BRYTYJSKI MANDAT W PALESTYNIE

W 1920 r. Dr. Lathrop Stoddard wydał w Stanach

Zjednoczonych rasistowską książkę "The Rising
Tide of Color", w której przedstawił ideę "pod-
ludzi". Odniósł prawdziwy sukces wydawniczy
doczekawszy się 14 wydań. Jego następna książka
"The Revolt Against Civilization" również odniosła
sukces. Stoddard w 1939 r. odbył podróż do
Niemiec.

Około 1920 r. w Palestynie silne wpływy uzyskał ultraortodoksyjny

rabin Chaim Jozef Sonnenfeld (1849-1932), który pochodził z
Węgier i reprezentował poglądy antysyjonistyczne.

27 lutego 1920 r. emir Fejsal z Damaszku w

porozumieniu z emirem Abdulą z Ammanu
Huseinem, władcą Mekki, zwołali w Damaszku
proarabski Kongres. Proklamowano na nim emira
Fejsala królem Zjednoczonej Syrii. Syria
znajdowała się pod francuską kontrolą i w ten
sposób Paryż mógł realizować swoje polityczne
plany względem Palestyny.

Pod koniec lutego 1920 r. uzbrojone grupy Arabów

zaatakowały wioski żydowskie Metulla, Kfar Gilda i Tel Hai
w Palestynie. śydowska odsiecz z Jaffy i innych
miejscowości przybyła za późno. Zginęło 6 śydów. Wtedy
to po raz pierwszy śydzi się zorganizowali do własnej
obrony. Podczas obrony wioski Tel Hai w Galilei zginął
Joseph Trumpeldor i 5 innych bohaterów.

W dniach 3-6 kwietnia 1920 r. Arabowie urządzili w

Jerozolimie pogromy ludności żydowskiej (podczas święta
Paschy). Rozbijano żydowskie sklepy, grabiono domy, bito
ludzi. Arabowie występowali pod hasłem: "rząd jest z
nami". Zginęło 5 śydów, a 211 zostało rannych.
Brytyjczycy nie reagowali, a później zamiast ukarać
napastników, skazano na 3 lata więzienia 19 członków
Hagany. Przywódca Hagany, Vladimir Jabotinsky został
skazany na 15 lat ciężkiego więzienia. Na arabskiego
przywódcę Haj Muhammeda Amina al-Husseina, wydano
in absentia wyrok 9 lat.

W kwietniu 1920 r. śydzi postanowili założyć Zgromadzenie

Narodowe (Asefath HaNiwcharim) w Palestynie. Był to żydowski

samorząd zajmujący się sprawami religijnymi, kulturalnymi i opieką
społeczną śydów. W tym roku powstały pierwsze kibuce i moszawy,
założono również związek zawodowy Histadrut, a hebrajski
ogłoszono urzędowym językiem śydów mieszkających w Palestynie.

19 kwietnia 1920 r. zebrała się w San Remo

Naczelna Rada Koalicji. Wielką Brytanię
reprezentował Lloyd George i Curzon. Francję
reprezentował Milleard. Obydwa państwa zgodziły
się na realizację Deklaracji Balfoura z dnia 2
listopada 1917 r. Celem wspólnego działania miało
być stworzenie dla żydowstwa siedziby narodowej
w Palestynie. Przy czym miały być
zagwarantowane wszystkie prawa religijne i
obywatelskie Arabów. Umowa ta została włączona
do traktatu pokojowego z Turcją.

W 1920 r. na Węgrzech wydano ustawę

ograniczającą liczbę żydowskich studentów na
uniwersytetach (numerus clausus).

W 1920 r. w Polsce opublikowano antyżydowskie

"Protokoły Mędrców Syjonu", które miały
udowodnić Polakom istnienie żydowskiego planu
przejęcia panowania nad światem. Propaganda
szybko przeobraziła się w akty przemocy,
zabójstw, egzekucji i pogromów. Brały w nich
udział również regularne oddziały armii polskiej.
Zasłynął pod tym względem generał Józef Haller
(1873-1960).

W 1920 r. dzięki finansowemu wsparciu Henry

Forda w Niemczech wydano antysemicką książkę
"The International Jew". Książka doczekała się 16
edycji w Niemczech. Działający w Stanach
Zjednoczonych Henry Ford oficjalnie opowiadał się
za antysemityzmem. Wydawał on w USA gazetę
"Dearborn Independent" (nakład: 700 tys.
egzemplarzy), w której przedstawiał "żydowski
problem".
W 1920 r. w Wielkiej Brytani opublikowano
"Protokoły Mędrców Syjonu". W następnych latach
książkę wydano we Francji i innych krajach.

W 1920 r. na bolszewicką Ukrainę najechała

polska armia. Podczas wojny polsko-sowieckiej,
oddziały polskie wielokrotnie mordowały śydów.
W 1920 r. w Związku Sowieckim, Partia
Komunistyczna wchłonęła wszystkie żydowskie

organizacje socjaldemokratyczne i socjalistyczne.
Syjoniści zostali zmuszeni do zaprzestania
działalności.
Równocześnie żydowscy komuniści aktywnie
uczestniczyli w życiu politycznym Związku
Sowieckiego. Według danych na 1920 r., na
ogólną liczbą 22 Komisarzy Ludowych, 17 było
śydami. W Komisariacie Wojny, na 43 członków -
33 było śydami. W pozostałych Komisariatach
stanowili oni około 80% członków.

15 czerwca 1920 r. zaczęły się tworzyć pierwsze zręby

konspiracyjnej żydowskiej organizacji Obrona (Haganah).
Powstawała ona na miejscu ruchu Ha-Shomer Ha-Tzair. Stopniowo
grupy samoobrony (Haszomer) przekształcały się w oddziały
podziemnej żydowskiej armii (Hagany). Jej celem była ochrona
żydowskich osadników. Działający w niej śydzi organizowali
szkolenia wojskowe, przemycali broń, a nawet zakładali własne
tajne wytwórnie. Organizowaniem struktur Hagany dowodzili inż. R.
Rutenberg i Vladimir Jabotinsky (1880-1939). Pierwszym dowódcą
Haganah został Eliyahu Golomb.
W 1920 r. w Atlit powstała pierwsza żydowska fabryka
papierosów.

1 lipca 1920 r. Palestyna przypadła Anglii, na mocy

traktatu pokojowego z Turcją. Zaczął się okres brytyjskiej
administracji cywilnej w Palestynie. Na czele brytyjskiego
Ministerstwa Kolonii zasiadał wówczas Winston Churchill.
W latach 1920-1925 urząd Wysokiego Komisarza nad
Palestyną sprawował Sir Herbert Samuel. Jego pierwszym
aktem było ogłoszenie amnestii dla więźniów politycznych.
Uwolniono wówczas między innymi Vladimira
Jabotinskiego. Przez 5 lat swojej administracji cywilnej w
Palestynie ani razu nie wdał się w konflikt z ideą
Syjonizmu.

11 lipca 1920 r. w Londynie powstała

Międzynarodowa Organizacja Syjonistyczna Kobiet
(Women's International Zionist Organization -
WIZO). Pierwszym prezydentem organizacji
została wybrana Rebecca Sieff. Organizacja
skupiała się na edukacji kobiet i dzieci, oraz na
aktywnej pomocy dla imigrantów żydowskich.
27 lipca 1920 r. Keren Hayesod założył w
Londynie Konferencję Syjonistów. Prezydentem
Światowej Organizacji Syjonistycznej został
wybrany Chaim Weizmann. Keren Hayesod
postanowił przeznaczyć sumę 25 milionów funtów

na kolonizację żydowską w Palestynie. Ta suma
miała być rozłożona na pięć lat, i stanowić około
20% wszystkich przychodów śydowskiego
Narodowego Funduszu.

W 1920 r. pierwszym prezydentem Ligii Narodów

został premier Belgii Paul Hymann (1865-1941),
mający żydowskie pochodzenie. Jego ojciec napisał
hymn narodowy Belgii.

W grudniu 1920 r. w Hajfie w siedzibie Technion powstał pierwszy

żydowski związek zawodowy robotników Histadrut Haovdim . Była
to organizacja apolityczna, działająca wyłącznie na rzecz poprawy
warunków pracy i bytu żydowskich robotników w Palestynie.
Założycielem był Berl Katznelson

W 1921 r. Giovanni Pressiosi opublikował we

Włoszech "Protokoły Mędrców Syjonu". Robert
Lambelin wydał tę antysemicką książkę we Francji.
W jednym roku było 16 edycji książki.

