1

Charakterystyka KPA.

KPA składa się z 3 części administracyjnych:

1. Postępowanie administracyjne ogólne (art. 1 – 163);

 to zbiór przepisów, które regulują postępowanie organów względem obywateli

i obywatela względem organów w trakcie załatwiania sprawy indywidualnej
w drodze decyzji administracyjnej;

 sprawa indywidualna – dotyczy osoby fizycznej oznaczonej z imienia i nazwiska,

miejsca zamieszkania i miejsca pobytu albo jednostka organizacyjna oznaczona
z nazwy oraz siedziby (np. przedsiębiorstwo);

 powodem wszczynającym postępowanie może być obywatel;
 przedmiotem sprawy indywidualnej jest przyznanie uprawnień lub nałożenie

obowiązków;

2. Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń (art. 217 – 220);

 Zaświadczenie – to urzędowe potwierdzenie stanu prawnego lub stanu faktycznego

albo tych dwóch stanów łącznie;

 Zaświadczenie występuje w prawie administracyjnym pod różnymi nazwiskami

(dowód osobisty, indeks, odpis skrócony aktu urodzenia itp.);

 Zaświadczenie wydaje się na żądanie strony, a nie z urzędu;
 Jeżeli organ żąda zaświadczeń, musi powołać się na przepis prawa;

3. Postępowanie w sprawie skarg, petycji oraz wniosków (art. 221 – 260);

 Skarga zwykła – jest wyrazem niezadowolenia z przewlekłego biurokratycznego

załatwiania sprawy, niewłaściwego stosunku urzędnika do petenta, naruszania
zasad praworządności;

o Wniesienie skargi nie jest ograniczone terminem;
o

Nie ma wskazanej wyraźnej drogi instancyjnej;

 Petycja – to skarga większej grupy osób;
 Wnioski – dotyczą usprawnienia funkcjonowania organu bądź usprawnienia

obsługi interesantów;

Zakres stosowania przepisów KPA (czyli do czego się je stosuje)

KPA stosuje się:

- w sprawie załatwiania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnych;
- w sprawie wydawania zaświadczeń (nie dotyczy to zaświadczeń wydawanych przez

organy skarbowe, bo te zaświadczenia są wydawane w oparciu o przepisy
ordynacji podatkowej);

- w sprawach skarg i wniosków;
- w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji

publicznej rządowej i samorządowej itp.;

Przepisy KPA powinny być stosowane wszędzie tam, gdzie załatwia się sprawy z zakresu
administracji publicznej – tej dyspozycji nie ma zawartej w KPA, ale zakres stosowania
przepisów należy rozumieć szeroko, bo wiele spraw z zakresu administracji publicznej
zostało przekazanych podmiotom prywatnym.

2

KPA nie stosuje się:

- w sprawach karnych skarbowych;

- w sprawach uregulowanych przepisami ordynacji podatkowej ( z wyjątkiem

rozdziałów 4,5 i 8);

- w sprawach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych

i organów konsularnych (chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej);

- w sprawach nadrzędności i podległości organizacyjnej pomiędzy organami

państwowymi a innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi;

- w sprawach nadrzędności i podległości służbowej pomiędzy pracownikami organów

państwowych a innych państwowych jednostek organizacyjnych;

KPA nie narusza szczególnych uprawnień wynikających z immunitetów dyplomatycznych
i konsularnych oraz umów i zwyczajów międzynarodowych..
Terminy używane w KPA maja inne znaczenie w postępowaniu administracyjnym a inne
w prawie administracyjnym i tak na przykład: w KPA minister to kierownik urzędu
centralnego, a samorządowe kolegium odwoławcze to państwowa jednostką organizacyjna,
chociaż w nazwie występuje wyraz „samorząd”.

Organy uprawnione do prowadzenia postępowania administracyjnego

3

Zasady postępowania administracyjnego

 Zasady to pewne reguły, dyrektywy o podstawowym znaczeniu, które odnoszą się do

całego postępowania.;

 Maja taka sama moc prawną jak pozostałe przepisy KPA;
 Naruszenie zasady może spowodować uchylenie, zmianę lub stwierdzenie

nieważności decyzji;

 Zasady pełnią role dyrektyw interpretacyjnych;
 Zasady zostały ujęte w odrębnym rozdziale KPA (art. 6 – 16);
 Zasady znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie chociażby posiłkowo stosuje się

przepisy KPA np. ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;

Zasada praworządności.

 organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa

i w granicach przez to prawo zakreślonych;

 organy administracji publicznej w sferę życia obywatela w sposób władczy (nakazy

i zakazy) mogą ingerować jedynie wówczas, jeżeli przepis prawa tak stanowi;

 jeżeli przepis prawa nie reguluje określonej dziedziny ingerencja administracji jest

bezprawna;

 do administracji nie ma zastosowania reguły „co nie jest zabronione –

jest dozwolone”;

 zasad praworządności kierowana jest przede wszystkim do organów administracji,

ponieważ administracja dysponuje środkami przymusu państwowego;

Zasada prawdy obiektywnej

 organ prowadzący postępowanie ma dążyć do ustalenia stanu faktycznego tak,

jak się on miał w momencie zdarzenia prawnego lub zdarzenia faktycznego i ma
w tym celu podjąć wszelkie niezbędne kroki;

 do ustalenia tej prawdy służą środki dowodowe – dowód z dokumentu, dowód ze

świadków itp.;

 obecnie ustalenie prawdy nie jest utrudnione z uwagi na to, że w prawie

administracyjnym obowiązuje zasada pisemności (utrwalanie wszelkich czynności
dowodowych w formie pisemnej);

Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego (grupowego) oraz słusznego interesu
obywatela (indywidualnego) (z artykułu 7)

o

organ prowadzący postępowanie ma obowiązek ustawowy sprawdzić, ustalić,
czy nie dochodzi do kolizji powyższych interesów;

o

zasada ta ma duże znaczenie praktyczne;

o zasada ta jest natury politycznej – należy uwzględnić interes grupowy, ale zwrócić

uwagę, aby w danej sytuacji nie uszczuplić niesłusznie interesu obywatela;

o wg orzecznictwa NSA organ administracji publicznej ma obowiązek uwzględniać

interes indywidualny aż do granic kolizji z interesem społecznym, a w przypadku
kolizji – pierwszeństwo ma interes społeczny;

4

Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa (z artykułu 8)

 organ prowadzący postępowanie ma je prowadzić tak, aby obywatel niezadowolony

z rozstrzygnięcia nie mógł zarzucić organowi stronniczości (np. przekupstwa);

 organ informuje uczestników postępowania o planowanych czynnościach

procesowych oraz o tym, że mogą brać w tym udział, wyjaśnia również przesłanki
i motywy, którymi kierował się wydając rozstrzygnięcie lub decyzję odmowną;

 decyzja, w której nakłada się na strony obowiązek musi być starannie uzasadniona,

aby strona nie miała możliwości zarzucenia niedbalstwa lub stronniczości organowi;

Zasada pogłębiania świadomości i kultury prawnej obywateli (z artykułu 8)

 organy gminy mają obowiązek prowadzić zbiory aktów prawa powszechnie

obowiązującego na terenie kraju, a także obowiązującego na terenie gminy
i bezpłatnie udostępniać je obywatelom;

 przepisy prawa miejscowego muszą być starannie opublikowane, by w szczególnie

dotkliwych sprawach niezwłocznie docierały do obywateli (np. obwieszczenie);

Zasada udzielania informacji (pomocy prawnej) stronom oraz innym uczestnikom
postępowania (artykuł 9)

 postępowanie administracyjne jest postępowaniem inkwizycyjnym – organ procesowy

skupia w swoim reku wszystkie bądź znakomita większość funkcji procesowych;

 organ wszczyna postępowanie, prowadzi to postępowanie (organ śledczy), udziela

informacji (organ obrończy), wydaje rozstrzygnięcie (organ sądzący), wszczyna
egzekucję, gdy na strony nałożono obowiązek, a strona go dobrowolnie nie wykonuje
(organ wykonawczy);

 organ prowadzący postępowanie ma obowiązek informować uczestników o faktach

i okolicznościach mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,
o przysługujących im prawach i wynikających obowiązkach oraz o skutkach owych
praw i obowiązków;

 organ czuwa nad tym, by nikt z powodu nieznajomości prawa nie poniósł z tego

powodu szkody;

Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu administracyjnym (artykuł 10)

 organ ma obowiązek informować stronę o dokonywanych czynnościach procesowych,

o tym, że strona może być obecna przy czynności oraz o tym, że może się
ustosunkować do tyj czynności, a tym samym gwarantuje stronie czynny udział
w każdym stadium postępowania i prawo wypowiedzi strony w każdym stadium;

 zaświadczenie o dokonywanej czynności procesowej powinno być wysłane z takim

wyprzedzeniem, aby do rąk adresata trafiło na minimum 7 dni przed planowanym
terminem czynności (art. 92 KPA);

 czynny udział strony jest jej prawem, a nie obowiązkiem – jeżeli strona nie bierze

udziału w postępowaniu, o tylko z tego powodu nie można wydać niekorzystnej
decyzji;

 jeżeli organ zakończy postępowanie wyjaśniające, to ma obowiązek poinformować

o tym stronę, pouczyć o prawie do przejrzenia akt i złożenia ewentualnych wniosków
dowodowych;

 od zasady czynnego udziału strony w postępowaniu organ może odstąpić, gdy sprawa

jest niecierpiąca zwłoki, ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia ludzkiego lub ze
względu na możliwość zaistnienia poważnej szkody materialnej, ale uzasadnienie nie
przestrzegania tej zasady musi być podane w drodze pisemnej adnotacji do akt;

5

Zasada przekonywania

▫

organ ma obowiązek przekonać stronę aby zechciała dobrowolnie wykonać nałożony
obowiązek bez stosowania środków przymusu, a jeżeli obywatel nie chce owego
obowiązku spełnić – organ ma prawo wszcząć postępowanie egzekucyjne na koszt
zobowiązanego;

▫ organ ma obowiązek wyjaśnić stronom zasadność przesłanek;

Zasada szybkości i prostoty postępowania

 organ ma działać wnikliwie i szybko posługując się najprostszymi środkami;
 organ nie powinien prowadzić postępowania wyjaśniającego, jeżeli rozstrzygnięcie

może wydąć na podstawie zabezpieczonych materiałów;

 jeżeli czynności procesowej czy też innej urząd nie może dokonać szybciej w trybie

urzędowym tok ten czynności nie powinien obciążać stron;

 organ powinien rozwiązać sprawę niezwłocznie o ile sprawa nie wymaga zbierania

dowodów, informacji lub wyjaśnień;

 szybkość postępowania uregulowana jest terminami załatwiania spraw;

Zasada nakłaniania do ugody stron, które mają sporne interesy w sprawie (artykuł 13)

 organ ma obowiązek podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody,

po to by uniknąć przewlekłości postępowania oraz uniknąć posądzenia organu
o stronniczość (np. przekupstwo);

Zasada pisemności (artykuł 14)

◊

sprawy załatwia się w formie pisemnej;

◊

wszystkie decyzje i rozstrzygnięcia muszą być doręczone na piśmie;

◊

fakty i okoliczności mające istotne znaczenie dla sprawy musza być utrwalone
w formie pisemnej;

◊

formy pisemnej nie można zastąpić innymi formami utrwalania czynności;

◊

od zasady pisemności możliwe jest odstępstwo ze względu na ważny interes stron,
można wtedy załatwić sprawę ustnie, lecz przyczyny odstąpienia od zasady
pisemności muszą być utrwalone formie protokołu lub adnotacji urzędowej, którą
podpisuje również strona;

Zasada dwuinstancyjności

 postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne – od każdej decyzji wydanej przez

organ pierwszej instancji służy odwołanie do instancji drugiej (organu
odwoławczego);

 instancyjność jest z reguły powiązana z hierarchicznym podporządkowaniem;
 odwołanie wnosi się do organu niezwiązanego bezpośrednio ze sprawą;
 w przypadku wniosku odwołanie wnosi się do tego samego organu (osoby),

który zaskarżoną decyzję wydał;

 od zasady dwuinstancyjności są wyjątki – jeżeli decyzję w I instancji wyda SKO lub

właściwy w sprawie minister, to od tej decyzji odwołanie nie służy, przepisy KPA
przewidziały w takim wypadku środek quasi – odwoławczy tzw. wniosek o ponowne
rozpatrzenie sprawy (art. 127 § 3)

6

Zasada trwałości decyzji ostatecznych

 decyzje, od których nie służy odwołanie stają się decyzjami ostatecznymi i podlegają

wykonaniu;

 decyzja staje się ostateczna z dwóch przyczyn – strona wyczerpała środki zaskarżenia

i decyzja się ostała albo strona nie skorzystała z odwołania w określonym terminie
(14 dni);

 decyzji takiej nie można wzruszyć zwykłymi środkami zaskarżenia,

a nadzwyczajnymi – tylko, jeżeli przepisy prawa tak stanowią;

Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnej

decyzje mogą być zaskarżone do sadów administracyjnych z powodu ich niezgodności
z prawem;

sąd nie bada poprawności rozstrzygnięcia, tylko czy zostało wydane zgodnie
z przepisami prawa materialnego i procesowego;

sady sprawują kontrole, a nie nadzór, więc nie mogą ingerować w działanie organu;

Zasada prawomocności decyzji administracyjnych.

