Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Reguªy skalne a dyscyplina nansów publicznych
Marek Rozkrut
Katedra Finansów Mi¦dzynarodowych, SGH
19 marca 2013 r.
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Plan prezentacji
1
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
2
3
4
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Plan prezentacji
1
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
2
3
4
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Kryzysowi gospodarczemu w UE towarzyszyªo silne
pogorszenie stanu nansów publicznych
50.0
55.0
60.0
65.0
70.0
75.0
80.0
85.0
90.0
-7.0
-6.0
-5.0
-4.0
-3.0
-2.0
-1.0
0.0
1.0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Deficyt sektora GG i dług publiczny w UE-27
dług publiczny (p. o
ś
)
deficyt sektora GG
w % PKB
Ź
ródło: AMECO
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
co doprowadziªo m.in. do obj¦cia prawie wszystkich krajów
UE procedur¡ nadmiernego de cytu
0
5
10
15
20
25
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Liczba krajów z procedur
ą
nadmiernego deficytu
(EDP)
UE15
NKC
Ź
ródło: Komisja
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Silny wzrost dªugu publicznego ...
10.5
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Ir
la
n
d
ia
G
re
cj
a
P
o
rt
u
g
a
lia
H
isz
p
a
n
ia
W
lk
.
B
ry
ta
n
ia
Ł
o
tw
a
S
ło
w
e
n
ia
C
y
p
r
U
E
-2
7
F
ra
n
cj
a
L
it
w
a
H
o
la
n
d
ia
W
ło
ch
y
S
ło
w
a
cj
a
R
u
m
u
n
ia
D
a
n
ia
F
in
la
n
d
ia
C
z
e
ch
y
N
ie
m
cy
B
e
lg
ia
L
u
k
se
m
b
u
rg
A
u
st
ri
a
W
ę
g
ry
P
o
lsk
a
M
a
lt
a
E
st
o
n
ia
B
u
łg
a
ri
a
S
z
w
e
cj
a
Skumulowana zmiana długu sektora instytucji rz
ą
dowych
i samorz
ą
dowych w relacji do PKB w latach 2008-2012
Ź
ródło: AMECO
w pkt. proc.
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
... w wielu krajach doprowadziª do przekroczenia
alarmuj¡cego poziomu zadªu»enia ...
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
G
re
c
ja
W
ło
c
h
y
P
o
rt
u
g
a
lia
Ir
la
n
d
ia
B
e
lg
ia
F
ra
n
c
ja
C
y
p
r
U
E
-2
7
H
is
z
p
a
n
ia
N
ie
m
c
y
W
ę
g
ry
A
u
s
tr
ia
M
a
lt
a
H
o
la
n
d
ia
P
o
ls
k
a
S
ło
w
e
n
ia
F
in
la
n
d
ia
S
ło
w
a
c
ja
D
a
n
ia
C
z
e
c
h
y
Ł
o
tw
a
L
it
w
a
S
z
w
e
c
ja
R
u
m
u
n
ia
L
u
k
s
e
m
b
…
B
u
łg
a
ri
a
E
s
to
n
ia
Szacowany dług publiczny w 2012 r.