W styczniu 1921 r. Arabowie zorganizowali w Gichem

demonstrację przeciwko żydowskiej kolonizacji w
Palestynie.

23 lutego 1921 r. w Palestynie zaczęto tworzenie lokalnego

samorządu żydowskiego. Po raz pierwszy obok głównego rabina
sefardyjskiego (urzędującego od czasów tureckich) wybrano
głównego rabina aszkenazyjskiego (zajmującego się imigrantami z
Europy Środkowej) oraz Radę Rabiniczną. Wybrani zostali Rabbi
Abraham Isaac Kook i Rabbi Ya'akov Meir.

Konstytucja Marcowa 1921 r. przyznała śydom w

Polsce wolność religijną i równość wobec prawa
tak jak wszystkim innym obywatelom.
Według danych spisu ludności w Polsce w 1921
r., ludność żydowska stanowiła 8 % ogółu
mieszkańców kraju. śydzi koncentrowali się w
miastach byłej Kongresówki, Galicji i kresów
wschodnich. Odznaczali się oni wyraźną
odrębnością społeczno-zawodową. Na 100 osób
czynnych zawodowo w Polsce, śydów było 6,8 - z
tego w handlu i ubezpieczeniach 62, w przemyśle i
rzemiośle 23, w komunikacji 10, w wolnych
zawodach i służbie publicznej 12, w rolnictwie 1.
Pozycja ludności żydowskiej była różna w
poszczególnych regionach kraju. Na kresach
wschodnich zdobyli wyraźną przewagę
gospodarczą, w byłej Kongresówce i Galicji

utrzymywali silną pozycję w handlu, przemyśle i
drobnym rzemiośle, natomiast na Pomorzu,
Wielkopolsce i Śląsku byli słabi. Zamożność
ludności żydowskiej, mimo głębokiego
zróżnicowania, była wyższa w porównaniu z
zamożnością ludności polskiej.
W 1921 r. Bund i Poale Zion założyły wspólnie w
Polsce Centralną Organizację Edukacji Jidysz
(CYSHO). Promowano naukę jidysz.

Na wiosnę 1921 r. w Palestynie powstała arabska

Najwyższa Rada Muzułmańska, która była reprezentacją
religijną uznawaną przez brytyjską administrację w
Palestynie. Przewodniczącym był mufti Jerozolimy.
Wiosną 1921 r. Arabowie zwrócili się do Winstona
Churchilla (szef brytyjskiego Ministerstwa Kolonii) z
petycją żądającą samodzielności państwowej, cofnięcia
Deklaracji Balfoura i powstrzymania swobodnej emigracji
żydowskiej do Palestyny. Churchill oświadczył, że
"deklaracja obok siedziby żydowskiej przewiduje również
siedzibą arabską".
Ponieważ władza emira Fajsala nie sięgała poza
Jordanię, a trudnością dla Brytyjczyków był brak
oficjalnego przywódcy Arabów w Palestynie, wymyślono
tytuł Wielkiego Muftiego Jerozolimy. Wybrano człowieka
umiarkowanego i wykształconego, mianowicie szejka
Hisama al-Dina. Jego przeciwnicy zalepili Jerozolimę
plakatami atakującymi kolegium elektorskie, w których
oskarżono o dominację w nim śydów. Pod presją obrano
więc Haj Muhammeda Amina al-Husseina. W trzy tygodnie
później wybuchły antyżydowskie zamieszki.

W maju 1921 r. Arabii dokonali krwawych pogromów

śydów w Jaffie i Tel Awiwie, jak również w Judei i Samarii
(Petah Tikva, Kfar Saba, Hadera i Rehovot). Tel Awiw
został obroniony przez pułkownika Margolin, który bez
pozwolenia brytyjskich władz wojskowych przybył tam na
czele kilkuset żydowskich legionistów. Przez 3 dni
grabiono i mordowano śydów, zanim rozruchy zostały
powstrzymane przez wojsko. W dwóch falach zamieszek
antyżydowskich śmierć poniosło wówczas 79 śydów i 48
Arabów. Arabowie żądali od Brytyjczyków cofnięcia prawa
swobodnej emigracji żydowskiej.

W 1921 r. Brytyjczycy ulegli arabskim naciskom i

podzielili terytorium mandatowe Palestyny. Odcięli
oni terytorium położone na wschód od rzeki Jordan
z obszaru, do którego była zastosowana

Deklaracja Balfoura i ustanowili tam nowe państwo
- Zajordanię. Z ziem obiecanych śydom pozostał
tylko mały pasek ziemi na zachód od rzeki Jordan -
około 1 terytorium Palestyny.
W 1922 r. Liga Narodów zatwierdziła
proklamowanie Emiratu Transjordańskiego.

W 1921 r. Związek Sowiecki przyjął "Nową

Politykę Ekonomiczną" (NEP). Polegało to na
częściowym dopuszczeniu prywatnego kapitalizmu,
na czym dużo korzystali żydowscy przedsiębiorcy i
kupcy.

W 1922 r. w Nowym Jorku (USA) powstał Jewish

Institute of Religion, zajmujący się kształceniem
rabinów. Założycielem był rabbi Stephen Samuel
Wise (1874-1949).
W 1922 r. w Chicago (USA) powstał Hebrew
Theological College, kształcący ortodoksyjnych
rabinów.

W 1922 r. Hayim Heller (1878-1960) założył w

Berlinie (Niemcy) uczelnię religijną Bet ha-Midrash
ha-Elyon. Był to nowy rodzaj jesziwy, która była
kombinacją tradycyjnych studiów biblijnych i
talmudycznych.

W 1922 r. przywódcy stronnictw politycznych

żydowskich, niemieckich i ukraińskich w Polsce
postanowili wspólnie wziąć udział w wyborach
parlamentarnych. W tym celu utworzono Blok
Mniejszości Narodowych. W Bloku nie uczestniczył
Bund i Poalej Syjon. W Galicji partie żydowskie
zgłosiły własną osobną listę wyborczą, a w byłym
Królestwie Polskim osobną listę wyborczą zgłosił
śydowski Demokratyczny Blok Ludowy.
W wyniku wyborów do Sejmu RP (5 listopada
1922r.) Blok Mniejszości Narodowych zdobył 16 %
głosów (66 mandatów), natomiast pozostałe
stronnictwa żydowskie zdobyły razem 4,6 %
głosów (18 mandatów). Ogółem śydzi zdobyli 34
mandaty do Sejmu i Senatu RP. Między innymi do
Sejmu wszedł ortodoksyjny rabin Meir Shapiro
(1887-1934).
Równocześnie z wyborami parlamentarnymi,
odbywała się silna agitacja polityczna do wyboru
prezydenta (wybieranego przez Sejm RP). Walka
wyborcza uległa polaryzacji między Romanem
Dmowskim i Józefem Piłsudskim. W walce

politycznej wykorzystywano antyżydowskie
oszczerstwa. Narodowcy domagali się odebrania
śydom prawa wyborczego. W toku zacieklej
politycznej walki, Piłsudski zrezygnował, a jego
miejsce zajął Gabriel Narutowicz (1865-1922).
Prawica wystawiła arystokratę Maurycego
Zamojskiego (1871-1939). W wyniku wyborów,
prawica przegrała.
Po wyborze Narutowicza na prezydenta Polski,
zwolennicy stronnictw prawicowych (endecja)
wywołali w Warszawie zamieszki antyżydowskie
(10-15 listopada 1922 r.). Między innymi doszło do
pobicie posłów żydowskich i wyrzucania
żydowskich studentów z uniwersytetu. W ostrej
antyżydowskiej agitacji aktywnie uczestniczył
generał Haller. Doprowadziło to do zamordowania
prezydenta Narutowicza (16 listopada 1922 r.).
Prawica oskarżyła o to zabójstwo śydów i
socjalistów, którzy swoim zachowaniem
sprowokowali zabójcę (w ich mniemaniu był on
bohaterem narodowym).

W 1922 r. przeprowadzony spis ludności w Palestynie wykazał

obecność 84 tysięcy śydów, co stanowiło 11% pośród 752 tysięcy
mieszkańców kraju.
28 maja 1922 r. w Palestynie powstał ruch Bnei Akiva,
młodzieżowe ramię organizacji Ha-Po'el ha-Mizrachi. Duchowym
przywódcą ruchu był Rabbi Abraham Isaac Kook. Przygotowywano
się do uruchomienia własnego ruchu kibutzowego i założenia
religijnych kibutzów.

