WYDANIE SPECJALNE

ÂWIAT NAUKI

9

© EAST NEWS/MA

URO FERMARIELL

O/SPL (

na dole

); © EAST NEWS/DAZZO/MASTERFILE (

na gór

ze

)

m

igawki

Liczy si´ wielkoÊç

Wed∏ug obiegowej opinii

w

ludzkiej seksualnoÊci niebanalnà
rol´ odgrywa wielkoÊç. Teraz po-
twierdzili to naukowcy, tyle ˝e
przedmiotem ich zainteresowania
nie by∏ penis, lecz niewielka struk-
tura w mózgu, zwana cia∏em mig-
da∏owatym. Zespó∏ badaczy z Mel-
bourne University w Australii,
kierowany przez Davida Reutensa,
dostarczy∏ pierwszego dowodu
bezpoÊrednio wià˝àcego wielkoÊç
pop´du p∏ciowego z rozmiarami
tej cz´Êci mózgu.

Cia∏o migda∏owate to skupisko

komórek nerwowych w kszta∏cie
migda∏a, po∏o˝one g∏´boko w p∏a-
tach skroniowych. Od doÊç daw-
na wzbudza ono ˝ywe zaintere-
sowanie naukowców zajmujàcych
si´ emocjonalnà stronà ludzkiej
natury. Struktura ta wchodzi bo-
wiem w sk∏ad uk∏adu limbiczne-
go – systemu zawiadujàcego
m.in. naszymi emocjami. Cia∏o
migda∏owate odpowiada przede
wszystkim za odczuwanie nega-

tywnych emocji, na przyk∏ad stra-
chu. Ma∏py, którym je usuni´to, w
ogóle si´ nie bojà. Ale nie tylko.
Usi∏ujà zjadaç rzeczy niejadalne i
kopulowaç z przedmiotami, co
Êwiadczy, ˝e cia∏o migda∏owate
najwyraêniej wp∏ywa na zacho-
wania seksualne. Równie˝ ba-
dacze ludzkiej p∏ciowoÊci ∏àczà
cia∏o migda∏owate z reakcjà na
bodêce o charakterze seksualnym
– wiadomo na przyk∏ad, ˝e ule-
ga ono pobudzeniu, gdy myÊli si´
o seksie. W jednym z badaƒ wy-
kazano wi´kszà i cz´stszà aktyw-
noÊç tej struktury u zrelaksowa-
nych m´˝czyzn w porównaniu
z kobietami. Interpretacja tego
spostrze˝enia jest prosta – m´˝-
czyêni wi´cej ni˝ kobiety myÊlà o
seksie.

Jak wynika z badaƒ przepro-

wadzonych przez Stephena Ha-
manna z Emory University, pano-
wie nie tylko cz´Êciej „aktywujà”
cia∏o migda∏owate, równie˝ w
reakcjach na bodêce seksualne
(np. filmy erotyczne) ta struktu-
ra wykazuje u nich wi´kszà ak-

tywnoÊç ni˝ u kobiet. Nie widaç
natomiast ró˝nic w aktywnoÊci
mózgu kobiet i m´˝czyzn pod-
czas oglàdania obrazków o neu-
tralnej treÊci. Nikt do tej pory nie
sprawdza∏ jednak zale˝noÊci mi´-
dzy wielkoÊcià cia∏a migda∏owa-
tego a si∏à pop´du seksualnego.
Dopiero niedawno zainteresowa∏
si´ tym zespó∏ Reutensa, który
zbada∏ 45 pacjentów cierpià-
cych na epilepsj´ (choroba ta
os∏abia pop´d p∏ciowy). Wszy-
scy oni w wyniku operacji neu-
rochirurgicznej, polegajàcej na
usuni´ciu cz´Êci mózgu, w której
tworzà si´ nieprawid∏owe wy∏ado-
wania, mieli wyci´te wi´ksze
bàdê mniejsze fragmenty cia∏a
migda∏owatego. Dzi´ki techni-
kom obrazowania mózgu na-
ukowcy niezwykle precyzyjnie
ustalili, które cz´Êci ich mózgu
zosta∏y zniszczone i w jakim
stopniu. OkreÊlili tak˝e na pod-
stawie wywiadu lekarskiego po-
ziom pop´du p∏ciowego pacjen-
tów. Okaza∏o si´, ˝e im wi´cej
cia∏a migda∏owatego pozostawio-

no w mózgu chorego, tym bar-
dziej interesowa∏ si´ on seksem.

