1

ZESPÓŁ SZKÓŁ SAMOCHODOWYCH

im. inż. Tadeusza Tańskiego

w Poznaniu

PRACOWNIA TECHNICZNA

Instrukcja do

ć

wiczenia nr ....

TEMAT: Badanie rozrusznika.

Zatwierdził:

..........................................

...................................................

data

pieczątka i podpis dyrektora

2

1. Cel

ć

wiczenia

Celem wykonywanego

ć

wiczenia jest sprawdzanie prawidłowo

ś

ci dzia-

łania rozrusznika metod

ą

bezdemonta

ż

ow

ą

(na poje

ź

dzie) oraz po jego demonta

ż

u

z pojazdu - na stole probierczym.

2. Wykaz pomocy:

badany pojazd (rozrusznik),

kliny pod koła,

2 mierniki cyfrowe (woltomierze),

c

ę

gi indukcyjne do pomiaru nat

ęż

enia pr

ą

du,

stół probierczy EFAW 272A BOSCH

3. Schemat stanowiska pomiarowego.

Rys.1. Schemat elektryczny rozrusznika
1 — wył

ą

cznik zapłonu, 2 — spr

ęż

yna zwrotna, 3 — cewka wył

ą

cznika elektromagnetycznego, 4 — styki, 5 —

uzwojenie wzbudzenia, 6 — szczotki komutatora, 7 — komutator, 8 — wirnik, 9 — d

ź

wignia, 10 — spr

ęż

yna,

11 — sprz

ę

gło jednokierunkowe, 12 — z

ę

bnik, 13 — wieniec koła zamachowego+

4. Wiadomo

ś

ci wprowadzaj

ą

ce i przebieg

ć

wiczenia:

Rozrusznik jest odpowiednio skonstruowanym silnikiem elektrycznym, który nap

ę

-

dzaj

ą

c silnik spalinowy w czasie uruchamiania powinien mu nada

ć

tak

ą

pr

ę

dko

ść

obrotow

ą

,

aby powstały warunki do rozpocz

ę

cia procesu zapłonu. Ogólny schemat elektryczny roz-

rusznika i zasad

ę

jego działania przedstawiono na rysunku 1.

Rozrusznik oraz cały obwód rozruchowy mo

ż

na uzna

ć

za sprawny, je

ż

eli s

ą

spełnione po-

ni

ż

sze kryteria oceny.

3

a) Podczas rozruchu zapewniaj

ą

wystarczaj

ą

c

ą

pr

ę

dko

ść

obrotow

ą

wału korbowego,

która wynosi:

-

60...90 obr/min dla silników ga

ź

nikowych,

-

60... 100 (140) obr/min dla silników wysokopr

ęż

nych z komor

ą

wst

ę

pn

ą

(z wtryskiem

bezpo

ś

rednim),

-

80...200 obr/min dla silników wysokopr

ęż

nych bez

ś

wiec

ż

arowych.

b) W czasie działania rozrusznika nie słycha

ć

zgrzytów i innych hałasów, nie wyst

ę

puj

ą

równie

ż

inne objawy mechanicznej niesprawno

ś

ci (podane w tabl. 1).

c) Podczas uruchamiania silnika pobór pr

ą

du przez rozrusznik i spadek napi

ę

cia w ob-

wodzie rozruchowym nie przekraczaj

ą

warto

ś

ci dopuszczalnych.

Ocen

ę

sprawno

ś

ci rozrusznika według pierwszych dwóch kryteriów dokonuje si

ę

w sposób

bezpo

ś

redni podczas próby uruchomienia silnika, natomiast spełnianie ostatniego warunku

mo

ż

e by

ć

sprawdzone podczas odpowiedniego badania diagnostycznego.

Tabela 1 Najcz

ęś

ciej spotykane w samochodzie niedomagania i ich mo

ż

liwe przyczyny

Lp.

Objawy

Przyczyny

1

Silnika nie mo

ż

na urucho-

mi

ć

, poniewa

ż

rozrusznik nie

obraca wału korbowego lub

obraca go zbyt wolno.

