Fizjologia ciąży i porodu

Zapłodnienie



Nasienie jest w trakcie kopulacji deponowane w pochwie (krowy, owce, królice) lub w

macicy (klacze, swinie, suki), do zapłodnienia dochodzi w 1/3 górnej jajowodu.



Komórka jajowa jest transportowana poprzez ruch rzęsek jajowodu, skurcze

jajowodu. Zdolność do zapłodnienia komórki jajowej jest krótka i po 10 – 12h jest już

za stara.



Plemniki w czasie wędrówki drogami rodnymi samicy dojrzewają - kapacytacja



Jest to połaczenie plemnika z komórką jajową. Zanim do niego dojdzie plemnik przy

uzyciu enzymów zawartych w akrosomie musi pokonać kilka warstw osłaniajacych

komórkę jajową (wieniec promienisty, osłonka przejrzysta). Powstaje w nich niewielki

otwór – tunel zapłodnienia, którym wnika plemnik. Po wniknięciu nastepuje reakcja

polegająca na bloku przeciwko polispermii.



W cytoplazmie jaja różnicuja się dwa przedjądrza (pochodzące od komórki jajowej i

plemnika). Ich połaczenie nazywamy procesem kariogamii, a jego efektem jest

powstanie zygoty. Następuje wtedy przywrócenie diploidalnej ilości hromosomów i

ustalenie płci zarodka

Fizjologia ciąży i porodu

Etapy rozwoju zarodka



I etap – zapłodnienie i wytworzenie zygoty



II etap – bruzdkowanie – jest to szereg podziałów mitotycznych komórki jajowej,

powstające komórki nazywamy blastomerami, 32 blastomery tworzą morulę.

Końcowym etapem bruzdkowania jest wytworzenie blastuli składającej się z kilkuset

komórek otaczających jamę blastocelu. Podczas druzdkowania komórki nie rosną tak

więc masa pasa powstających komórek nei przekracza wyjsciowej masy zygoty .

Zasadniczym efektem procesu bruzdkowania jest podział zygoty na szereg małych

komórek które służą jako podstawowe elementy budulcowe zarodka



III etap – gastrulacja – w trakcie której powstają listki zarodkowe, proces ten prowadzi

do powstania trójwarstwowego tworu zwanego gastrulą. W trakcie gastrulacji komórki

układają się w trzy warstwy zwane listkami zarodkowymi

−

Ektoderma – zewnętrzna warstwa gastruli,z niej tworzy się ostatecznie

zewnętrzna warstwa skóry oraz układ nerwowy i narządy zmysłów

−

Mezoderma – tworzy się pomiędzy ekto i endodermą, powstaje z niej tkanka

łączna, a więc elementy szkieletu, tkanka mięsniowa, ścianki naczyń w układzie

krwionośnym, narządy wydalnicze i elementy układu rozrodczego .

−

Endoderma – komórki wyścielające jamę gastruli zwaną prajelitem, dają

początek nabłonkowi, który ostatecznie wyściela przewód pokarmowy oraz

narządy pomocnicze tego układu – wątroba, trzustka



IV etap – organogeneza – tworzenie się i rozwój narządów

Fizjologia ciąży i porodu

Błony płodowe



W czasie rozwoju zarodka, oprócz tarczki zarodkowej rozwijają się narządy pomocnicze – błony

płodowe. Ich zadaniem jest zapewnienie łączności między zarodkiem a matką.



U ssaków istnieją 4 błony płodowe, które wraz z błoną śluzową macicy tworzą łożysko, rozwijają się w

nastepującej kolejności:

−

Pęcherzyk żółtkowy – ma krótki czas działania, w nim powstają pierwsze krwinki i naczynia

krwionośne

−

Owodnia – okrywa tarczkę zarodkową od strony grzbnietowej, tworząc zamknieta przestrzeń

wypełniona płynem owodniowym, jest on stale odnawiany, po rozpoczeciu pracy nerek wydalany

jest do niego mocz

−

Kosmówka – jest najbardziej zewnętrzną błoną i nawiązuje kontakt z śluzówką macicy.