Ź
ródło: AMECO
w % PKB
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Mimo najsilniejszego wzrostu gospodarczego w UE, Polska
nie unikn¦ªa znacz¡cego pogorszenia sytuacji nansów
publicznych w czasie kryzysu
-9
-8
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Deficyt sektora GG w UE-27
Deficyt sektora GG w Polsce
% PKB
Prognoza KE
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Relatywnie wysoki de cyt w Polsce tak»e przed kryzysem
Ś
rednie saldo instytucji rz
ą
dowych i samorz
ą
dowych w latach 2000 - 2007
-6.5
-5.5
-5.0 -5.0
-4.3
-4.0
-3.7
-3.0 -2.8
-2.5 -2.4 -2.3 -2.2
-1.8 -1.7 -1.7 -1.6
-1.4
-0.6 -0.4
0.4 0.6
1.2 1.4
1.5
2.3
4.1
2.7
-10.0
-8.0
-6.0
-4.0
-2.0
0.0
2.0
4.0
6.0
W
ę
g
ry
G
re
c
ja
M
a
lt
a
S
ło
w
a
c
ja
P
o
ls
k
a
C
z
e
c
h
y
P
o
rt
u
g
a
lia
W
ło
c
h
y
F
ra
n
c
ja
C
y
p
r
R
u
m
u
n
ia
N
ie
m
c
y
S
ło
w
e
n
ia
U
E
W
ie
lk
a
B
ry
ta
n
ia
L
it
w
a
A
u
s
tr
ia
Ł
o
tw
a
H
o
la
n
d
ia
B
e
lg
ia
H
is
z
p
a
n
ia
B
u
łg
a
ri
a
E
s
to
n
ia
S
z
w
e
c
ja
Ir
la
n
d
ia
L
u
k
s
e
m
b
u
rg
D
a
n
ia
F
in
la
n
d
ia
Ź
ródło: AMECO
% PKB
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
... co jest potwierdzeniem wieloletniej nierównowagi
strukturalnej polskich nansów publicznych
-8.0
-7.0
-6.0
-5.0
-4.0
-3.0
-2.0
-1.0
0.0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Wynik sektora instytucji rz
ą
dowych i
samorz
ą
dowych w Polsce
Ś
rednia w latach 1995-2011
MTO -
ś
redniookresowy cel bud
ż
etowy
Ź
ródło: AMECO
w % PKB
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
redniookresowy cel bud»etowy (MTO)
MTO
=
max
MTO
ILD
,
MTO
MB
,
MTO
Euro/ERMII
MTO
ILD
z uwzgl¦dnieniem kosztów starzenia si¦ spoªecze«stwa i
stabilizacj¡ dªugu na poziomie 60% PKB
MTO
MB
poziom de cytu strukturalnego zapewniaj¡cy minimalny
margines przed przekroczeniem przez nominalny de cyt poziomu 3% PKB
MTO
Euro/ERM II
≥ −
1% PKB wi¡»¡ce dla czªonków strefy euro i
ERM II
Dla Polski MTO przyj¦to na poziomie
−
1%PKB
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Konieczno±¢ zej±cia do MTO, a nie 3% PKB de cytu
-5.0
-4.0
-3.0
-2.0
-1.0
0.0
1.0
% PKB
W okresie spowolnienia Polska byłaby poddana
procedurze nadmiernego deficytu
ryzyko utraty
funduszy spójno
ś
ci
Saldo sektora w czasie
o
ż
ywienia
i
spowolnienia
gospodarczego
MTO = -1% PKB
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Procykliczno±¢ i skªonno±¢ do de cytu
Obecny kryzys zadªu»enia ma swoje ¹ródªo ju» we
wcze±niejszych latach, gdy prowadzona byªa ekspansywna
polityka skalna
Problemem gªównie ekspansywna polityka w dobrych czasach
w ci¡gu ostatnich kilkudziesi¦ciu lat w krajach UE de cyty
rosªy w okresie spowolnienia, ale nie byªy obni»ane
(w wystarczaj¡cym stopniu) w okresie o»ywienia (IMF, 2007)
w fazie silnego o»ywienia efekty dziaªania automatycznych
stabilizatorów kompensowane wzrostem wydatków
(najcz¦±ciej) lub obni»kami podatków (wprowadzaniem ulg)
Ekspansywna polityka w dobrych czasach ogranicza
mo»liwo±ci prowadzenia antycyklicznej polityki w warunkach
spowolnienia
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Skutki rozdawnictwa w dobrych czasach - ubytek
dochodów w wyniku decyzji podj¦tych w Polsce przed
kryzysem (bez ograniczenia wydatków) uwidoczniª si¦ w
peªni w okresie spowolnienia
Ubytek dochodów w 2011 r. z tytułu zmian systemowych
-5.7
-22.2
-11.5
efekt zmian składki rentowej
obni
ż
ka skali PIT
ulga na dzieci
Ź
ródło: MF
w mld zł
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Przyczyny de cit bias i procykliczno±ci
Iluzja skalna wyborcy nie rozumiej¡ dostatecznie mechanizmu
mi¦dzyokresowych ogranicze« bud»etowych (Rogo, 1990)
Cykl polityczny (Nordhaus, 1975)
Presja na wzrost wydatków w dobrych czasach (Alessina i Perotti,
1994) efekt »arªoczno±ci (Tarrell i Lane, 1999)
Problem wspólnej puli zasobów (common pool problem, von Hagen,
2005) grupy interesów konkuruj¡ce o ±rodki publiczne, szczególnie
w dobrych czasach, a koszty tych dziaªa« s¡ rozmyte (Debrun i
Kumar, 2007)
Procykliczny dost¦p do nansowania zagranicznego (w krajach
sªabiej rozwini¦tych) (IMF, 2007)
JAKIE S SKUTKI PROCYKLICZNOCI?
