Prof. UJ dr hab. Tadeusz WAWAK -
KOSZTY JAKOŚCI

2005-11-08

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI, ZES

1

2005-11-08

MADE

1

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

1

KOSZTY JAKOŚCI

W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA

PRZEDSIĘBIORSTWEM

PROF. UJ DR HAB.TADEUSZ WAWAK

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI

Instytut Ekonomii i Zarządzania

Zakład Ekonomii Stosowanej

Dyżur: poniedziałek, środa

III Kampus UJ, ul. Gronostajowa 7, pokój ZES 6

e-mail: [e-mail]; materiały: www.econ.uj.edu.pl

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

2

TEMATYKA WYKŁADU

• Definicja

• Klasyfikacja

• Rachunek

• Analiza

• Optymalizacja

• Pomiar

• Efekty

2005-11-08

MADE

3

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

3

DEFINCJA

KOSZTÓW JAKOŚCI

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

4

Niespełnienie wymagań

jakościowych może

powodować koszty w

wysokości do 30% obrotów

przedsiębiorstwa!

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

5

P. Crosby o kosztach jakości

„

Koszt jakości nie powinien przekroczyć 2,5% wartości
sprzedaży,

„

Koszty dobrej jakości wynoszą zazwyczaj ok. 3-5% wartości
sprzedaży,

„

Koszty nieodpowiedniej jakości osiągają ok. 20% wartości
sprzedaży w firmach produkcyjnych oraz ok. 35% wartości
kosztów operacyjnych w firmach usługowych,

„

Przy obliczaniu kosztów zazwyczaj ujawnione zostaje ok. 1/6
całkowitych kosztów jakości, a 5/6 pozostaje w ukryciu.

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

6

Koszty jakości

nakłady lub straty jakie ponosi przedsiębiorstwo

w związku z wytwarzaniem i sprzedażą produktów

o określonym poziomie jakości.

KJ = Kdj + Knj

Kdj – koszty dobrej jakości,
Knj – koszty nieodpowiedniej jakości.

Prof. UJ dr hab. Tadeusz WAWAK -
KOSZTY JAKOŚCI

2005-11-08

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI, ZES

2

2005-11-08

MADE

7

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

7

KLASYFIKACJA

KOSZTÓW JAKOŚCI

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

8

„

Koszty działalności zapobiegawczej (nakłady na poprawę

jakości produkowanych wyrobów, zmniejszenie ilości braków),

„

Koszty oceny jakości (dokonywanie pomiarów i inne formy

kontroli jakości surowców, półproduktów i wyrobów finalnych),

„

Straty na brakach wewnętrznych (ujawnione u producenta),

„

Straty na brakach zewnętrznych (ujawnione u klienta).

Koszty jakości według Amerykańskiego

Stowarzyszenia Sterowania Jakością (ASQC)

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

9

„

Koszty zgodności - koszty zapobiegania błędom i wytwarzaniu

produktów o zaniżonej jakości,

„

Koszty braku zgodności - koszty korekty błędów i likwidacji

skutków niskiej jakości,

„

Koszty utraconych możliwości - koszty powstające z nadmiernej

koncentracji na problemach przeszłości oraz nie zwrócenia uwagi na

związek bieżącej jakości z przyszłymi zyskami.

Koszty jakości

w TQM

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

10

Koszty jakości

w TQM

Koszt

braku

zgodności

Koszt

utraconych
możliwości

Koszt

zgodności

Koszt kontroli i inspekcji

Koszt prewencji

Sprawy sądowe, odszkodowania

Braków nienaprawialnych

Nadwyżek produkcji

Szkolenia
Opracowanie, wdrożenie procedur

Braki ujawnione przed

dostawą do klienta
Braki ujawnione u klienta

Przeceny
Likwidacja

Utracone rynki zbytu
Utracone zamówienia i utargi
Niższe ceny
Większe koszty sprzedaży

Koszty

jakości

organizacji

Badania i oceny jednostki

zewnętrznej

Braków naprawianych

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

11

Koszty jakości

w normach ISO

„

Operacyjne wewnętrzne koszty jakości (ponoszone dla
osiągnięcia i utrzymania określonego poziomu jakości):

a.