Powierzchnie kosmówki pokrywają kosmki, które zagłębiają się w śluzuwce macicy. W

zalezności od ułożenia kosmków wyróżniamy kilka typów łożysk:



Łożysko rozproszone – równomiernie rozłożone na całej kosmówce (klacz, świnia)



Łozysko liścieniowate – ułożone w skupiska (liścienie) (przeżuwacze)



Łozysko popręgowe – kosmki ułożone w szeroki pas otaczający kosmówkę (mięsożerne)



Łozysko tarczowate – kosmki skupione na niewielkim obszarze w kształcie tarczy (naczelne

i gryzonie)

−

Omocznia – powstaje poprzez uwypuklenie tylnego odcinka jelita pierwotnego, rozrastając się

wypełnia pozazarodkową jamę ciała. Omocznia wypełniona jest płynem omoczniowym. W

scianie omoczni powstają ogniska krwiotworzenia i naczynia krwionośne, które za pomocą żył

pępkpwych łączą się z zarodkiem. Z drugiej strony wnikają w kosmówkę i do kosmków tworząc

unaczynienie płodowej części łożyska

−

Sznur pępowinowy – utworzony jest z tętnic pępkowych, zyły pępkowej, naczyń krwionośnych

żółtkowych, przewódu żółtkowego, szypuły omoczni

Fizjologia ciąży i porodu

Łożysko



Kontakt zarodka z matką zależny jest od budowy łozyska. Nastepuje zbliżenie krwi matki i zarodka,

ale nigdy nie dochodzi do ich zmieszania.



Bariera łozyskowa złożona jest maksymalnie z 6 warstw: śródbłonka naczyń, tkanki łącznej błony

sluzowej macicy, nabłonka błony sluzowej macicy, nabłonek kosmówki, mezenchyma kosmówki

omoczniowej, śródbłonek naczyń włosowatych płodu



6 warstwowa bariera wystepuje u konia i swini, łozysko takie nazywamy rzekomym czyli

nieinwazyjnym



Łozysko prawdziwe powstaje wtedy gdy zarodek jest inwazyjny i niszczy warstwy błony śluzowej

macicy (najbardziej inwazyjne u ludzi)



Miejsca, w których łozysko nie jest połączone kosmkami, powstaje doczesna.



Łozysko jest przystosowane do wybiórczego przekazywania z krwi matki do krwi płodu tlenu,

składników energetycznych i budulcowych, transportowane są ta drogą: woda, elektrolity, substraty

budulcowe. Z krwi płodu do krwi matki: dwutlenku węgla, wodę, elektrolity, końcowych produktów

metabolizmu



W łozyskach prawdziwych przekazywanie składników nastepuje na zasadzie dyfuzji lub transportu

czynnego – hemotrofe



W łozyskach rzekomych składniki przekazywane są pośrednio przez płyn maciczny, zwany

mleczkiem macicznym – histiotrofe



U konia, krowy, świni i kozy przez łożysko nie przechodzą przeciwciała



U psa, kota, wilka, lisa przez łozysko przechodzą niewielkie ilości przeciwciał



U człowieka, naczelnych, królika i gryzoni przeciwciała przechodzą prawie tylko przez łożysko (siara

ma bardzo małe znaczenie)

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży



Badania bezpośrednie

−

Zewnetrzne



Oglądanie (zmiana obrysu brzucha,

powiekszenie wymienia, obrzeki

kończyn, wymienia i brzucha)



Omacywanie (przez powłoki

brzuszne)



Osłuchiwanie



RTG, USG

−

Wewnetrzne



Badanie per rectum



Badanie per vaginam



Badania pośrednie

−

Badanie mikroskopowe śluzu

pochwowego

−

Badanie krwi

−

Badanie moczu

−

Badanie mleka



Wywiad

−

Brak rui i popędu po kryciu lub

inseminacji

−

Wzmozony apetyt i przybieranie na

masie

−

Apetyt perwersyjny

−

Szybkie meczenie się

−

Spokojniejsze zachowanie

−

Obniżenie laktacji

−

Obrzeki na kończynach

−

Częstsze oddawanie kału i moczu

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży



Metody pośrednie

−

Próby biologiczne



Próby biologiczne na obecność PMSG:

−

Metoda Ascheima – Zondeka – wykrywanie ciąży u koni w oparciu o wykrywanie

gonadotropiny kosmówkowej. 4 niedojrzałym płciowo myszkom w wieku 3 – 4

tygodni podajemy s.c. co 12h 5x 0,4 ml surowicy krwi klaczy. 48H po ostatniej

iniekcji robimy sekcję. Wynik (+) co najmniej u 2/4 myszek zmiany na jajnikach

(ciałka żółte i ślady po owulacji); wynik (-) brak zmian na jajnikach

−

Metoda Galli-Mainini – test żabi u klaczy z surowicy krwi: 2-4 samce dojrzałych

płciowo żab Bufo bufo lub Rana eskulenta z pęcherzami rezonatorowymi z boku

głowy, samce reagują wytwarzaniem plemników na podanie egzogennej GnRH,

do grzbietowego worka limfatycznego wstrzykujemy 2-3 ml surowicy klaczy, po

2-3 godzinach w kloace pojawiają się ruchliwe plemniki, próba zgodna w 98,6% z

obecnością ciąży.

−

Metoda Friedmana – test na królicach z surowicy klaczy: na dojrzałych płciowo

królicach o wadze 1,7-1,8 kg, izolowanych od samców, podajemy do żyły usznej

10-15 ml surowicy klaczy, po 48h laparotomia, próba +, gdy na jajnikach są

pęknięte krwawe pęcherzyki lub świeże ciałka żółte, zgodność z obecnością ciąży

97-99%.

−

Metoda Zawadowskiego – na niedojrzałych płciowo kogutkach: dwóm

niedojrzałym płciowo kogutkom wprowadza się co 24h 7 x 2-4 ml surowicy s.c.,

reakcja +, gdy po 5-7 dniach grzebień kogutków wzrasta na długość i

czerwienieje.

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży



Próby na obecność estrogenów w moczu:

−

Próba Allena – Doisy – na estrogeny z moczu klaczy po 120 dniu (4 miesiącu)

ciąży: niedojrzałe płciowo gryzonie przechodzą typowy, czterofazowy cykl

przemian nabłonka pochwy, odpowiadający formom cyklu płciowego, 50 ml

moczu filtruje się przez bibułę i zakwasza HCl (kilka kropli), filtrowany mocz

wstrzykujemy s.c. 5 x co 12h po 0,2-0,3 ml, 24h po ostatniej iniekcji – wymaz

cytologiczny z pochwy i wykonujemy preparat na szkiełku; barwienie Shorra,

Giemzy, ocena pod mikroskopem, skuteczność próby 98%, ocena próby opiera

się na zasadzie określenia indeksów cytologicznych.



Inne próby:

−

Test arboryzacji Garma i Skjervena: w fazie pęcherzykowej w rozmazach śluzu

szyjkowego krów wzory liści paproci – arboryzacja na skutek wykrystalizowania

chlorków w śluzie, nie ma w fazie luteinowej i ciąży, rozmazy wykonuje się 21 dni

po inseminacji, zgodność w 87%, wyniki fałszywie dodatnie przy corpus luteum

persistens lub torbielach ciałka żółtego.