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Skutki procykliczno±ci
Zwi¦kszenie waha« produkcji
Niekorzystny wpªyw na inwestycje i wzrost gospodarczy
Asymetryczna reakcja polityki skalnej prowadzi do wzrostu
dªugu publicznego
POTRZEBNE ZMIANY konieczne reformy instytucjonalne
koryguj¡ce bod¹ce decydentów i zwi¦kszaj¡ce wiarygodno±¢
podejmowanych zobowi¡za«
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Kryterium skalne dyscyplinuj¡ce przed przyj¦ciem euro
0
5
10
15
20
25
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Liczba krajów z procedur
ą
nadmiernego deficytu
(EDP)
UE15
NKC
Ź
ródło: Komisja
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Ale reguªy okazaªy si¦ wi¡»¡ce tylko przej±ciowo - brak
marchewki i brak kija po wej±ciu do strefy euro
0
5
10
15
20
25
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Liczba krajów z procedur
ą
nadmiernego deficytu
(EDP)
UE15
NKC
Ź
ródło: Komisja
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Kryzys ujawniª sªabo±ci instytucjonalne UE
Zaªo»enia dotycz¡ce dyscypliny skalnej krajów UE okazaªy si¦
bª¦dne
rodki dyscyplinuj¡ce (w szczególno±ci kary) w ramach Paktu
Stabilno±ci i Wzrostu nigdy nie zostaªy zastosowane
Procedura nadmiernego de cytu (EDP) gªównie w oparciu o
de cyt, przy niedostatecznym uwzgl¦dnieniu poziomu dªugu
Przed rozpocz¦ciem III etapu UGiW tylko w 4 krajach
(Francja, Finlandia, Luksemburg, Wielka Brytania) dªug
sektora GG byª poni»ej 60% PKB
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Pogorszenie sytuacji nansów publicznych w UE
Nierównowaga nansów publicznych w Polsce
Fiskalne ¹ródªa kryzysu zadªu»enia
Zmiany instytucjonalne Sze±ciopak i in.
Sze±ciopak pi¦¢ rozporz¡dze« i jedna dyrektywa, maj¡ce na
celu wzmocnienie koordynacji polityk gospodarczych w UE
Zmiany w Pakcie Stabilno±ci i Wzrostu (PSW)
Wprowadzenie procedury nadmiernych nierównowag (EIP)
Zmiany w krajowych ramach skalnych (dyrektywa)
REGUY FISKALNE
Strong country-speci c numerical scal rules should be a
cornerstone of the strengthened budgetary surveillance
framework
Zgodnie z tzw. Paktem Fiskalnym, reguªa skalna, wraz z
automatycznym mechanizmem powrotu do MTO, powinna by¢
zapisana w prawie
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Plan prezentacji
1
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
2
3
4
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Reguªy skalne
(Numeryczna) reguªa skalna trwaªe ograniczenie naªo»one
na polityk¦ skaln¡ poprzez wprowadzenie limitu dla
okre±lonego agregatu skalnego (Kopits i Symansky, 1998)
reguªy salda bud»etu (saldo ogólne, strukturalne, pierwotne, ...)
