1

Rachunek kosztów w przedsiębiorstwie

Charakterystyka i klasyfikacja kosztów. Rachunek kosztów pełnych

=> rachunkowość finansowa. Rachunek kosztów zmiennych => ra-

chunkowość zarządcza. Matematyczne modele kosztów i przychodów

ze sprzedaży (próg rentowności– BEP). Analiza struktury kosztów w

górnictwie.

Pojęcie kosztów

Koszty stanowią wyrażone w jednostkach pieniężnych niezbędne i ce-

lowe gospodarczo zużycie czynników produkcji, do których zalicza się

pracę ludzką, materiały, energię, usługi obce, środki trwałe, wartości

2

niematerialne i prawne, a także inne wydatki nieodzwierciedlające zu-

życia a wynikające z przepisów, związane z prowadzeniem normalnej

działalności gospodarczej w określonym czasie.

Zużycie, jest kosztem, jeśli spełnia następujące warunki:

•

jest celowe i wynika z charakteru działalności podmiotu

,

•

zostanie wyrażone ilościowo i wartościowo lub tylko wartościowo

(pieniężnie)

,

•

przynosi określony efekt użyteczny

,

•

zużycie musi nastąpić w związku z procesem wytwarzania dóbr i

usług w określonym czasie

.

3

Pojęcie kosztów wiąże się z normalną działalnością, dlatego do kosztów

tej działalności nie zalicza się zużycia:

• będącego następstwem szkód spowodowanych przez osoby prawne

lub fizyczne,

•

skutków zdarzeń losowych (zniszczenie zapasów, składników ma-

jątku trwałego, usuwanie skutków klęsk żywiołowych, zapobieganie

klęskom żywiołowym

,

•

kosztów utrzymania nieczynnych zakładów lub wydziałów

.

Pozycje takie są traktowane jako straty i stanowią pozostałe koszty

operacyjne lub straty nadzwyczajne przedsiębiorstwa.

4

Koszty i wydatki

Obydwa te pojęcia są bliskoznacznymi, ale jednak ich skutki w ra-

chunku kosztów są różne.

Wydatek

- jest to każde zmniejszenie stanu środków płatniczych

przedsiębiorstwa.

5

Jednak nie każdy wydatek jest kosztem - do takich można przykłado-

wo zaliczyć:

1. Podatki od zysku płacone do budżetu (podatek dochodowy, obo-

wiązkowa wpłata z zysku (przedsiębiorstwa państwowe i jedno-

osobowe spółki Skarbu Państwa (j.s. SP) - nigdy nim nie będą,

2. Wydatki inwestycyjne związane z zakupem lub wytworzeniem

środków trwałych (ŚT) i wartości niematerialnych i prawnych

(WNiP),

3. Wydatki na poczet przyszłych świadczeń ( np. czynsz za lokal za-

płacony z góry) -staną się kosztami w przyszłych okresach.

6

Koszt również nie zawsze automatycznie pociąga za sobą wydatek

środków pieniężnych w tym samym okresie - koszt amortyzacji ŚT

oraz WNiP, również utworzenie rezerwy finansowej na poczet przy-

szłych wydatków.

7

Rachunek zysków i strat (wariant kalkulacyjny)

A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów.

B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów.

C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A–B).

D. Koszty sprzedaży.

E. Koszty ogólnego zarządu.

F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C–D–E)

G. Pozostałe przychody operacyjne (zysk ze zbycia niefinansowych

aktywów trwałych, dotacje, itp.).

8

H. Pozostałe koszty operacyjne (strata ze zbycia niefinansowych ak-

tywów trwałych, aktualizacja wartości aktywów niefinansowych,

itp.).

I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G–H).

J. Przychody finansowe (dywidendy i udziały w zyskach, odsetki,

zysk ze zbycia inwestycji finansowych).

K. Koszty finansowe (odsetki, strata ze zbycia inwestycji).

L. Zysk(strata) z działalności gospodarczej(I+J–K).

M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I.–M.II.).

I. Zyski nadzwyczajne.

II. Straty nadzwyczajne.

9

N. Zysk (strata) brutto (L+M).

O. Podatek dochodowy.

P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)–

pp i j.s. SP– 15%).

