69

Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 2009, 11, 2, 69-72

ISSN 1507-5532

Copyright © 2009 Almamedia

Pra ce oryginalne

(Original articles)

Porównanie deklarowanej i rzeczywistej masy ciała młodzieży

Adolescents’ self-reported and measured weight

Małgorzata Gajewska, Lucyna Gromulska

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w Warszawie

ADRES DO KORESPONDENCJI:

Dr n. med. Małgorzata Gajewska
ul. Chocimska 24; 00-791 Warszawa
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]

STRESZCZENIE

Wprowadzenie: Narastający problem nadwagi i otyłości obliguje do regularnego monitorowania stanu odżywienia różnych grup ludności. Szczególną
grupę stanowi młodzież w okresie dojrzewania, pozostająca pod znacznym wpływem różnych wzorców kulturowych. Istotną rolę w postrzeganiu własnej
sylwetki przez młodzież odgrywają media, które – prezentując znane osoby ze świata mody czy filmu – utrwalają w opinii odbiorców wzorzec „idealnej”
szczupłej lub wręcz chudej sylwetki kobiecej oraz mocno umięśnionej sylwetki męskiej. W efekcie takiego oddziaływania ważnym problemem dla wielu
nastolatków obu płci staje się, często nieadekwatna do rzeczywistości, samoocena obrazu własnego ciała.
Cel pracy: Głównym celem pracy była ocena zadowolenia z własnej masy ciała oraz porównanie deklarowanej i zmierzonej masy ciała uczniów.
Materiał i metody: Badaniem objęto 117 uczniów w wieku 12-13 lat. W pierwszej części badania uczniowie odpowiadali na pytania, zawarte w kwestiona-
riuszu, dotyczące postrzegania własnej masy ciała, a w drugiej części byli poddani badaniom antropometrycznym. Obliczenia statystyczne przeprowadzo-
no przy użyciu testu χ

2

oraz jednoczynnikowej analizy wariancji (ANOVA). W celu określenia siły związku między zmiennymi obliczono współczynnik kore-

lacji Pearsona.
Wyniki: Niemal 48% ankietowanych akceptowało wielkość swojej masy ciała, według 36,9% była ona za duża, a 15,4% uczniów stwierdziło, że ich
masa ciała jest za mała. Wśród osób które zadeklarowały znajomość swojej masy ciała, jedynie 4,8% uczniów podało jej prawidłową wartość, ponad
21% ankietowanych zawyżyło faktyczną wielkość swojej masy ciała, a niemal 74% zaniżyło jej wartość. Generalnie młodzież zaniżała wartość swojej
masy ciała (średnio o 2,5±4,1kg), przy czym w większym stopniu zaniżały swoją masę ciała dziewczęta (średnio o 3,1± 4,4 kg) niż chłopcy (średnio
o 2,1±3,9kg).
Wnioski: Przy porównywaniu wyników badań dotyczących stanu odżywienia młodzieży należy zwrócić szczególną uwagę na zastosowaną w nich meto-
dykę pomiarów, gdyż istnieją znaczne rozbieżności między subiektywnie określaną i rzeczywistą masą ciała nastolatków. Większość młodzieży ma tenden-
cję do zaniżania wartości swojej rzeczywistej masy ciała, co w efekcie, w badaniach opierających się na samoocenie wskaźników antropometrycznych, może
prowadzić do niedoszacowania skali zjawiska nadwagi zarówno wśród dziewcząt, jak i wśród chłopców.

Słowa kluczowe: samoocena masy ciała, zmierzona masa ciała, BMI, młodzież

ABSTRACT

Introduction: Increasing problem of overweight and obesity justifies the need to monitor nutrition status of different groups of people. Adolescents in the
puberty period are strongly influenced by different cultural factors e.g. media which promote ideal look by presentation of celebrities and other role models.
Ideal look for women is thin or even skinny an for men – muscular. As a result many adolescents may have problem with adequate perception of their look
which reflects self-esteem concerning body.
The aim of the study was the evaluation of students’ weight satisfaction and comparison of their self-reported and measured weight.
Material and methods: The participants of this study were 117 students aged 12-13 years. Firstly students were asked to fill questionnaire, secondly their
height and weight were measured. Statistical methods used in this study were χ

2

test, ANOVA and Pearson’s correlation coefficient.