- pierwsza "Biała Księga" -

18 czerwca 1922 r. rząd Wielkiej Brytanii

opublikował pierwszą "Białą Księgę", ograniczającą
żydowską emigrację do Palestyny. Dokument
został podpisany przez Winstona Churchilla. Od tej
pory władze brytyjskie przydzielały śydom
certyfikaty na określoną liczbę imigrantów, którzy
w danym czasie mogli przybyć do Palestyny. Tym
działaniem Brytyjczycy mieli nadzieję uspokoić
obawy arabskie, co do dalszych losów Palestyny.

24 czerwca 1922 r. niemieccy nacjonaliści

zamordowali żydowskiego premiera Niemiec
Waltera Rathenau.

24 lipca 1922 r. Liga Narodów przyjęła projekt

Mandatu Palestyńskiego z następującym

komentarzem: "Odbudowa śydowskiej Siedziby
Narodowej ma się dokonać bez żadnego
uszczerbku dla praw ludności arabskiej w
Palestynie". Gubernator Palestyny opracował
projekt dotyczący Rady Legislacyjnej, który jednak
obie strony (żydowska i arabska) odrzuciły.

23 września 1923 r. Rada Ligi Narodów przyznała

Wielkiej Brytanii mandat, obejmujący ziemie
Palestyny, Jordanii i Iraku. Natomiast Francja
otrzymała Liban i Syrię. Granice państwowe
ustalono nie licząc się z żadnymi argumentami
arabskimi i żydowskimi. Uchwała Ligi Narodów
zalecała Wielkiej Brytanii budowę siedziby
narodowej śydów w Palestynie.
W owym czasie Kongres Stanów Zjednoczonych i
prezydent Harding zaakceptowali Deklarację
Balfoura.

30 października 1922 r. premierem Włoch został

Benito Mussolini. Początkowo był on przychylny
ideom Syjonizmu i stosunki z śydami włoskimi
były dobre, jednakże po nawiązaniu współpracy z
Hitlerem, we Włoszech nasilił się antysemityzm.

Tymczasem w Niemczech nasiliły się wystąpienia

rewolucyjne, zwłaszcza w Saksonii i Turyngii.
Zostały one stłumione przez armię. Również pucz
Hitlera w listopadzie 1922 r. Monachium, został
stłumiony przez armię. W czasie trwania puczu w
Monachium, Adolf Hitler zapowiedział rozwiązanie
niemieckiego rządu "zaprzedanego śydom oraz
zagranicy". Hitler został osadzony w więzieniu.

W 1923 r. do wyznania mojżeszowego w Polsce

przyznawało się 2.989.000 osób, czyli 10,5%
ogółu mieszkańców kraju.

W latach 1923-1926 łączna liczba mieszkańców Tel Awiwu i Hajfy

wzrosła z 16 tys. do 20 tys. ludzi.
W 1923 r. Pinchas Rutenberg założył Palestine Electric
Corporation Ltd. (później Israel Electric Corporation Ltd.)
wykorzystującą do produkcji prądu elektrycznego siłę wody z rzeki
Jordan. W realizacji projektu Rutenburg korzystał ze wsparcia
barona Rothschilda.

W 1923 r. Burton Hendrick wydał w Stanach

Zjednoczonych książkę "The Jews in America", w
której wzywał do powstrzymania żydowskiej

imigracji do USA.

W 1923 r. Narodowo-Socjalistyczna Partia Pracy

Niemiec (NSDAP) liczyła 800 tys. członków.
Dziesięć lat później liczyła 14 mln członków.

W 1923 r. Sol Bloom (1870-1949) został wybrany

na senatora do Kongresu Stanów Zjednoczonych.
Pochodził z ortodoksyjnej rodziny.

W latach 1924-1931 do Palestyny przybyła czwarta fala żydowskiej

emigracji, licząca około 80 tys. śydów (w tym 62 tys. z Polski).
Podczas czwartej aliyi po raz pierwszy emigrowali z Polski
przedstawiciele burżuazji. Byli to rzemieślnicy i drobni
przedsiębiorcy z Polski. śydzi zaczynali wyraźnie dostrzegać brak
możliwości działania politycznego w Polsce, dlatego coraz częściej
słuchali nawoływań syjonistów. Było to silnym impulsem dającym
rozwój miast w Palestynie. Powstały porty w których rozwijał się
handel, w dalszym ciągu rozbudowywano Tel Awiw, zakładano
wyższe uczelnie kształcące kadry dla przyszłości narodu.

W 1924 r. w Stanach Zjednoczonych

opublikowano akt Johnsona, nakładający znaczne
ograniczenia w napływie nowych imigrantów do
Ameryki. W rezultacie została zamknięta droga
ucieczki dla niemieckich śydów.

W 1924 r. prezydent Meksyku Plutarco Elias

Calles ogłosił, że jego kraj będzie przyjmował
żydowskich imigrantów. Jednakże w 1937 r.
ograniczył tę liczbę do 100 wiz rocznie.

W 1924 r. Adolf Hitler wzywał w książce "Mein

Kampf" do wytępienia "pasożytów" i "robactwa".
Pisał to o śydach. Równocześnie z Hitlerem, w
Niemczech działał nazistowski ideolog Rosenberg,
który spostrzegał śydów jako wampiry, trucicieli
krwi i bolszewickich spiskowców, których należy
wyniszczyć.

We wrześniu 1924 r. tajna policja bolszewicka w

ZSRR aresztowała ponad 30 tys. żydowskich
aktywistów organizacji syjonistycznych, zmuszając
te organizacje do podziemnej działalności.

W 1924 r. w Polsce młodzież żydowska stanowiła

26 % ogółu studentów i 23 % uczniów szkół
średnich.

W 1924 r. Benjamin Frankel założył na

Uniwersytecie w Illinois (USA) Fundację Hillela,
która zajmowała się pomocą i obroną praw
studentów żydowskich w kampusie akademickim.
Fundacja spełniała funcke religijne oraz socjalne.

W 1925 r. w Polsce w wyniku kryzysu wzrosło

bezrobocie do 185 tysięcy osób. Nasilił się kryzys
gospodarczy, który pogłębiał się jeszcze bardziej w
wyniku wojny celnej prowadzonej z Niemcami.
Dlatego w 1925 r. Polskę opuściło 35 tysięcy
śydów, którzy udali się do Palestyny.

1 kwietnia 1925 r. w Jerozolimie powstał Uniwersytet Hebrajski

(HaUniwersita HaIwrit beJeruszalaim). Otwarcia dokonał Lord
Balfour. Pierwszym rektorem uczelni został Dr. Judah Magnes.
Uczelnia otrzymała wielkie wsparcie intelektualistów z licznych
krajów.

30 kwietnia 1925 r. Zev (Vladimir) Jabotinsky

założył w Paryżu (Francja) Partię Rewizjonistyczną
(Brit Ha-Tzionim Ha-Revisionistim). Zdecydowanie
sprzeciwiali się brytyjskiej polityce ograniczania
liczby żydowskich imigrantów przybywających do
Palestyny.

7 sierpnia 1925 r. w Berlinie utworzono śydowski

Instytut Naukowy (Yidisher Visenshaftlikher
Institut - YIVO), który za siedzibę obrał sobie
Wilno. Działali tam wybitni naukowcy: Majer
Balaban (1877-1942), Icchak Schiper (1884-
1943), Mojżesz Schorr (1874-1941) i Arie
Tartarkower (1897-1982). Celem działalności
Instytutu była promocja edukacji jidysz oraz
badania historii i życia śydów w Europie
Wschodniej.

W latach 1925-1928 urząd Wysokiego Komisarza nad

Palestyną sprawował Lord Herbert Plumer.

W 1925 r. Arabowie zaatakowali osiedla żydowskie w

Palestynie. Tym razem rzezi śydów zapobiegły oddziały
militarnej żydowskiej Hagany. W pogromach zginęło
jednak wielu śydów, w tym w Hebronie 150
wychowanków szkoły rabinackiej. Kilkuset śydów zostało
także rannych.Ostatecznie interweniowały wojska
brytyjskie przybyłe z Egiptu.
Komisja angielska uznała Arabów za stronę atakującą,
ale śydów obciążyła winą za zaistniałe wydarzenia. Sądy
jednakowo karały śydów i Arabów.