reguªy wydatkowe
reguªy dochodowe
w okresie boomu cz¦sto obni»anie podatków lub wprowadzanie
ulg (UE 1999-2001); tak»e w Polsce (obni»enie klina)
limity dªugu
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Reguªy skalne szeroki wybór
Reguªa salda strukturalnego: b
t
=
b
∗
+
a
1
y
t
Inny wariant reguªy salda strukturalnego:
b
t
=
b
∗
+
a
2
(
g
t
−
g
∗
) +
c
(
b
t
−
1
−
b
∗
)
Zmody kowana reguªa szwajcarska:
e
t
=
r
t
/
(
1
+
y
t
) −
b
∗
+
η
t
Reguªa wydatkowa: e
t
= (
1
+
β
)
e
t
−
1
+
η
t
b
t
- saldo sektora GG (% PKB); b
∗
- po»¡dane saldo strukturalne (% PKB); y
t
-
luka popytowa; r
t
- realne dochody; a
1
- semi-elastyczno±¢ b w odniesieniu do
y
t
; η
t
- czynnik koryguj¡cy; e
t
- limit wydatków (w uj¦ciu realnym); g
t
i g
∗
-
bie»¡cy i dªugoterminowy wzrost PKB; c - tempo dostosowania salda do celu;
β
- dªugoterminowy wzrost wydatków; a
2
- semi-elastyczno±¢ b w odniesieniu do
ró»nicy mi¦dzy g
t
i g
∗
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Reguªy skalne zalety
Pomagaj¡ ograniczy¢ skªonno±¢ do de cytu i problem
procykliczno±ci (np. reguªa salda strukturalnego)
Sygnaª rynkowy zwi¦kszaj¡cy wiarygodno±¢ poltyki
makroekonomicznej
Mog¡ przyczyni¢ si¦ do obni»enia kosztu kapitaªu oraz
zmienno±ci produkcji
Ró»ne zalety w zale»no±ci od przyj¦tej reguªy
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Ró»ne zalety ró»nych reguª skalnych (IMF, 2010)
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Wady i zalety ró»nych reguª skalnych
ródªo: IMF (2009)
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Reguªy skalne wady
Ograniczenie elastyczno±ci polityki skalnej
A mo»e to zaleta? (Ulisses i syreny)
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Reguªy skalne wady
Ograniczenie elastyczno±ci polityki skalnej
Problem niespójno±ci w czasie: przykªad polityki pieni¦»nej
Zanim jednak niezale»no±¢ banków centralnych staªa si¦
standardem, gospodarki poniosªy koszty dezin acji obecny
kryzys szans¡ na trwaª¡ zmian¦ instytucjonaln¡?
Ryzyko obni»enia wydatków kosztem wydatków inwestycyjnych
Ryzyko obej±cia reguªy poprzez:
kreatywn¡ ksi¦gowo±¢
wypychanie wydatków do wydatków kapitaªowych
(w przypadku zªotej reguªy)
tworzenie jednostek pozabud»etowych, etc.
Mog¡ osªabi¢ wiarygodno±¢, je±li oka»¡ si¦ zbyt ambitne
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Zalety przewa»aj¡ rosn¡ca popularno±¢ reguª skalnych
ródªo: IMF (2009)
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Reguªy skalne w praktyce
Krajowe reguªy skalne sprzyjaj¡ poprawie sytuacji nansów
publicznych, w szczególno±ci w przypadku silnego umocowania
prawnego i mechanizmów wymuszaj¡cych stosowanie si¦ do
reguªy
Reguªy skalne mog¡ peªni¢ rol¦ wspieraj¡c¡ konsolidacj¦
Wprowadzone w celu odwrócenia tendencji pogarszaj¡cej si¦
sytuacji nansów publicznych (Finlandia i Szwecja po kryzysie
na pocz¡tku lat 90.)