» prawomocnymi są tylko takie decyzje, na które nie służy skarga do Sądu

Administracyjnego;

» zaskarżenie do SA może nie służyć z dwóch przyczyn: sąd sprawę już rozpoznał albo

decyzja stała się prawomocna z innych przyczyn formalnych (jeżeli uchybiono
wymogom formalnym, to sąd skargę odrzuca np. brak wyczerpania środków
odwoławczych, przekroczenie terminu 30 dni do wniesienia skargi, brat opłaty
za wniesienie skargi itp.);

Organy wyższego stopnia i organy naczelne

1. W stosunku do wszystkich j.s.t. organem wyższego stopnia jest Samorządowe

Kolegium Odwoławcze, chyba ze przepis szczególny stanowi inaczej (np. prawo
wodne – organem I instancji jest starosta, a organem odwoławczym – wojewoda);

2. W stosunku do wojewody takim organem wyższego stopnia będzie właściwy

w sprawie minister.

3. W stosunku do innych organów organem wyższego stopnia są wskazane

w poszczególnych ustawach organy nadrzędne lub właściwi ministrowie lub organy
państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością.

4. Organy naczelne – dla administracji rządowej, organów j.s.t. (z wyjątkiem SKO)

organem naczelnym jest Prezes RM lub właściwi ministrowie; W innych sytuacjach
organ naczelny jest organem o zasięgu ogólnokrajowym, a w stosunku do organów
organizacji społecznych – naczelne rady tych organizacji lub Prezes RM lub właściwy
minister.

Pojęcie organu według KPA i jego właściwości.

Organem na gruncie KPA jest osoba lub jednostka organizacyjna, której powierzono

do załatwiania określone rodzaje spraw. Powierzenie następuje w drodze ustawy
lub porozumienia, a rozstrzygnięcie sprawy odbywa się w drodze decyzji administracyjnych.
Właściwości organów możemy podzielić na:

a) Rzeczową – upoważnienie do załatwiania określonych rodzajów spraw; właściwość

rzeczowa ustalana jest wg przepisów o zakresie działania, a określana jest dokładnie

7

w przepisach ustrojowych, ustawach kompetencyjnych i przepisach szczególnych,
które mogą wskazywać właściwość organu;

b) Miejscową – wyznaczona jest ona granicami administracyjnymi zasięgu działania

organów;

 dla osoby fizycznej właściwy jest ten organ, na terenie którego zakresu
działania jest zameldowana na pobyt stały lub przebywa tam z zamiarem
stałego pobytu;
 dla nieruchomości właściwy jest ten organ, na terenie którego nieruchomość
się znajduje, a jeżeli znajduje się na terenie dwóch organów – ten, na którego
terenie znajduje się większa część nieruchomości;
 dla zakładów pracy i przedsiębiorstw właściwy jest ten organ, na terenie
którego zakład pracy lub przedsiębiorstwo się znajduje, a jeżeli zakład pracy
lub przedsiębiorstwo znajduje się na terenie kilku organów, to właściwy jest
ten organ, na terenie którego znajduje się zakład wiodący bądź ośrodek
decyzyjny;
 jeżeli organu właściwego nie da się ustalić to organem właściwym jest
organ na terenie którego miało miejsce zdarzenie, a jeżeli nie da się ustalić
takiego miejsca – organ właściwy dla dzielnicy Śródmieście Miasta
Stołecznego Warszawa;

c) instancyjną – upoważnienie do rozpatrywania środków zaskarżenia (odwołanie,

zażalenie). Odwołanie jest od decyzji, zażalenie przysługuje na postanowienie.

Organ prowadzący postępowanie cały czas kontroluje swoją właściwość. Pomiędzy organami
może dojść do sporu o właściwości. Spór ten może mieć charakter dodatni (co najmniej 2
organy chcą załatwić daną sprawę) lub ujemny (żaden organ nie chce załatwić sprawy).

W wypadku sporu KPA wskazuje, kto jest władny taki spór rozstrzygnąć, i tak:

 pomiędzy organami j.s.t. – wspólny dla nich organ wyższego stopnia,

a jeżeli go brak – sąd administracyjny;

 pomiędzy organami j.s.t. i organem administracji rządowej – NSA
 pomiędzy organami administracji zespolonej w jednym województwie

– wojewoda;

 pomiędzy

organami

administracji

zespolonej

w

różnych

województwach a wojewodą oraz pomiędzy organami j.s.t. w sprawach
należących do zadań z zakresu administracji rządowej – minister
właściwy ds. adm. publicznej;

 między wojewodą a organami administracji niezepsolonej – minister

właściwy ds. administracji publicznej w porozumieniu z organem
sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze;

Z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu może wystąpić strona, jeden z uczestników sporu

(jeden z organów), minister właściwy ds. administracji publicznej, Prokurator Generalny,
RPO.

Do czasu rozstrzygnięcia sporu czynności niecierpiące zwłoki ze względu na interes

społeczny lub słuszny interes obywateli prowadzi organ, który pierwszy wszczął
postępowanie lub organ na terenie którego zaistniało zdarzenie, a o wszelkich czynnościach
informuje organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu.

8

Wyłączenie pracownika, organu z postępowania administracyjnego (art. 24 – 27a)

Wyłączenie organu:
 wyłączenie organu z postępowania jest tylko obowiązkowe;
 organ wyłącza się z postępowania, jeżeli sprawa dotyczy interesów majątkowych

kierownika organu, małżonka kierownika organu, krewnych i powinowatych
kierownika do 2 stopnia, osób związanych przysposobieniem, opieką lub kuratelą
z kierownikiem organu.

 organ wyłącza się również, jeżeli sprawa dotyczy osoby zajmującej stanowisko

kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia, a także osób jak wyżej
wymienione;

 organ jest wyłączany z postępowania przez organ bezpośrednio wyższego stopnia w

drodze postanowienia, na które stronom nie służy zażalenie i organ ten wyznacza inny
podległy sobie organ do załatwienia sprawy, a jeżeli przepis szczególny się temu nie
sprzeciwia, może rozpatrzyć sprawę we własnym zakresie. Jeżeli wyłączeniu podlega
minister lub Prezes SKO – wyłącza go Prezes RM;

 minister właściwy ds. finansów może rozliczyć się w swoim Urzędzie Skarbowym,

ponieważ nie jest organem bezpośrednio wyższego stopnia w rozumieniu KPA;
W przypadku organu kolegialnego wyłączenie pracownika organu przez

przewodniczącego składu kolegialnego następuje na takich samych zasadach jak zwykłego
pracownika organu. Natomiast istnieje możliwość wyłączenia organu kolegialnego, jeżeli
z braku odpowiedniej ilości pracowników nie może on załatwiać sprawy. Na skutek
wyłączenia poszczególnych pracowników organ nie ma pełnego składu do orzekania
w sprawie, Zarząd powiaty może załatwić sprawę w zmniejszonym składzie, o ile skład
pozostały odpowiada liczbie członków przewidzianych przepisami prawa. Jeżeli wyłączone
zostało SKO to minister właściwy ds. administracji publicznej wyznacza inne SKO do
załatwienia sprawy. Wyłączenie pracownika jest realizacją zasad: obiektywizmu,
praworządności, prawdy obiektywnej i pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa;

9

Strona w postępowaniu administracyjnym i podmioty na prawach strony (art. 28 – 34)

Strona jest podstawowym podmiotem postępowania. Jest nią każdy, czyjego interesu

prawnego bądź obowiązku sprawa dotyczy, albo kto ze względu na swój interes prawny
lub obowiązek żąda czynności organu.
Interes prawny to uprawnienie, które stronie przysługuje lub którego strona się domaga.
Obowiązek to obciążenie, które na stronie spoczywa albo ma być na nią nałożone.
Każdy to:

a) osoba fizyczna – człowiek.

Człowiek na gruncie prawa posiada 2 cechy

 zdolność prawną (możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków), którą

Nabywa w chwili urodzenia i ustaje w chwili śmierci;

 zdolność do czynności prawnych (możność, prawo do osobistego działania

na gruncie prawa):

I.

pełna zdolność do czynności prawnych – dotyczy osób, które ukończyły
18 lat, ale nie zostały ubezwłasnowolnione, osoba taka może działać
w postępowaniu administracyjnym osobiście albo ustanowić
pełnomocnika;

II.

ograniczona zdolność do czynności prawnych – dotyczy osób,
które ukończyły lat 13 ale nie ukończyły lat 18 bądź zostały częściowo
ubezwłasnowolnione; osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności
prawnych działa przez przedstawiciela ustawowego (rodzice)
albo sądowego (ustala go sąd);

III. brak zdolności do czynności prawnych – dotyczy to osób, które nie

ukończyły 13 lat albo są ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynność
dokonana z taką osobą jest bezwzględnie nieważna;

Jeżeli osoba ma pełną zdolność do czynności prawnych może działać osobiście
lub ustanowić pełnomocnika (nie można natomiast ustanowić pełnomocnika,
jeżeli czynność należy wykonać osobiście). Pełnomocnikiem może być każda
osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Od pełnomocnika takiego nie wymaga się szczególnych kwalifikacji, jednak
przy czynnościach podatkowych pełnomocnikiem może być tylko doradca
podatkowy. Pełnomocnictwa można udzielić na piśmie bądź ustnie do
protokołu. Pełnomocnictwo nie wymaga szczególnej formy. Do akt
postępowania można załączyć oryginał lub uwierzytelniony odpis
pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny może sobie sam taki odpis
uwierzytelnić. Pełnomocnictwo jest generalne (do załatwiania wszelkich
spraw), rodzajowe (do załatwiania określonego rodzaju spraw) lub szczególne
(do załatwienia określonej sprawy albo dokonania określonej czynności
procesowej). Pełnomocnictwo w KPA jest nieściśle unormowane. W sprawach
mniejszej wagi pozostawiono je uznaniu urzędnika (jeżeli nie ma wątpliwości
co do istnienia i zakresu pełnomocnictwa a pełnomocnikiem jest członek
rodziny lub domownik, co jest zwrotem nieścisłym).

b) Jednostka organizacyjna (również ta nie posiadająca osobowości prawnej)

to podmiot, który posiada strukturę organizacyjną (władze) i spełnia wymogi
ustawowe (np. ustawy prawo o stowarzyszeniach); może być stroną, kiedy żąda
czegoś od organu albo organ żąda czegoś od tej jednostki. W postępowaniu
administracyjnym nie jest istotne czy jednostka ta posiada osobowość prawną.
Jest reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego (np. US – Rektor) lub
statutowego (Prezes), który może działać osobiście lub przez przedstawiciela.

10

Podmioty na prawach strony występują w cudzej sprawie, ale w interesie publicznym

(np. prokurator). Ich udział nie jest zależny od woli stron – mogą działać zgodnie z interesem
strony lub wbrew jej interesowi. Nie dotyczy ich również wynik rozstrzygnięcia.