Results: Almost 48% of students approved of their weight, for 36,9% their weight was too big and for 15,4% of respondents it was too small. Only 4,8% of
students, who declared knowing their weight, reported it correctly, whilst 21% of students overestimated their weight and almost 74% underestimated
their weight. Adolescents generally underreport their weight approximately 2,5±4,1 kg. Girls were more likely to underestimated their weight than boys
(3,1±4,4 vs. 2,1±3,9 kg).
Conclusion
There are significant differences between adolescents’ self-reported and measured weight what means it should be paid special attention when comparing
results of adolescents’ nutrition status studies. Most of adolescents underestimated their actual weight what can lead to incorrect estimation of numbers of
overweight girls as well as boys when relying on self-reported data.

Key words: self-reported weight, measured weight, Body Mass Index, adoloscent

Wprowadzenie

Narastający w ciągu ostatnich dziesięcioleci problem

nadwagi i otyłości obliguje do regularnego monitorowa-
nia stanu odżywienia różnych grup ludności (1). W części
prac, dotyczących zarówno dorosłych, jak i dzieci, ocenę tę
przeprowadza się na podstawie samooceny wzrostu i masy
ciała osób badanych (2-4). Jak pokazują jednak badania
porównawcze, metoda ta może być obarczona błędem,
a jego wielkość zależy od wieku, płci oraz faktycznej wyso-
kości i masy ciała badanych osób (5).

Szczególną grupę osób stanowi młodzież w okresie

dojrzewania (6, 7). Nastolatki, będąc dopiero na etapie
kształtowania własnego systemu wartości, pozostają pod
znacznym wpływem różnych wzorców kulturowych z bliż-
szego i dalszego otoczenia (8, 9). Istotną rolę w postrze-
ganiu własnej sylwetki przez młodzież odgrywają media
(10). Telewizja, prasa, reklama wizualna, prezentując znane
osoby ze świata mody czy filmu, utrwalają w opinii odbior-
ców wzorzec „idealnej” szczupłej lub wręcz chudej sylwetki
kobiecej oraz mocno umięśnionej sylwetki męskiej. W efek-
cie takiego oddziaływania ważnym problemem dla wielu

70

Pediatr. Współcz. Gastroenterol. Hepatol. Żywienie Dziecka 2009, 11, 2, 69-72

Gajewska M., Gromulska L.
Adolescents’ self-reported and measured weight

nastolatków obu płci staje się percepcja obrazu własnego
ciała. Brak akceptacji własnej sylwetki może z kolei prowa-
dzić do niskiej oceny własnej wartości odbiorcy, izolowania
się od grupy rówieśniczej, a także do podejmowania ryzy-
kownych dla zdrowia zachowań w celu rozwiązania odczu-
wanego problemu (11, 12).

Cel pracy

Głównym celem pracy była ocena zadowolenia z wła-

snej masy ciała oraz porównanie subiektywnie postrzeganej
i obiektywnie zmierzonej masy ciała zbadanych uczniów.

Materiał i metody

Badanie przeprowadzono w 2008 roku wśród

117 uczniów (53,8% chłopców i 46,2% dziewcząt) klas szó-
stych w wieku 12-13 lat z warszawskiej szkoły podstawo-
wej. W pierwszej części badania uczniowie odpowiadali na
pytania, zawarte w specjalnie skonstruowanym kwestiona-
riuszu, dotyczące postrzegania własnej masy ciała, a w dru-
giej części byli ważeni i mierzeni w gabinecie lekarskim.
Pomiarów masy ciała (z dokładnością do 0,1 kg) oraz wyso-
kości (z dokładnością do 0,5 cm), dokonano przy użyciu
wagi lekarskiej. Na tej podstawie, w oparciu o opracowa-
ne w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie tabele wskaź-
ników rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży warszaw-
skiej, obliczono rozkłady centylowe wskaźnika BMI (Body
Mass Index) zbadanych dzieci (13). Obliczenia statystyczne
przeprowadzono przy użyciu testu χ

2

dla zmiennych jako-

ściowych oraz jednoczynnikowej analizy wariancji (ANOVA)
dla porównania wartości średnich. W celu określenia siły
związku między zmiennymi obliczono współczynnik kore-
lacji Pearsona.