−

Próba histologiczna: w badaniu ciąży u loch (biopsja) – cyklowi jajnikowemu

odpowiadają zmiany w błonie śluzowej pochwy, proces rozrastania i zanikania

warstw komórek nabłonkowych w błonie śluzowej pochwy, pobieranie wycinka

błony śluzowej pochwy wielkości ziarna grochu, utrwalanie bioptatu w 5%

roztworze formaliny, barwienie skrawków, ocena pod mikroskopem, w ciąży są

tylko 2-3 warstwy nabłonka, diestrus 4 warstwy nabłonka, pro-i oestrus 20

warstw, próbę przeprowadza się 21 dni po inseminacji, zgodność z ciążą 95-98%,

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży



Próba z siarczanem miedzi, Sokołowskiej: rozpoznanie ciąży w oparciu o

zmiany ciężaru właściwego wydzieliny śluzu szyjki macicznej, różnej u krów

cielnych i niecielnych, krowy niecielne 1,002-1,008, krowy cielne wyższy

1,01-1,05, śluz wielkości ziarna kukurydzy zanurza się w siarczanie miedzi o

masie 1,008, gdy opadnie – ciąża, gdy wypłynie – wynik ujemny.



Test adrelinowo-podskórny: w 21 dniu ciąży u krów – wygolić skórę w lustrze

mlecznym, średnicy 5-7 cm, podać s.c. adrenalinę z insulinówki 0,1 ml 0,1%,

po 15 minutach odczyt, (+), jeżeli jest ciągły okrąg zaróżowienia, przy

anemizacji wynik ujemny.

−

Próby chemiczne



Próba Cuboniego: estrogeny w moczu w zetknięciu z kwasem siarkowym

dają zieloną fluoroescencję, wynik (+) - płyn w probówce na białym tle

przyjmuje zielone fluoryzujące zabarwienie, wynik – (-) barwa brązowa,

zgodność próby 98% w 120 dniu ciąży.



Próba Schweizera: odczyt na białym tle – kolor moczu (słomkowy) – wynik

ujemny, brunatny – wynik dodatni, zgodność 86-90%.

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży

−

Próby immunologiczne



ELISA – serologiczna: u klaczy w celu wykrycia eCG, u krów, owiec, loch – na

progesteron, hormon (eCG lub progesteron) znakowany enzymem + hormon

nieznakowany (zawarty w badanym materiale) + substrat = reakcja barwna,



RIA – radioimmunologiczna: do oznaczania progesteronu w surowicy lub mleku, od 21

dnia po inseminacji, 2,5ng/ml – wynik dodatni, w mleku: do 2,5ng/ml – ujemny,

2,5-9ng/ml - ±, powyżej 9ng/ml – dodatni, ujemny wynik w 100% zgodności, dodatni –

85% (corpus luteum persistens).



Pomiar stężenia progesteronu: materiał badany – krew, surowica, interpretacja

wyników inna (tłuszcz w mleku wiąże progesteron), badanie przeprowadzone ok. 21

dnia po AI, aby wyeliminować zafałszowania wyników przez progesteron wytwarzany

przez ciałko żółte, pewność wyników – ujemne na 100%, dodatnie na 85%.

−

Próby farmakologiczne.



Głównie u loch po 21 dniu ciąży, podajemy PG 600 : 400 j.m. PMSG + 200 j.m. HCG,

przy ciąży egzogenne gonadotropiny nie powodują żadnego efektu.



Pomiar stężenia estrogenu:

−

U krów: siarczan estronu (RIA, ELISA), w mleku ok. 100 dnia ciąży, w tym czasie

jego stężenie wynosi ok. 150pg/ml, u krów niecielnych bardzo niskie ilości,

niewykrywalne nawet RIA,

−

U loch: siarczan estronu (RIA, ELISA), we krwi i w moczu, we krwi 26-29 dnia po

pokryciu stężenie 0,5ng/ml, w moczu 25 dnia, w kale – zgodność ok. 90%.

−

U owiec i kóz: siarczan estronu w mleku i moczu od 35 dnia ciąży.

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży



Specyficzne czynniki ciążowe u samic zwierząt domowych:

−

U bydła:



specyficzna substancja białkowa (PSPB – pregnancy specyfic

protein B), ciężar cząsteczkowy 50-60 tys., wykazywany za pomocą

RIA we krwi pomiędzy 24 dniem po inseminacji, a 21 dniem po

porodzie,



specyficzny czynnik glikoproteidowy (bPAG – bovine pregnancy

associated glicoprotein), ciężar cząsteczkowy 67 tys., wytwarzany

przez łożysko, wykrywany od 28 dnia ciąży za pomocą RIA,

skuteczność 94%,



EPF (early pregnancy factor) – po 24h u ciężarnych, 87%

skuteczności.