Podmiotem na prawach strony może być:

a) prokurator (art. 182 – 189 KPA);

a. może żądać wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem

(np. w sprawach indywidualnych jak i w sprawach dotyczących społeczności
lokalnych);

b. żądanie prokuratora nie jest wiążące dla organów administracji;
c. prokurator może przyłączyć się do toczącego postępowania jeżeli uznaje swój udział

za konieczny; w sprawach o szerszym wydźwięku społecznym (prestiżowym) jest
powiadamiany przez organ, w innych sprawach – przez strony. Może też powziąć
informację z urzędu;

d. prokurator może działać w interesie strony albo wbrew jej interesowi; jeżeli

prokurator poinformuje organ, że przyłącza się do postępowania, to przysługuje mu
prawo do:

 składania wniosków dowodowych;
 może brać udział w czynnościach procesowych;
 może wnosić środki zaskarżenia;

Organ przesyła prokuratorowi odpisy wszystkich dokumentów, które sporządził
w sprawie. Prokurator może wnieść sprzeciw do każdej decyzji ostatecznej, jeżeli
przepisy kodeksu lub innej ustawy przewidują uchylenie, zmianę lub stwierdzenie
nieważności decyzji albo wznowienie postępowania. Sprzeciw może być wniesiony
w każdym czasie, chyba, że przepis wyznacza termin. Sprzeciw, w którym prokurator
precyzuje czego żąda, powinien być rozpatrzony przez organ w terminie 30 dni.
O wniesionym sprzeciwie organ informuje stronę. Organ nie jest związany żądaniem
prokuratora.

e. po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, jeżeli organ uzna żądanie

prokuratora za zasadne, uchyla lub zmienia decyzję. Jeżeli uzna, że rozstrzygnięcie
jest słuszny odmawia uchylenia lub zmiany rozstrzygnięcia. Od tej decyzji służy
odwołanie.

b) RPO (art. 14 ustawy o RPO);

RPO w postępowaniu administracyjnym przysługują prawa prokuratora, poza prawem

wniesienia sprzeciwu. Zgodnie z ustawa o RPO Rzecznik sam wyznacza sobie zakres
działania w związku z tym programowo nie angażuje się w sprawy indywidualne.

c) Organizacja społeczna (artykuł 31 KPA);

Musi działać w cudzej sprawie, w interesie społecznym, a sprawa musi znajdować się

w zakresie statutowego działania organizacji. W postępowaniu administracyjnym mogą
uczestniczyć tylko te organizacje, które spełniają warunki określone w ustawie Prawo
o stowarzyszeniach.

Organizacja może żądać wszczęcia postępowania, musi załączyć odpis regulaminu

lub statutu, by organ mógł stwierdzić, czy jest uprawniona do takiego działania.

Organ w drodze postanowienia wszczyna bądź odmawia wszczęcia postępowania.

Na takie postanowienie służy zażalenie.

Organizacja społeczna może żądać dopuszczenia jej do udziału w toczącym się

postępowaniu, organ może przychylić się do tego żądania lub odmówić w formie
postanowienia na które służy zażalenie. Przedstawicielowi organizacji służą prawa strony.
Jeżeli organizacja nie bierze udziału w postępowaniu to może za zgodą organu zająć
stanowisko w sprawie w postaci na przykład uchwały zarządu organizacji.

11

Terminy w postępowaniu administracyjnym i terminy załatwiania spraw

Termin to odcinek czasu przeznaczony do załatwienia sprawy lub dokonania

czynności procesowej (urzędowej).
Ze względu na źródło terminy dzielimy na

1. terminy ustawowe (np. 14 dni do wniesienia odwołania od decyzji);
2. urzędowe (np. organizujące rok akademicki).

Ze względu na skutki prawne terminy dzielimy na

1. prekluzyjne (zawite) (prekluzyjne są przywracane);
2. terminy instrukcyjne.

Terminy prekluzyjne (i zawite)

 to terminy ustawowe np. 14 dni do wniesienia odwołania od decyzji;

 mogą być terminami urzędowymi jeśli przepis zezwala organom na ustanowienie
takiego terminu;
 czynność dokonana po terminie prekluzyjnym nie wywołuje skutków prawnych
(ale nie możemy mówić, że jest nieważna!!!);
 ponieważ w postępowaniu administracyjnym nie występuje przymus adwokacki,
przepisy KPA przewidują możliwość przywrócenia terminu prekluzyjnego;
 w przypadku nie dotrzymania terminu prekluzyjnego strona wnosi podanie o jego

przywrócenie; w podaniu należy uprawdopodobnić, że niedotrzymanie terminu
nastąpiło bez winy strony; wraz z podaniem należy dopełnić czynności, do której
strona była zobowiązana. Podanie należy wnieść do organu właściwego do
załatwienia sprawy. Organ w drodze postanowienia przywraca bądź odmawia
przywrócenia terminu, na to postanowienie służy zażalenie, a w konsekwencji
skarga do sądu administracyjnego.

 terminy zawite są terminami nieprzywracalnymi;

Terminy wyznacza się w dniach, tygodniach, miesiącach i latach;
Termin uważa się za zachowany jeżeli:

a) pismo zostanie nadane w polskiej placówce pocztowej listem poleconym;
b) żołnierz służby czynnej składa pismo w kancelarii dowódcy jednostki;
c) osoba pozbawiona wolności składa pismo w kancelarii naczelnika zakładu;
d) za granicą pismo zostanie złożone w polskim konsulacie;
e) jeżeli na ostatni dzień terminu przypada dzień ustawowo wolny od pracy,

to czynności można dokonać do 24:00 następnego dnia roboczego;

f) w postępowaniu cywilnym i prawie pracy, jeżeli ostatni dzień terminu

przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, to czynność należy dokonać
dnia poprzedniego!!!

Przykładowe obliczanie terminu 7 dni:
Decyzję dostajemy 13.12.06 o godz. 11  mamy dane 7 dni na złożenie odwołania 
20.12.06 – godzina 00:00 to koniec terminu.

Terminy do załatwiania spraw (art. 35 – 38 KPA)

Według artykułu 35 KPA wyróżniamy 3 terminy załatwienia spraw:

 termin niezwłoczny – najczęściej regulowane jest to przepisami wewnętrznymi; 7 lub

14 dni; dotyczy spraw, które mogą być załatwione na podstawie materiałów
posiadanych przez organ bądź wystarczą dowody posiadane przez stronę;

12

 termin 1 miesiąca – jeżeli sprawa nie jest skomplikowana ale należy prowadzić

postępowanie wyjaśniające (o tym czy sprawa jest skomplikowana decyduje
organ);

 termin 2 miesięcy – jeżeli sprawa jest skomplikowana i należy prowadzić

postępowanie wyjaśniające;

Nie wlicza się do biegu terminów załatwienia spraw:

a) okresów zawieszenia postępowania;
b) terminów przewidzianych w przepisach prawa na dokonanie określonych czynności;
c) okresów opóźnień spowodowanych z winy strony;
d) okresów opóźnień spowodowanych z przyczyn niezależnych od organu;

Jeżeli organ nie może dotrzymać terminu informuje o tym stronę, wyjaśnia przyczyny

niedotrzymania terminu, wyznacza prawdopodobny termin załatwienia sprawy. Jeżeli i ten
termin nie zostaje dotrzymany, to strona może wnieść zażalenie do organu wyższego stopnia
na tzw. milczenie władzy.

Artykuł 37 § 2 KPA mówi o tym, że organ wyższego stopnia uznając zażalenie

za uzasadnione wyznacza dodatkowy termin do załatwienia sprawy. Jeżeli i ten termin nie
zostanie dotrzymany, to stronie służy skarga do sądu administracyjnego. Sąd wyznacza termin
do załatwienia sprawy, a jeżeli i ten termin nie zostanie dotrzymany, to sąd na wniosek strony
może nałożyć grzywnę w wysokości 10 średnich krajowych dochodów (grzywna ta może być
powtarzana wielokrotnie).

Zwrócenie się o zajęcie stanowiska w sprawie NIE JEST podstawą do zawieszenia

postępowania.

Jeżeli pracownik organu administracji publicznej z nieuzasadnionych przyczyn nie

załatwił sprawy w terminie, nie powiadomił strony o powodach wyznaczenia nowego
terminu, nie poinformował jej o nowym terminie załatwienia sprawy lub nie załatwił sprawy
w dodatkowym terminie ustalonym przez organ wyższego rzędu lub sąd administracyjny,
to ponosi odpowiedzialność porządkową, dyscyplinarną lub inna przewidzianą przepisami
prawa.

Doręczanie wezwań i innych pism procesowych (art. 39 – 56 KPA)

Wezwanie:

» wezwanie jest szczególnego rodzaju pismem procesowym;
» podstawowa forma wezwania to postać pisemna;
» wezwanie jest listem ściśle sformalizowanym (art. 54 KPA), a wykonanie wezwania

jest zawarowane przymusem państwowym (art. 88 KPA);

» wezwanie pełni następujące funkcje:

o funkcja informacyjna – wezwanie informuje wezwanego gdzie, kiedy i po co

ma się stawić, informuje ono organ, że na określony dzień mają się stawić
określone osoby i w jakim celu;

o

funkcja porządkowa (porządkująca) – pozwala na zaplanowane
i uporządkowane prowadzenie postępowania;

o

funkcja dyscyplinująca – rodzi po stronie wezwanego obowiązek, dyscyplinuje
zarówno uczestników postępowania jak i organ przed którym ono się toczy;

o funkcja represyjna – w razie niezastosowania się do wezwania grozi

dolegliwość np. przymusowe doprowadzenie uczestnika;

13

» elementy wezwania – art. 54 KPA wymienia elementy obowiązkowe wezwania,

a brak któregokolwiek z nich skutkuje tym, że nie można stosować środków
represyjnych w przypadku nie stawienia się strony; elementy wezwania to:

 oznaczenie organu wzywającego (pełna nazwa oraz siedziba organu);
 imię i nazwisko wzywanego;
 miejsce zamieszkania, pobytu lub inne w którym ta osoba przebywa;
 w jakiej sprawie wzywa się osobę, w jakim charakterze i w jakim celu;
 czy wzywany ma się stawić osobiście, czy przez pełnomocnika,

czy czynność ma być dokonana na piśmie;

 termin do którego żądanie ma być spełnione albo data, godzina

i miejsce stawienia się;

 pouczenie o skutkach prawnych niezastosowania się do wezwania

(art. 88 KPA);

 podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego;

» w wyjątkowych sytuacjach osobę można wezwać telefonicznie, telegraficznie lub

za pomocą innych środków przekazu;

» wezwanie telefoniczne/ telegraficzne musi odpowiadać tym samym warunkom

co wezwanie pisemne; względem wzywanego nie można stosować rygorów
przewidzianych w art. 88 KPA, jeżeli nie ma pewności, że wezwanie dotarło w sposób
prawidłowy do jego wiadomości;

» stawiającemu się na wezwanie przysługuje zwrot kosztów stawiennictwa:

o

zwrot kosztów przejazdu (jeżeli odległość z miejsca zamieszkania do siedziby
organu przekracza 10 km, a w wyjątkowych wypadkach – 4 km);

o

utracony zarobek (przysługuje świadkom i innym, którzy pracują na godziny);

o

dieta (nie, jeżeli wezwany pozostaje w dyspozycji organu poniżej 8 godzin);

o

koszty noclegu (jeżeli wezwany ma pozostać na dzień następny)

o

o zwrot kosztów należy wystąpić najpóźniej przed wydaniem decyzji
I instancji pod rygorem utraty roszczenia;

o

zwrot kosztów stawiennictwa nie przysługuje stronie, na żądanie której
wszczęto postępowanie, a dokonane czynności nie mieszczą się w zakresie
prowadzonego postępowania;

» za niezastosowanie się do wezwania organ w drodze postanowienia, na które służy

zażalenie, może ukarać osobę grzywną 50 złotych, a następnie – 200 zł;

Doręczanie pism (art. 39 – 49 KPA)
Doręczanie dzielimy na:

1. Podstawowe (czyli zasadnicze).
Pismo doręcza się do rąk adresata za pokwitowaniem. Pisma można doręczać przez

Pocztę Polską (nie ma obowiązku podawania kodu pocztowego – wyrok NSA),
za pośrednictwem pracowników organu, za pośrednictwem innych instytucji lub osób
upoważnionych z mocy ustawy lub w drodze umowy z Pocztą Polską;

Pismo doręcza się adresatowi w miejscu zamieszkania, w miejscu pracy, w siedzibie

organu, bądź w każdym innym miejscu, gdzie adresata się zastanie (na adres do doręczania
korespondencji);

2. Zastępcze.
Jeżeli adresat chwilowo nie przebywa w miejscu zamieszkania pismo można pozostawić

dorosłemu domownikowi za pokwitowaniem, jeżeli ten zobowiąże się do doręczenia pisma.
Dorosłość ocenia się wg przepisów KC.

14

Jeżeli adresat czasowo nie przebywa w miejscu zamieszkania, pismo można pozostawić

u dozorcy domu bądź u sąsiada, jeżeli ten zobowiąże się do doręczenia pisma, ale w skrzynce
na korespondencję adresata należy umieścić pismo informujące, gdzie przesyłkę złożono.