TABELA I:

Średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe oraz rozkład centylowy wskaźnika BMI (Body Mass Index) zbadanych uczniów (wyniki uzyskane na
podstawie pomiarów)

TABLE I:

Mean, standard deviation and percentile value of students’ BMI (results from measurements)

Średnia arytmetyczna

Mean [kg/m

2

]

Odchylenie standardowe

Standard deviation [kg/m

2

]

Centyle/Percentile

<3

3-10

10-25

25-75

75-90

90-97

>97

Chłopcy / Boys (N=63)

20,3

4,1

3,2

4,8

9,7

43,6

17,7

12,9

8,1

Dziewczęta / Girls (N=54)

20,2

3,2

– – 5,5

54,5

20,0

9,1

10,9

N – liczba studentów/number of students

Wyniki

W wyniku przeprowadzonych pomiarów antropome-

trycznych stwierdzono, że średnia wartość wskaźnika BMI
zbadanych uczniów była podobna u chłopców i dziew-
cząt (odpowiednio 20,3 kg/m

2

i 20,2 kg/m

2

) (tab. I). War-

tości prawidłowe wskaźnika masy ciała miało 43,6% chłop-
ców i 54,5% dziewcząt. Nadwagą lub otyłością w zbadanej
grupie dzieci (BMI>90 centyla) charakteryzowało się 21%
chłopców i 20% dziewcząt, zaś niedobór masy ciała wystę-
pował jedynie u chłopców i dotyczył 8% zbadanych.

W badaniu ankietowym prawie 75% zbadanych uczniów

stwierdziło, że zna masę swojego ciała. Częściej taką opi-
nię wyrażali chłopcy (80,7%) niż dziewczęta (68,5%), ale nie
były to różnice istotne statystycznie (tab. II).

Niemal 48% ankietowanych akceptowało wielkość

swojej masy ciała, według 36,9% była ona za duża, a 15,4%
uczniów stwierdziło, że ich masa ciała jest za mała. Nie
zanotowano istotnych różnic między dziewczętami i chłop-
cami w tej kwestii (tab. III).

Porównanie średnich wartości masy ciała otrzymanych

na podstawie deklaracji uczniów oraz masy ciała zmierzo-
nej w trakcie pomiarów antropometrycznych wykazało
istotne różnice między tymi wielkościami (tab. IV). Zazwy-
czaj młodzież zaniżała wartość swojej masy ciała średnio
o 2,5 kg, przy czym w większym stopniu zaniżały swoją
masę ciała dziewczęta (średnio o 3,1 kg) niż chłopcy (śred-
nio o 2,1 kg).

Na podstawie wielkości obliczonego w pracy współ-

czynnika korelacji Pearsona stwierdzono występowanie sil-
nej zależności między deklarowaną i zmierzoną masą ciała
zbadanych uczniów.

W porównaniu z wynikami uzyskanymi w trakcie

pomiarów antropometrycznych, dane zawarte w ankietach

TABELA II:

Znajomości własnej masy ciała w opinii uczniów (odsetki
uczniów)

TABLE II:

Students’ awareness of their actual weight (percentiles)

„Czy wiesz ile ważysz?”
„Do you know your weight?”

