ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

10

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2013

ultradźwięki, natomiast kość je odbi-
ja (2, 3).

Dzięki podglądowi USG możliwe jest

nastawienie złamania w czasie rzeczy-
wistym. Dodatkowo ultradźwięki nie
są szkodliwe dla pacjenta i obsługi.
Badanie USG można powtarzać wie-
lokrotnie, a aparatura jest powszech-
nie dostępna.

W pracy przedstawiono wyniki za-

stosowania podglądu USG przy nasta-
wianiu złamań kości przedramienia
u 3 psów i 1 kota.

Materiał i metody

Złamania rozpoznawano na podstawie
objawów klinicznych: nieobciążanie
i deformacja kończyny oraz w trakcie
badania klinicznego: obrzęk i bolesność
przy omacywaniu okolicy złamania, kre-
pitacje w okolicy złamania. W dalszej
kolejności zwierzęta poddawano znie-
czuleniu ogólnemu. Początkowo wstrzy-
kiwano domięśniowo medetomidynę
– 0,02 mg/kg m.c. (Cepetor – Scanvet)
i butorfanol – 0,4 mg/kg m.c. (Butomi-
dor – Richter Pharma). Znieczulenie
kontynuowano propofolem, wstrzyki-
wanym dożylnie według efektu działa-
nia. Obecność złamań kości przedra-
mienia potwierdzano w trakcie badania
RTG. Zdjęcia wykonywano w projekcji
doczaszkowo-doogonowej i profi lowej
bocznej. Po ogoleniu okolicy złamań
i umyciu skóry 70-procentowym etano-
lem wykonywano badanie USG. Do ob-
razowania używano elektronicznej son-
dy liniowej o częstotliwości 7,5 Mhz
i długości stopki 40 mm (L 40; Teson,
Polska), podłączonej do stacjonarnego
aparatu USG (Integra; Teson, Polska).
Sondę ustawiano równolegle do osi

Złamania kości długich u małych zwie-
rząt można rozpoznać na podstawie
objawów klinicznych i w trakcie ba-
dania pacjenta. W celu potwierdzenia
obecności złamania zazwyczaj prze-
prowadzane są badania obrazowe.
Najczęściej wykonywane są zdjęcia
rentgenowskie. Umożliwiają one oce-
nę rodzaju złamania, a także ustalenie
przyczyny jego powstania (pourazowe,
patologiczne itp.).

Leczenie złamań polega na ich nasta-

wieniu i unieruchomieniu. Po nieope-
racyjnym (zamkniętym) nastawianiu
złamania kontrolę poprawności prze-
prowadzenia zabiegu wykonuje się,
omacując okolicę złamania. W przy-
padku wątpliwości można wykonać
kontrolne zdjęcie RTG. Przy niezado-
walającym ustawieniu odłamów ko-
nieczne jest ponowne nastawienie zła-
mania i zazwyczaj ponowna kontrola
rentgenowska. Wydłuża to czas i pod-
nosi koszty przeprowadzenia zabiegu.
Rozwiązaniem tego problemu może
być wykonanie zabiegu pod kontrolą
fl uoroskopową. Przy użyciu fl uorosko-
pu można w czasie rzeczywistym ob-
razować położenie odłamów kostnych
i ocenić wynik nastawienia złamania.
Jednak aparatura do fl uoroskopii jest
kosztowna. Dodatkowo pacjent i obsłu-
ga są narażeni na dość wysokie dawki
promieniowania rentgenowskiego.

Badanie ultrasonografi czne (USG)

także pozwala na uwidocznienie miej-
sca złamania. W trakcie tego bada-
nia powierzchnia kości widoczna jest
w postaci hiperechogenicznego pasma,
za którym rozciąga się cień akustyczny.
Dzieje się tak dlatego, że tkanki mięk-
kie otaczające kość dobrze przewodzą

dr n. wet. Piotr Trębacz, lek. wet. Ewa Trębacz*, dr hab. Marek Galanty, prof. nadzw.