Jeżeli adresat nie przebywa w miejscu zamieszkania, pismo pozostawia się w urzędzie

pocztowym lub w siedzibie organu, a na drzwiach adresata lin w skrzynce odbiorczej
umieszcza się pismo, gdzie przesyłka została złożona. Powyższą czynność należy powtórzyć
po upływie 7 dni. Po upływie 14 dni uważa się, że pismo zostało doręczone adresatowi.

Jeżeli osoba odmówi odbioru pisma, zwraca się je nadawcy z adnotacją o odmowie

przyjęcia. Pismo wpływa do akt sprawy i po 14 dnach uważa się je za przyjęte.

Tzw. awizo pocztowe NIE JEST pismem w rozumieniu przepisów KPA.

Doręczanie pism jednostkom organizacyjnym następuje w siedzibie jednostki do rąk

uprawnionego pracownika jednostki. Obecnie dopuszcza się również względem jednostek
organizacyjnych stosowanie doręczeń zastępczych.

Wszczęcie postępowania administracyjnego (art. 61 – 66 KPA)

Postępowanie może być wszczęte na żądanie strony. Strona najczęściej będzie żądała

wszczęcia postępowania ze względu na realizację uprawnienia.

Postępowanie może być też wszczęte z urzędu – najczęściej gdy organ chce nałożyć

na stronę obowiązek albo gdy wymaga tego przepis prawa.

Strona zwraca się o wszczęcie postępowania w drodze podania (art. 63 KPA).

Podaniem nazywamy wszelkie pisma jakimi obywatel zwraca się do organu np. odwołanie
od decyzji, zażalenie na postanowienie itp. Podanie można wnieść albo na piśmie, albo ustnie
do protokołu lub za pomocą środków technicznych (np. telefaksu) ale nie za pomocą telefonu.
Podanie jest pismem względnie sformalizowanym i powinno zawierać:

 oznaczenie wnoszącego podanie wraz z adresem;
 datę i miejscowość;
 oznaczenie organu do którego jest skierowane;
 przedmiot sprawy;
 czego strona żąda;
 podpis (z ewentualnym podaniem stanowiska)
 ewentualnie – załączniki;

Wymogów co do postaci podania przepisy KPA nie określają.

Podanie powinno być wniesione do organu właściwego do załatwienia sprawy.

Przepis szczególny może również określić wymogi, którym podanie powinno odpowiadać.
Jeżeli podanie nie spełni warunków organ zwraca je wnoszącemu z pouczeniem o obowiązku
uzupełnienia i jednocześnie informuje wnoszącego, że braki powinny być usunięte w terminie
7 dni od daty zwrotu podania pod rygorem pozostawienia sprawy do rozpoznania.

Jeżeli podanie wniesiono do organu, który nie jest właściwy do załatwienia sprawy,

organ przekazuje podanie organowi właściwemu w drodze postanowienia na które służy
zażalenie. Za termin wpłynięcia podania uznaje się – na korzyść wnoszącego – dzień
wpłynięcia podania do niewłaściwego organu. Organ do skierowano podanie może wnieść
o rozstrzygnięcie sporu o właściwość do organu wyższego stopnia, który wydaje
rozstrzygnięcie sprawy – od tego rozstrzygnięcia odwołanie nie służy.

Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw to organ zajmuje się tymi sprawami, które są

w jego właściwości, a co do reszty spraw informuje wnoszącego do kogo powinien wnieść
podanie w tych sprawach w drodze postanowienia na które służy zażalenie.

15

Jeżeli na podstawie podania nie można ustalić organu właściwego do załatwienia

sprawy, to organ zwraca podanie wnoszącemu w drodze postanowienia na które służy
zażalenie.

Organ nie może zwrócić podania jeżeli w sprawie sąd powszechny uznał się na

niewłaściwy.

Jeżeli dla czynności wyznaczono termin, uważa się go za dotrzymany mimo

wniesienia podania do organu niewłaściwego.

Dokumentowanie czynności procesowych i protokoły (art. 67 – 72 KPA)

Do utrwalania czynności procesowych służą nam protokoły i adnotacje. Protokoły

utrwalają fakty i okoliczności mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli są
sporządzone w odpowiedniej formie są dokumentami urzędowymi i posiadają walor
dowodowy. Adnotacje to notatki urzędowe i służbowe, które służą do utrwalania innych
czynności dokonywanych w postępowaniu administracyjnym.
Rodzaje czynności z których wykonania konieczne jest sporządzenie protokołu:

a) wniesione ustne podanie;
b) przesłuchanie strony, świadka, biegłego;
c) oględziny i ekspertyzy dokonywane z udziałem pracownika organu (jeżeli

opinię wydał biegły to on za nią odpowiada, a nie pracownik organu);

d) przebieg rozprawy administracyjnej;
e) ustne ogłoszenie decyzji lub postanowienia;
f) zawarcie ugody administracyjnej;

Protokół jest sformalizowany i powinien zawierać:

 kto, gdzie i kiedy dokonał czynności;
 jakiej czynności dokonano;
 względem kogo lub czego dokonano czynności;
 kto był obecny przy czynności i w jakim charakterze;
 przebieg czynności;
 co w wyniku czynności ustalono lub czego nie ustalono;
 wzmianka o tym, że protokół odczytano;
 ewentualne uwagi i poprawki;
 podpisy uczestników czynności (wszystkich);

Przy czynnościach może brać udział strona, biegły, świadkowie tejże czynności. Jeżeli

któryś z uczestników czynności nie chce podpisać protokołu, to sporządzający protokół
umieszcza w nim adnotację o tej odmowie i podpisuje owa adnotację.

Protokół sporządza się w języku polskim w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Język

użyty w protokole powinien być zrozumiały dla uczestników. Jeżeli zachodzi potrzeba użycia
zwrotów z języka obcego należy dokonać ich objaśnienia, nie wolno używać skrótów. Jeżeli
czynność dotyczy obcokrajowca należy wezwać tłumacza, a jego notatki są kopiowane,
a kopie załączane do protokołu.

Protokół można zilustrować zdjęciami fotograficznymi, szkicami, planami, wycinkami

mapy. Jeżeli czynność nie wymaga formy protokolarnej może być utrwalona w formie
adnotacji, która jest najczęściej nazywana notatką służbową lub urzędową. Adnotacje
sporządza się z czynności, które nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ale wyjaśniają
określone fakty. Protokół sporządzony w przepisowej formie jest dokumentem urzędowym
i posiada walor dowodowy. Nie można zastępować protokołów adnotacjami. Z rozmowy
ze świadkiem nie można sporządzić notatki urzędowej. Poprawki nakładane są przez

16

przekreślenie wzdłuż linii i czytelne napisanie wyrazu nowego, tak by oba wyrazy
(przekreślony i poprawiony) były widoczne wraz z podpisem.

W każdym stadium postępowania organ obowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie

akt oraz w razie ważnego interesu strony – do sporządzania odpisów z akt sprawy. Organ
może odmówić wglądu do akt i sporządzania odpisów akt (ze względu na tajemnice
państwową lub ważny interes państwa) w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Dowody i postępowanie dowodowe

Jako dowód należy dopuścić wszystko, co przyczyni się do wyjaśnienia okoliczności

sprawy, ale nie jest sprzeczne z prawem. KPA wymienia 5 dowodów, z czego piąty jest
nazywany „dowodem rozpaczy” – chodzi tutaj oczywiście o wyjaśnienia strony.

1. Dowód w dokumentu.
Pod pojęciem dokumentu w postępowaniu administracyjnym rozumiemy dokument

w formie pisemnej stanowiący dowód tego, co zostało w nim stwierdzone.
Dokumenty dzielimy na urzędowe i prywatne.

>> dokument urzędowy – musi być sporządzony w przepisanej formie i przez

uprawniony podmiot; wtedy treść dokumentu przyjmuje się
za prawdziwą, korzysta on z domniemania prawdziwości ale tylko
wówczas, gdy ustawa tak stanowi; treść dokumentu można obalić
w drodze przeciw postępowania (bada się treść dokumentu, a nie czy
sam dokument jest prawdziwy);

>> dokument prywatny – pochodzi od podmiotu nie będącego podmiotem

urzędowym; jeżeli dokument jest podpisany, to przyjmuje się że
sporządził go podmiot podpisany ale jego prawdziwość musi
udowodnić; księgi rachunkowe są dokumentami prywatnymi ale jeżeli
organ skarbowy nie wykaże w nich nieprawidłowości to można je
przyjąć za podstawę rozstrzygnięcia;

Jest również nie uregulowany w KPA dokument zagraniczny. Jeżeli jest przetłumaczony

przez tłumacza przysięgłego, to traktujemy go jako dokument urzędowy prywatny, a jeżeli nie
jest przetłumaczony w ten sposób – jako dokument prywatny.

2. Dowód ze świadka.
Świadek to osoba posiadająca informacje interesujące organ, osoba zdolna do

dokonywania spostrzeżeń i komunikowania o tych zastrzeżeniach.
Względem świadka wyróżniamy następujące ograniczenia dowodowe:

a) zakaz przesłuchiwania osoby w charakterze świadka;
b) prawo do odmowy zeznań;
c) prawo odpowiedzi odmowy na pytanie;

Nie przesłuchuje się osoby:

a) która nie jest zdolna do dokonywania spostrzeżeń i komunikowania o tych

spostrzeżeniach. Przyczyną może być:

 wiek – żadna procedura nie wskazuje dolnej granicy wieku, ale przepisy

wieku owszem – 15 lat;

 niedorozwój umysłowy;

 choroba psychiczna;

 inne zakłócenie czynności psychicznych (np. upojenie alkoholowe);

b) która jest zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej (jeżeli nie

zostały zwolnione od obowiązku zachowania tajemnicy);

17

c) duchownej, co do faktów objętych tajemnica spowiedzi;
d) która jest adwokatem, radcą prawnych, doradca podatkowym, jeżeli prowadzi ona

sprawę bądź udzieliła porady prawnej w tej sprawie;

Prawo do obrony zeznań ma tylko małżonek strony, konkubent, krewny i powinowaty

I stopnia, osoby związane węzłem przysposobienia, kurateli lub opieki ze stroną.
W przypadku małżeństwa i związku przysposobienia, kurateli lub opieki mimo ustania tego
stosunku prawnego prawo do odmowy zeznań istnieje.

Organ prowadzący czynność ma obowiązek ustalić, kim świadek jest dla stron i pouczyć

go o prawie do odmowy składania zeznań oraz spytać, czy osoba chce z niego skorzystać.
Jeżeli osoba skorzysta z tej drogi następuje koniec czynności, jeżeli nie skorzysta – organ
informuje osobę o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań oraz o prawie do
odmowy odpowiedzi na pytanie (odmówić odpowiedzi może każdy świadek i nie musi
udowadniać dlaczego odmawia tej odpowiedzi).

Prawo odmowy odpowiedzi na pytanie: Świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie,

jeżeli odpowiedź naraziła by jego samego, jego małżonka a także krewnych i powinowatych
I stopnia oraz związanych węzłem kurateli, przysposobienia, opieki na odpowiedzialność
karną, bezpośrednią szkodę majątkową, hańbę bądź spowodowała by ujawnienie/ naruszenie
chronionej prawem tajemnicy zawodowej. Osoba taka nie musi uzasadniać, czemu nie
odmawia odpowiedzi na pytanie.

3. Opinia biegłego.
Gdy w sprawie wymagane są umiejętności specjalne organ może zwrócić się do biegłego

o wydanie opinii. Biegłym jest osoba posiadająca wiadomości specjalne w wyniku kształcenia
lub wykonywania zawodu. Powołuje się go w drodze postanowienia na które nie służy
zażalenie. Wojewoda prowadzi listę biegłych na terenie swojego województwa, listę biegłych
prowadzi również sąd okręgowy, a poszczególni ministrowie prowadza listę biegłych dla
swoich potrzeb. Zgodnie z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji listę
biegłych skarbowych prowadzi Dyrektor Izby Skarbowej.

Biegły składa opinię na piśmie lub ustnie do protokołu, a strona może się do tej opinii

ustosunkować. Biegły ponosi odpowiedzialność za wydaną opinię. Organ może kierować
postępowaniem biegłego przez postawienie pytań, na które biegły powinien odpowiedzieć
(to zakreślenie granic opinii). Biegłemu za sporządzenie opinii przysługuje wynagrodzenie
wedle przepisów szczegółowych. Względem biegłego stosuje się te same ograniczenia co do
wyłączenia pracownika organu. Biegły nie może odmówić przyjęcia funkcji biegłego (prócz
sytuacji wyłączających).