Koszty zapobiegania i oceny,

b.

Koszty uszkodzeń/strat (wewnętrznych, zewnętrznych).

„

Koszty zewnętrznego zapewnienia jakości
(spowodowane auditami klientowskimi oraz certyfikacją):

a.

Koszty szczególnego i dodatkowego zapewnienia jakości,

b.

Koszty procedur,

c.

Koszty prób pokazowych,

d.

Koszty danych.

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

12

Społeczne koszty jakości

Koszty jakości powstają w całym cyklu życia produktu, a
więc ostatecznie są ponoszone prze całe społeczeństwo.

KS = KP + KH + KK

Prof. UJ dr hab. Tadeusz WAWAK -
KOSZTY JAKOŚCI

2005-11-08

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI, ZES

3

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

13

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

14

Koszty jakości ponoszone

przez producenta

Koszty działalności zapobiegawczej ( nakłady na poprawę
jakości,zmniejszenie ilości braków, zmniejszenie wielkości strat z
tytułu niskiej jakości, np. naprawy gwarancyjne),
Koszty oceny jakości ( koszty pomiarów i innej kontroli, kontrola
surowców i półproduktów),
Straty na brakach wewnętrznych ( tylko wykryte u producenta),
Straty na brakach zewnętrznych ( odkryte przez odbiorcę i muszą
być zrekompensowane przez producenta).

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

15

Koszty jakości ponoszone

przez producenta

Koszty działalności zapobiegawczej ( nakłady na poprawę
jakości,zmniejszenie ilości braków, zmniejszenie wielkości strat z
tytułu niskiej jakości, np. naprawy gwarancyjne),
Koszty oceny jakości ( koszty pomiarów i innej kontroli, kontrola
surowców i półproduktów),
Straty na brakach wewnętrznych ( tylko wykryte u producenta),
Straty na brakach zewnętrznych ( odkryte przez odbiorcę i muszą
być zrekompensowane przez producenta).

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

16

Koszty jakości ponoszone

przez producenta /w normach ISO 9004/

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

17

Koszty jakości powstałe

bezpośrednio w handlu

Koszty magazynowania wyrobów oraz ich przeceny na
koszt przedsiębiorstwa handlowego,
Odsetki od kredytów zaciągniętych przez p.h. Dla
sfinansowania zapasów produktów,
Koszt napraw gwarancyjnych na koszt przedsiębiorstwa
handlowego,
Koszty zwrotów niesprawnych produktów do dostawcy,
Koszty z tytułu uszkodzenia wyrobu spowodowanego
jego złą jakością.

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

18

Koszty jakości ponoszone

przez konsumentów

Koszty jakości

użytkownika środków

trwałych

Koszty jakości

użytkownika surowców i

paliw

koszty napraw,

koszty utraconej efektywności,

koszty dodatkowej konserwacji z tytułu przewidzianych braków,

koszty odszkodowań,

utrata dochodów,

dodatkowe inwestycje w odniesieniu do wyrobów konkurencyjnych

Prof. UJ dr hab. Tadeusz WAWAK -
KOSZTY JAKOŚCI

2005-11-08

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI, ZES

4

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

19

Zależność między kosztami zgodności,

a niezgodności

„

Wzrost wydatków na profilaktykę i ocenę powoduje

spadek liczby braków i związane z tym zmniejszenie

kosztów braku zgodności

„

Całkowite koszty jakości dążą do minimum, przy

jednoczesnym spadku kosztów złej jakości i wzroście

kosztów dobrej jakości

„

Przewaga kosztów dobrej jakości nad oszczędnościami z

tytułu redukcji kosztów złej jakości może wpłynąć

pozytywnie na sytuację finansową firmy (wzrost jakości

produktów i popytu na nie)