−

U loch:



wczesny czynnik ciążowy (EPF), białkowy kompleks obecny też u

ludzi,wykrywany już 4h po zapłodnieniu, wykrywany za pomocą

testu zahamowania rozetek, czynnik składa się z dwóch

kompleksów, EPF A z jajowodu i EPF B produkowany w jajniku.

−

Elektroniczne wykrywacze rui, wczesnej ciąży i porodu: na zasadzie

wprowadzenia elektrod do pochwy, w zależności od oporności śluzu – natężenie

jest zmienne; ruja – dużo chlorków – niska oporność, w 17-18 dniu po

inseminacji – jeśli wysoka oporność > 300 j. – ciąża, oporność niska < 200 j. –

ruja.

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży - bydło



Wywiad: od 5 miesiąca ciąży mniej mleka, krowy stają się spokojniejsze



Oglądanie: w II połowie ciąży wyraźne uwypuklenie brzucha po prawej stronie, ruchy płodu

widoczne w czasie dojenia lub pojenia,



Omacywanie: 6 – 7 miesiąc ciąży, poprzez wykorzystanie uderzeń rozkołysanej ciężarnej

macicy. Badanie rektalne:

−

I miesiąc – brak zmian na macicy, zwieksza się jej wrażliwość na dotyk

−

II miesiąc – asymetria rogów

−

III miesiąc – powiekszenie asymetrii, róg wielkości rękawicy bokserskiej, pod koniec

wyczuwamy kotyledony (80 – 120 w 4 rzędach), macica przesuwa się w kierunku jamy

brzusznej

−

IV miesiąc – wyraźne powiększenie, wyczuwalna fluktuacja, wyczuwalne brodawki

−

V - ½ VII – macica nie osiągalna

−

VII – macica wraca do jamy miednicznej, można w niewielkim stopniu wyczuć części płodu

−

VIII – wyraźnie wyczuwalne części płodu



Osłuchiwanie: w prawym dole głodowym, liczba uderzeń serca płodu 120 (krowy 60)



Badanie przez pochwę: oceniamy stan pochwy, szyjki macicznej, obecność wyciekówm zmian

zapalnych, pobieramy śluz,

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży - klacz



O

glądanie: lewostronne uwypuklenie brzucha (II połowa ciązy), dolna część brzucha obwisła

(koniec ciąźy), w wysokiej ciąży mogą być widoczne obrzeki kończyn, wygładzenie fałdów

sromu oraz jego powiększenie, powieksza się wymię



Omacywanie: podobnie jak u bydła, ew po napojeniu zimną wodą wyczuwalne są ruchy płodu

(między pępkiem a wymieniem) – metoda niewskazana może prowadzić do poronienia. Badanie

rektalne (w dniach):

−

15 – tonus

−

17 - przekrój rogów okrągły, końce jak palec, nasady 3 cm, między rogami bruzda

głebokości 4 – 5 cm

−

30 – 40 – jedna z ampuł na nasadzie 6 – 8 cm, bruzda ulega skrzyżowaniu

−

40 – 75 – ampuła 15 – 20 cm, chełbocace wody płodowe, bruzda silnie przekrwiona,

pęcherz płodowy uciska na jelita, przemieszcza krezkę, naciagnięciu ulegają więzadła

macicy i jajników

−

70 – 90 – wydłużenie macicy, położona ponad zgięciem miednicznym okrężnicy dużej

−

90 – 120 – macica naciska na jelita, które wysuwają się ponad nią

−

Po 150 – pecherz płodowy w okolicy przepony, słabo wyczuwalny

−

Od 200 – wzrost płodu na długość i szerokość, na dnie jamy brzusznej, więzadła

naciągniete jak struny



Badanie labor

atoryjne: test Kurosawy, Cuboniego, Zondeka - Ascheima

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży - maciora



Oglądanie: prawie niemozliwe z powodu otłuszczenia, zwracamy uwagę na srom,

powiększenie obrysu brzucha, powiekszenei i przekrwienie gruczołu mlekowego



Omacywanie: u chudych macior można omacywać ścianę brzucha (maciora musi
leżeć). Badanie rektalne:

−

Omacujemy tętnice środkową macicy i biodrową zewnętrzną (grubośc rośnie od
grubości słomy do grubości ołówka (40 – 60 dzień ciąży)



Badania pośrednie: określamy poziom estrogenów w moczu, test ciążowy
(Gravignost)

Fizjologia ciąży i porodu

Rozpoznawanie ciąży – mięsożerne



Omacywanie: przez powłoki brzuszne, na zwierzęciu stojącym, przy użyciu jednej lub obu dłoni,

macica leży tuz nad dolna partią powłok brzusznych

−

Pierwsze 3 tygodnie – zmiany niewyczuwalne

−

Od 21 dnia wyczuwalne rozszerzenia na macicy (wymaga dużego doświadczenia)

−

28 dzień – wyrażnie wyczuwalne zgrubienia rogów (dł 5 cm, średnica 2,5 cm)

−

5 tydzień – rogi opadają w dolne partie jamy brzusznej o przesuwają się pod łuk żebrowy – przy

omacywaniu wskazane podniesienie przedniej części ciała



Oglądanie: od 5 tygodnia zaczyna się powiększenie obrysu brzucha, wzrost masy ciała, od 35 dnia

zaczyna powiększać się gruczoł mlekowy, kilka dni przed porodem pojawia się wodnista wydzielina z

gruczołu mlekowego a u suk wieloródek może pojawiać się mleko



Osłuchiwanie: w ostatnim tygodniu ciąży można za pomoca fonendoskopu osłuchiwać pracę serca

płodów, badamy zwierze stojące osłuchujemy w linii białej



RTG: 42 – 52 dzień (dopiero wtedy kości płodow wystarczająco zmineralizowane)



USG:

−

mozliwe już w 16 – 20 dniu,

−

23 dzień – zarodek kształtu półksięzycowatego, 10 mm długości

−

28 dzień – widoczne serca

−

34 – 37

dzieńwidoczne zarysy kształtów ciała

Fizjologia ciąży i porodu

Długośc trwania ciąży



Klacz – 340 dni (307 - 412)



Krowa – 285 dni (240 - 311)



Owca – 150 dni (146 – 160)



Świnia – 114 dni (110 – 140)



Suka – 62 dni (59 – 65)



Kotka – 58 dni (55 – 60)



Królica – 30 dni (28 – 33)



Świnka morska – 60 dni (59 – 62)



Szczur, mysz – 22 dni

Fizjologia ciąży i porodu

Postępowanie z samicą w ciąży



Żywienie

−

Nie podajemy zatęchłej, zimnej, spleśniałej karmy

−

Nie podajemy paszy objetościowej pochodzącej z kwaśnych łąk (kwaśna

roślinność prowadzi do odwapnień powodując zaleganie przed lub poporodowe)

−

Zapenić zbilansowaną karmę bogatą w wapń, fosfor i magnez

−

Nie podajemy zbyt zimnej wody

−

Stały dostęp do wody (niedopojenie powoduje zatrzymanie mas kałowych w

jelitach)

−

Zapewnić zwierzętom mozliwość ruchu na dworze (zapobiegać szybkiemu

przepędzaniu, tłoczenia się w drzwiach)

−

Przed wyjściem i wejściem do pomieszczeń sprawdzić czy podłoga nie jest sliska

−

Zapewniamy samicom w ciąży najlepsze boksy, gdzie mogą mieć spokój

−

Klacze źrebne można używać do pracy, ale nie może to być zbyt ciężka praca

−

Ważnym postepowaniem w przypadku krów jest zasuszanie (w tym czasie

dochodzi do regeneracji gruczołu mlekowego przed przyszłą laktacją)