Reguªy skalne wspieraj¡, ale nie inicjuj¡ procesu konsolidacji
skalnej
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Gdyby stosowano reguª¦ wydatkow¡ od 1999 r. ...
to wydatki byªyby znacznie mniejsze (wydatki bez kosztów
obsªugi dªugu / PKB; 12 starych krajów strefy euro bez
Niemiec) (Hauptmeier i in., 2010)
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Znacznie ni»szy byªby tak»e dªug publiczny
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Reguªa wydatkowa a nanse publiczne w UE
Przy zastosowaniu od 1999 r. reguªy wydatkowej, poziom
wydatków w relacji do PKB byªby w niektórych krajach strefy
euro nawet o 10 pkt. proc. ni»szy (Hauptmeier i in., 2010)
Konsolidacja oparta na ograniczeniu wydatków bardziej trwaªa
i skuteczniejsza w stabilizowaniu dªugu ni» podnoszenie
podatków (Guichard i in., 2007; IMF 2010)
Nierównowagi wynikaj¡ce z nadmiernego wzrostu wydatków w
wi¦kszo±ci wynikiem nieodpowiedzialnej polityki skalnej
krajów UE w okresie przed kryzysem
Ani wysoki poziom dªugu, ani uruchomienie procedury
nadmiernego de cytu nie oddziaªywaªy dyscyplinuj¡co na
polityk¦ wydatkow¡ krajów UE czy ostatnie zmiany
instytucjonalne to zmieni¡?
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Plan prezentacji
1
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
2
3
4
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Obowi¡zuj¡ce w Polsce reguªy
Progi dla relacji dªugu do PKB w Konstytucji i UFP
50%, 55%, 60% PKB (met. krajowa vs. ESA'95: KFD, OFE,
±rodki z UE ...)
ale brak wskazówek dla sposobu prowadzenia polityki w
dobrych czasach ryzyko procykliczno±ci
Reguªy nakªadaj¡ce ograniczenia na polityk¦ nansow¡ JST
Regulacje PSW:
De cyt GG /PKB
≤
3%
D lug/PKB
≤
60%
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Limity dªugu w Polsce wybrane regulacje
Je±li w roku t:
50%PKB
<
PDP
≤
55%PKB
de cyt BP do jego dochodów w uchwalanym przez RM
projekcie ustawy bud»etowej na rok t
+
2 nie mo»e by¢ wy»szy
ni» w roku t
+
1
55%PKB
<
PDP
≤
60%PKB
na rok t
+
2 brak de cytu BP LUB de cyt zapewniaj¡cy
spadek relacji dªugu Skarbu Pa«stwa do PKB w stosunku do
relacji ogªoszonej dla roku t
w roku t
+
2 waloryzacja rent i emerytur
≤
CPI w t
+
1
brak wzrostu wynagrodze« pracowników pa«stwowej sfery
bud»etowej
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Limity dªugu w Polsce wybrane regulacje
PDP
>
60%PKB (PRÓG KONSTYTUCYJNY)
j.w. + zakaz udzielania nowych por¦cze« i gwarancji przez
podmioty SFP
bud»ety JST w roku t
+
2 musz¡ by¢ przynajmniej
zrównowa»one
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Wybrane reguªy dla JST
Obowi¡zek zrównowa»enia bud»etu bie»¡cego (od uchwaª
bud»etowych na 2011 r. w planie i wykonaniu); dochody
bie»¡ce powi¦kszane s¡ o nadwy»k¦ bud»etow¡ z lat ubiegªych
i wolne ±rodki (nadwy»ki ±rodków pieni¦»nych na rachunku
bie»¡cym bud»etu JST, wynikaj¡ce z rozlicze« wyemitowanych
papierów warto±ciowych, kredytów i po»yczek z lat ubiegªych);
Górny limit na poziom dªugu - ª¡czna kwota dªugu jednostki
samorz¡du terytorialnego nie mo»e przekracza¢ 60% jej
dochodów ogóªem w danym roku bud»etowym (obowi¡zuje do
2013 r. wª¡cznie),
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Wybrane reguªy dla JST (c.d.)
Górny limit na obsªug¦ zobowi¡za« w ci¡gu roku - ª¡czna
obsªuga zobowi¡za« (spªata kapitaªu i kosztów obsªugi) w
danym roku bud»etowym nie mo»e przekracza¢ 15% (12% gdy
pa«stwowy dªug publiczny przekroczy 55% PKB) planowanych
na dany rok bud»etowy dochodów jednostki samorz¡du
terytorialnego (obowi¡zuje do 2013 r. wª¡cznie),
Indywidualny wska¹nik zadªu»enia (od 2014 r. zast¡pi
dotychczasowe regulacje 60% i 15% (12%)); ogranicza on
poziom dªugu JST jedynie po±rednio, przez ocen¦ mo»liwo±ci
spªaty zobowi¡za«; nie zostaªa przewidziana ocena ex-post
wska¹nika,
Regulacje dotycz¡ce zaci¡gania zobowi¡za«, w szczególno±ci
celu i parametrów zaci¡ganego dªugu.