Nadmiernie wyładowany akumulator. Obluzowane lub
zanieczyszczone zaciski przewodów od akumulatora.
Zatarcie si

ę

tłoków w cylindrach.

2

Rozrusznik nie obraca wału

korbowego.

Uszkodzenie wirnika rozrusznika. Zwarcie wewn

ę

trzne

lub przerwa w uzwojeniu stojana. Przerwa w uzwojeniu
wł

ą

cznika elektromagnetycznego. Nadmierne zu

ż

ycie

lub zacinanie si

ę

szczotek. Zu

ż

ycie lub wypalenie si

ę

styków wył

ą

cznika w rozrusznika

3

Koło z

ę

bate rozrusznika nie

zaz

ę

bia si

ę

z kołem zama-

chowym silnika.

Po

ś

lizg sprz

ę

gła jednokierunkowego lub jego zaci

ę

cie

na wielowypu

ś

cie wałka wirnika. P

ę

kni

ę

cie d

ź

wigni

wł

ą

czaj

ą

cej. P

ę

kniecie spr

ęż

yny w zespole sprz

ę

gaj

ą

-

cym.

4

Rozrusznik nie wyz

ę

bia si

ę

.

Wypalenie si

ę

lub nadtopienie styków wył

ą

cznika.

Skrzywienie wałka wirnika. Zaci

ę

cie sprz

ę

gła jednokie-

runkowego na wielowypu

ś

cie wałka wirnika. Nadmier-

ne zu

ż

ycie z

ę

bów wie

ń

ca z

ę

batego lub z

ę

bnika. Nie-

prawidłowe zamontowanie rozrusznika.

5 Hała

ś

liwa praca rozrusznika.

Zu

ż

ycie ło

ż

ysk

ś

lizgowych wirnika. Zgi

ę

cie wałka wirni-

ka lub jego nadmierny luz poosiowy.

4

a) Badanie rozrusznika w poje

ź

dzie.

Poni

ż

ej przedstawiono dwie metody kontroli działania rozrusznika, obie nie wymaga-

j

ą

ce jego wymontowania z samochodu.

Pomiar napi

ę

cia podczas rozruchu

Rys.2 Schemat pomiaru napi

ę

cia

podczas rozruchu

Badanie napi

ę

cia zasilaj

ą

cego rozrusznik jest wtedy uzasadnione, kiedy podczas urucha-

miania silnika stwierdzi si

ę

zbyt mał

ą

pr

ę

dko

ść

obrotow

ą

wału korbowego. Pomiar wykonuje

si

ę

po upewnieniu,

ż

e akumulator i jego poł

ą

czenie z rozrusznikiem s

ą

sprawne.

Schemat poł

ą

cze

ń

podczas badania przedstawiono na rysunku 2, a sposób przeprowadze-

nia badania jest nast

ę

puj

ą

cy:

odł

ą

czy

ć

przewód wysokiego napi

ę

cia od cewki zapłonowej lub wyj

ąć

palec

rozdzielacza, wzgl

ę

dnie zewrze

ć

z mas

ą

zacisk „l" cewki zapłonowej. Ma to

na celu niedopuszczenie do uruchomienia silnika,

podł

ą

czy

ć

woltomierz do ko

ń

cówek biegunowych akumulatora,

ustawi

ć

d

ź

wigni

ę

zmiany biegów w poło

ż

eniu neutralnym, wł

ą

czy

ć

zapłon i

obróci

ć

rozrusznikiem kilkakrotnie wał korbowy silnika,

w tym czasie odczyta

ć

wskazania woltomierza.

Je

ż

eli zmierzone spadki napi

ę

cia s

ą

wy

ż

sze od dopuszczalnych, wskazuje to na istnienie w

rozruszniku zwarcia uzwoje

ń

.

Pomiar pr

ą

du zwarcia

Rys. 3 Pomiar pr

ą

du zwarcia

5

Jest to najbardziej miarodajna ocena sprawno

ś

ci całego układu rozruchowego. Polega ona

na pomiarze pr

ą

du pobieranego przez wł

ą

czony rozrusznik przy zatrzymanym kole zama-

chowym, a wi

ę

c w stanie jego najwi

ę

kszego obci

ąż

enia.