Razem

Total

Chłopcy

Boys

Dziewczęta

Girls

Tak/Yes

74,8

80,7

68,5

Nie/No

25,2

19,3 31,5

Razem/Total

100,0

100,0

100,0

TABELA III:

Opinie uczniów na temat postrzegania wielkości własnej masy
ciała (odsetki uczniów)

TABLE III:

Students’ opinions of self-reported weigh (percents)

„Moja masa ciała jest:”
„My weight is:”

Razem

Total

Chłopcy

Boys

Dziewczęta

Girls

za mała/too small

15,4 17,3

13,2

odpowiednia/adequate

47,7

44,8

50,9

za duża/too big

36,9

37,9

35,9

Razem/Total

100,0

100,0

100,0

71

Gajewska M., Gromulska L.

Porównanie deklarowanej i rzeczywistej masy ciała młodzieży

Pediatr. Współcz. Gastroenterol. Hepatol. Żywienie Dziecka 2009, 11, 2, 69-72

wykazały, że wśród osób które zadeklarowały znajomość
swojej masy ciała, jedynie 4,8% uczniów podało jej prawi-
dłową wartość (z dokładnością ±1 kg). Ponad 21% ankie-
towanych zawyżyło faktyczną wielkość swojej masy ciała,
a niemal 74% zaniżyło jej wartość (tab. V).

W tabeli VI przedstawiono różnice między subiektywnie

postrzeganą a rzeczywistą masą ciała w dwóch grupach
zbadanych uczniów: zawyżających w ankiecie swoją rze-
czywistą masę ciała oraz zaniżających jej wartość. Ucznio-
wie zawyżający swoją masę ciała zwiększali jej wartość
średnio o 1,5 kg. W znacznie większym stopniu zawyżali
masę ciała chłopcy (średnio o 2,1 kg) niż dziewczęta (śred-
nio o 0,7 kg). Z kolei średnia wielkość, o którą uczniowie
zaniżali swoją masę ciała, nie różnicowała w stopniu zna-
czącym obu płci i wyniosła 3,4 kg w przypadku chłopców
oraz 4,3 kg w odniesieniu do dziewcząt.

Omówienie

Ograniczenie tej pracy stanowi fakt, że badanie doty-

czyło populacji uczniów klas szóstych tylko jednej war-
szawskiej szkoły podstawowej. Traktując jednak to badanie
jako wstępne można stwierdzić, że częstość występowania

nadmiernej masy ciała wśród ankietowanych uczniów była
większa, niż u rówieśników zbadanych przez innych auto-
rów (14-16). Nadwaga lub otyłość (BMI powyżej 90 centyla)
dotyczyły bowiem co piątego zbadanego chłopca i dziew-
czyny. Co istotne, około 18% ankietowanych chłopców
i 20% dziewcząt znalazło się także w grupie osób mających
tendencję do nadwagi (wartości BMI między 75 i 90 centy-
lem), a więc zagrożonych nadwagą i otyłością.

Przeprowadzone badania wykazały, że większość mło-

dzieży interesuje się wielkością swojej masy ciała, swoje
zadowolenie z niej wyrażała jednak tylko połowa uczniów.
Około 15% ankietowanych stwierdziło, że ich masa ciała
jest za mała, a ponad dwukrotnie więcej (37%) uważało,
że waży za dużo. Zbliżone wyniki uzyskały Kołoło i Woyna-
rowska, jednak w badaniu tych autorek dziewczęta istot-
nie częściej niż chłopcy uważały się za zbyt grube i znacz-
nie rzadziej w porównaniu z chłopcami za zbyt szczupłe
(14). W niniejszym badaniu nie stwierdzono istotnych róż-
nic pomiędzy przedstawicielami obu płci w odniesieniu do
postrzegania własnej masy ciała. Liczne badania wskazują,
że nastolatki nieakceptujące wielkości swojej masy ciała
częściej skłonne są do podejmowania różnych, także tych
niekorzystnych dla zdrowia, działań w kierunku jej zmiany

TABELA IV:

Porównanie średnich wartości deklarowanej i zmierzonej masy ciała zbadanych uczniów

TABLE IV:

Comparison of means students’ self-reported and measured weight

Subiektywna masa ciała/Self-reported weight

średnia ± SD/mean ± SD [kg]