Gdy przez pewien czas utrzymywał się spokój,
Brytyjczycy w 1926 r. znacznie zmniejszyli liczebność
wojsk i policji w Palestynie. Ich obecność zastąpiły nowo
utworzone Palestyńskie Siły Policyjne.

Gdy w maju 1926 r. Piłsudski przeprowadził w

Polsce zamach stanu, fala jawnego antysemityzmu
opadła. Państwo uznało wtedy żydowską szkołę
elementarną (cheder). Rząd popierał wpływy
ortodoksów w żydowskich gminach, gdyż ci
popierali politykę rządu.
Obóz narodowej demokracji został zepchnięty
na margines przez sanacyjny reżim Piłsudskiego.
Endecy w tych warunkach zaczęli radykalizować
swoje poglądy, propagując jawnie faszystowskie
hasła. Nastąpił w Polsce wzrost antyżydowskiej
nienawiści.

W okresie międzywojennym w Polsce bardzo

dobrze rozwijała się kultura żydowska. Pisali znani
pisarze: Uri Cwi Grinberg (1896-1981), Perec
Markisz (1885-1952), Israel Joszua Singer (1893-
1944) i Isaac Bashevis Singer (1904-1991). Poezję
pisał Mordechaj Gebirtigs (1877-1942).

Od 1926 r. Komintern, czyli Międzynarodówka

Komunistyczna (z siedzibą w Moskwie), zalecała
oficjalnie towarzyszom żydowskim zmianę danych
personalnych, w tym nazwisk, na słowiańskie. Z
Komunistycznej Partii Polski: Lea Kantorowicz
przeobraziła się w Jelenę Kamińską; jej mąż
Icchak Gordon - w Aleksandra Leonowicza;
Nechama i Józef Feigenbaum stali się Natalią i
Osipem Krawczynkim; Chana Milsztajn stała się
Hanną Turską; Motke Hajman został Mikołajem
Wojnarowiczem; Rapaport stał się Józefem
Karpińskim.

W 1927 r. przedstawiciele żydowskich wspólnotowych osad

wiejskich utworzyli federację Zjednoczony Kibuc (HaKibuc
HaMeuchad). Obok niej powstało pięć innych federacji, skupiających
różne modele osad żydowskich w Palestynie.
W kwietniu 1927 r. w Palestynie miało miejsce trzęsienie ziemi o
sile 6,2 stopnia w skali Richtera. Zginęło około 300 ludzi i
zniszczonych zostało tysiąc budynków w Jerychu, Nablusie,
Jerozolimie, Nazarecie, Tyberiadzie, Lod i Ramle.

W 1927 r. w środowiskach studenckich w Rumunii

powstał "Legion Archanioła Gabriela". W 1930 r.

organizacja ta przekształciła się w "śelazną
Gwardię". Była to antyżydowska skrajnie
nacjonalistyczna organizacja, która nie cofała się
przed mordowaniem sędziów i premierów rządu
rumuńskiego (w 1933 r. i 1938 r.). Założycielem
był Corneliu Codreanu (1899-1938).
"śelazna Gwardia" otrzymywała silne wsparcie
finansowe od niemieckich ugrupowań
nazistowskich.

W 1927 r. w Związku Sowieckim żyły 2 miliony

700 tys. śydów, stanowiąc 2% ogółu ludności.
Stanowili 20% kupców i 40% rzemieślników.

W latach 1928-1931 urząd Wysokiego Komisarza nad

Palestyną sprawował Sir John Chancellor.

W 1928 r. wciąż rosła imigracja żydowska do Palestyny.

Naznaczone przez Brytyjczyków limity nie były przestrzegane. Z
tego powodu rosło napięcie między śydami a Arabami, głównie w
wyniku działań politycznych wielkiego mufiego Hadżi Amina El
Husajna.

24 września 1928 r. sługa synagogi (szames), na

polecenie rabinów, ustawił przy Murze Zachodnim w
Jerozolimie, ogrodzenie oddzielające miejsce modlitw
kobiet i mężczyzn. Było to zgodne z tradycją żydowską.
Jednakże zaprotestowali przeciwko temu Arabowie,
żądający od władz brytyjskich usunięcia tej "inwestycji" w
obrębie wzgórza świątynnego. Brytyjczycy ugięli się pod
naciskiem Arabów. Z kolei zaprotestowali śydzi, a potem
arabscy robotnicy rozpoczęli prace utrudniające żydowskie
modły pod Murem Zachodnim. Ten spór nabierał
stopniowo na sile, aż wybuchł latem 1929 r.

11 sierpnia 1929 r., w czasie XVI Kongresu

Syjonistycznego w Zurichu (Szwajcaria), założono
Agencję śydowską (Sochnut ha`jehudim),
reprezentującą społeczność przed brytyjskimi
władzami mandatowymi i odpowiadającego za
miejsca osiedleń. Fundatorami byli Louis Marshall,
Leon Blum i Felix Warburg.

Agencja śydowska zaczęła dawać fundusze dla żydowskiej

organizacji militarnej Haganah (Obrona). Podstawowym jej
zadaniem była obrona osiedli żydowskich. Początkowo tym
działaniom był przychylny nawet rząd brytyjski, który ułatwił
przeszkolenie około 3 tysięcy młodzieży tworzących pomocniczą
policję. Z reguły byli to członkowie Hagany. Gdy rząd brytyjski

wycofał się z tej pomocy, pozostali jednak ludzie, którzy zyskali
cenne doświadczenie.

16 sierpnia 1929 r. ortodoksyjna młodzież żydowska, za

zgodą brytyjskich władz, urządziła pochód ku Murowi
Zachodniemu. Arabowie odpowiedzieli spontaniczną
demonstracją, która przerodziła się w zamieszki. Podczas
antyżydowskich rozruchów w Jerozolimie zniszczono
otoczenie Muru Zachodniego. W następnych dniach
zamieszki objęły inne miasta, a następnie doszło do
masakry w Hebronie. W odwecie grupy śydów
zaatakowały meczety w Jafie i Jerozolimie. Spowodowało
to wzmocnienie militarnych sił brytyjskich, które siłą
stłumiły rozruchy. Zginęło 133 śydów i raniono kolejnych
399. Arabów zginęło 87, a rannych zostało 91.

W 1929 r. władze stalinowskie w Związku

Sowieckim przeszły do przyspieszonej
industrializacji i kolektywizacji. Zakazano wtedy
wszelkiej prywatnej działalności, a żydowskich
przedsiębiorców i kupców uznano za wrogów
klasowych. Utracili oni prawa wyborcze, możliwość
kształcenia się na wyższych uczelniach, opiekę
zdrowotną i kartki żywnościowe.
Jednocześnie budowano liczne zakłady
przemysłowe, w których wielu biednych śydów
znajdowało zatrudnienie. Liczni śydzi wzięli też
udział w akcjach kolonizacyjnych. Władze
komunistyczne wybrały Birobidżan (w Kraju
Chabarowskim nad rzeką Birą) w dalekiej Azji,
prawie przy wybrzeżu Pacyfiku, na teren
osadnictwa żydowskiego. Utworzono śydowski
Okręg Autonomiczny. Związek Sowiecki
zabezpieczał sobie w ten sposób granicę, a
jednocześnie łatwiej było tam zasymilować śydów,
niż w otoczeniu do którego przywykli. Mogli oni
tam zbudować swój własny "żydowski kraj".

31 marca 1930 r. swój raport opublokowała Komisja

Shawa, która prowadziła dochodzenie po ostatnich
rozruchach żydowsko-arabskich w Palestynie. Komisja
zalecała wprowadzenie ostrych restrykcji policyjnych, ze
szczególnym uwzględnieniem żydowskiej imigracji.

W 1930 r. Stalin przy przejmowaniu władzy w

Sowieckiej Rosji używał antyżydowskich haseł. W
ten sposób usunął on konkurentów w
kierownictwie partii komunistycznej. Wielu
żydowskich działaczy partyjnych, naukowców,

lekarzy i artystów padło ofiarą terroru
stalinowskiego w latach trzydziestych.

24 czerwca 1930 r. Rabbi Meir Shapiro otworzył

w Lublinie (Polska) Szkołę Talmudyczną - Jesziwę
Mędrców Lublina (Jeshivat Chachmei - Hakhmei).
Budynek szkolny miał 7 pięter i 120 sal
wykładowych. Biblioteka liczyła 40 tys. książek.
Wkrótce potem otworzono Instytut Judaistyczny w
Warszawie.