Schemat poł

ą

cze

ń

podczas badania przedstawiono na rysunku 2, a sposób przeprowadze-

nia badania jest nast

ę

puj

ą

cy:

unieruchomi

ć

samochód wł

ą

czaj

ą

c 3 lub 4 bieg, zaci

ą

gn

ąć

hamulec awaryjny i pod-

ło

ż

y

ć

kliny pod koła nap

ę

dzane,

odł

ą

czy

ć

cewk

ę

zapłonow

ą

od rozdzielacza zapłonu lub w inny sposób zapobiec uru-

chomieniu silnika,

wł

ą

cznikiem zapłonu uruchomi

ć

rozrusznik na 2...3 sekundy. Odczyta

ć

w tym czasie

wskazania mierników.

b) Stanowiskowe badanie rozrusznika na stole probierczym EFAW 272A BOSCH



Czynno

ś

ci wst

ę

pne:

-

oczy

ś

ci

ć

, obmy

ć

i osuszy

ć

badany rozrusznik,

-

dokona

ć

ogl

ę

dzin zewn

ę

trznych rozrusznika,

-

zdemontowa

ć

badany rozrusznik, przeprowadzi

ć

jego weryfikacj

ę

,

-

dokona

ć

ewentualnych napraw rozrusznika a nast

ę

pnie zmontowa

ć

go.



Monta

ż

rozrusznika na stole probierczym:

-

dobra

ć

koło wie

ń

cowe stołu probierczego, zgodnie z modułem z

ę

bnika rozrusznika

i nast

ę

pnie zamontowa

ć

za pomoc

ą

klucza imbusowego do stołu,

-

dobra

ć

tarcz mocowania rozrusznika na stole probierczym (wg kombinacji otworów

mocowania rozrusznika) i nast

ę

pnie zamocowa

ć

j

ą

na stole za pomoc

ą

dwóch na-

kr

ę

tek M19,

-

zamocowa

ć

rozrusznik na stole probierczym, przykr

ę

caj

ą

c go do tarczy mocowania

za pomoc

ą

dwóch nakr

ę

tek Ml7.

Badanie rozrusznika.

Próba pracy rozrusznika na biegu jałowym:

-

poł

ą

czy

ć

przewód masowy (o du

ż

ym przekroju) z mas

ą

stołu (nakr

ę

tka typu motyl-

kowego, znajduj

ą

ca si

ę

pod rozrusznikiem) oraz z zaciskiem "-300A" amperomierza,

-

poł

ą

czy

ć

zacisk 50 stołu z zaciskiem 50 wł

ą

cznika elektromagnetycznego rozruszni-

ka,

-

-poł

ą

czy

ć

przewód (o du

ż

ym przekroju) z zaciskiem pr

ą

dowym wł

ą

cznika elektro-

6

magnetycznego rozrusznika oraz

ż

zaciskiem "+1.2V" stołu probierczego,

-

upewni

ć

si

ę

czy nie istnieje mo

ż

liwo

ść

sprz

ę

gni

ę

cia z

ę

bnika rozrusznika z kołem

wie

ń

cowym stołu probierczego, je

ż

eli tak, to nale

ż

y obni

ż

y

ć

koło wie

ń

cowe odpo-

wiednim pokr

ę

tłem,

-

sprz

ę

gn

ąć

wirnik rozrusznika (jego nakiełek) z pr

ą

dniczk

ą

tachometryczn

ą

(obroto-

mierzem) stołu probierczego - poprzez dosuni

ę

cie i wycentrowanie sprz

ę

giełka gu-

mowego ww. pr

ą

dniczki,

-

podł

ą

czy

ć

przewód woltomierza do zacisku pr

ą

dowego wł

ą

cznika elektromagne-

tycznego rozrusznika (drugi zacisk woltomierza podł

ą

czony do masy stołu),

-

wł

ą

czy

ć

zasilanie stołu przeł

ą

cznikiem (lewa dolna cz

ęść

konsoli stołu - czarny prze-

ł

ą

cznik na jasnym tle) - winna zapali

ć

si

ę

lampka kontrolna, znajduj

ą

ca si

ę

obok wy-

ł

ą

cznika,

-

wł

ą

czy

ć

zasilanie 12V (naciskaj

ą

c przycisk "AKKU MINUS") - winna zapali

ć

si

ę

czerwona lampka kontrolna, znajduj

ą

ca si

ę

obok przycisku oraz wcisn

ąć

przyciski

3000A i 12V,

-

przyciskaj

ą

c jednocze

ś

nie dwa przyciski "START" (jeden znajduje si

ę

obok zacisku

"50" w prawej, dolnej cz

ęś

ci konsoli; za

ś

drugi pod mocowaniem rozrusznika, obok

zacisku "+24V"); uruchomi

ć

rozrusznik na około 10 s, do czasu unormowania si

ę

wskaza

ń

obrotomierza, woltomierza i amperomierza,

-

odczyta

ć

warto

ść

poboru pr

ą

du przez rozrusznik z amperomierza (zakres 0-300A),

obrotomierza - rozwijan

ą

przez rozrusznik pr

ę

dko

ść

obrotow

ą

oraz z woltomierza

spadek napi

ę

cia na akumulatorze, jednocze

ś

nie dokona

ć

osłuchania pracuj

ą

cego

rozrusznika i obserwuj

ą

c stopie

ń

iskrzenia szczotek na komutatorze (dopuszcza si

ę

niewielkie iskrzenie o długo

ś

ci iskier co najwy

ż

ej 5 mm,

-

wył

ą

czy

ć

rozrusznik,

-

zanotowa

ć

uzyskane warto

ś

ci i porówna

ć

z danymi znamionowymi badanego roz-

rusznika.

Badanie rozrusznika przy pełnym zahamowaniu.

Układ poł

ą

cze

ń

elektrycznych rozrusznika, pozostaje bez zmian, nale

ż

y je-

dynie przeł

ą

czy

ć

przewód masowy z zacisku "-300A", pod zacisk "-1800A", zmieniaj

ą

c

jednocze

ś

nie zakres amperomierza stołu probierczego, wyciskaj

ą

c przycisk "300A" na

konsoli stołu oraz odł

ą

czy

ć

pr

ą

dniczk

ę

tachometryczn

ą

obrotomierza (odsuwaj

ą

c j

ą

od

osi wirnika rozrusznika),

-

chwilowo odł

ą

czy

ć

przewód o du

ż

ym przekroju od zacisku "+12V" stołu - pozostaje

jednocze

ś

nie mo

ż

liwo

ść

zadziałania wł

ą

cznika elektromagnetycznego rozrusznika,

-

podnie

ść

, pokr

ę

caj

ą

c pokr

ę

tłem koło wie

ń

cowe stołu, na wysoko

ść

odpowiadaj

ą

c

ą

poło

ż

eniu z

ę

bnika rozrusznika,

-

sprawdzi

ć

prawidłowo

ść

zaz

ę

bienia z

ę

bnika z kołem wie

ń

cowym, poprzez naci

ś

ni

ę

-

cie przycisków "START" (winien zadziała

ć

wł

ą

cznik elektromagnetyczny - zaz

ę

biaj

ą

c

z

ę

bnik rozrusznika z kołem wie

ń

cowym stołu), po odł

ą

czeniu wł

ą

cznika z

ę

bnik po-

winien bez oporów wycofa

ć

si

ę

do poło

ż

enia spoczynkowego,

-

ponownie zał

ą

czy

ć

przewód pr

ą

dowy rozrusznika do zacisku 12V stołu probiercze-

go,

-

uruchomi

ć

rozrusznik naciskaj

ą

c przyciski "START" i jednocze

ś

nie płynnie lecz

energicznie nacisn

ąć

pedał hamulca no

ż

nego koła wie

ń

cowego, powoduj

ą

c wyha-

mowanie rozrusznika (stan zahamowania rozrusznika nie powinien trwa

ć

dłu

ż

ej ni

ż

3-5s, (istnieje mo

ż

liwo

ść

uszkodzenia rozrusznika).