Australijscy naukowcy chcà te-

raz zweryfikowaç swoje wnioski,
badajàc zdrowych ludzi. JeÊli si´
one potwierdzà i uda si´ ustaliç,
gdzie tkwià korzenie ludzkiego
seksualizmu, byç mo˝e uda si´
opracowaç nowe leki regulujàce
pop´d p∏ciowy.

Aneta Brzezicka-Rotkiewcz

Gry mózgowe

Ide´ sterowania

urzàdzeniami elektro-

nicznymi za poÊrednictwem implantów w
mózgu, eksploatowanà cz´sto w literatu-
rze i filmach science fiction, z powodze-
niem ju˝ si´ realizuje.

W USA od lat dziewi´çdziesiàtych pracu-

je nad nià wojsko – konkretnie nad zasto-
sowaniem do pilotowania samolotów. Z
kolei w 1998 roku naukowcy z Emory Uni-
versity w Atlancie poinformowali, ˝e dzi´-
ki ma∏emu szklanemu implantowi w mózgu
sparali˝owany pacjent komunikowa∏ si´ z
otoczeniem za pomocà syntezatora mowy.
Cztery lata póêniej badacze z Brown Uni-
versity na Rhode Island uczyli ma∏py poru-
szania kursorem na ekranie za pomocà
d˝ojstika, rejestrujàc jednoczeÊnie za po-
Êrednictwem wszczepionych elektrod ak-
tywnoÊç ich kory motorycznej podczas ru-
chów w ró˝nych kierunkach. Gdy od∏àczono
d˝ojstik, ma∏pa porusza∏a kursorem ju˝ tyl-
ko za pomocà fal mózgowych. W roku
2003, stosujàc podobnà technik´, zespó∏
z Centrum Medycznego Duke University w
Karolinie Pó∏nocnej nauczy∏ ma∏py poru-
szaç ramieniem robota znajdujàcego si´ w
innym pomieszczeniu – jednak ze wzgl´du
na wi´kszà z∏o˝onoÊç zadania ma∏pom

wszczepiano od 96 do 320 elektrod [patrz:
Miquel A. L. Nicolesis i John K. Chaplin
„Roboty sterowane umys∏em”; Âwiat Nauki,
grudzieƒ 2002]. Amatorzy gier kompute-
rowych natomiast mogà ju˝ od jakiegoÊ
czasu kupiç gry przystosowane do techno-
logii MindDrive – mocowane na palcu
urzàdzenie w kszta∏cie pierÊcienia mierzy
m.in. temperatur´ cia∏a, puls, przewod-
noÊç skóry i na podstawie tych parame-
trów steruje przebiegiem gry. Nauczywszy
si´ na nie wp∏ywaç, mo˝na samà myÊlà
sterowaç postaciami na ekranie.

Dotychczasowe rozwiàzania mia∏y jednak

wady – we wszystkich potrzebne by∏y
przewody, a te, w których mózg by∏ bez-

poÊrednio po∏àczony z komputerem, wy-
maga∏y wszczepiania do mózgu elektrod.
Ostatnio pojawi∏o si´ jednak nowe. Na-
ukowcy z MIT Media Lab Europe w Dubli-
nie opracowali Mind Balance – pierwszy
nieinwazyjny interfejs bezpoÊrednio ∏àczà-
cy mózg z komputerem. W urzàdzeniu ba-
dacze zamontowali precyzyjny elektroen-
cefalograf wyposa˝ony w szeÊç ró˝nych
typów czujników fal mózgowych. Czujniki
umieszcza si´ z ty∏u g∏owy ponad p∏atem
potylicznym kory mózgu (przetwarzajàcym
zarówno bodêce, jak i halucynacje wzro-
kowe). Odbierane sygna∏y sà bezprzewo-
dowo przesy∏ane do komputera z∏àczem
Bluetooth i przetwarzane w czasie rzeczy-
wistym za pomocà specjalnego programu
analizujàcego napisanego w j´zyku C#.

Choç mo˝liwoÊci Mind Balance sà na razie

ograniczone – bo wspó∏pracuje on jedynie z
bardzo prostymi, specjalnie napisanymi w
tym celu grami komputerowymi – jest on pre-
kursorem bardziej zaawansowanych i u˝y-
tecznych zastosowaƒ, poniewa˝ na jego bazie
mogà powstaç urzàdzenia do komunikacji z
otoczeniem osób sparali˝owanych i cierpià-
cych na choroby obwodowego uk∏adu ner-
wowego, które nie mogà ani si´ poruszaç,
ani mówiç, choç sà sprawne umys∏owo.

Marek Drogosz

MindDrive – postacie na ekranie sà
sterowane myÊlà.