Katedra Chorób Małych Zwierząt z Kliniką Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie
* Przychodnia weterynaryjna „Wesoły Pies” w Warszawie

Ultrasound-guided reduction of the antebrachial fracture in small animals

Nastawianie złamań kości
przedramienia pod kontrolą USG

u psów i kotów

Streszczenie

Czterech pacjentów (trzy psy i jednego
kota) skierowano na konsultację i lecze-
nie w związku z kulawizną kończyny
przedniej spowodowaną złamaniem ko-
ści promieniowej i łokciowej. Dokonano
zamkniętej repozycji odłamów kostnych
pod kontrolą USG. Stabilizację odłamów
przeprowadzono z użyciem opatrun-
ku gipsowego. W 6 tygodni od repozy-
cji odnotowano zrost złamań. Kontrola
USG jest przydatna w repozycji złamań
kości promieniowej i łokciowej u ma-
łych zwierząt.

Słowa kluczowe

pies, kot, zespolenie złamania pod kon-
trolą USG

Abstract

Three dogs and one cat were referred with
the history of forelimb lameness because
of the fracture of the radius and ulna. Clo-
sed reposition of the fractures was under-
taken during ultrasonographic real-time
scanning. Fracture stabilization was per-
formed using the plaster of Paris. Fracture
adhesion was observed 6 weeks after the
reposition. Ultrasound guidance is a use-
ful tool in closed reposition of radius and
ulna fractures in small animals.

Key words

dog, cat, ultrasound-guided fracture
reduction

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

12

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2013

długiej kości. W trakcie badania oce-
niano położenie odłamów kostnych.
Zabiegi wykonywane były przez 2 oso-
by. Operator rozciągał i nastawiał złama-
nie, a asystent obsługiwał ultrasonograf
i zmieniając położenie głowicy, umożli-
wiał stałe śledzenie położenia odłamów
kostnych. Po ultrasonografi cznej oce-
nie poprawności nastawienia złamania
kończynę unieruchamiano w opatrun-
ku gipsowym i wykonywano kontrolne
zdjęcia RTG w projekcji doczaszkowo-
doogonowej i profi lowej bocznej.

Pierwsze kontrolne badanie RTG wy-

konywano po 4 tygodniach, a następnie
co 2 tygodnie. Po radiologicznym po-
twierdzeniu zrośnięcia się kości zdej-
mowano opatrunek gipsowy.

Wyniki

Leczono 3 psy w wieku 2-4 lat i 1 kota
w wieku 4 lat. U psów stwierdzono wie-
loodłamowe złamanie k. promieniowej
i poprzeczne k. łokciowej na wysokości
1/4 dalszej przedramienia (ryc. 1, 2),
poprzeczne złamanie k. promieniowej
i łokciowej w 1/3 bliższej przedramienia
oraz poprzeczne złamanie k. promie-
niowej i łokciowej w 1/2 przedramie-
nia. U kota stwierdzono wieloodłamowe
złamanie k. promieniowej i poprzecz-
ne k. łokciowej na wysokości 1/4 dal-
szej przedramienia. Złamania powstały
w wyniku wypadku komunikacyjnego
lub upadku z wysokości (tab. 1).

U wszystkich zwierząt podczas bada-

nia USG uwidoczniono odłamy kostne
i szczeliny złamań. Podgląd USG umoż-
liwił śledzenie położenia odłamów kost-
nych w trakcie nastawiania złamań
(ryc. 3, 4, 5). Przeprowadzono anato-
miczne nastawienie złamań u 3 osob-
ników (przypadek 1, 3, 4). U jednego
psa (przypadek 2) dokonano anato-
micznego nastawienia odłamów kości
łokciowej i częściowego nastawienia
odłamów kości promieniowej.

Wyniki kontrolnych badań RTG wy-

konywanych po założeniu opatrunku
gipsowego były zgodne z wynikami
badań USG (ryc. 6, 7). U wszystkich
zwierząt złamania wygoiły się w cią-
gu 6 tygodni.