-

w czasie zahamowania rozrusznika dokona

ć

odczytu poboru pr

ą

du przez rozrusznik

7

z amperomierza (zakres 0-1800A).

-

odł

ą

czy

ć

zasilanie stołu (wył

ą

czaj

ą

c wł

ą

cznik 12 V - dolna prawa cz

ęść

konsoli oraz

wł

ą

cznik sieciowy - dolna lewa cz

ęść

konsoli),

-

otrzymany wynik poboru pr

ą

du przez rozrusznik, porówna

ć

z danymi znamionowymi

(producenta) rozrusznika,

-

zdemontowa

ć

rozrusznik ze stołu.

5. Wyników pomiarów.

a) badanie rozrusznika w poje

ź

dzie

Napi

ę

cie –

warto

ść

zmierzona [V]

Warto

ść

prawidłowa [V]

Ocena

Pomiar spadku napi

ę

cia

podczas rozruchu

……………..

9 V dla instalacji 12 V

……………..

Napi

ę

cie –

warto

ść

zmierzona [V]

Warto

ść

prawidłowa [V]

Ocena

……………..

wg danych producenta
(patrz np. Autodata lub
ESI-tronic)

……………..

Nat

ęż

enie

warto

ść

zmierzona [A]

Warto

ść

prawidłowa [A]

Ocena

Pomiar pr

ą

du zwarcia

……………..

wg danych producenta
(patrz np. Autodata lub
ESI-tronic)

……………..

8

b) Stanowiskowe badanie rozrusznika na stole probierczym EFAW 272A BOSCH

Napi

ę

cie –

warto

ść

zmierzona [V]

Warto

ść

prawidłowa [V]

Ocena

……………..

10 do 11 V

(dla instalacji 12 V)

……………..

Nat

ęż

enie

warto

ść

zmierzona [A]

Warto

ść

prawidłowa [A]

Ocena

……………..

wg danych producenta

(patrz np. Autodata lub

ESI-tronic)

……………..

Rozwijana

pr

ę

dko

ść

obro-

towa [obr/min]

Warto

ść

prawidłowa [obr/min]

……………..

……………..

Co najmniej

5000 obr/min

……………..

Ocena równo-

mierno

ś

ci pra-

cy, braku

zgrzytów, trza-

sków i braku

nadmiernego

iskrzenia

szczotek na

komutatorze

Prawidłowo …

Ocena

Próba pracy rozrusznika

na biegu jałowym

……………..

Brak jakichkolwiek nie-

pokoj

ą

cych odgłosów;

dopuszcza si

ę

niewiel-

kie iskrzenie szczotek

na komutatorze (iskry o

długo

ś

ci nie wi

ę

kszej

ni

ż

5 mm.

……………..

Napi

ę

cie –

warto

ść

zmierzona [V]

Warto

ść

prawidłowa [V]

Ocena

……………..

wg danych producenta

(patrz np. Autodata lub

ESI-tronic)

……………..

Nat

ęż

enie

warto

ść

zmierzona [A]

Warto

ść

prawidłowa [A]

Ocena

Próba pełnego zahamo-

wania

……………..

wg danych producenta
(patrz np. Autodata lub
ESI-tronic)

……………..

6. Wnioski.

Na podstawie

tabeli na str. 3 oraz uzyskanych i ocenionych wyników bada

ń

(pkt.5 a,b) –

dokona

ć

oceny stanu technicznego badanego rozrusznika i zalece

ń

co do jego ewentualnej napra-

wy. Dokona ogólnej oceny przeprowadzonych bada

ń

w tym przedstawi

ć

uwagi i spostrze

ż

enia doty-

cz

ą

ce obsługi sprz

ę

tu diagnostycznego u

ż

ywanego w trakcie wykonywania

ć

wiczenia.