W 1930 r. na świecie żyło około 15 milionów

śydów, z czego połowa w Europie Środkowo-
Wschodniej. W Polsce żyło wówczas przeszło 3
miliony śydów, co stanowiło 10% mieszkańców
kraju. Najliczniejsza społeczność żydowska na
świecie znajdowała się w USA - 4 miliony śydów.
W Palestynie znajdowało się 160 tys. śydów.
Około 1930 r. w Rumunii żyło około miliona
śydów. Było to drugie pod względem liczebności
po Polsce, skupisko śydów w Europie.
W latach 30-tych w Polsce mieszkało około 3
351 000 śydów. Liczba ta stopniowo rosła, gdyż
napływali śydzi uciekający przed nazistami.

22 sierpnia 1930 r. Sir John Hope-Simpson przedłożył

swój raport rządowi brytyjskiemu, w którym stwierdzał że
arabska Palestyna nie ma przed sobą żadnej przyszłości
gospodarczej. Jedynnym rozsądnym rozwiązaniem jest
żydowska imigracja i tworzenia nowych osad.
W 1930 r. na niewielką skalę wybuchły rozruchy
arabskie w Nablusie. Jednakże w całej Palestynie
zanotowano wiele morderstw śydów.

- druga "Biała Księga" -

20 października 1930 r. Lord Passfield

opublikował w imieniu rządu Wielkiej Brytanii
drugą "Białą Księgę", która ograniczała napływ
emigracji żydowskiej do Palestyny, a w
szczególności blokowała możliwość zakupu nowych
ziem. Była to kolejna próba określenia brytyjskiej
polityki wobec Palestyny. Dokument podpisał
minister kolonii, Lord Passfield.

W latach 1931-1937 urząd Wysokiego Komisarza nad

Palestyną sprawował Sir Arthur Wauchope.

W 1931 r. spis ludności Palestyny odnotował obecność 175 tysięcy

śydów, stanowiących 17% ogólnej liczby mieszkańców,

wynoszących 1 036 000.
W latach 1931-1940 piąta fala żydowskiej emigracji (piąta
aliya) przybyła do Palestyny. Było to w sumie około 250 tysięcy
śydów. W tej liczbie znajdowało się około 100 tys. śydów
niemieckich, którzy uciekali przed nazizmem z Europy.

W 1931 r. Betar założył szkołę morską w Rydze,

na Litwie.

W latach 1931-1936 premierem Węgier był

generał Guyla von Gombos, który otwarcie
popierał antysemityzm i zachęcał do
antyżydowskich rozruchów.

W 1932 r. w Moskwie (ZSRR) otworzono

Centralne Muzem Antyreligijne, w którym
specjalny dział prezentował religię żydowską
nazwaną "głupim judaizmem".

W 1932 r. Herbert Henry Lehman został

pierwszym żydowskim gubernatorem Nowego
Jorku (USA). Od tego momentu śydzi mieli
zawarte porozumienie z Partią Demokratyczną w
Stanach Zjednoczonych.

28 marca 1932 r. rozpoczęły się w Tel Awiwie pierwsze zawody

sportowe Maccabiah Games. śydowscy sportowcy przybyli z 23
krajów.
9 czerwca 1932 r. uruchomiono hydroelektrownię w miejscu
gdzie rzeki Jordan i Jarmuk spotykają się i wspólnie wpadają do
Jeziora Galilejskiego. Została wybudowana przez Pinhasa
Rutenberga, założyciela Palestine Electric Company.
Hydroelektrownia została zniszczona przez Jordańczyków w 1948 r.

W 1932 r. w Niemczech NSDAP zdobywała wciąż

coraz większe poparcie społeczeństwa. Obiecując
przywrócenie wielkości Rzeszy i dobrobytu,
faszyści podburzali masy przeciwko komunistom i
śydom, których oskarżono jako sprawców kryzysu.
A kryzys gospodarczy się pogłębiał. Liczba
bezrobotnych w Niemczech przekroczyła 6
milionów, a produkcja przemysłowa spada do 40%
z 1929 r.

W latach 1932-1939 ponad pół miliona śydów

opuściło Europę. Połowa z nich udała się do
Palestyny. Wielka Brytania przyjęła 75 tys. śydów,
Stany Zjednoczone przyjęły 75 tys. śydów (lata
1933-1939).

W 1933 r. w Niemczech do władzy doszedł

dyktator Adolf Hitler (30 stycznia 1933 r.).
Rozpoczął się terror wymierzony przeciwko
opozycji i ludności żydowskiej. Hitler rozpoczął
wydawanie antyżydowskich ustaw, zgodnie z tym,
co wcześniej obiecywał; każdy, kto miał jednego
lub więcej żydowskich dziadków, został określony
jako przynależny do rasy żydowskiej. śydowskie
książki były palone, żydowskie przedsiębiorstwa
były bojkotowane, a śydzi wykluczani z
działalności zawodowej. Był to początek rządów
narodowych socjalistów, którzy tworzyli państwo
totalitarne oparte na zasadach wodzowskich i
rasistowskich.

30 stycznia 1933 r. Recha Freier założyła w

Niemczech organizację Pomoc Młodym śydom
(Juedische Jugendhilfe). Namawiała żydowską
młodzież w Niemczech do wyjazdy do Palestyny. W
tym samym roku 15 tys. młodych śydów opuściło
nazistowskie Niemcy.
W latach 1933-1938 z Niemiec wyjechało 150
tysięcy śydów, w tym około 100 tys. do Palestyny.

W marcu 1933 r. niemieccy naziści zaatakowali

śydów w mieście Breslau (Niemcy). Był to
pierwszy oficjalny akt przemocy względem
społeczności żydowskiej.
22 marca 1933 r. naziści założyli w Niemczech
pierwszy obóz koncentracyjny w Dachau w
Bawarii. Uwięziono w nim politycznych
przeciwników partii NSDAP. Obóz był prowadzony
przez oddziały SS, które doskonaliły metody
eksterminacji ludzi. Do końca wojny zginęło w nim
około 66 tys. ludzi, w tym 40 tys. śydów.

20 marca 1933 r. z inicjatywy śydów, w Wilnie na

Litwie rozpoczął się bojkot anty-nazistowski.
27 marca 1933 r. w Nowym Jorku przeszła
demonstracja przeciwko nazistowskiemu reżimowi
w Niemczech. W demonstracji wzięło udział 50 tys.
ludzi.

W latach 1933-1945 prezydentem Stanów

Zjednoczonych był Franklin Delano Roosevelt
(1882-1945). Jego doradcą od spraw obrony i
ekonomii był żydowski finansista Bernard Baruch
(1870-1965). Baruch był przeciwnikiem syjonizmu

i nie zgadzał się z żydowskim osadnictwem w
Palestynie. Przyjacielem prezydenta był żydowski
eksper rolniczy i finansista Henry Morgenthau
(1891-1967), który pomagał licznym żydowskim
organizacjom. Morgenthau został w 1933 r.
przewodniczącym Komitetu Administracji
Rolnictwa, a później sekretarzem skarbu Stnaów
Zjednoczonych.

1 kwietnia 1933 r. w Niemczech ogłoszono bojkot

śydów, a następnie (7 kwietnia) wykluczono ich z
warstwy urzędniczej, zakazując wszelkiej pracy
publicznej, w wojsku, szkołach, teatrach itp. W ten
sposób "legalnie" usunięto śydów ze szpitali,
uniwersytetów, ośrodków naukowych itp.
26 kwietnia 1933 r. w Niemczech powstała
tajna policja Gestapo (Geheime Staatspolizei).
Została założona przez Hermanna Goeringa, a w
rok później przekazana SS oraz Himmlerowi i
Heydrichowi.
10 maja 1933 r. w Niemczech publicznie
spalono wszystkie "nie-niemieckie" książki.
Spalono ponad 20 tys. żydowskich książek.

W maju 1933 r. Vidkun Quisling założył w

Norweską Partię Faszystowską. W owym czasie w
Norwegii żyło około 1.800 śydów.

W 1933 r. Dawid Ben Gurion został prezesem Agencji śydowskiej

w Palestynie i z zapałem zaczął zajmować się przygotowywaniem
śydów do życia w samodzielnym państwie.

13 lipca 1933 r. ogłoszono w Niemczech, że

NSDAP jest jedyną prawnie działająca partią w
państwie.