Zmierzona masa ciała/Measured weight

średnia ± SD/mean ± SD [kg]

d ± SD [kg]

r

Ogółem/Total (N=84)

44,6±7,0

47,1±8,5

1

-2,5±4,1

0,88

Chłopcy/Boys (N=47)

44,2±7,6

46,3±9,0

2

-2,1±3,9

0,90

Dziewczęta/Girls (N=37)

45,1±6,4

48,1±7,9

3

-3,1±4,4

0,83

d – różnica między wartościami subiektywnej i zmierzonej masy ciała/difference between self-reported and measured weigh
SD – odchylenie standardowe/standard deviation
r – współczynnik korelacji Pearsona/Pearsons’ correlation coefficient

1-3

– różnica istotna statystycznie (p<0,05) między warościami subiektywnej i zmierzonej masy ciała/ statistically significant difference (p<0,05) between self-reported and measured weigh

TABELA V:

Odsetki uczniów, którzy w ankiecie zawyżyli lub zaniżyli wielkość swojej masy ciała w porównaniu z danymi uzyskanymi w trakcie pomiarów

TABLE V:

Percents of students who overestimated or underestimated self-reported weight in comparison to measured weight

Deklarowana masa ciała/Self-reported weigh

Razem/Total N=84

Chłopcy/Boys N=47

Dziewczęta/Girls N=37

Większa od zmierzonej/Bigger than measured weight

21,4

21,3

21,6

Taka sama jak zmierzona/The same as measured weight

4,8

6,4

2,7

Mniejsza od zmierzonej/Smaller than measured weight

73,8

72,3

75,7

Razem/Total

100,0

100,0

100,0

TABELA VI:

Różnice między średnimi wartościami deklarowanej i rzeczywistej masy ciała w dwóch grupach uczniów: zawyżających i zaniżających swoją masę

TABLE VI:

Differences in means between self-reported and measured weight in two groups of students: overestimating and underestimating their weight

Uczniowie/Students

Razem/Total

Chłopcy/Boys

Dziewczęta/Girls

N

d±SD [kg]

N

d±SD [kg]

N

d±SD [kg]

Zawyżający rzeczywistą masę ciała
Overestimating aktual weight

18

1,5±1,2

10

2,1 ± 1,3

1

8

0,7±0,4

1

Zaniżający rzeczywistą masę ciała
Underestimating aktual weight

62

3,8±4,1

34

3,4±3,7

28

4,3±4,6

d – różnica pomiędzy średnimi wartościami deklarowanej i zmierzonej masy ciała/difference in means of self-reported and measured weigh

1

– różnice między grupami chłopców i dziewcząt statystycznie istotne (p<0,05)/statistically significant differences among boys and girls (p<0,05)

72

Pediatr. Współcz. Gastroenterol. Hepatol. Żywienie Dziecka 2009, 11, 2, 69-72

Gajewska M., Gromulska L.
Adolescents’ self-reported and measured weight

(m.in. 11, 14). Konieczne wydaje się więc regularne moni-
torowanie zachowań zdrowotnych młodzieży oraz opra-
cowanie strategii umożliwiających przeciwdziałanie nieko-
rzystnym dla zdrowia zachowaniom, związanym z kontro-
lowaniem masy ciała.

Jak podkreśla Rovia, zasadniczo młodzież nie posia-

da wystarczającej wiedzy na temat odpowiedniej dla ich
wieku i wzrostu masy ciała (17). Ankietowani uczniowie
mieli również niewielką wiedzę na temat swojej rzeczywi-
stej masy ciała lub też celowo nie podawali jej prawidło-
wej wartości. Tylko niecałe 5% spośród zbadanych uczniów
podało w ankiecie swoją faktyczną masę ciała.