4. Oględziny.
To czynność procesowa polegająca na dokonywaniu spostrzeżeń za pomocą zmysłów

względem miejsca, rzeczy i osoby. Oględziny osoby przeprowadza się wówczas gdy przepis
tak stanowi (np. w sprawach opiekuńczych, w przepisach celnych). Oględzin dokonuje
pracownik organu, a jeżeli w oględzinach uczestniczy biegły – jest jego pomocnikiem
procesowym. Z oględzin sporządza się protokół podpisany przez wszystkich. W oględzinach
może brać udział strona oraz świadkowie. Jeżeli w trakcie oględzin zachodzi konieczność
pobrania materiałów do badań należy opisać sposób pobrania materiału, w jakie naczynia je
pobrano oraz w jaki sposób oznakowano. Jeżeli przedmiot znajduje się w posiadaniu osób
trzecich to osoby te są zobowiązane do okazania przedmiotu oględzin na wezwanie organu.

5. Wyjaśnienia strony.

To dowód szczególny w postępowaniu administracyjnym wykorzystywany po wyczerpaniu
wszelkich innych środków dowodowych lub z powodu ich braku lub kiedy pozostały

18

niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Przy przesłuchaniu strony stosuje się
przepisy dotyczące przesłuchania świadków. Wyjaśnienia strony nie mogą być jedynym
dowodem w sprawie. Jeżeli organ nie pouczy strony o jej uprawnieniach podczas składania
wyjaśnień – tracą one moc dowodową. Wartość zeznań stron jest taka sama jak innych
dowodów chyba, że uda się wykazać nieprawdziwość wyjaśnień.

Udostępnianie akt.

To konkretyzacja zasady czynnego udziału strony w postępowaniu. W każdym stadium

postępowania organ jest zobowiązany umożliwić stronie wgląd do akt oraz sporządzanie
notatek i odpisów. Należy stworzyć takie warunki w których strona może spokojnie i
swobodnie przeglądać akta. Jednocześnie istnieć musi pełna kontrola nad aktami ze strony
pracownika organu, tak by wyeliminować możliwość kradzieży i wnoszenia przez stronę
poprawek w dokumentacji. Stąd najczęściej udostępnianie akt ma miejsce w siedzibie organu.
Organ ma obowiązek udostępnienia akt stronie za wyjątkiem:

a) akt objętych tajemnicą państwową;
Tajemnica państwowa to rodzaj informacji, której nieuprawnione ujawnienie może

spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów RP dotyczących porządku
publicznego, obronności, bezpieczeństwa, stosunków międzynarodowych lub gospodarczych
państwa.

b) akt, które organ wyłączył ze względu na ważny interes państwowy;
Ważny interes państwowy to termin nieostry. Jest znaczeniowo węższy od ważnego

interesy społecznego i od interesu państwowego. W razie wątpliwości należy akta udostępnić.
Odmowa udostępniania akt następuje w drodze postanowienia na które służy zażalenie.

Postępowanie dowodowe.

organ jest zobowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć całokształt

materiału dowodowego;

dowody mogą być przeprowadzone na wniosek strony bądź przez organ z urzędu;

strona ma prawo być obecna przy czynnościach procesowych i do nich się
ustosunkować;

organ prowadzący postępowanie w drodze postanowienia dopuszcza dowód bądź
odmawia jego dopuszczenia (jeżeli dowód nie był zgłoszony w toku
przeprowadzania dowodów lub jeżeli dowód dotyczy okoliczności stwierdzonych
już innymi dowodami) – na to postanowienie nie służy zażalenie;

organ w każdym stadium postępowania może zmienić swoje postanowienie
odnośnie środka dowodowego;

okoliczność uważa się za udowodnioną jeżeli strona miała możność wypowiedzenia
się co do niej;

organ kieruje się zasadą swobodnej oceny dowodów – na podstawie całokształtu
materiałów, stad od sędziego domaga się wiedzy i doświadczenia życiowego-
podobnie jest w postępowaniu administracyjnym;

fakty powszechnie znane oraz znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu (fakt
powszechnie znany to fakt, którego znajomości należy się spodziewać od przeciętnie
inteligentnego, rozsądnego i doświadczonego mieszkańca obszaru należącego do
właściwości terytorialnej organu prowadzącego postępowanie);

strona powinna być zawiadamiana o miejscu i terminie przeprowadzenia
postępowania dowodowego minimum 7 dni przed terminem;

strona ma prawo brać czynny udział w postępowaniu dowodowym;

19

kto nie stawia się bez uzasadnionej przyczyny i mimo prawidłowego wezwania jako
świadek lub biegły – podlega karze grzywny w wysokości 200 zł (na to
postanowienie służy zażalenie);

kto bezzasadnie odmawia złożenia zeznań, wydania opinii lub okazania przedmiotu
podlega karze grzywny w wysokości 50 zł (również służy zażalenie);

zwolnienie od kary następuje gdy ukarany w ciągu 7 dni od zawiadomienia
o grzywnie uprawdopodobni, że zachowanie było usprawiedliwione;

można zastosować jednocześnie inne środki przymusu – np. odebranie rzeczy;

Rozprawa administracyjna (art. 89 – 96 KPA)

Rozprawa administracyjna jest jedną z postaci załatwienia sprawy. Obok rozprawy

administracyjnej istnieją jeszcze inne formy załatwienia sprawy – ugoda administracyjna,
postępowanie wyjaśniające (gabinetowe).
Rozprawę administracyjną przeprowadza się:

 gdy przyspieszy ona lub uprości postępowanie (jeżeli interesy są sprzeczne);
 dla osiągnięcia celu wychowawczego (jest to kwestionowane, bo rozprawa

administracyjna jest jawna tylko dla stron);

 gdy wymaga tego przepis prawa (przepis szczególny może wskazywać, kiedy należy

przeprowadzić rozprawę, np. w sytuacji, gdy organ gminy nałoży na obywatela
podatek, z którym obywatel się nie zgadza, to o podatku rozstrzyga SKO na
rozprawie;

 gdy zachodzi konieczność uzgodnienia interesów stron;
 gdy okoliczności sprawy należy wyjaśnić przy udziale świadków, biegłych bądź

w drodze oględzin;

Przygotowanie do rozprawy (czynności niezbędne do jej przeprowadzenia, przeprowadzane
przez pracownika prowadzącego postępowanie):

a) wzywa strony do złożenia wyjaśnień, dokumentów oraz do dostarczenia lub

wskazania innych dowodów związanych z rozprawą;

b) wezwanie stron na rozprawę (wezwanie musi być wysłane z takim wyprzedzeniem,

aby do rąk adresata trafiło na 7 dni przed planowanym terminem rozprawy);

c) wezwanie świadków i biegłych na rozprawę;
d) inne czynności, jeżeli organ stwierdzi, że rozprawie powinny wziąć udział inne osoby,

których postępowanie to dotyczy, powiadamia te osoby w drodze listownej lub przez
obwieszczenie publiczne;

e) organ o planowanej rozprawie może powiadomić organizacje społeczne lub

prokuratora, gdy sprawa ma szerszy społeczny wydźwięk, by zapobiec oskarżeniom
o stronniczość;

Rozprawa:

 kieruje nią pracownik organu, albo ten, który ją przygotowywał, albo –

w sytuacjach skomplikowanych – inny wyznaczony i doświadczony
pracownik;

 przepisy KPA nie regulują w jakiej formie rozprawa ma się odbyć, chociaż

istnieją dwa modele przeprowadzania rozprawy – sądowy (musi istnieć jakaś
sala rozpraw, powinny być przewidziane oddzielne pomieszczenia dla jednej
i drugiej strony) oraz konferencyjny (wszyscy uczestnicy postępowania
w jednym pomieszczeniu);

20

 rozprawę rozpoczyna się od sprawdzenia obecności uczestników:

o

nieobecność strony/stron nie jest przeszkodą do przeprowadzenia
rozprawy;

o

jeżeli kierujący rozprawą stwierdzi, że wezwanie na rozprawę nie
zostało prawidłowo stronie doręczone – odracza rozprawę;

o

rozprawa zostaje odroczona również wtedy, jeżeli strona
usprawiedliwi swoja nieobecność i wniesie o odroczenie;

 kierujący przedstawia przedmiot sprawy i proponuje porządek (kto w jakiej

kolejności zabierze głos, komu służy prawo repliki, prawo zadawania pytań,
kto w jakiej kolejności zabierze głos na zakończenie rozprawy);

 przebieg rozprawy należy obowiązkowo zaprotokołować
 kierujący rozprawą ma:

 uprawnienia porządkowe – udziela głosu stronom, odmawia prawa

zabrania głosu, może uchylić pytanie jeżeli nie wnosi ono nic
nowego do sprawy, okoliczność została już wyjaśniona bądź nie jest
ono związane ze sprawą, chociaż na żądanie pytającego nawet takie
pytanie należy zaprotokołować;

 policja sesyjna (zbiór uprawnień dyscyplinarnych) – może

upomnieć niesfornego uczestnika rozprawy, a jeżeli upomnienie nie
jest skuteczne może wydalić go z Sali rozpraw i ukarać grzywną
w wysokości 100 złotych (grzywnę nakłada się w drodze
postanowienia na które służy zażalenie);

Zawieszenie postępowania (art. 97 – 103 KPA)

Zawieszenie ma miejsce wówczas, jeżeli zaistnieje przeszkoda, której usunięcie jest

w możliwościach organu (jeżeli przeszkoda jest trwała należy postępowanie umorzyć).
Wyróżnia się zawieszenie postępowania obowiązkowe i fakultatywne.

Postępowanie zawiesza się obowiązkowo w przypadku:

a) śmierci obu lub jednej stron, a zachodzi konieczność wezwania jej następców

procesowych (chyba, że sprawa dotyczy tylko zmarłej strony – wtedy się umarza);

b) w przypadku śmierci przedstawiciela ustawowego stron;
c) w przypadku utraty zdolności do czynności prawnych przez stronę lub jej

przedstawiciela ustawowego;

d) gdy zachodzi konieczność rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez sąd lub inny

organ (ta okoliczność mogłaby skonsumować wcześniejsze przesłanki);

Postępowanie można zawiesić fakultatywnie:

 na wniosek strony – z wnioskiem występuje jedna ze stron, wówczas gdy

postępowanie było wszczęte również na wniosek/żądanie strony, a nie
sprzeciwią się temu inne strony.

 organ zawieszając postępowanie informuje stronę, że przed upływem 3 lat

powinna wystąpić z wnioskiem o podjęcie zawieszonego postępowania,
a jeżeli tego nie uczyni to organ umarza postępowanie jako bezprzedmiotowe;

 zawieszenie postępowania następuje w drodze postanowienia, na które służy

zażalenie (o możliwości zażalenia zawiadamia się strony w postanowieniu
o zawieszeniu postępowania);

 organ nie ma obowiązku informować strony o upływie tego 3 – letniego

terminu;

21

 organ, mimo zawieszenia postępowania, podejmuje następujące czynności:

1. dąży do usunięcia przeszkód, z powodu których postępowanie

zostało zawieszone;

2. może dokonywać czynności procesowych (przesłuchiwanie

świadków, powołanie biegłego);

3. może wydać decyzję ze względu na zagrożenie życia lub

zdrowia ludzkiego, ważny interes społeczny lub ważny interes
stron;

 podobnie gdy istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, ze względu

na ważny interes społeczny lub ważny interes stron, to organ zagadnienie
wstępne rozstrzyga we własnym zakresie (jeżeli ze względu na ważny interes
strony – organ może żądać stosowanego zabezpieczenia finansowego)

Skutki prawne zawieszenia postępowania:

 wstrzymuje bieg terminów przewidzianych w KPA (nie dotyczy to terminów

materialnych - przedawnienia);

Umorzenie postępowania następuje:

a) obligatoryjnie – gdy postępowanie stało się z jakiejkolwiek przyczyny

bezprzedmiotowe lub było takie od początku (np. śmierć strony, zniknięcie
przedmiotu sprawy) lub gdy o umorzeniu postępowania stanowi wyraźnie przepis
ustawy;

b) fakultatywnie – jeśli wystąpiła o to strona, która zażądała wszczęcia postępowania

i nie sprzeciwiają się temu ani inne strony ani interes społeczny;

Decyzja administracyjna (art.104 – 113 KPA)

Jest aktem administracyjnym rozstrzygającym sprawę co do jej istot(nałożenie

obowiązku lub przyznanie uprawnienia) w całości lub w części (zależnie od rozległości
żądania, a gdy decyzja jest cząstkowa, co do reszty sprawa toczy się nadal) lub w inny sposób
kończącym postępowanie w danej sprawie (np. umorzenie postępowania).