20 lipca 1933 r. kardynał Pacelli podpisał w

Niemczech konkordat z Adolfem Hitlerem. W ten
sposób Watykan "oficjalnie zaakceptował
narodowy socjalizm".

25 lipca 1933 r. Jacob Rosenheim

(przewodniczący Agudat Israel w Niemczech)
zaapelował do brytyjskiego Lorda Melchetto i
naczelnego rabina Wielkiej Brytanii Hertza, aby nie
ogłaszano bojkotu nazistowskich towarów. Bojkot
nazwał "przestępstwem przeciwko ludzkości".
Rosenheim obawiał się odwetowych aktów
przemocy względem śydów w Niemczech.

26 lipca 1933 r. naziści niemieccy ogłosili

pozbawienie wszelkich praw śydów niemieckich.

25 sierpnia 1933 r. przeprowadzono rozmowy

pomiędzy Niemiecką Federacją Syjonistyczną,
Agencją śydowską i niemieckim ministrem
finansów. Naziści zgodzili się nie utrudniać
żydowskiej emigracji z Niemiec, w zamian za
wsparcie niemieckiego eksportu. Do 1939 r.
transferowano do Niemiec ogółem 40.419.000
USD, które umożliwiły ucieczkę 60 tys. śydów
niemieckich.

W październiku 1933 r., na wezwanie Arabskiego

Komitetu Wykonawczego, rozpoczęły się demonstracje
przeciwko polityce brytyjskiej w Palestynie. Arabii
protestowali przeciwko żydowskiej imigracji do Palestyny.

W latach 1933-1936 w Polsce doszło do 1.289

poranień śydów. Antysemityzm polski nie miał
podłoża rasowego, lecz społeczno-ekonomiczne.

W maju 1934 r. Julius Streicher zaczął wydawać

w Niemczech antysemicką gazetę "Der Sturmer",
między innymi oskarżając śydów o liczne mordy
rytualne na chrześcijańskich dzieciach w minionych
wiekach.

2 maja 1934 r. amerykański kongresmen z

Pennsylvanii Louis T. McFadden zaatakował śydów
w Kongresie. Był to pierwszy akt politycznego
antysemityzmu w Stanach Zjednoczonych.

7 maja 1934 r. sowieckie władze proklamowały

utworzenie w Birobidżanie na Dalekim Wschodzie
śydowskiego Okręgu Autonomicznego. śydzi
dysponowali w nim żydowskimi gazetami, w
szkołach nauczano jidysz, a żydowska kultura nie
miała żadnych ograniczeń w rozwoju. Region miał
powierzchnię 36 tys. km2. Populacja nigdy nie
przekroczyła 18 tys. ludzi.

30 czerwca 1934 r. nazistowskie oddziały SS

(Schutzstaffelor) rozprawiły się z bojówkami SA
(Sturmabteilung), mordując całe przywództwo
organizacji. Była to "noc długich nożów".

W latach 1934-1948 w Palestynie nasiliła się nielegalna żydowska

imigracja - ha'apalah (alija bet).

12 stycznia 1935 r. w Palestynie powstał pierwszy religijny kibutz

Tirat Tzvi. Powstał dzięki działalności organizacji HaPoel HaMizrachi i
religijnych aktywistów Światowej Organizacji Syjonistycznej.

Gdy w 1935 r. zmarł w Polsce Piłsudski, sanacja

była zmuszona szukać porozumienia z Narodową
Demokracją i innymi skrajnie prawicowymi
partiami. Wiele z nich było skrajnie
antyżydowskimi. Wspólnym elementem
porozumienia politycznego była ideologia
antysemicka.
Pod koniec trzydziestych lat, Kościół katolicki w
Polsce aktywnie popierał antyżydowskie nastroje,
powielając tradycyjne stereotypy. Razem z rządem
i Narodową Demokracją, Kościół określał śydów
jako elementy "obce", uciążliwe dla gospodarki i
nie wartościowe z moralnego punktu widzenia.

12 września 1935 r. Ze'ev Jabotinsky założył w

Wiedniu (Austria) Nową Syjonistyczną Organizację.
Opowiadał się on za radykalną walką o utworzenie
państwa żydowskiego w Palestynie.
Po 1935 r. w Polsce nastąpił wzrost
zainteresowania śydów radykalnym nurtem
"syjonistów-rewizjonistów", którzy
bezkompromisowo opowiadali się za utworzeniem
państwa żydowskiego w Palestynie. Nie wahali się
przy tym użyć zbrojnej przemocy. Coraz częściej
zauważano też, że jedynie działalność Bundu może
stawić czoła rosnącemu polskiemu
antysemityzmowi. Bund stopniowo stawał się
najsilniejszą żydowska partią w Polsce.

15 września 1935 r. w Niemczech uchwalono

Ustawy Norymberskie przeciwko śydom. Były to
między innymi ustawy o "ochronie krwi i honoru
niemieckiego", które dyskredytowały śydów i
pozbawiały ich obywatelstwa. Rozpoczęła się
polityka grabieży, gwałtów, dyskryminacji
politycznej i ekonomicznej śydów. śydzi stali się
obywatelami drugiej kategorii.
W 1935 r. Dr. Joseph Goebbels udzielił
wywiadu londyńskim dziennikarzom, w którym
powiedział, że "śydzi muszą zginąć".

W listopadzie 1935 r. politycy arabscy przedstawili

Brytyjczykom memorandum, domagając się
demokratycznego rządu arabskiego, zakazu imigracji oraz

sprzedaży ziemi śydom.
Natomiast względem Arabów, konferencja uczonych
znawców Koranu w 1935 r., zagroziła klątwą każdemu,
kto sprzeda ziemię śydom.

Już w 1935 r. śydowskie Towarzystwo Kolonizacji Palestyny nabyło

wielkie obszary nieużytków od Arabów.
Równocześnie śydzi, widząc coraz większe zagrożenie ich bytu w
Palestynie, szykowali się do obrony tego, co już stworzyli. Z
inspiracji Władimira śabotyńskiego powstała radykalna
konspiracyjna żydowska organizacja militarna pod nazwą Narodowa
Organizacja Wojskowa (Irgun Cwai Leumi), znana pod skrótem Ecel.
To właśnie ta organizacja rozpoczęła akcje przeciw Arabom.

W 1936 r. w Polsce Edward Śmigły-Rydz

wprowadził na uniwersytetach segregację klasową
śydów.
W marcu 1936 r. przez polskie miasta przeszły
masowe demonstracje protestujące przeciwko
antysemickiej przemocy.

W 1936 r. w centralnych władzach

Komunistycznej Partii Polski, na 15 osób, było 8
śydów i 7 Polaków. Na 15 sekretarzy komitetów
okręgowych, 8 było pochodzenia żydowskiego, a 7
polskiego. W "aktywie centralnym" było 53%
śydów. Równie wysoki był udział śydów w
strukturach terenowych KPP. W okręgu radomskim
w 1932 r. śydzi stanowili 37%, w okręgu kieleckim
ponad 54%. W strukturach młodzieżowych w
sierpniu 1930 r. w skali całego kraju śydzi
stanowili 80%.

W 1936 r., jako wynik polityki hitlerowskiej,

powstał Światowy Kongres śydów. Była to jedyna
żydowska organizacja o zasięgu światowym.
Odegrała ona w późniejszym czasie wielką rolę
reprezentując śydów po 1945 r. na forum ONZ.

21 kwietnia 1936 r. w Palestynie rozpoczęły się rozruchy

antyżydowskie, szczególnie w Jaffie. Na czele rewolty
stanął wielki mufti Jerozolimy, Haj Muhammed Amin al-
Husseini. Najwyższa Rada Arabska domagała się
powstrzymania żydowskiej imigracji i ogłosiła powszechny
strajk. Przemoc szalała w całej Palestynie. Mnożyły się
napady na kibuce żydowskie. Mieszkańcy żydowskiej
dzielnicy w Jerozolimie zostali ewakuowani. Zamieszki
przyjęły tak znaczne rozmiary, że wzmocniono brytyjskie
oddziały wojskowe. W walkach ogółem zginęło 300

śydów, 200 żołnierzy brytyjskich i 2 tysiące Arabów.
Wielki mufti uciekł przed Brytyjczykami do Libanu i
nawiązał tam współpracę z niemieckimi nazistami.

4 czerwca 1936 r. Leon Blum (1872-1950) został

pierwszym żydowskim premierem Francji. Był on
socjalistą i wprowadził wiele reform socjalnych we
Francji.

