Podstawy ergonomii i fizjologii

pracy

Powtórzenie materiału

to sposób my

ś

lenia, planowania i organizacji tak, aby praca mogła by

ć

dostosowana do umiej

ę

tno

ś

ci i potrzeb ludzi, którzy j

ą

wykonuj

ą

.

Nazwa ergonomii pochodzi od greckiego słowa

ERGON

-praca, czynno

ść

, trud

oraz

NOMOS

-prawo, przepis, zasada.

POSTACIE ERGONOMII:

• ERGONOMIA KOREKCYJNA,
• ERGONOMIA KONCEPCYJNA.

zajmuje si

ę

analiz

ą

ju

ż

istniej

ą

cych stanowisk pracy z punktu

widzenia ich dostosowania do psychofizycznych mo

ż

liwo

ś

ci

pracowników oraz formułowaniem zalece

ń

zmierzaj

ą

cych do

poprawienia warunków pracy, zmniejszenia istniej

ą

cych obci

ąż

e

ń

oraz popraw

ą

wydajno

ś

ci i jako

ś

ci pracy.

której celem jest takie zaprojektowanie narz

ę

dzia, urz

ą

dzenia,

maszyny, całego obiektu przemysłowego, aby spełniał
podstawowe wymagania ergonomii. W przyszło

ś

ci, badania nad

ni

ą

ułatwi

ą

wprowadzenie wymogów ergonomicznych do koncepcji

projektu ni

ż

korygowanie praktycznych rezultatów projektowania

nie ergonomicznego.

ERGONOMIA zajmuje si

ę

projektowaniem systemów pracy, produktów

i

ś

rodowiska zgodnie z fizycznymi i umysłowymi zdolno

ś

ciami

człowieka.

to układ, gdzie człowiek za pomoc

ą ś

rodków pracy (maszyny, narz

ę

dzia,

przyrz

ą

dy) w okre

ś

lonej przestrzeni

ś

rodowiska pracy wykonuje

zorganizowane czynno

ś

ci, maj

ą

ce na celu wytworzenie okre

ś

lonego

produktu.

FAZY KSZTAŁTOWANIA WARUNKÓW PRACY

FAZA PROJEKTOWANIA
PRACY

FAZA OCENY ISTNIEJ

Ą

CEJ

SYTUACJI

Głównym narz

ę

dziem w ergonomii przy kształtowaniu stanowiska pracy

s

ą

LISTY KONTROLNE, zawieraj

ą

ce pytania dotycz

ą

ce warunków pracy

w zakresie organizacji pracy,

ś

rodków pracy oraz stanowiska pracy.

Przedmiotem projektowania ergonomicznego s

ą

relacje

zachodz

ą

ce mi

ę

dzy człowiekiem a:

•struktur

ą

techniczn

ą

(obiektem),

•rodzajem zadania roboczego wykonywanego
w okre

ś

lonym

ś

rodowisku pracy.

Decyduj

ą

cym, a równocze

ś

nie najbardziej wra

ż

liwym, ogniwem

w systemie projektowania jest CZŁOWIEK, którego niezawodno

ść

i bezpiecze

ń

stwo pracy jest uwarunkowane jego mo

ż

liwo

ś

ciami

psychofizycznymi.

Przy projektowaniu stanowiska pracy nale

ż

y wszystko to, co

otacza człowieka, dostosowa

ć

do jego mo

ż

liwo

ś

ci i potrzeb.

Pierwszoplanow

ą

rol

ę

w procesie projektowania odgrywa

zaprojektowanie struktury przestrzennej stanowiska pracy.

STRUKTUR

Ę

PRZESTRZENN

Ą

STANOWISKA PRACY TWORZ

Ą

:

•konstrukcja stołu,

•elementy sterowania i informacyjne,

•siedzisko,
•pojemnik,
•podstawki,
•regały itp.

W strukturze stanowiska wyró

ż

niamy przestrze

ń

dla:

•przemieszczania si

ę

i stanowiska roboczego zajmowanego

przez pracownika,
•wykonywania czynno

ś

ci wynikaj

ą

cych z procesu pracy.

W procesie projektowania wyodr

ę

bniamy nast

ę

puj

ą

ce etapy:

•sformułowanie danych wyj

ś

ciowych,

•tworzenie koncepcji,
•opracowanie projektu,

•sprawdzenie poprawno

ś

ci rozwi

ą

zania na wykonanym prototypie.

Za podstawowe uznaje si

ę

kryteria: • antropometryczne, • biomechaniczne;

obci

ąż

enia układu ruchu na które wpływaj

ą

: • pozycja przyjmowana

podczas pracy • czas pracy oraz cz

ę

stotliwo

ść

czynno

ś

ci roboczych

Kryteria antropometryczne okre

ś

laj

ą

, i

ż

struktura stanowiska pracy

powinna by

ć

dostosowana do przynajmniej 90% u

ż

ytkowników, tj.

stwarza

ć

wygodne i bezpieczne warunki pracy osobom, których

wymiary mieszcz

ą

si

ę

mi

ę

dzy warto

ś

ciami 5. i 95. centyla.

CENTYL - jest to punkt w skali ocen, poni

ż

ej którego znajduje si

ę

okre

ś

lony % czynników, np. 5. centyl jest to punkt na skali, poni

ż

ej

którego le

ż

y 5 % wyników.