Omówienie

Badanie USG wykorzystywane jest
do rozpoznawania i nastawiania zła-
mań u ludzi dorosłych i dzieci (1).
U małych zwierząt do tej pory stosowa-

Ryc. 1. Zdjęcie RTG w projekcji profi lowej bocznej przedramienia psa owczarka niemieckiego (przypadek 1). Widoczne wielo-
odłamowe złamanie k. promieniowej i poprzeczne k. łokciowej na wysokości 1/4 dalszej przedramienia; Ryc. 2. Zdjęcie RTG
w projekcji doczaszkowo-doogonowej przedramienia psa owczarka niemieckiego (przypadek 1). Widoczne wieloodłamowe
złamanie k. promieniowej i poprzeczne k. łokciowej na wysokości 1/4 dalszej przedramienia; Ryc. 3. Obraz USG (przekrój
podłużny) złamania kości promieniowej u psa owczarka niemieckiego (przypadek 1) – nadgarstek po lewej; Ryc. 4. Obraz
USG (przekrój podłużny) złamania kości promieniowej u psa owczarka niemieckiego (przypadek 1). Stan po rozciągnięciu
odłamów kości promieniowej – nadgarstek po lewej; Ryc. 5. Obraz USG (przekrój podłużny) złamania kości promieniowej u psa
owczarka niemieckiego (przypadek 1). Stan po nastawieniu złamania kości promieniowej – nadgarstek po lewej Ryc. 6. Zdjęcie
RTG w projekcji profi lowej bocznej przedramienia psa owczarka niemieckiego (przypadek 1). Stan po nastawieniu złamań
i założeniu opatrunku usztywniającego; Ryc. 7. Zdjęcie RTG w projekcji doczaszkowo-doogonowej przedramienia psa owczarka
niemieckiego (przypadek 1). Stan po nastawieniu złamań i założeniu opatrunku usztywniającego

1

3

4

5

6

2

7

ry

c. ar

chiwum autor

ów

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

13

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2013

no je między innymi do monitorowania
przebiegu gojenia się złamań oraz roz-
poznawania braku zrostu i tworzenia
się stawów rzekomych (5-8).

Anatomiczne nastawienie złamania

umożliwia jego zrośnięcie się w optymal-
nym czasie i przywrócenie pełnej spraw-
ności uszkodzonej kończyny. Powszech-
nie stosowaną metodą wstępnej oceny
poprawności nastawienia złamania jest
omacanie jego okolicy. Jednak ze wzglę-
du na obrzęk okolicznych tkanek mięk-
kich ocena ustawienia odłamów kost-
nych może być trudna lub niemożliwa.
Dzięki podglądowi USG możliwe jest
śledzenie w czasie rzeczywistym położe-
nia odłamów kostnych, co ułatwia prawi-
dłowe nastawienie złamania. Dodatkowo
możliwa jest szybka ocena poprawności
przeprowadzenia zabiegu bez potrzeby
wykonywania zdjęć RTG. U leczonych
zwierząt wyniki badania USG wyko-
nywanego po zabiegu były identyczne
z wynikami badań RTG.

Wśród leczonych zwierząt tylko u jed-

nego psa nie udało się anatomicznie na-
stawić odłamów kości promieniowej
(przypadek 2). Wynikało to ze znacz-
nego przemieszczenia odłamów, wy-
wołanego silnym przykurczem mięśni
przedramienia. U tego pacjenta złama-

Tab. 1. Podstawowe dane dotyczące 4 leczonych zwierząt oraz dane dotyczące rodzaju i umiejscowienia złamań kości przedramienia, przyczyn ich powstania, czasu, w jakim
rozpoczęto leczenie złamań, a także wyników leczenia
* Niewielka deformacja przedramienia wywołana nieanatomicznym nastawieniem złamania k. promieniowej. Brak kulawizny

Lp.

Gatunek/Rasa

Wiek

(lata)

Masa

ciała

(kg)

Rodzaj

i umiejscowienie

złamań

Przyczyna

powstania

złamania

Czas od powstania

złamania do jego

nastawienia (godz.)

