Dzieci jako świadkowie przemocy w rodzinie:

Amerykański pediatra Henry Kempe skupił zainteresowanie specjalistów z

różnych dziedzin na problemie bitych i zaniedbywanych dzieci. Wprowadził tzw.
Syndrom maltretowanego dziecka, czyli zespół objawów związanych z zagadnieniem
przemocy na dzieciach.

Wpływ przemocy w rodzinie na dziecko może być bezpośredni – wtedy, kiedy

jest ono świadkiem przemocy. Nawet jeżeli dziecko nie widzi aktów przemocy, może
je słyszeć (np. krzyki, wyzwiska, płacz), poza tym zauważa późniejsze jej skutki np.
siniaki u matki, zdemolowane mieszkanie, krew itd. Wtedy dziecko poddane jest presji
sytuacji, odczuwa niepokój, lęk oraz obawy matki przed powrotem oprawcy. Jest to
dla dziecka niewątpliwie silny uraz psychiczny, który pogłębia się, kiedy dziecko staje
się dodatkowo ofiarą przemocy.

Zaburzenia emocjonalne występujące u dzieci, które są świadkami przemocy,

przejawiają się w:

Zaburzeniach zachowania: agresja, napady złości, nadruchliwość,

zachowania przestępcze, wagarowanie.

Emocjonalnych problemach: lęk, smutek, złość, niska samoocena
Problemach w funkcjonowaniu społecznym: odrzucenie przez grupę

rówieśniczą, niezdolność do empatii, małe umiejętności społeczne

Problemach funkcjonowania poznawczego: słabe wyniki w nauce,

opóźnienie w rozwoju intelektualnym, opóźnienie w rozwoju mowy

W zakresie zdrowia fizycznego: bezsenność, zaburzenia jedzenia,

moczenie nocne, symptomy chorób psychosomatycznych

Oprócz tego: trudności w rozumieniu uczuć, przede wszystkim miłości i

bliskości, co rzutuje na późniejsze relacje z partnerem w dorosłym życiu oraz
dziedziczenie wzorców zachowania (trzykrotnie większe).

Wpływ przemocy różni się w zależności od wieku i płci dziecka oraz systemu

wsparcia:

Niemowlęta: różne problemy zdrowotne, problemy ze spokojnym snem,

nadmierna płaczliwość.

Dzieci w wieku przedszkolnym: paniczny lęk, drażliwość, bojaźliwość, jąkanie

się.

Dzieci starsze: duży poziom lęku, są zamknięte w sobie, agresywne
Chłopcy: bardziej agresywni, miewają napady złości,
Dziewczynki: wycofane, pasywne, nieufne wobec mężczyzn

Pomoc: kiedy?

W przypadku ostrej sytuacji kryzysowej – kiedy interweniuje policja, lub bita

matka przenosi się do schroniska dla bitych kobiet. Wtedy postępowanie wobec
dziecka przebiegać powinno zgodnie z zasadami interwencji kryzysowej, skupiając się
na bezpieczeństwie i stanie fizycznym dziecka. Należy dojść do tego, czy dziecko było

bite i czy zaspokojone są jego podstawowe potrzeby. Ze starszymi dziećmi powinien
zostać ułożony plan bezpieczeństwa, czyli dokładne instrukcja na wypadek
ponownego zagrożenia przemocą (rozpoznanie sygnałów ze strony rodziców, sposoby
ucieczki, porozumiewania się między sobą, nauka zachowywania miejsca pobytu w
tajemnicy).

Sytuacja ujawnienia przemocy: kiedy rodzice poszukują pomocy

psychologicznej dla siebie. Należy poznać okoliczności przemocy i jej wpływ na
dziecko. Potrzebna jest rozmowa diagnostyczna z samym dzieckiem, gdyż matka
najczęściej obwinia siebie za niedostateczną ochronę dziecka przed agresywnym
ojcem, a zarazem nie dostrzega powiązania między przemocą partnera wobec niej, a
zaburzeniami dziecka. Aby pomóc dziecku uporać się z trudną sytuacją, konieczna jest
intensywna pomoc psychologiczna ofierze – czyli matce.

Ujawnienie przemocy przy okazji innych problemów: np. podczas rutynowego

badania u lekarza pediatry. Ważne jest zadbanie o ochronę i bezpieczeństwo dziecka i
innych członków rodziny, przemyślenie, czy dziecku nie grozi odwet za ujawnienie
faktu przemocy i czy czuje się ono na tyle bezpieczne przy terapeucie, ażeby spotkać
się razem z rodzicami w celu omówienia problemu.

Leczenie: nim specjalista podejmie leczenie, musi nawiązać bezpieczny kontakt

z dzieckiem, a nie naciskać na ujawnienie szczegółów przemocy. W kontakcie z
dziećmi w wieku dojrzewania mogą się pojawić problemy w relacji z terapeutą w
wyniku przeniesienia na niego negatywnych uczuć wobec rodziców.

Wskazania do leczenia: Decyzja o sposobie i długości leczenia powinna być

podejmowana na podstawie diagnozy problemów emocjonalnych dziecka, oceny
poziomu rozwoju psychofizycznego i kontekstu rodzinnego. W przypadku młodszych
dzieci można korzystać z rysunków i zabawy, a dzieci w wieku szkolnym i
dojrzewania – terapie grupowe. Grupy powinny być prowadzone w koterapii,
(najlepiej przez kobietę i mężczyznę). Grupa taka ma nie tylko cel terapeutyczny ale
także profilaktyczny, gdyż zapobiega przejmowaniu wzorów zachowań sprawcy lub
ofiary. Spotkania pełnią więc rolę psychicznego wentylu bezpieczeństwa, tzn. dają
możliwość odreagowania: np. lęku czy frustracji.