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Ramy skalne w Polsce oceniane relatywnie wysoko ...
Ͳϭ͘ϱ
Ͳϭ͘Ϭ
ͲϬ͘ϱ
Ϭ͘Ϭ
Ϭ͘ϱ
ϭ͘Ϭ
ϭ͘ϱ
Ϯ͘Ϭ
Ϯ͘ϱ
h< < ^ E> W> >h ^ &/ >d ' ^/ d &Z ^< >s ,h ZK Wd /d / z > Dd
/ŶĚĞŬƐƌĞŐƵųĨŝƐŬĂůŶLJĐŚ;ƑƌĞĚŶŝĂϮϬϬϬͲϮϬϭϬͿ
ƌſĚųŽ͗ <ŽŵŝƐũĂ ƵƌŽƉĞũƐŬĂ
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
... ale niewystarczaj¡ce do zapewnienia dyscypliny skalnej
-1.5
-1.0
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
-8
-6
-4
-2
0
2
4
UK DK SE NL PL LU ES FI EE LT BG DE SI AT FR BE SK LV CZ HU RO PT IT IE CY EL MT
In
d
e
k
s
re
g
u
ł
fi
sk
a
ln
y
ch
%
P
K
B
Oczyszczone z waha
ń
cyklicznych saldo GG (lewa o
ś
)
Indeks reguł fiskalnych (prawa o
ś
)
ƌſĚųŽ͗ <ŽŵŝƐũĂ ƵƌŽƉĞũƐŬĂ͕D K
Ś
rednia 2000-2010
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Reguªy skalne w teorii i praktyce diabeª tkwi w
szczegóªach
Indeks reguł fiskalnych - Polska
-1.5
-1.0
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
1
9
9
0
1
9
9
1
1
9
9
2
1
9
9
3
1
9
9
4
1
9
9
5
1
9
9
6
1
9
9
7
1
9
9
8
1
9
9
9
2
0
0
0
2
0
0
1
2
0
0
2
2
0
0
3
2
0
0
4
2
0
0
5
2
0
0
6
2
0
0
7
2
0
0
8
Źródło: Komisja Europejska
"Kotwica" na poziomie Budżetu Państwa
nieskuteczna - BP to tylko część SFP
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Ramy skalne w Polsce ostatnie zmiany
Nowe reguªy skalne (obowi¡zuj¡ce od 2011 r.)
Dyscyplinuj¡ca reguªa wydatkowa (tymczasowa reguªa
CPI+1)
Ogranicza realny wzrost (cho¢ tylko niektórych) tzw.
wydatków elastycznych do maksymalnie 1%
Obowi¡zuje w trakcie EDP
Nowe mechanizmy dyscyplinuj¡ce
Nowe rozwi¡zania powinny sprzyja¢ stworzeniu warunków dla
skutecznego wprowadzenia ...
... docelowej, stabilizuj¡cej reguªy skalnej
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Po»¡dane cechy (docelowej) reguªy skalnej
Zapewnienie stabilno±ci nansów publicznych
Umo»liwienie efektywnej reakcji na wyst¦puj¡ce w gospodarce
wstrz¡sy
Prosta konstrukcja, przejrzysto±¢, ªatwo±¢ implementacji
i monitorowania
Spójna z wymogami UE
zapewnienie osi¡gni¦cia MTO (-1% PKB), a tym samym
minimalizowanie ryzyka przekroczenia 3% i 60% PKB
odpowiednio dla de cytu i dªugu sektora GG
ograniczenie tempa wzrostu wydatków, zgodnie z wymogami
zreformowanego Paktu Stabilno±ci i Wzrostu
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Nowe wymogi UE
Prewencyjna cz¦±¢ PSW: wprowadzenie benchmarku
wydatkowego w formie ograniczenia rocznego tempa wzrostu
wydatków do poziomu ±redniookresowego tempa wzrostu
PKB, z wyª¡czeniem:
kosztów obsªugi dªugu,
wydatków na programy UE w cz¦±ci nansowanej funduszami
UE (neutralne dla de cytu),
zmiany wydatków wynikaj¡ce z cyklicznych zmian w stopie
bezrobocia
Je±li MTO nie zostaªo osi¡gni¦te, tempo wzrostu wydatków
powinno by¢ o ok. 1 pkt proc. ni»sze ni» poziom ww.
