest to czas (w dniach)
potrzebny na uregulowanie należności, spłatę zobowiązania, uzupełnienie zapasów

Rotacja = przychody ze sprzedaży / odpowiedni składnik majątku lub kapitałów = ilość cykli w
ciągu roku

Cykl inkasa należności (CN) w dniach = należności (średni stan) * 365dni / przychody ze
sprzedaży lub CN = 365dni / rotacja

Cykl regulowania zobowiązań (CZb) w dniach = zobowiązania bieżące * 365dni / przychody ze
sprzedaży lub CZb = 365dni / rotacja

Cykl zapasów (CZp) w dniach = średni stan zapasów * 365dni /przychody ze sprzedaży lub
CN = 365dni / rotacja

Cykl środków pieniężnych w dniach WŚP - czas jaki upływa od momentu odpływu gotówki
przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu przypływu gotówki z pobranych należności

WŚP = CN + CZp – CZb

Krótszy cykl środków pieniężnych jest bardziej korzystny dla przedsiębiorstwa. Oznacza, że
pieniądze zainwestowane w aktywa bieżące wracają szybko i mogą być ponownie wykorzystane.

Wśród wskaźników rentowności wyróżnić należy:

Wskaźnik rentowności obrotu (marża zysku, MZ(RP)) = zysk netto / przychody ze sprzedaży

Określa zysk, który wypracowuje każda jednostka przychodów. Im wskaźnik rentowności jest
niższy tym wyższa wartość przychodów musi zostać zrealizowana dla osiągnięcia określonej kwoty
zysku

Wskaźnik rentowności majątku (ROA (RM)) = zysk netto / aktywa

Określa stopę zwrotu z aktywów (return on assets). Informuje o zdolności aktywów do generowania
zysków. Zysk netto można zastąpić zyskiem przed spłatą odsetek i opodatkowaniem – EBIT

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych (ROE (RK)) = zysk netto / kapitał własny

Określa stopę zwrotu z kapitału własnego (ile zysku wypracowuje każda jednostka kapitału
własnego)-ważny dla inwestorów. Im wartość wskaźnika jest wyższa tym korzystniejsza jest
sytuacja finansowa przedsiębiorstwa

Przyczynę zmian (obniżanie się) wskaźnika ROE można analizować na podstawie modelu Du
Ponta.

Wskaźniki zadłużenia można podzielić na dwie grupy:

•

Wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia,

•

Wskaźniki informujące o zdolności podmiotu do obsługi długu.

Ad.1 Wskaźnik obciążenia majątku zobowiązaniami- wskaźnik ogólnego zadłużenia (WOZ)

WOZ = zadłużenie ogółem / aktywa ogółem

Jest to udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku. Wartość optymalna 57%-65%. Wysoka
wartość wskaźnika oznacza duże ryzyko finansowe. Niższy wskaźnik oznacza większą
niezależność.

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (ZKW)

ZKW = zobowiązania ogółem / kapitał własny

Określa możliwość pokrycia istniejących zobowiązań kapitałem własnym. Uzupełnieniem jest
wskaźnik zadłużenia długoterminowego (zob. dł./kapitałów wł.),który powinie mieścić się w
przedziale 50%-100%. Wyższa wartość oznacza, że podmiot jest poważnie zadłużony
(zobowiązania przewyższają kap. Własne).

Ad.2 Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową

WPZN = (zysk netto + amortyzacja) / przeciętne roczne płatności

Informuje o możliwości pokrycia zobowiązań ze źródeł wewnętrznych (zysku i amortyzacji).

Wskaźnik obsługi długu – wiarygodności kredytowej

WOD = (zysk przed opodatkowaniem + odsetki(koszt)) / raty kapitałowe + odsetki

WOD = EBIT / (raty + odsetki)

Powinien byc większy niż 100%

Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych

WZO = (EBIT(zysk brutto) + odsetki) / odsetki

określa zdolność podmiotu do spłaty odsetek z EBIT

Wskaźniki rynków kapitałowych:

a) wskaźniki wewnętrzne, na podstawie liczby akcji

Wskaźnik produktywności jednej akcji

SPS = sprzedaż netto / liczba wyemitowanych akcji

Wskaźnik zyskowności jednej akcji

EPS = zysk netto / liczba wyemitowanych akcji

Wskaźnik dywidendy jednostkowej

DPS = zyska netto przeznaczony do podziału / przeciętna liczba akcji

b) wskaźniki zewnętrzne, których podstawą jest cena rynkowa akcji

Wskaźnik poziomu ceny rynkowej w zysku

PER = cena rynkowa jednek akcji / zysk netto na jedną akcje

5 a. Prosta stopa zwrotu i okres zwrotu

zysk netto +amortyzacja

Prosta stopa zwrotu = całkowity nakład inwestycyjny

Stopa zwrotu informuje jaka część nakładu stanowi roczny dochód.
Dzięki temu wskaźnikowi można dokonać oceny możliwości finansowych
przedsiębiorstwa przyjęcia wybranej inwestycji.
Stopę zwrotu można wykorzystać we wstępnej ocenie konkurencyjnych projektów, by
wykluczyć warianty zdecydowanie gorsze, gdyż jest to jedna z metod niedyskontowych
(nie uwzględniających zmiany wartości pieniądza w czasie).

Okres zwrotu nakładów- jest to odwrotność prostej stopy zwrotu.

Σ CF

t

>0 (Cf

t

– strumień pieniężny (cash flow), wpływy-wydatki w t-tym okresie

inwestycji)

OZ = 1/stopa zwrotu

OZ= Co/CFn

CFn – skumulowane przepływy pieniężne lub nadwyżka finansowa (amortyzacja +zysk

netto);

Informuje, w ciągu ilu lat inwestor pokryje poniesione wydatki wygenerowanymi

zyskami, czyli informuje o okresie zamrożenia środków w projekcie.
Rok w którym poniesione nakłady (wydatki) zostaną zrównoważone przez nadwyżki

będzie zamykał okres, w którym nastąpi zwrot początkowych wydatków.
Zaletą jest proste obliczanie, ale nie uwzględnia inflacji, opiera się na subiektywnym

okresie zwrotu (samemu ustala się długość m, której ten okres nie może przekroczyć Σ

CF

t

>m, i jeśli projekt spełnia ten warunek, to nadaje się do realizacji); nie może być

jedynym narzędziem oceny efektywności projektu.
Poza tym można go policzyć tylko dla projektów z konwencjonalnymi przepływami

pieniężnymi (tylko raz w całym czasie trwania projektu zmienia się znak przepływów

pieniężnych – z ujemnych na dodatnie).

Okres zwrotu nakładów (jednakowe wpływy pieniężne) = suma nakładów

inwestycyjnych/roczne wpływy środków pieniężnych.

Okres zwrotu nakładów (niejednakowe wpływy pieniężne) = rok przed całkowitym

zakończeniem spłat + (niespłacona część inwestycji/wpływy środków pieniężnych po

których dochodzi do całkowitej spłaty).