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

20

Optimum

kosztów jakości

Strefa projektów poprawy

koszty wadliwości

50%

koszty oceny

40%

koszty prewencji

10%

Skoncentrowanie wysiłków na technikach regulacji jakości

Strefa neutralna

koszty wadliwości

< 40%

koszty oceny

> 50%

koszty prewencji

>10%

Redukcja inspekcji i przeglądy systemu (audity), dążenie do perfekcjonizmu)

Strefa doskonałości

koszty wadliwości

< 20%

koszty oceny

< 20%

koszty prewencji

> 60%

Koncentracja na profilaktyce

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

21

Rola kosztów profilaktyki

w całości kosztów jakości

Koszt jako

ś

ci

Czas

Profilaktyka

Ocena

Błąd

Przekroczenie
wymagań

Koszt całkowity

Utracone
korzyści

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

22

Rola kosztów profilaktyki

w całości kosztów jakości

„

Wzrost wydatków na szkolenia, planowanie i
doskonalenie produkcji

„

Redukcja kosztów oceny, kosztów braków
wewnętrznych i zewnętrznych oraz utraconych
możliwości

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

23

Wpływ poprawy jakości

na sytuację przedsiębiorstwa

„

Obniżka kosztów,

„

Polepszenie produktywności,

„

Zdobywanie rynku przez jakość i niskie ceny,

„

Stabilizacja pozycji rynkowej,

„

Zapewnienie dotychczasowych stanowisk pracy oraz
tworzenie nowych.

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

24

Jakość projektowana i jakość wykonania

„

Wprost jakości projektowanej
powoduje wzrost jej kosztów

„

Koszty jakości projektowanej
związane są z tworzeniem
systemu umożliwiającego
produkcję wyrobów o różnym
poziomie jakości

„

Jakość projektowana musi być
dopasowana do potrzeb rynku

„

Koszty jakości projektowanej
są pomocne w ustalaniu
optymalnego poziomu jakości
wyrobów

„

Wzrost jakości wykonania
powoduje spadek kosztów
wykonania

„

Koszty jakości wykonania
powstają w trakcie tworzenia
systemu zapewnienia
odpowiedniego poziomu
jakości w produkcji

„

Koszt jakości wykonania serii
próbnej umożliwiają
optymalizację kosztów
wykonania wyrobów

Prof. UJ dr hab. Tadeusz WAWAK -
KOSZTY JAKOŚCI

2005-11-08

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI, ZES

5

2005-11-08

MADE

25

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

25

RACHUNEK

KOSZTÓW JAKOŚCI

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

26

Rachunek kosztów jakości

system obejmujący:

„

rejestrowanie odpowiednich przekrojach i na odpowiednich
kontach kosztów związanych z jakością produkcji, powstających
na wszystkich etapach realizacji wyrobu ( od projektowania po
odpowiedzialność za wyrób),

„

analizę kosztów jakości i podejmowaniu działań na rzecz
poprawy jakości produkcji,

„

określenie optymalnego poziomu jakości wytwarzanych
wyrobów.

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

27

Rola kosztów jakości

w przedsiębiorstwie

„

Narzędzie zarządzania przedsiębiorstwem,

„

Podstawa podejmowania decyzji strategicznych,

„

Dostarczanie informacji na temat stopnia realizacji systemu
sterowania jakością,

„

Instrument poprawy jakości i efektywności gospodarowania,

„

Narzędzie oceny działań projakościowych,

„

Wpływ na kształtowanie zysku,

„

Narzędzie w wyznaczaniu optymalnego poziomu jakości
wyrobów.