benchmarku
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Nowa reguªa skalna w Polsce czego mo»emy dowiedzie¢
si¦ z APK 2012?
Expenditure
t
+
1
=
Expenditure
t
(
G
t
+
1
−
Cr
t
+
1
) +
E
t
(
∆revenue
t
+
1
)+
?
Expenditure wydatki sektora GG z wyª¡czeniem podsektora
samorz¡dowego i z wyª¡czeniem wydatków nansowanych
funduszami UE
G indykator ±redniookresowego tempa wzrostu
Cr wspóªczynnik koryguj¡cy (correction factor) wydatki w dóª,
je±li zakumulowane odchylenia nominalnego salda GG od MTO
przekrocz¡ wcze±niej zde niowany próg
∆revenue dyskrecjonalna zmiana dochodów
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Moment wprowadzenia reguªy
Wzrost wydatków w tempie zgodnym z dªugookresowym
tempem wzrostu PKB powinien sprzyja¢ stabilizacji bie»¡cego
poziomu salda strukturalnego
Ale w Polsce de cyt strukturalny sektora instytucji rz¡dowych i
samorz¡dowych jest wci¡» za wysoki (5 % PKB w 2011 r., a
szacowany w 2012 r. 2,9% PKB, tj. wci¡» powy»ej MTO)
Reguªy skalne zazwyczaj przyjmowane w celu zakotwiczenia
korzy±ci z przeprowadzonej konsolidacji skalnej
Konsolidacja skalna powinna przynajmniej zosta¢ rozpocz¦ta
zwi¦ksza wiarygodno±¢ ustanowionej reguªy (Meksyk,
Hiszpania)
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Zakres obowi¡zywania reguªy
Podmioty:
Mo»liwie najszerszy zakres sektora general government (GG)
Wtedy ograniczone (brak) mo»liwo±ci przerzucania ±rodków
mi¦dzy podsektorami
Oddzielne reguªy dla podsektora samorz¡dowego
Transakcje:
Potrzeby inwestycyjne vs. wady zªotej reguªy
rodki z funduszy unijnych: neutralne dla de cytu (wg
ESA'95), ale nie dotyczy to ju» wspóª nansowania
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Wiarygodno±¢ reguªy (1)
Reguªy nie gwarantuj¡ wzmocnienia wiarygodno±ci
Bez wystarczaj¡cego zobowi¡zania politycznego, reguªy mog¡
nawet t¦ wiarygodno±¢ podwa»y¢
Samo wprowadzenie reguªy nie gwarantuje osi¡gni¦cia sukcesu.