Do precyzyjnego wyznaczania przestrzennych stref pracy stosuje si

ę

kryteria zasi

ę

gu r

ą

k przedstawione jako: • zasi

ę

g normalny - okre

ś

la

granic

ę

strefy optymalnej, • zasi

ę

g maksymalny, • zasi

ę

g wymuszony -

wymaga ruchów tułowia, • odległo

ś

ci bezpieczne zawarte w PN (Polskie

Normy).

Wiele prac wykonywanych w pozycji siedz

ą

cej zwi

ą

zanych jest wyt

ęż

on

ą

prac

ą

wzrokow

ą

, a wi

ę

c obci

ąż

eniem wzroku, dlatego te

ż

parametry

o

ś

wietlenia poza ogólnymi zasadami winny by

ć

dobierane indywidualnie w

zale

ż

no

ś

ci od:

• charakterystyki danego stanowiska,

• rodzaju wykonywanej czynno

ś

ci. Na przykład, praca przy komputerze

wymaga o

ś

wietlenia do:

• czytania drukowanego tekstu na dokumencie i znaków na klawiaturze,

• czytania znaków na monitorze. W takiej sytuacji nale

ż

y zapewni

ć

dobre

o

ś

wietlenie dla obu zada

ń

.

Elementem cz

ę

sto u

ż

ywanym w miejscu pracy jest kolorystyka.

Wyró

ż

niamy nast

ę

puj

ą

ce cechy barw:

• kolor,
• jasno

ść

(cecha powoduje wi

ę

ksze lub mniejsze odbicia),

• nasycenie (cecha okre

ś

laj

ą

ca stopie

ń

oddalenia danej barwy od szarej tej

samej jasno

ś

ci, im mniej szaro

ś

ci tym barwa jest bardziej jaskrawa).

Rozró

ż

nia si

ę

nast

ę

puj

ą

ce kody barw:

• barwa czerwona - jest sygnałem kategorycznego zakazu wykonywania

okre

ś

lonych czynno

ś

ci, z wyj

ą

tkiem wył

ą

czników maszyn i urz

ą

dze

ń

,

•

ż

ółta - stanowi ostrze

ż

enie przed niebezpiecze

ń

stwem,

• barwa zielona - oznacza miejsca i przej

ś

cia bezpieczne,

• barwa niebieska - jest barw

ą

informacyjn

ą

.

Nie nale

ż

y u

ż

ywa

ć

w sposób niezasadny barw przeznaczonych do

okre

ś

lonych celów.

• Stanowisko pracy to układ, gdzie człowiek za pomoc

ą ś

rodków pracy (maszyny,

narz

ę

dzia, przyrz

ą

dy), w okre

ś

lonej przestrzeni i

ś

rodowisku wykonuje

zorganizowane czynno

ś

ci, maj

ą

ce na celu wytworzenie okre

ś

lonego produktu.

• Przestrze

ń

pracy - przestrze

ń

przydzielona osobie lub grupie osób dla

zrealizowania okre

ś

lonego celu pracy w danym systemie pracy.

• Proces pracy - kolejno nast

ę

puj

ą

ce po sobie w czasie i przestrzeni współdziałanie

ludzi,

ś

rodków pracy, materiałów, energii i informacji w ramach systemu pracy. Ci

ą

g

czynno

ś

ci, których wykonanie jest niezb

ę

dne do osi

ą

gni

ę

cia celu pracy.

• Ergonomiczna analiza stanowiska pracy - systematyczny przegl

ą

d i ocena

elementów stanowiska pracy, jego struktury przestrzennej oraz realizowanego na nim
procesu pracy pod k

ą

tem okre

ś

lenia stopnia przystosowania do psychofizycznych

cech człowieka, eliminacji dyskomfortu oraz zagro

ż

e

ń

.

• Pracownik - ka

ż

da osoba zatrudniona przez pracodawc

ę

, w tym

praktykant i sta

ż

ysta.

• Centyl - jest to punkt w skali ocen, poni

ż

ej którego znajduje si

ę

okre

ś

lony % czynników, np. 5. centyl jest to punkt na skali, poni

ż

ej

którego le

ż

y 5% wyników.

• Fizjologia - nauka o czynno

ś

ciach organizmów

ż

ywych. Fizjologia ro

ś

lin

i fizjologia zwierz

ą

t s

ą

działami biologii, a w przypadku fizjologii człowieka

tak

ż

e medycyny.

• Psychika - całokształt procesów psychicznych i cech psychicznych istot

ż

ywych. Obejmuje funkcj

ę

mózgu, który jest przedmiotem bada

ń

psychologii.

• Antropometria - metoda badawcza, polegaj

ą

ca na pomiarach

porównawczych cz

ęś

ci ciała ludzkiego.

• Biomechanika - interdyscyplinarna dyscyplina o przyczynach i

skutkach działania sił zewn

ę

trznych i wewn

ę

trznych na układy

biologiczne.

1. Koradecka D.: Bezpiecze

ń

stwo pracy i ergonomia. CIOP,

Warszawa 1999.

2. Bezpiecze

ń

stwo i ochrona człowieka w

ś

rodowisku pracy.

Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

3. Mac S., Leowski J.: Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy dla ZSZ.

Pa

ń

stwowe Wydawnictwo Szkolnictwa Zawodowego, Warszawa

1972.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

;)