Wynik leczenia

1.

pies:

owczarek

niemiecki

4

33

wieloodłamowe k. promie-

niowej, poprzeczne

k. łokciowej (1/4 dalsza

przedramienia)

wypadek

komunikacyjny

12

bardzo dobry

2.

pies:

jack russel terrier

3

5

poprzeczne k. promienio-

wej i łokciowej (1/3 bliższa

przedramienia)

wypadek

komunikacyjny

72

dobry*

3.

pies: mieszaniec

2

17

poprzeczne k. promienio-

wej i łokciowej (1/2 przed-

ramienia)

upadek z rąk

właściciela

4

bardzo dobry

4.

kot:

europejski

krótkowłosy

4

3,2

wieloodłamowe k. promie-

niowej, poprzeczne

k. łokciowej (1/4 dalsza

przedramienia)

upadek z rąk

właściciela

4

bardzo dobry

nia nastawiano dopiero po 3 dniach
od ich powstania. Pomimo tego, dzię-
ki podglądowi USG, dokonano anato-
micznego nastawienia złamania kości
łokciowej, co umożliwiło zrośnięcie się
obu złamań i powrót kończyny do peł-
nej sprawności.

Do ultrasonograficznej oceny po-

wierzchni kości najlepiej użyć głowicy
liniowej o wysokiej częstotliwości (4).
U leczonych zwierząt stosowano gło-
wicę o częstotliwości 7,5 Mhz, co po-
zwoliło na uwidocznienie odłamów
kostnych i szczelin złamań. Dzięki uży-
ciu głowicy liniowej możliwe było jed-
noczesne uwidocznienie końców odła-
mów kostnych i szczeliny złamania.
Było to przydatne przy ocenie stopnia
rozciągnięcia, a następnie poprawno-
ści nastawienia odłamów.

Reasumując, podgląd USG umożli-

wia precyzyjne nastawienie złamań ko-
ści przedramienia u małych zwierząt.
Jest to prosta i łatwa technika do za-
stosowania w praktyce klinicznej. ‰

Piśmiennictwo
1. Chern T.C., Jou I.M., Lai K.A.: Sono-

graphy for monitoring closed reduction
of displaced extra-articular distal radial
fractures. „J Bone Joint Surg Am”, 2002,
84, 194-203.

2. Cho K.H., Lee S.M., Lee Y.H.: Ultrasound

diagnosis of either an occult or missed fractu-
re of an extremity in pediatric-aged children.
„Korean J Radiol”, 2010, 11, 84-94.

3. Haddan-Zebouni S., Abi Khali S., Ro-

ukos S.: Limb fractures: ultrasound imaging
features. „J Radiol”, 2008, 89, 557-563.

4. Noble V.E., Nelson B., Sutingco A.N.:

Złamania. [W:] Podręcznik ultrasonografi i
w medycynie ratunkowej i intensywnej tera-
pii. Medipage, Warszawa 2010.

5. Risselada M., Kramer M., van Bree H.:

Approaches for ultrasonographic evaluation
of long bones in the dog. „Vet Radiol Ultra-
sound”, 2003, 44, 214-220.

6. Risselada M., Kramer M., De Rooster H.:

Ultrasonographic and radiographic asses-
sment of uncomplicated secondary fracture
healing of long bones in dogs and cats. „Vet
Surg”, 2005, 34, 99-107.

7. Risselada M., van Bree H., Kramer M.:

Ultrasonographic assessment of fracture he-
aling after plate osteosynthesis. „Vet Radiol
Ultrasound”, 2007, 48, 368-372.

8. Risselada M., van Bree H., Kramer M.: Use

of ultrasonography to guide the management
of delayed unions in three dogs. „Vet Rec”,
2008, 162, 725-727.

dr n. wet. Piotr Trębacz

Katedra Chorób Małych Zwierząt

z Kliniką

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

SGGW w Warszawie

02-776 Warszawa

ul. Nowoursynowska 159