Konieczne jest, »eby koszt zªamania reguªy przewy»szaª
korzy±ci z takiej decyzji
Zobowi¡zanie polityczne a koszty reputacyjne w krajach
rozwini¦tych vs. w krajach rozwijaj¡cych si¦
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Wiarygodno±¢ reguªy (2)
Reguªy silniej umocowane prawnie trudniej porzuci¢
Silniejsze umocowanie prawne niezale»no±ci banku centralnego
w gospodarkach wschodz¡cych ni» wysoko rozwini¦tych
Podobne argumenty mog¡ mie¢ zastosowanie w przypadku
KRF (obecne zmiany w ramach zarz¡dzania gospodarczego)
Oprócz umocowania prawnego reguªy, konieczne s¡
odpowiednie mechanizmy wymuszaj¡ce stosowanie si¦ do
reguªy oraz procedury zwi¦kszaj¡ce odpowiedzialno±¢
podmiotow¡ (accountability) (Debrun i in., 2008)
Sankcje
reputacyjne
instytucjonalne
personalne (Brazylia)
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Wzmocnienie instytucjonalne reguªy szczególnie silne w
gospodarkach wschodz¡cych wzrost wiarygodno±ci
Udziaª w danej grupie krajów. ródªo: IMF (2009)
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Klauzule wyjscia
Klauzule wyj±cia (dopuszczaj¡ tymczasowe odej±cie od reguªy)
tylko w wyj¡tkowych sytuacjach (bardzo ograniczona liczba
mo»liwych przypadków)
wiarygodne, wcze±niej precyzyjnie zde niowane uwarunkowania
dopuszczaj¡ce zastosowanie klauzuli wyj±cia
sprecyzowanie procedury powrotu do stosowania reguªy
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Aby reguªa mogªa dziaªa¢, musz¡ by¢ speªnione tak»e inne
warunki
Zmniejszenie udziaªu wydatków sztywnych
Przegl¡d wydatków
Powszechny i spójny system rachunkowo±ci
Terminowa i wiarygodna sprawozdawczo±¢ wraz z systemem
monitorowania
Zmiana charakteru procesu bud»etowego (w kierunku
top-down)
proces i jego przejrzysto±¢ odgrywaj¡ istotn¡ rol¦ w
zwi¦kszeniu dyscypliny skalnej (Larch i Turrini, 2008)
Australia, Kanada, Finlandia, Szwecja
Nast¦pny etap: ew. niezale»ne instytucje skalne
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Plan prezentacji
1
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
2
3
4
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Wnioski (1)
ródªem kryzysu zadªu»enia i kryzysu zaufania jest w znacznej
mierze ekspansywna polityka skalna w okresie sprzed kryzysu
Wa»nym elementem KRF powinny by¢, wzajemnie si¦
uzupeªniaj¡ce, reguªy skalne, ograniczaj¡ce ryzyko
prowadzenia procyklicznej polityki
Konsekwentne stosowanie reguªy wydatkowej w ostatnim
dziesi¦cioleciu zapewne pozwoliªoby unikn¡¢ obecnego kryzysu
nansów publicznych w UE
Wzmocnieniu wiarygodno±ci reguªy powinno sprzyja¢ jej silne
umocowanie prawne
M. Rozkrut
Kryzys nansów publicznych i reformy instytucjonalne w UE
Wnioski (2)
Wprowadzenie docelowej reguªy skalnej mo»e wymaga¢
wcze±niejszego przeprowadzenia konsolidacji nansów
publicznych (niew¡tpliwie dotyczy to Polski) reguªa nie
zast¡pi reform
W Polsce konsolidacja powinna koncentrowa¢ si¦ na stronie
wydatkowej i zapewni¢ trwaªe osi¡gni¦cie ±redniookresowego
celu bud»etowego
Reguªa skalna jako element szerszych reform wzmacniaj¡cych
KRF
Wzmocnienie ram skalnych bardzo po»¡dane, ale
ostatecznym kluczem do sukcesu jest wola polityczna
Kryzys szans¡ na zmiany?
M. Rozkrut
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Finanse publiczne i polityka fiskalna
pyt. 21 - wydajność fiskalna podatków w państwie...;, prawo finansów publicznych
finanse publiczne Podatki (173 okna)
5a Finanse publiczne
finanse publiczne
Zagadnienia ogólne finansów publicznych i prawa finansowego
Wykład 4 Podstawy prawne finansów publicznych
finanse publiczne
finanse publiczne prezentacja
Wykład 5 Sektor finansów publicznych poprawiony
finanse publiczne Michnafp05
Finanse publiczne 1
Finanse Publiczne III
Finanse publiczne VI
finanse publiczne i rynki finansowe
Finanse publiczne cw 4 E S id 1 Nieznany
LISTA PYTAŃ NA EGZAMIN Z FINANSÓW PUBLICZNYCH
finanse publiczne II cz1
finanse publiczne wykłady
więcej podobnych podstron