Wyniki wielu badań sugerują, że osoby charakteryzują-

ce się nadwagą lub otyłością częściej zaniżają wielkość swej
masy ciała w porównaniu z osobami o prawidłowej masie
ciała (m.in. 18-20). Można zatem podejrzewać, że stwier-
dzony w badaniu tak duży odsetek ankietowanych, który
zniżył rzeczywistą wielkość swojej masy ciała, był wynikiem
występowania problemu z nadmierną masą ciała u znacz-
nej liczby zbadanych uczniów. Stwierdzona w pracy śred-
nia różnica między subiektywnie ocenioną a rzeczywistą
masą ciała zbadanych uczniów wyniosła 2,5 kg i nie różni-
ła się znacząco od wartości opublikowanych przez innych
autorów (19-21).

Zdaniem McCabe i wsp. próby zaniżania masy ciała

z podobną częstością podejmują dziewczęta jak i chłopcy,
ale jednocześnie wśród chłopców, zdecydowanie częściej
niż wśród dziewcząt, zaznacza się także potrzeba popra-
wy swojej sprawności fizycznej i rozbudowywania masy
mięśniowej (9). Faktem jest, że w okresie dojrzewania
chłopcy wykazują większą aktywność fizyczną w porów-
naniu z dziewczętami, jednak aktywność ta nierzadko
podyktowana jest chęcią upodobnienia budowy własne-
go ciała do sylwetki atletycznie zbudowanego idola czy
kolegi (22, 23). Przeprowadzone analizy wykazały rów-
nież, że chłopcy w znacznie większym stopniu niż dziew-
częta zawyżali rzeczywistą masę swojego ciała (2,1 vs.
0,7 kg). Nie ulega wątpliwości, że zwiększanie aktywności
fizycznej jest pozytywnym zjawiskiem, zwłaszcza w dobie
upowszechniającego się sedentarnego trybu życia wśród
dzieci i młodzieży, jednak wzrost aktywności fizycznej
mający przede wszystkim na celu poprawę umięśnienia
ciała zwiększa także ryzyko podejmowania przez mło-
dzież działań szkodliwych dla ich zdrowia, takich jak na
przykład niekontrolowane spożywanie odżywek czy
nawet steroidów anabolicznych (24, 25).

Wnioski

Istnieją znaczne rozbieżności między subiektywnie

określaną i rzeczywistą masą ciała nastolatków. Większość
młodzieży ma tendencję do zaniżania wartości swojej rze-
czywistej masy ciała, co w efekcie, w badaniach opierają-
cych się na samoocenie wskaźników antropometrycznych,
może prowadzić do niedoszacowania skali zjawiska nad-
wagi zarówno wśród dziewcząt, jak i wśród chłopców. Przy
porównywaniu wyników badań dotyczących stanu odży-
wienia młodzieży należy więc zwrócić szczególną uwagę
na zastosowaną w nich metodykę.

Piśmiennictwo

1. The challenge of obesity in the WHO European Region and the strate-

gies for response. (red.) F. Branca, H. Nikogosian, T. Lobstein. WHO,
Kopenhaga 2007.

2. Stan zdrowia ludności Polski w 2000 r. Główny Urząd Statystyczny,

Warszawa 2006.

3. Mokdad A.H., Bowman B.A., Ford E.S. i wsp.: The continuing epide-

mics of obesity and diabetes in the United States. JAMA, 2001, 286,
1195-1200.

4. Kautianen S., Rimpela A., Vikat A., Virtanen S.M.: Secular trends in

overweight and obesity among Finnish adolescents in 1977-1999. Int.
J. Obes., 2002, 26, 544-552.

5. Sherry B., Jefferds M.J., Grummer-Strawn L.M.: Accuracy of adole-

scent self-report of high and weight in assessing overweight status.
Arch. Pediatr. Adolesc. Med., 2007, 161, 1154-1161.

6. Jopkiewicz A., Suliga E.: Biologiczne podstawy rozwoju człowieka,

Ośrodek Kształcenia i Doskonalenia Kadr Instytutu Technologii Eksplo-
atacji w Radomiu. Wydział Pedagogiczny Wyższej Szkoły Pedago-
gicznej w Kielcach, Radom-Kielce 1998.

7. Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M.: Psychologia rozwoju czło-

wieka. Zagadnienia ogólne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warsza-
wa 2004.

8. Jeżewska-Zychowicz

M.:

Zachowania żywieniowe i ich uwarunkowa-

nia. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2007.

9. McCabe M.P., Riccardelli L.A.: A longitudinal study of body image and

strategies to lose weight and increase muscles among children. J. App.
Develop. Psychol., 2005, 26, 559-577.

10. Ricciardelli L.A., McCabe M.P.: Self-esteem and negative affect as

moderators of sociocultural influences on body dissatisfaction, stra-
tegies to decrease weight, and strategies to increase muscles among
adolescent boys and girls. Sex Roles, 2001, 44, 189-207.

11. Ziółkowska B.: Anoreksja od A do Z. Wydawnictwo Naukowe Scholar,

Warszawa 2005.

12. Rapacka E., Kowalczyk E., Błaszczyk J. i wsp.: Nadmierna masa ciała

problemem wieku rozwojowego. Żyw. Człow. Metabol., 2005, 32,
supl, 1, cz, 2, 776-779.

13. Palczewska I, Niedźwiecka Z.: Wskaźniki rozwoju somatycznego dzieci

i młodzieży warszawskiej. Med. Wieku Rozw., 2001, 2, supl 1, 52-53.

14. Kołoło H., Woynarowska B.: Samoocena masy ciała i odchudzanie się

młodzieży w okresie dojrzewania. Przegl. Pediatr., 2004, 34, 196-201.

15. Kolarzyk E., Helbin J., Kwiatkowski J. i wsp.: Ocena wskaźników

wagowo-wzrostowych dzieci krakowskich w wieku 6-14 lat. Prob. Hig.
Epidemiol., 2007, 88, 336-342.

16. Szponar L., Sekuła W., Rychlik E. i wsp.: Badania indywidualnego spo-

życia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych.
Prace IŻŻ, Warszawa 101, 2003.

17. Rovia R.F., Pons I.F., Martinez M.I. i wsp.: Self-reported versus measu-

red height, weight and body mass index in Spanish Mediterranean
teenagers: Effects of ganger, age and weight on perceptual measures
of body image. Ann. Nutr. Metabol., 2002, 46, 68-72.

18. Hills A.P.: A comparison of self-reported and measured height, weight

and BMI in Australian adolescents. Aust. N. Zeal. J. Publ. Health, 2002,
26, 473-478.

19. Tsigilis N.: Can secondary school students’ self-reported measures of

height and weight be trusted? An effect size approach. Eur. J. Publ.
Health, 2006, 16, 532-535.

20. Brener N.D., McManus T., Galuska D.A. i wsp.: Reliability and validi-

ty of self-reported height and weight among high school students. J.
Adolesc. Health, 2003, 32, 281-287.

21. Strauss R.S.: Comparison of measured and self-reported weight and

height in cross-sectional sample of young adolescents. Int. J. Obes.,
1999, 23, 904-908.

22. Addressing the socioeconomic determinants of healthy eating habits

and physical activity levels among adolescents, WHO/HBSC forum
2006. WHO 2006, http://www.euro.who.int/Document/e89375.pdf.

23. Botta R.A.: For your heath? The relationship between magazine

reading and adolescents’ body image and eating disturbances, Sex
Roles, 2003, 48, 389-399.

24. Hoffman J.R., Faingenbaum A.D., Ratamess N.A. i wsp.: Nutritional

supplementation and anabolic steroid use in adolescents. Med. Scien-
ce Sports Exercise, 2008, 40,15-24.

25. Alison E.F., Austin S.B., Camargo C.A. i wsp.: Exposure to the mass

media, body shape concerns, and use of supplements to impro-
ve weight and shape among male and female adolescents. Pediatr.,
2005, 116, 214-220.

Wpłynęło do Redakcji: 2009-06-01. Zaakceptowano do druku: 2009-06-15.

Konflikt interesów: nie zgłoszono