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

28

Zadania

systemu kosztów jakości

„

Pomoc przy ustalaniu polityki jakościowej,

„

Wskazywanie słabych punktów jakościowych w wyrobie i procesie wg
priorytetów kosztowych,

„

Możliwość planowania jakości z uwzględnieniem kosztów połączeniu z analizą
wartości,

„

Możliwość lepszego rozpoznania ekonomicznego znaczenia wymagań
jakościowych,

„

Optymalne pod względem kosztów planowanie kontroli jakości,

„

Ujawnianie zawyżonych kosztów jakości, powstających na skutek przyjęcia
nieodpowiednich kryteriów jakościowych, które nie są wymagane przez
rynek,

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

29

„

Wzrost kosztów zapobiegania wadliwości i oceny,

„

Spadek strat na brakach, obniżenie ilości braków,

„

Spadek całkowitych kosztów jakości i obniżka kosztów własnych

produkcji,

„

Wzrost poziomu jakości i wartości produkcji, a zatem wzrost

zysków przedsiębiorstwa.

Efekty

rachunku kosztów jakości

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

30

Kryteria określenia kosztów jakości

do rejestracji i pomiaru

„

Poziom istotności kosztów,

„

Zdefiniowanie i zarejestrowanie kosztów umożliwiających zmiany w
przedsiębiorstwie,

„

Monitoring kosztów pozwalający na oddziaływanie na nie,

„

Związki między kosztami, aby koszty mogły spełnić rolę narzędzia
zarządzania (korelacje),

„

Przyczyny powstawania kosztów,

„

Łatwość dostępu do danych źródłowych,

„

Wielkość, dokładność i kompletność oceny.

Prof. UJ dr hab. Tadeusz WAWAK -
KOSZTY JAKOŚCI

2005-11-08

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI, ZES

6

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

31

Identyfikacja

kosztów jakości

Metoda opisowa

opracowanie przez dział
zapewnienia jakości koncepcji
kosztów jakości zawierającej:

a.

Pojęcie kosztów jakości,

b.

Powody, dla których się
podejmuje analizę,

c.

Wskazanie metod pomiaru i
liczenia kosztów,

d.

Wskazanie metody identyfikacji
miejsc powstawania kosztów
jakości.

Metoda normatywna

opracowana z wykorzystaniem

programu komputerowego z

uwzględnieniem:

a.

Opracowania klasyfikacji kosztów

na podstawie norm,

b.

Odniesienia kosztów do

poszczególnych procesów,

c.

Opracowania metodyki

wdrożenia rkj zawartej w

schematach blokowych,

d.

Zamieszczenia w/w schematów

w procedurach liczenia i analizy

kosztów.

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

32

Program kontroli kosztów jakości

(

Quality Analysis Costs Control

)

„

Utworzenie zespołu kontroli kosztów

„

Określenie punktu wyjścia (np. szacunkowy, obecny koszt
nieodpowiedniej jakości, pozycja kosztowa względem
konkurencji)

„

Źródłem w/w informacji mogą być: dane komputerowe działu
finansów, dział kadr, raporty reklamacji i wad, raporty działu
sprzedaży)

„

Ustalenie najważniejszych celów (długoterminowo, ogólnie)

„

Pomiar kosztów jakości ( ustalenie mierników)

„

Ustalenie celu rocznego

„

Wdrożenie programu i jego monitoring

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

33

Ewidencja kosztów jakości

„

Podejście niemieckie

Zakłada, że dla ustalenia
specjalnych form rachunku
kosztów nie należy
zmieniać całego systemu
księgowania, a raczej
opierać się na szacunkach.

„

Podejście duńskie

Zakłada stworzenie
specjalnego systemu
rachunków kosztów,
który ułatwia księgowanie
poszczególnych elementów
kosztów.

2005-11-08

T.WAWAK –EKONOMIKA JAKOŚCI

34

„

rodzaju kosztów (umożliwia ocenę udziału poszczególnych grup

kosztów w całkowitej puli kosztów jakości w przedsiębiorstwie),

„

miejsc powstawania kosztów przy uwzględnieniu funkcji spełnianych

w przedsiębiorstwie (koszty linii produkcyjnej, koszty stanowiska

roboczego),

„

przyczyn powstawania kosztów,

„

produktów, których dotyczą.

Ewidencja kosztów jakości