R. Zysk (strata) netto (N–O–P)

10

Klasyfikacja kosztów

Koszty można klasyfikować według różnych kryteriów (według po-

trzeb). W poniższej tabeli przedstawiono podstawowe przekroje (kry-

teria) klasyfikacji kosztów i ich pozycje.

Podstawowe przekroje klasyfikacji kosztów

Lp.

Kryterium

Pozycje kosztów

1.

Związek kosztów z
poszcz. wyrobami lub
usługami

- k. bezpośrednie
- k. pośrednie

2.

Sfera (funkcja) dzia-
łalności

- k. zakupu (zaopatrzenia)
- k. sprzedaży
- k. dz. właściwej (produkcji, handlowe)

11

3. Jednostka odniesienia

- k.

całkowite (zł/okres)

- k.

jednostkowe (zł/j. produkcji)

4. Stopień złożoności

- k. proste,
- k. złożone.

5.

Związek z rozmiara-
mi produkcji

- k.

stałe,

- k.

zmienne (proporcjonalne, progresywne,

degresywne).

6. Rodzaje

- amortyzacja,
- zużycie materiałów i energii,
- usługi obce,
- wynagrodzenia,
- świadczenia na rzecz pracowników,
- podatki i opłaty,
- pozostałe koszty rodzajowe.

7.

Związek z osiągnię-
tymi przychodami

- k.

uzyskania przychodów,

- k.

niestanowiące kosztów uzyskania przy-

chodów.

12

8.

Wpływ na poziom
kosztów

-

zależne od przedsiębiorstwa

,

-

niezależne od przedsiębiorstwa.

13

Układy ewidencyjne kosztów

Dla celów ewidencji, kontroli i zarządzania kosztami są one grupowane

i wykazywane według różnych kryteriów stanowiąc tzw. układy ewi-

dencyjne. Najistotniejsze znaczenie mają trzy układy ewidencyjne:

- rodzajowy,

- kalkulacyjny,

- stanowiskowy.

14

Układ rodzajowy - grupuje koszty proste według rodzaju (charakteru)

poniesionych nakładów. Koszty w tym układzie obejmują ogół kosztów

powstałych w związku z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa w danym

okresie bez względu na rodzaj działalności, wyrobu lub usługi w

związku z którymi zostały one poniesione.

15

16

Układ kalkulacyjny grupuje koszty w odniesieniu do poszczególnych

wyrobów czy usług (nośników kosztów) z wyróżnieniem kosztów bez-

pośrednich i pośrednich.

Układ ten umożliwia określenie kosztu jednostkowego wytworzenia

danego wyrobu lub usługi.

17

18

Układ stanowiskowy - grupuje koszty według miejsc ich powstawania

tzn. miejsc pracy, wydziałów, oddziałów, zakładów.

19

Koncepcje rachunku kosztów

Wyróżnia się dwie koncepcje prowadzenia kosztów:

– rachunek kosztów pełnych (rachunek tradycyjny)– wykorzysty-

wany w rachunkowości finansowej, nakierowanej na wymogi

sprawozdawczości zewnętrznej – księgowość– układy kosztów– bi-

lans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pieniężnych,

– rachunek kosztów zmiennych, wykorzystywany w rachunkowości

zarządczej (menedżerskiej)

20

Rachunek kosztów zmiennych

Koszty całkowite przedsiębiorstwa dzieli się na dwie grupy:

– koszty

zmienne,

– koszty

stałe.

Zalety rachunku kosztów zmiennych:

– realna informacja o jednostkowym koszcie zmiennym oraz o jed-

nostkowej marży brutto,

– kontrolowanie poziomu kosztów stałych,

– możliwość określenia tzw. progu rentowności (BEP).

21

Schemat określania wyniku finansowego

Przychody ze sprzedaży 2

655,00

Koszty zmienne

2 152,00

MARŻA BRUTTO

503,00

Koszty stałe (bez amortyzacji)

275,00

ZYSK OPERACYJNY

228,00

Amortyzacja 500,00

ZYSK BEZ KOSZTÓW FINANSOWYCH

-272,00

Koszty finansowe

75,00

Przychody finansowe

0,00

ZYSK BRUTTO

-347,00

Podatek dochodowy

0,00

ZYSK NETTO

-347,00

22

Próg rentowności

23

Struktura kosztów w górnictwie