Decyzja administracyjna występuje pod różnymi nazwami (koncesja, prawo jazdy,

licencja). Zgodnie z orzeczeniem NSA jeżeli akt administracyjny rozstrzyga sprawę
indywidualną i jest to podpisane, to jest to decyzja bez względu na nazwę lub brak nazwy.
Akt taki podlega zaskarżeniu w toku instancji, a następnie do sądu administracyjnego.

Na gruncie prawa decyzja administracyjna posiada taką moc prawną jak wyroki

w postępowaniach sądowych. Wywiera skutki prawne względem adresata, organu, który
wydał decyzję, a także innych podmiotów, jeżeli ich działanie dotyczy interesu prawnego
adresata decyzji.

Decyzja jest aktem ściśle sformalizowanym – składa się z elementów

podstawowych i może zawierać dodatkowe elementy.
Elementy podstawowe:

1. Oznaczenie organu wydającego decyzję (pełna nazwa + siedziba);
2. Data wydania decyzji – doktryna nie jest zgodna czy jest to element istotny,

chociaż daje możliwość stwierdzenia, czy sprawę załatwiono w odpowiednim
czasie;

3. Oznaczenie strony bądź stron (osoby fizyczne – imię, nazwisko, miejsce

zamieszkania, osoby prawne – pełna nazwa, siedziba);

4. Przytoczenie podstawy prawnej rozstrzygnięcia – podstawą są przepisy prawa

materialnego lub wyjątkowo podstawą mogą być przepisy KPA.

5. Rozstrzygnięcie.

22

6. Uzasadnienie decyzji:

a) Faktyczne – krótkie przedstawienie procesu dowodzenia (które fakty

i okoliczności organ uznał za udowodnione i dlaczego, a którym faktom
i okolicznościom nie dał wiary i domówił mocy dowodowej i dlaczego,
oraz które fakty i okoliczności przyjęto za podstawę rozstrzygnięcia
i dlaczego);

b) Prawne – przytoczenie treści przepisów w pełnym brzmieniu, organ

wyjaśnia dlaczego ów przepis przyjął jako podstawę decyzji i wyjaśnia
treść przepisu, może również użyć tutaj orzeczenia sądu lub uznanego
komentarza danej dziedziny prawa

Od uzasadnienia decyzji można odstąpić jeżeli decyzja uwzględnia w całości
żądanie strony (chyba, że w postępowaniu bierze udział kilka stron i mają
sporne interesy) lub jeżeli została wydana w drodze swobodnego działania,
a ujawnienie jego motywów zagrażałoby bezpieczeństwu Państwa lub
interesowi publicznemu.

7. Pouczenie – czy od decyzji służy odwołanie i do kogo, w jakim terminie,

za czyim pośrednictwem, albo stwierdzenie, że odwołanie nie przysługuje (bo
należy złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub skargę do NSA);

8. Podpis osoby wydającej decyzję z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska

służbowego;

Elementy dodatkowe decyzji:

1. Termin do którego (lub od którego) decyzja wywiera skutki prawne;
2. Warunek, tj. czynność bądź zespół czynności, które mogą być dokonane w dłuższym

okresie czasu;

3. Zlecenie – czynności, która może być wykonana jednorazowo bądź w krótkim okresie

czasu np. wpis sądowy.

4. Klauzula odwołalności (zastrzeżenie odwołalności) – stwierdzenie wygaśnięcia

decyzji w razie niespełnienia warunku zawartego w decyzji.

5. Rygor natychmiastowej wykonalności.

Rygor nadaje się decyzji nieostatecznej (czyli służy do niej odwołanie). Mimo prawa
do odwołania, strona musi wykonać decyzję. Rygor może być nadany z mocy prawa
lub decyzją organu. Organ może nadać taki rygor:

a) ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia ludzkiego,
b) ze względu na zagrożenie interesu gospodarczego kraju,
c) ze względu na ważny interes społeczny,
d) ze względu na ważny interes strony (w tym wypadku organ może zażądać

zabezpieczenia finansowego, a o jego wysokości rozstrzyga w drodze
postanowienia na które nie służy zażalenie).

Rygor nadaje się w samej decyzji, a jeżeli decyzję doręczono stronie – rygor nadaje
w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, lecz wniesienie zażalenia nie
wstrzymuje wykonania decyzji.

Opinia innego organu w sprawie (art. 106 KPA)

Organ, który prowadzi postępowanie (jeżeli przepis szczególny tak stanowi),

obowiązany jest zwrócić się do innego organu o wyrażenie opinii, albo zlecić to stronie.
Nieuwzględnienie tej opinii przez organ nie powoduje nieważności decyzji, natomiast jest
podstawą do wznowienia postępowania. Jeżeli organ, do którego zwrócono się o opinię nie
wyda jej w ciągu 2 tygodni , traktuje się to jako nie załatwienie sprawy w terminie i strona
może wnieść skargę do sądu administracyjnego. Organ wydaje opinię w drodze
postanowienia, na które nie służy zażalenie.

23

Decyzję doręcza się stronie na piśmie, może być również wydana ustnie. Strona

w terminie 14 dni od doręczenia może zwrócić się do organu z żądaniem uzupełnienia
podstawy prawnej rozstrzygnięcia, uzasadnienia decyzji, pouczenia o prawie do wniesienia
odwołania. Organ uzupełnia decyzję lub odmawia uzupełnienia, w drodze postanowienia,
na które przysługuje zażalenie. Organ, który wydał decyzję jest nią związany – nie może
z własnej inicjatywy lub z urzędu zmienić lub uchylić tej decyzji. Strona nie jest związana
decyzją przez 14 dni.

Odwołanie od decyzji (art. 127 – 140 KPA)

Odwołanie przysługuje stronie od każdej decyzji wydanej w I instancji do organu

II instancji. Jeżeli decyzja została wydana w I instancji przez prezesa SKO albo właściwego
w sprawie ministra, to od takiej decyzji nie służy odwołanie, lecz środek jak gdyby
odwoławczy – wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Odwołanie nie jest aktem sformalizowanym – KPA nie przewiduje dla niego

szczególnej formy, wystarczy, że z treści wynika iż strona nie jest zadowolona
z rozstrzygnięcia, jednak odwołanie powinno spełniać wymogi podania.

Instancyjność związana jest z hierarchicznym podporządkowaniem (strukturą

administracji), natomiast organ odwoławczy pozostaje poza określoną strukturą
administracyjną.

W przypadku postępowania administracyjnego odwołanie nie musi być uzasadnione

(w przypadku postępowania skarbowego – musi). Odwołanie trzeba wnieść w terminie 14 dni
do organu wyższego stopnia za pośrednictwem tego organu, który wydał zaskarżoną decyzję.
Organ I instancji po wpłynięciu odwołania może w terminie 7 dni zmienić lub uchylić swoją
decyzję, ale nawet jeżeli zmieni ją lub uchyli to tę decyzję tez można zaskarżyć. Jeżeli organ I
instancji uzna, że jego decyzja była słuszna to odwołanie wraz z aktami sprawy przesyła do
organu II instancji w terminie 7 dni.

Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji (za wyjątkiem

decyzji z rygorem natychmiastowej wykonalności oraz decyzji podlegających
natychmiastowemu wykonaniu ex lege). O wniesieniu odwołania organ zawiadamia strony
(w powiadomieniu powinno być pouczenie o możliwości zapoznania się z odwołaniem
i wypowiedzenia się co do jego treści). Jeżeli odwołanie zostanie wniesione po terminie lub w
sytuacji uzasadniającej jego niedopuszczalność (brak legitymacji, brak decyzji lub
ostateczność zaskarżonej decyzji) organ wydaje postanowienie o niedopuszczalności
odwołania lub o uchybieniu terminu, na te postanowienia nie służy zażalenie. Strona może
cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji w II instancji, lecz to cofnięcie nie jest wiążące dla
organu, jeśli prowadziłoby do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes
społeczny.

Organ rozpatruje sprawę ponownie merytorycznie i w całości – na tej podstawie

ustosunkowuje się do żądań odwołującego i orzeka na podstawie stanu faktycznego
i prawnego istniejącego w czasie swojego orzekania, a nie na podstawie tego, który istniał
w czasie rozpoznania sprawy w I instancji.

Organ odwoławczy może przeprowadzić (na żądanie strony lub z urzędu) dodatkowe

postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić takie
postępowanie organowi I instancji.

24

Decyzja organu odwoławczego:

a) utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji;
b) uchylenie decyzji w całości lub w części:

 orzeczenie odmiennie niż w I instancji, co do istoty sprawy, w zakresie w jakim

została uchylona;

 umorzenie postępowania I instancji;

 przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia w I instancji, jeżeli

rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego postępowania wyjaśniającego
w całości lub znacznej części (tzw. kasacja administracyjna);

c) umorzenie postępowania odwoławczego;

Organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść odwołującego się, chyba że
decyzja rażąco narusza prawo lub interes społeczny, a decyzja na niekorzyść podmiotu
odwołującego jest niezbędna dla usunięcia takiego stanu rzeczy.
W sprawach nie uregulowanych przepisami o postępowaniu odwoławczym stosuje się
odpowiednio przepisy o postępowaniu przez organami I instancji.

Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych (art. 154 – 155 KPA)

Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej jest możliwe jeżeli:

a) na mocy decyzji żadna ze stron nie nabyła prawa a organ, który ją wydał lub organ

wyższego stopnia uzna, że za uchyleniem lub zmianą takiej decyzji przemawiają
interes społeczny lub słuszny interes strony;

b) strona nabyła prawo lub nałożono na nią obowiązek, a organ który wydał decyzję lub

organ wyższego stopnia nie widzi przeszkód w uchyleniu lub zmianie decyzji,
za zgodą strony, o ile nie sprzeciwiają się temu przepisy prawa, a za uchyleniem lub
zmianą decyzji przemawia ważny interes społeczny lub słuszny interes strony;

Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej następuje z drodze decyzji, która to decyzja jest
nową decyzją w nowym postępowaniu i co do której strona dysponuje pełnym zakresem
środków odwoławczych oraz poza odwoławczych.

Uchylenie lub zmiana decyzji w niezbędnym zakresie (art. 161 KPA)

Minister (a w stosunku do decyzji organów j.s.t. dotyczących zadań z zakresu

administracji rządowej – także wojewoda) może w każdej chwili uchylić lub zmienić decyzję
ostateczną w niezbędnym zakresie, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu
zagrażającemu ludzkiemu życiu lub zdrowi albo by zapobiec poważnym szkodom dla
gospodarki narodowej lub ważnych interesów Państwa. Ów niezbędny zakres oznacza
minimalny poziom ingerencji konieczny dla oddalenia niebezpieczeństw wyżej
wymienionych.
Skutki uchylenia lub zmiany decyzji w niezbędnym zakresie:

o

decyzja przestaje obowiązywać lub zmienia swoją treść ex nunc;

o

skutki prawne wykonania decyzji nie są kwestionowane;

o stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji służy

roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę do organu, który
decyzję zmienił lub uchylił (roszczenie to przedawnia się po 3 latach od dnia w
którym decyzja uchylająca lub zmieniająca stała się ostateczna, a wysokość
odszkodowania ustala organ w drodze decyzji – jeżeli strona nie zgadza się z
wysokością odszkodowania może dochodzić dodatkowej kwoty przed sądem
powszechnym).

25

Stwierdzenie nieważności decyzji (art. 156 – 160 KPA)

Stwierdzenie nieważności decyzji może nastąpić co do decyzji obarczonej wadami
wymienionymi enumeratywnie w KPA:

 została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości (U);
 została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;
 dotyczy sprawy rozstrzygniętej wcześniej decyzją ostateczną (U);
 została skierowana do osoby, która nie jest stroną w sprawie (U);
 jest trwale niewykonalna i taka już była w chwili jej wydania;
 wykonanie decyzji wywołałoby czyn zagrożony karą;
 zawiera wadę, z którą przepis prawa powoduje jej nieważność de iure (U);

Nie można stwierdzić nieważności decyzji oznaczonych U jeżeli od jej doręczenia

minęło 10 lat (przedawnienie stwierdzenia nieważności) lub decyzja wywołała już
nieodwracalne skutki.

Właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest co do zasady organ wyższego

stopnia, co do tego organu, który wydał decyzję, a w odniesieniu do decyzji ministra i SKO –
organ, który decyzję wydał.

Organ odmawia wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji,

jeżeli osoba wnioskująca o to nie ma do tego legitymacji, nie ma zdolności do czynności
prawnych i nie działa przez przedstawiciela lub powołuje się na okoliczność inną niż wyżej
wymienione wady.

Wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji nie powoduje

automatycznego wstrzymania jej wykonania, lecz organ właściwy w sprawie stwierdzenia
nieważności decyzji może wstrzymać jej wykonanie (z urzędu lub na wniosek), jeżeli
zachodzi prawdopodobieństwo, że decyzja dotknięta jest wadą. Wstrzymanie wykonania
następuje w drodze decyzji na którą służy zażalenie.

Rozstrzygnięcie w kwestii stwierdzenia nieważności decyzji następuje w drodze

decyzji, podobnie w drodze decyzji następuje odmowa wszczęcia postępowania w sprawie
stwierdzenia nieważności decyzji.
Skutki prawne stwierdzenia nieważności decyzji:

 decyzja przestaje obowiązywać ex tunc;

 należy odwrócić skutki wywołane wydaniem decyzji (restytucja);

 jeżeli strona poniosła szkodę na skutek wydania właściwej decyzji lub stwierdzenia

jej nieważności, służy jej roszczenie odszkodowawcze, którego może
dochodzić przed sądem na zasadach określonych w KC;

Dopiero stwierdzenie nieważności decyzji obala służące jej domniemanie prawidłowości.

Wznowienie postępowania (art. 145 – 153 KPA)

Wznowienie postępowania to ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją

ostateczną, gdy zachodzi obawa, że poprzednie postępowanie dotknięte było wadą i że wada
ta istotnie wpłynęła na treść decyzji.

Wznowienie postępowania nie przesądza o tym, że decyzja zostanie uchylona –

dopiero w trakcie postępowania wyjaśniającego organ zbada czy wskazane okoliczności
miały istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:
a) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne,

okazały się fałszywe;

b) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,

26

c) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej,

który podlega wyłączeniu,

d) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
e) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody

istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,

f) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego

organu,

g) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie

od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji,

h) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało

następnie uchylone lub zmienione.

Postępowanie może być wznowione również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu

lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie
dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest
niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej
szkody dla interesu społecznego.

Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy TK orzekł

o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą,
na podstawie którego została wydana decyzja - skargę o wznowienie wnosi się w terminie
1 miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK.

Jeżeli dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności

faktyczne, okazały się fałszywe lub decyzja wydana została w wyniku przestępstwa uchylenie
decyzji nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć
lat. W pozostałych przypadkach – jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło
pięć lat. Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania
mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.

Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony. Podanie

o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał
w sprawie decyzję w pierwszej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym
strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania.
Termin do złożenia podania o wznowienie postępowania związanego z wyrokiem TK biegnie
od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji TK.

Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia. Postanowienie stanowi

podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn
wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy. Odmowa wznowienia postępowania
następuje w drodze decyzji.

Organem administracji publicznej właściwym w sprawie wznowienia postępowania

jest organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. Jeżeli przyczyną wznowienia
postępowania jest działalność tego organu, to o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ
wyższego stopnia, który równocześnie wyznacza organ właściwy w sprawie prowadzenia
wznowionego postępowania. (wyjątek – SKO i minister).
.

Organ administracji publicznej po przeprowadzeniu postępowania co do przyczyn

wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy wydaje decyzję, w której:

 odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej

uchylenia

 uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia

i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.

 w przypadku gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na

skutek okoliczności, o których mowa wyżej, organ administracji publicznej ograniczy

27

się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania
okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji.

Organ administracji publicznej właściwy w sprawie wznowienia postępowania wstrzyma

z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na
prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania. Na
postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji służy stronie zażalenie, chyba że
postanowienie wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze.

Skutki prawne uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania:

 decyzja pierwotna przestaje obowiązywać ex nunc;

 skutki wywołane wydaniem decyzji nie są kwestionowane (nie ma restytucji);

 jeżeli strona poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem prawa lub

na skutek uchylenia takiej decyzji, służy jej roszczenie odszkodowawcze;

Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji.

Organ, który wydał decyzję w I instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, gdy:

a) decyzja stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenia jej wygaśnięcia wymaga przepis

prawa, interes społeczny lub interes strony;

b) decyzja została wydana z zastrzeżeniem warunku, którego strona nie spełniła.

Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji następuje w drodze decyzji.
Skutki prawne wygaśnięcia decyzji to jej nieważność ex nunc i brak obowiązku restytucji.

Ugoda administracyjna (art. 114 – 122 KPA)

W sprawie, w której toczy się postępowanie przed organem administracji publicznej, strony
mogą zawrzeć ugodę - jeżeli przemawia za tym charakter sprawy, przyczyni się to do
uproszczenia lub przyspieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis prawa.

Ugoda może być zawarta przed organem administracji publicznej, przed którym toczy

się postępowanie w pierwszej instancji lub postępowanie odwoławcze, do czasu wydania
przez organ decyzji w sprawie.

Organ administracji publicznej odroczy wydanie decyzji i wyznaczy stronom termin

do zawarcia ugody, jeżeli złożą one zgodne oświadczenie o zamiarze jej zawarcia.
W przypadku zawiadomienia przez jedną ze stron o odstąpieniu od zamiaru zawarcia ugody
lub niedotrzymania przez strony wyznaczonego terminu organ administracji publicznej
załatwia sprawę w drodze decyzji.

Ugodę sporządza się w formie pisemnej. Powinna ona zawierać: oznaczenie organu,

przed którym została zawarta, datę sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody,
wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron oraz podpis pracownika organu
administracji publicznej, upoważnionego do sporządzenia ugody. Organ administracji
publicznej utrwala fakt zawarcia ugody w aktach sprawy, w formie protokołu podpisanego
przez osobę upoważnioną do sporządzenia ugody.

Ugoda wymaga zatwierdzenia przez organ administracji publicznej, przed którym

została zawarta. Jeżeli ugoda dotyczy kwestii, których rozstrzygnięcie wymaga zajęcia
stanowiska przez inny organ, ugoda następuje po zajęciu stanowiska tego organu. Organ
administracji publicznej odmówi zatwierdzenia ugody zawartej z naruszeniem prawa, nie
uwzględniającej stanowiska innego organu albo naruszającej interes społeczny bądź słuszny
interes stron. Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia ugody następuje w drodze
postanowienia, na które służy zażalenie; postanowienie w tej sprawie powinno być wydane
w ciągu siedmiu dni od dnia zawarcia ugody. W przypadku gdy ugoda zawarta została w toku
postępowania odwoławczego, z dniem, w którym stało się ostateczne postanowienie

28

zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu pierwszej instancji, o czym zamieszcza się
wzmiankę w tym postanowieniu. Łącznie z postanowieniem zatwierdzającym ugodę doręcza
się stronom odpis ugody.

Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało

się ostateczne. Organ administracji publicznej, przed którym została zawarta ugoda,
potwierdza jej wykonalność na egzemplarzu ugody.

Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku

postępowania administracyjnego.

Postanowienie (art. 123 – 126 KPA)

Postanowienie jest aktem administracyjnym, który nie rozstrzyga sprawy co do jej

istoty ale reguluje kwestie procesowe i porządkowe (np. powołanie biegłego – kwestia
procesowa, nałożenie grzywny – kwestia porządkowa).

Postanowienie powinno zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę

jego wydania, oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział
w postępowaniu, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, pouczenie, czy i w jakim
trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, oraz podpis z podaniem
imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania.
Postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie
zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia
na postanowienie.

Postanowienia, od których służy stronom zażalenie lub skarga do sądu

administracyjnego, doręcza się na piśmie. W innych przypadkach postanowienia mogą być
stronom ogłaszane ustnie. Postanowienie, które może być zaskarżone do sądu
administracyjnego, doręcza się stronie wraz z pouczeniem o dopuszczalności wniesienia
skargi oraz uzasadnieniem faktycznym i prawnym.

Zażalenie (art. 141 – 144 KPA).

Zażalenie jest środkiem zaskarżenia postanowienia. Służy ono wówczas, gdy KPA tak

stanowi – jeżeli przepis tego nie reguluje, zażalenie nie przysługuje. Jeżeli na postanowienie
nie służy zażalenie może ono być zaskarżone w drodze odwołania od decyzji.

Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia bądź ogłoszenia

postanowienia, do organu wyższego stopnia, za pośrednictwem organu, który wydał
zaskarżone postanowienie.

Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienie, ale organ, który je

wydał, może wstrzymać wykonanie postępowania, o ile uzna to za stosowne.

Organ I instancji może w terminie 7 dni od wniesienia zażalenia zmienić swoje

postanowienie jeżeli w całości przychyla się do żądania wnoszącego. Jeżeli tego nie zrobi –
organ II instancji ma 1 miesiąc na rozpatrzenie zażalenia.

Rozstrzygnięcie organu II instancji może:

a) utrzymać zaskarżone postanowienie w mocy;
b) uchylić zaskarżone postanowienie w całości lub w części;
c) umorzyć postępowanie zażaleniowe;

29

Postępowanie w sprawie skarg, petycji i wniosków (art. 217 – 220 KPA)

Skarga to wyraz niezadowolenia obywatela z biurokratycznego, przewlekłego załatwienia
sprawy i niewłaściwego stosunku urzędnika do petenta, naruszania zasad praworządności.
Petycja to skarga większej ilości obywateli.
Skargę można składać na piśmie, ustnie do protokołu a także droga elektroniczną. Skargę
można wnosić w imieniu własnym lub w imieniu innej osoby/ grupy osób – za ich
pozwoleniem.
Skargę należy wnieść do organu właściwego – jeżeli przepisy szczególne nie określają innych
organów właściwych do rozpatrywania skarg, organem właściwym do rozpatrzenia skargi
dotyczącej zadań lub działalności:

a) rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa - wojewoda, a w zakresie spraw

finansowych - regionalna izba obrachunkowa,

b) organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących

do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej - wojewoda,

c) wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) i kierowników gminnych jednostek

organizacyjnych, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 - rada gminy,

d) zarządu powiatu oraz starosty, a także kierowników powiatowych służb, inspekcji,

straży i innych jednostek organizacyjnych, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 -
rada powiatu,

e) zarządu i marszałka województwa, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 - sejmik

województwa,

f) wojewody w sprawach podlegających rozpatrzeniu według kodeksu - właściwy

minister, a w innych sprawach - Prezes Rady Ministrów,

g) innego organu administracji rządowej, organu przedsiębiorstwa państwowego lub

innej państwowej jednostki organizacyjnej - organ wyższego stopnia lub sprawujący
bezpośredni nadzór,

h) ministra - Prezes Rady Ministrów,
i) organu centralnego i jego kierownika - organ, któremu podlega,
j) do rozpatrzenia skargi dotyczącej zadań i działalności organizacji społecznej właściwy

jest organ bezpośrednio wyższego stopnia tej organizacji, a w stosunku do organu
naczelnego organizacji - Prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie sprawujący
nadzór nad działalnością tej organizacji.

Skarg anonimowych się nie rozpatruje. Organ administracji publicznej, organy j.s.t. oraz

instytucje i organizacje społeczne zobowiązane są przyjmować obywateli w sprawie skarg
i wniosków w ustalonych dniach i godzinach.

W każdym obiekcie j.s.t., na widocznym miejscu powinna być umieszczona informacja

kto, gdzie, kiedy przyjmuje w sprawie skarg i wniosków. Kierownik jednostki lub
wyznaczony zastępca powinien raz w tygodniu przyjmować petentów osobiście, a godziny
przyjmowania interesantów powinny być ustalone tak, by przynajmniej raz w tygodniu miały
miejsce po ogólnie przyjętym czasie pracy. Jeżeli skargę wniesiono do pracownika na jego
działalność powinien on ją przekazać swojemu przełożonemu.

Skargę załatwia organ właściwy do jej załatwienia, lecz może on przekazać sprawę

organowi niższego rzędu, o ile skarga nie dotyczy tego organu niższego rzędu. O takim
przekazaniu należy zawiadomić skarżącego.

Zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi powinno zawierać: oznaczenie organu,

od którego pochodzi, wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona, oraz podpis
z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia
skargi. Zawiadomienie o odmownym załatwianiu skargi powinno zawierać ponadto

30

uzasadnienie faktyczne i prawne. W zawiadomieniu, w jednostkach organizacyjnych resortu
obrony narodowej, można pominąć imię i nazwisko osoby upoważnionej do załatwienia
skargi.
Skargi można wnosić za pośrednictwem:

 parlamentarzystów i radnych – skarga taka powinna być rozpatrzona w 14 dni;
 organów prasowych – przekazana przez redakcję lub w formie felietonu;

Wniosek dotyczy usprawnienia funkcjonalności administracji oraz ułatwienia obsługi

interesantów, zapobiegania nadużyć, ochrony własności, usprawnienia pracy. Wnosi się je do
organów właściwych ze względu na przedmiot wniosku. Terminy załatwiania wniosków są
takie same jak przy skargach. Jeżeli składający wniosek jest niezadowolony z trybu
załatwienia sprawy lub nie została ona załatwiona w terminie – może wnieść skargę.

Opłaty i koszty postępowania (art.. 261 – 267 KPA)

Opłaty i koszty postępowania nazwane są w KPA należnościami. Określa je dokładnie

oddzielna ustawa o opłacie skarbowej.

Opłaty to należności, które są wnoszone w związku z dokonaniem przez organ

określonej czynności urzędowej. Dopuszczone jest wnoszenie podań drogą elektroniczną.
Jeżeli wnosimy o wydanie zaświadczenia, to opłatę musimy uiścić z góry.

Koszty to należności związane z dokonywaniem czynności. Wyjątkowo na poczet

kosztów organ może zażądać zaliczki. Jeżeli dokonanie czynności jest uzależnione od
wniesienia opłaty, a strona mimo wezwania nie wniosła opłaty, organ nie rozpatruje sprawy.
Na postanowienie w sprawie zwrotu podania służy zażalenie.
Organ powinien jednak załatwić podanie mimo nie uiszczenia należności:

a) jeżeli za niezwłocznym załatwieniem przemawiają względy społeczne lub wzgląd na

ważny interes strony,

b) jeżeli wniesienie podania stanowi czynność, dla której jest ustanowiony termin zawity,
c) jeżeli podanie wniosła osoba zamieszkała za granicą.

Koszty postępowania ponosi organ. Stronę obciążają tylko te koszty postępowania, które:

 wynikły z winy strony,
 zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają

z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie.

 w uzasadnionych przypadkach organ administracji publicznej może zażądać od

strony złożenia zaliczki w określonej wysokości na pokrycie kosztów
postępowania;

Do kosztów postępowania zalicza się:

 koszty podróży i inne należności świadków i biegłych oraz stron;

 koszty spowodowane oględzinami na miejscu,

 koszty doręczenia stronom pism urzędowych
 także inne koszty bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy.
Jednocześnie z wydaniem decyzji organ administracji publicznej ustali w drodze

postanowienia wysokość kosztów postępowania, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz
termin i sposób ich uiszczenia. Na postanowienie w sprawie kosztów postępowania osobie
zobowiązanej do ich poniesienia służy zażalenie. Wszelkie nie uiszczone w terminie opłaty
i koszty postępowania oraz inne należności wynikłe z tego postępowania podlegają
ściągnięciu w trybie przepisów o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych.
Pracownik organu administracji publicznej winny błędnego wezwania strony obowiązany
jest do zwrotu wynikłych stąd kosztów. Orzekanie i ściąganie należności od tego pracownika
następuje w trybie administracyjnym. W razie niewątpliwej niemożności poniesienia przez

31

stronę opłat, kosztów i należności związanych z tokiem postępowania organ administracji
publicznej może ją zwolnić w całości lub w części od ponoszenia tych opłat, kosztów
i należności. Zwolnienie od opłat skarbowych następuje z zachowaniem przepisów o tych
opłatach.

Przepisy końcowe (art. 268 – 269 KPA)

Organ administracji publicznej może w formie pisemnej upoważniać pracowników
kierowanej jednostki organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym
zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień
i zaświadczeń. Decyzje określone w innych przepisach prawnych jako prawomocne uważa się
za ostateczne, chyba że z przepisów tych wynika, iż dotyczą one takiej decyzji, która została
utrzymana w mocy w postępowaniu sądowym bądź też nie została zaskarżona w tym
postępowaniu z powodu upływu terminu do wniesienia skargi.

Postępowanie egzekucyjne.

Egzekucja administracyjna - to zespół czynności organu egzekucyjnego,

zobowiązanego oraz innych uczestników postępowania, podjętych w celu ostatecznego
urzeczywistnienia normy prawa materialnego. Do czynności tych zalicza się zarówno
czynności procesowe rozstrzygające kwestie proceduralne wynikłe w toku postępowania, jak
i czynności egzekucyjne będące czynnościami faktycznymi. Egzekucja administracyjna jest w
prawie polskim uregulowana w Ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz. U. 2002 r. Nr 110 poz. 968)

Celem postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania

egzekwowanego obowiązku, to jest spowodowanie, aby zobowiązany zachował się w sposób
zgodny z treścią nałożonego na niego obowiązku. Przymus egzekucyjny jest stosowany gdy
stan rzeczywisty jest niezgodny z treścią obowiązku. Przymus egzekucyjny może być
stosowany zarówno wobec zobowiązanego, jak i innych osób, w szczególności wobec osób
reprezentujących zobowiązanego. Przesłanką stosowania przymusu wobec osób innych, niż
zobowiązany, jest utrudnianie przez nie lub udaremnianie egzekucji.

Stosowanie przymusu egzekucyjnego jest możliwe wyłącznie w tych przypadkach,

gdy adresat aktu administracyjnego jest zobowiązany do jego wykonania, to jest do podjęcia
działań zmierzających do podporządkowania stanu faktycznego normie prawa materialnego
skonkretyzowanej w akcie administracyjnym.

Niedopuszczalne jest natomiast uchylenie, zmiana lub weryfikowanie w inny sposób

przez organ egzekucyjny decyzji administracyjnej, którą został ustanowiony obowiązek
podlegający przymusowemu wykonaniu.

Zakres przedmiotowy egzekucji administracyjnej.

Egzekucji administracyjnej podlegają następujące obowiązki:



podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa



grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej,



inne należności pieniężne, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów
administracji publicznej,



należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania
wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek,

32



należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych
ustaw,



wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów,



należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek
specjalnych do Funduszu Rezerwowego,



należności pieniężne wynikające z tytułu:

o

zwrotów, interwencji i innych środków będących częścią systemu całkowitego
lub częściowego finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji
Rolnej, łącznie z sumami, które mają być pobrane w związku z tymi
działaniami,

o

opłat i innych należności przewidzianych w ramach wspólnej organizacji
rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru,

o

należności przywozowych,

o

należności wywozowych,

o

podatku od towarów i usług,

o

akcyzy od:



produktów tytoniowych,



alkoholi i napojów alkoholowych,



olejów mineralnych,

o

podatku od dochodu lub podatku od majątku,

o

podatku od składek ubezpieczeniowych,



należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie
ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,



obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów
administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji
administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego,



obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego
wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi,
nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy.

Wyłączenia przedmiotowe w egzekucji administracyjnej.

Egzekucji administracyjnej nie podlegają:



przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla
zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, a także ubranie
niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu,



zapasy żywności i opału, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu
członków rodziny na okres 30 dni,



jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce, potrzebne do wyżywienia zobowiązanego
i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, wraz z zapasem paszy i ściółki do
najbliższych zbiorów,



narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście
przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do
tej pracy na okres 7 dni,



przedmioty niezbędne do pełnienia służby przez zobowiązanego lub do wykonywania
przez niego zawodu,



pieniądze w kwocie 760 zł,



wkłady oszczędnościowe złożone w bankach na zasadach i w wysokości określonej
przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe

33



wkłady oszczędnościowe złożone w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-
kredytowych w wysokości określonej przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r.
o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – rozliczeniowych;



dokumenty osobiste,



kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży
i wyjazdów,



kwoty otrzymane jako stypendia,



kwoty otrzymane z tytułu zasiłku stałego wyrównawczego, pomocy pieniężnej dla
rodzin zastępczych oraz pomocy dla uczących się i studiujących wychowanków
placówek opiekuńczo-wychowawczych i rodzin zastępczych,



rzeczy niezbędne ze względu na ułomność fizyczną zobowiązanego lub członków jego
rodziny,



kwoty otrzymane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych,



środki pochodzące z dotacji przyznanej z budżetu państwa na określone cele
i znajdujące się na wyodrębnionym rachunku bankowym prowadzonym dla obsługi
bankowej dotacji,



rzeczy służące w kościołach i innych domach modlitwy do odprawiania nabożeństwa
lub do wykonywania innych praktyk religijnych albo będące obiektami kultu
religijnego, choćby były kosztownościami lub dziełami sztuki.

Organy egzekucyjne.



naczelnik urzędu skarbowego jest organem egzekucyjnym uprawnionym do
stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej
należności pieniężnych,



właściwy organ gminy o statusie miasta, wymienionej w odrębnych przepisach oraz
gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego jest organem egzekucyjnym
uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem
egzekucji z nieruchomości, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, dla
których ustalania lub określania i pobierania jest właściwy ten organ.



przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów
publicznych w pierwszej instancji jest organem egzekucyjnym uprawnionym do
stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę ukaranego, w egzekucji
administracyjnej należności pieniężnych z tytułu kar pieniężnych i kosztów
postępowania orzeczonych w tych sprawach.



dyrektor oddziału ZUS jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania
egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego,
z renty socjalnej, z wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych,
w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na
ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie
pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń
wypłacanych przez ten oddział, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń.



dyrektor izby celnej jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania
wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości,
w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, do których poboru zobowiązane
są organy celne na podstawie odrębnych przepisów.

34

Organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze

niepieniężnym jest:



wojewoda,



właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań
zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z
decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydawanych przez
samorządowe jednostki organizacyjne,



kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków
wynikających z wydawanych w imieniu własnym lub wojewody decyzji i
postanowień,



kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków
wynikających z wydawanych w zakresie swojej właściwości decyzji i postanowień.

W przypadkach określonych szczególnymi przepisami jako organ egzekucyjny w zakresie

egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym działa każdy organ
Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej,
organ Państwowej Inspekcji Pracy wydający decyzję w pierwszej instancji, organ straży
pożarnej kierujący akcją ratowniczą, a także inne organy powołane do ochrony spokoju,
bezpieczeństwa, porządku, zdrowia publicznego lub mienia społecznego.

Właściwe postępowanie egzekucyjne.

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na

podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według
ustalonego wzoru. Zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia zarzutów od egzekucji.

Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:



wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie,
wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku,



odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku
z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej,



określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego
z orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i 4,



błąd co do osoby zobowiązanego,



niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym,



niedopuszczalność

egzekucji

administracyjnej

lub

zastosowanego

środka

egzekucyjnego,



brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia,



zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego,



prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny,

Jeżeli zarzuty są uzasadnione - organ egzekucyjny wydaje postanowienie o umorzeniu
postępowania egzekucyjnego albo o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego.

35

Można wyróżnić dwa rodzaje egzekucji:



egzekucję należności pieniężnych:

o

egzekucja z wynagrodzenia za pracę,

o

egzekucja z ruchomości,

o

egzekucja z nieruchomości,

o

egzekucja ze świadczeń ubezpieczenia emerytalnego,

o

egzekucja z rachunków bankowych,

o

egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych



egzekucję obowiązków o charakterze niepieniężnym

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu:

 w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo

rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej,

 w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą

zmarłego,

 w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego

przedstawiciela ustawowego,

 na żądanie wierzyciela,

Umorzenie postępowania egzekucyjnego.

Postępowanie egzekucyjne umarza się:



jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania,



jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu
albo jeżeli obowiązek nie istniał,



jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku
wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo
bezpośrednio z przepisu prawa,



gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być
prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego,



jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny,



w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą
zmarłego,



jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są
niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek
taki ciążył na wierzycielu,



jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało
podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania,



na żądanie wierzyciela,