4 czerwca 1936 r. polski premier Felicjan Sławoj-

Składkowski ogłosił w Polsce "ekonomiczną
wojnę" przeciwko śydom.

30 lipca 1936 r. generał Franco ogłosił w

Hiszpanii proklamowanie rządu faszystowskiego. W
Hiszpanii wybuchła wojna domowa. Przeciwko
faszystom wystąpiły brygady międzynarodowe z
35 tys. ochotników, w tym znajdowało 7 tys.
śydów.

7 sierpnia 1936 r. zwołano w Genewie

(Szwajcaria) Światowy Kongres śydów, z 280
delegatami z 32 krajów. Kongres został zwołany
przez Stephena Wise'a i Nahuma Goldmanna.
Zajęto się organizowaniem bojkotu towarów z
nazistowskich Niemiec itp.

W latach 1936-1939 partyzantka arabska w Palestynie

przeprowadziło około 10 tys. akcji zbrojnych, w tym 1,3
tys. przeciwko placówkom brytyjskim. Ogółem zginęło w
walkach 2,8 tys. arabskich partyzantów.

Skutkiem zamieszek 1936 r. w Palestynie była decyzja śydów o

szybkiej rozbudowie własnego portu w Hajfie. Oznaczało to rosnącą
izolację gospodarczą śydów od Arabów.

11 listopada 1936 r., po serii arabskich sabotaży i

ataków terrorystycznych, które przekształciły się w
prawdziwe powstanie, rząd brytyjski wyznaczył Komisję
Królewską pod przewodnictwem Lorda Williama Roberta
Wellesleya Peela, mającą na celu zbadanie panującej
sytuacji. Komisja Królewska ogłosiła raport
podsumowujący te wydarzenia, w lipcu 1937 r.
Podstawowe źródło konfliktu w Palestynie widziała w
niepodległościowych aspiracjach Arabów, które kolidowały
z dążeniami ruchu syjonistycznego. Ostatecznie osądzono,
że jedynym wyjściem jest podział Palestyny na dwa
państwa: żydowskie i arabskie, pozostawiając Jerozolimę i
nadbrzeżny korytarz graniczny pod panowaniem

brytyjskim.

10 grudnia 1936 r. pierwsze żydowskie osiedle Tel Amel zostało

otoczone obronną palisadą i zaopatrzone w wieżę strażniczą. Prace
budowlane przeprowadzono ze środków Narodowego Funduszu
śydowskiego. Od tego momentu podobne konstrukcje obronne
budowano w osadach w Galilei, Dolinie Jordanu i Dolnie Beit Shean.
Pod koniec 1936 roku, żydowskie organizacje wyraziły zgodę na
prowadzenie rozmów w sprawie wprowadzenia w życie propozycji
brytyjskiej Komisji Królewskiej.
26 grudnia 1936 r. Artur Toscani poprowadził w Tel Awiwie
pierwszy koncert Palestyńskiej Orkiestry Filcharmonicznej.

27 grudnia 1936 r. nastąpiło zawarcie traktatu

francusko-syryjskiego. Francja zagwarantowała Syrii i
Libanowi uzyskanie niepodległości.

7 stycznia 1937 r. przywódca polskiej partii

Obozu Narodowo-Radykalnego, Bolesław Piasecki,
wezwał do poparcia Nazizmu i wygnania śydów z
Polski.

14 marca 1937 r. papież Pius XI skrytykował

niemieckich nazistów za interwencję w system
edukacji katolickiej w Niemczech. Równocześnie
skrytykował nazistowski rasizm i totalitaryzm.

W czerwcu 1937 r. rząd Brazylii zalecił wszystkim

brazylijskim konsulatom na świecie ułatwić
procedury wydawania wiz dla śydów. W rezultacie
tej decyzji w latach 1933-1945 ponad 100 tys.
śydów schroniło się w Południowej Ameryce.

W lipcu 1937 r. Stalin przeprowadził "wielką

czystkę" w kadrze oficerskiej Czerwonej Armii
(ZSRR). Zamordowano 30 tys. oficerów i
politycznych komisarzy, w tym 1,5 tys. śydów.
Wśród zamordowanych ośmiu najwyższych rangą
dowódców, pięciu było śydami.

7 lipca 1937 r. Brytyjczycy zaproponowali plan podziału

Palestyny (raport Komisji Peela). Większa część pozostałej
Zachodniej Palestyny miała przypaść Arabom, a tylko
mała część miała stanowić w przyszłości narodowy dom
ojczysty śydów.

19 lipca 1937 r. niemieccy naziści założyli w

Niemczech obóz koncentracyjny Buchenwald.
W obozie zginęło około 56 tys. ludzi różnych
narodowości, w tym ponad 11 tys. śydów.

3 sierpnia 1937 r. odbył się XX Kongres

Syjonistów, na którym dyskutowano brytyjską
propozycję podziału Palestyny. Pod namową
Weizmanna i Ben Guriona, śydzi niechętnie
przyjęli propozycję Brytyjczyków. Przeciwko
głosował Menachem Ussishkin z parti Mapai oraz
ortodoksi.

W sierpniu 1937 r. kraje arabskie odrzuciły brytyjską

propozycję podziału Palestyny, i zapowiedziały walkę aż
do osiągnięcia niepodległości Palestyny i utworzenia rządu
arabskiego. I w jesieni 1937 r. w Palestynie ponownie
nastała fala licznych morderstw na śydach. Arabowie
zaczęli tworzyć liczne uzbrojone oddziały, które głównie w
okolicach Nablusu, Nazaretu i Tyberiady, napadały na
osiedla żydowskie i brytyjskie oddziały wojskowe.

7 października 1937 r. w Polsce powstała

antysemicka partia Obóz Zjednoczenia
Narodowego. Założycielami byli: Adam Koc, polski
prezydent Ignacy Moscicki i minister obrony
Śmigły-Rydz. Organizowano bojkot oraz pogromy
śydów.
20 października 1937 r. w wyniku antysemickiej
studenckiej awantury, w salach wykładowych
Uniwersytetu Warszawskiego (Polska) utworzono
tzw. getto ławkowe. Tylko w określonych,
wydzielonych ławkach, mogli śydzi zajmować
miejsca. W roku akademickim 1938/1939 liczba
studentów żydowskich spadla z 25 % do 8 %.
W 1937 r. polski rząd zezwolił na tzw.
"polonizację gospodarki", realizowaną środkami
bojkotu ze strony oficjalnych instytucji i Kościoła
katolickiego.

W latach 1937-1938 Rumuni pozbawili

obywatelstwa wszystkich śydów. Zostało tam
wprowadzone najsurowsze ustawodawstwo
antyżydowskie. Rumunia była najbardziej
antysemickim krajem w Europie.

W latach 1938-1944 urząd Wysokiego Komisarza nad

Palestyną sprawował Sir Harold MacMichael.

11 marca 1938 r. wojska niemieckie wkroczyły do

Austrii. Hitler dokonał Anschlussu Austrii. Ponad
99% Austriaków poparło przyłączenie do Niemiec.
Szokiem dla wielu było wywieszenie nazistowskich
flag na katolickich kościołach. Politycznych

przeciwników nazistów zamknięto w obozach.

25 marca 1938 r. polski sejm zakazał rytualnego

uboju zwierząt praktykowanego przez śydów.

26 kwietnia 1938 r. władze niemieckie nakazały

śydom złożenie specjalnych deklaracji
majątkowych przez osoby posiadające ponad
5.000 marek (2.000 USD).
1 czerwca 1938 r. niemiecka tajna policja
Gestapo przeprowadziła masowe aresztowania
śydów w Niemczech. Zatrzymano tysiące osób.
Większość osadzono w obozie koncentracyjnym
Buchenwald, pozostałych w obozach Dachau i
Sachsenhausen. W Dachau po raz pierwszy
nakazano noszenia żółtej "łaty hańby" (gwiazda
Dawida).

W lipcu 1938 r. katolicki ksiądz Charles Coughlin

założył w Detroit (USA) antysemickie radio, w
którym nawoływał do bojkotu śydów. Założył
również w Nowym Jorku Amerykański Front
Chrześcijański.

27 lipca 1938 r. w Niemczech zmieniono

wszystkie żydowskie nazwy ulic.

30 lipca 1938 r. amerykański biznessmen Henry

Ford otrzymał w Niemczech order Wielki Krzyż
Niemieckiego Orła.

1 sierpnia 1938 r. Eichmann założył w Wiedniu

Centrum dla śydowskiej Emigracji. Eichmann
należał od 1933 r. do SS i aktywnie działał w
Dachau. Opracował schemat wywożenia śydów z
Wiednia, który później został zrealizowany w
Berlinie i Pradze.

8 sierpnia 1938 r. Niemcy założyli w północnej

Austrii obóz koncentracyjny Mauthausen.
Więźniów zatrudniano tam w kamieniołomach i
zakładach zbrojeniowych. Zginęło w nim ponad
120 tysięcy ludzi, w tym wielu śydów.

17 sierpnia 1938 r. niemieckie władze nakazały

usunięcie ze wszystkich dokumentów imion
"Israel" i "Sara".

18 sierpnia 1938 r. Szwajcaria zamknęła swoje

granice dla żydowskich uchodźców, którzy nie

posiadają ważnej wizy.

Jesienią 1938 r. polski rząd pozbawił

obywatelstwa ponad 20 tys. polskich śydów
mieszkających w Austrii. W ten sposób nie mieli
oni możliwości powrotu do Polski, a ich
wartościowy majątek przeszedł w posiadanie
polskiego państwa.

3 listopada 1938 r. Niemcy deportowali do Polski

około 18 tys. mieszkających w III Rzeszy śydów
polskich. Polski rząd wyraził zgodę na przyjęcie
zaledwie niewielkiej ich części, po czym nakazał
zamknięcie granicy.
Następnie, w odwecie rozpoczęto deportację
niemieckich śydów z Polski. Trafiali oni do
niemieckich obozów koncentracyjnych.

7 listopada 1938 r. w Paryżu został zastrzelony

ekretarz niemieckiej ambasady w Paryżu
(Francja), Ernst vom Rath. Strzelał do niego
zdesperowany i rozwścieczony 17-letni śyd,
Herschel Grynszpan, którego rodzinę deportowano
z Hanoweru i przetrzymywano w nieludzkich
warunkach na granicy niemiecko-francuskiej.

W noc z 9 na 10 listopada 1938 r. w Niemczech

doszło do masowych pogromów ludności
żydowskiej, które przeszły do historii pod nazwą
"kryształowej nocy". Zaczęło się od palenia książek
żydowskich. W płomieniach zginęło całe kulturowe
dziedzictwo niemieckich śydów. Spłonęła
synagoga berlińska. Zginęło 36 śydów, a 5 tys.
zostało deportowanych do obozów
koncentracyjnych. Sprofanowano lub spalono 101
synagog, zburzono 76, zdemolowano 7.500
sklepów. Pretekstem do wybuchu pogromów był
zamach na pracownika niemieckiej ambasady w
Paryżu. śydowska społeczność w Niemczech
została obciążona przez nazistów obowiązkiem
zapłacenia odszkodowania w wysokości 1 mld
marek (4 mln USD).

W 1938 r. Węgry i Włochy wprowadziły

antyżydowskie ustawodawstwo.
W 1938 r. w Polsce studenci Uniwersytetu
Stefana Batorego w Wilnie przyjęli rezolucję
domagającą się wprowadzenia na uczelni
całkowitego niedopuszczania do studiów śydów,

tzw. numerus nullus.

12 listopada 1938 r. Niemcy przyjęli ustawę o

wykluczeniu śydów z życia gospodarczego. W ten
sposób wszystkie żydowskie firmy w Niemczech
zostały przejęte. Jest to wyraźnie widoczne w
datach rozpoczęcia działalności wielu niemieckich
przedsiębiorstw - widnieje data 1938r. Jest to
efekt "aryzacji" niemieckiej gospodarki w 1938 r.
Na przełomie 1938/39 w Niemczech z polecenia
Goeringa, odpowiedzialność za politykę wobec
śydów spoczęła na oddziałach SS. Przyjęto zasadę
jasnej "rasowej" separacji przez deportację.

Od 1938 r. na Słowacji rządził katolicki ksiądz

Josef Tiso (1887-1947). Słowacja była
autonomicznym państwem zależnym od Niemiec.
W tym czasie zaostrzono na Słowacji
ustawodawstwo antysemickie oraz deportowano
śydów do obozów zagłady.

2 grudnia 1938 r. do Wielkiej Brytanii przypłynęła

pierwsza grupa 200 dzieci z żydowskiego
sierocińca w Berlinie (Niemcy). Tą drogą
ewakuowano z Niemiec prawie 10 tys. żydowskich
dzieci.

W 1938 r. trwała tak zwana Alija B, w ramach której ponad 100

tysięcy osób nielegalnie osiedliło się w Palestynie (trwała aż do 1948
roku). Wielu z nich zamieszkało na Pustyni Negew oraz na
Wybrzeżu Filistyńskim, co zachwiało dotychczasową jednolitością
etniczną tego regionu.

5 stycznia 1939 r. Felix Frankfurter został

mianowany Najwyższym Sędziom w Stanach
Zjednoczonych.

30 stycznia 1939 r. Adolf Hitler ogłosił w

niemieckim parlamencie (Reichstag) zamiar
"unicestwienia żydowskiej rasy w Europie".

Na początku 1939 r. rząd polski po negocjacjach

z Niemcami, wyraził zgodę na przyjęcie polskich
śydów, deportowanych przez nazistów z Rzeszy.

20 kwietnia 1939 r. podczas świętowania 50-tych

urodzin Adolfa Hitlera w Niemczech, wystrojono
wnętrza katolickich kościołów nazistowskimi
swastykami.

14 maja 1939 r. z niemieckiego portu Hamburg

wypłynął statek z 930 żydowskimi emigrantami na
pokładzie. Płynęli do swoich rodzin na Kubie,
jednakże władze kubańskie odmówiły im prawa
przyjęcia. Uchodźcy zostali przyjęci w Belgii.

15 maja 1939 r. Niemcy założyli w Niemczech

obóz koncentracyjny Ravensbruck. Był to
głównie obóz kobiecy (przeszło przez niego 150
tys. kobiet głównie z Polski). Zginęło w nim 92 tys.
osób, w tym wiele śydówek.

- trzecia "Biała Księga" -

17 maja 1939 r. w wyniku nacisków strony

arabskiej, Wielka Brytania ogłosiła trzecią już
"Białą Księgę", dozwalającą na wjazd tylko 15
tysiącom żydowskich imigrantów do Palestyny w
przeciągu najbliższych pięciu lat. W chwili, gdy w
Europie szerzyła się fala antysemityzmu, była to
żałośnie mała liczba. Trzecia "Biała Księga"
praktycznie zamknęła bramy Palestyny dla śydów,
co w konsekwencji równało się wyrokowi śmierci
dla sześciu milionów śydów w Europie.
Winston Churchill powiedział, że oznacza ona
"śmiertelny cios dla narodu żydowskiego".

27 lipca 1939 r. Adolph Eichmann otworzył

Centralne Biuro dla śydowskiej Emigracji w
Pradze. W przeciągu 15 miesiący nakłoniono
26.629 śydów do ucieczki z terenów zajętych
przez Niemców.

16-25 sierpnia 1939 r. odbył się XXI Kongres

Syjonistyczny w Genewie. Manifestacyjnie
odrzucono na nim postanowienia trzeciej "Białej
Księgi".

W odpowiedzi na ogłoszenie "Białej Księgi" żydowska organizacja

Ecel (Irgun Cwai Leumi), zorganizowała zamachy bombowe na
budynki publiczne w Jerozolimie i Tel Awiwie, oraz sabotaż na kolei.
W 1939 r. Narodowy śydowski Fundusz (JNF) posiadał 125 000
akrów w Palestynie, co stanowiło ponad 60 % całej ziemi śydów.

24 sierpnia 1939 r. Niemcy i ZSRR zawarły słynny

pakt Ribbentrop-Mołotow. Podzielono strefy
wpływów w Europie Wschodniej. Polska miała
zostać rozebrana, Litwa miała przypaść Niemcom,
natomiast Łotwa i Estonia dla ZSRR.

W 1939 r. po zawarciu paktu niemiecko-

radzieckiego, ZSRR zaczęła wydawać w ręce
niemieckiej policji kryminalnej (Gestapo)
żydowskich komunistów, którzy uciekli z Niemiec
do Rosji. W ten sposób wydano na śmierć między
innymi: Wiktora Altera i Henryka Erlicha z
żydowskiego Bondu.

--------------------------------------------------

Materiały opracowywane na podstawie: patrz Bibliografia.