Fizjologia ciąży i porodu

Przygotowanie do porodu



Dokładne okreslenie terminu porodu nie jest nigdy możliwe, znając date pokrycia

można na podstawie długości ciązy okreslić orientacyjny termin porodu



U samic 2 – 3 tygodnie przed porodem wystepuje obrzek sromu, (uswiń także
zaczerwienienie



Gruczoły mleczne powiększają się, u swiń pojawia się obrzek gruczołu mlekowego i
zaczerwienienie sutek, u krów ze strzyków można wycisnąć lepka ciecz a u klaczy
siarę



U krów śluz pochwowy wycieka w postaci gestego pasma (sopel lodu) a 2 – 3 dni

przed porodem staje się rzadszy



Na kilka dni przed porodem dochodzi do zwiotczenia i zapadania więzadeł krzyżowo
– ogonowych



Samice stają się niespokojne, grzebią, często się kładą i wstają



U suk na 24h przed porodem temperatura wewnetrzna spada o 1ºC, w dniu porodu
pojawia się niepokój i dyszenie

Fizjologia ciąży i porodu

Przebieg i fazy porodu



Poród jest fizjologicznym zakończeniem ciąży, w czasie którego żywy płód wraz z

błonami i wodami płodowymi zostaje wyparty z dróg rodnych samicy. Do porodu
dochodzi na wskutek działania hormonow jajników, przysadki mózgowej, kory
ndnerczy, zmiany anatomiczne i czynnościowe w łozysku.



W trakcie porodu wyróżniamy 3 okresy

−

Bólów przygotowawczych i rozwierania szyjki macicy – bóle są słabe, trwają po
kilka sekund, stopniowo się nasilają, płod przekręca się o 90º, ustawiając swój

kręgosłup równolegle do kręgosłupa matki, błony płodowe wciskają się w drogi
rodne i rozwierają szyjkę. Okres ten trwa u: klaczy 12h, krowy 6h, swini 2 – 6h,
suka 3 – 10h

−

Bólów partych i wypierania płodu – bóle przybierają na sile, trwają po kilka minut
z bardzo krótkimi przerwami, wypierany jest płod na wskutek skurczów macicy,

mięśni brzucha, przepony. Przy prawidłowym otwieraniu szyjki pęcherz
utworzony z błon płodowych peka w pochwie (nie należy przyspieszać jego
pęknięcia). Faza trwa: u klaczy 15 – 30 min, u krowy 3h, u maciory 2 – 6h,

między płodami 5 – 30 min, u suki 2 – 6h między płodami 30 min

−

Bólów poporodowych i wypieranie łożyska – na wskutek skurczów macicy
wypierane jest łożysko. Faza ta trwa: u klaczy 13 – 30 min, u krowy 3 – 8h, u

maciory 0 – 2h, u suki razem z płodami

Fizjologia ciąży i porodu

Pomoc przy porodzie - krowa



Poród u krów trwa najdłużej z zwierzat gospodarskich



Jeżeli wymagana jest pomoc w porodzie to zaczynamy jej udzielać gdy w szparze

sromowej widoczne są nadgarstki płodu. Zakładamy na nie wyjałowione linki i
pociagamy w rytm skórczów porodowych. Podczas przechodzenia głowki ochraniamy
krocze (szczególnie ważne u pierworódek) poprzez ściaganie go z główki. Przy

przodowaniu posladkowym, można przyspieszać poród



W czasie porodu krowa często oddaje kał, należy mieć przygotowany płyn
dezynfekcyjny do obmywania zanieczyszczonych części płodu



Po porodzie krowom podajemy ciepłe pójło z otrąb pszennych, owsianych lub
siemienia lnianego. Do jedzenia dobre siano i pasze soczyste. Pasze treściwe można
podac dopiero po 3 dniach a normalne zywienie 7 – 10 dni po porodzie



Gdy nie doszło do przerwania pępowiny należy ją odciąć emaskulatorem (bez

podwiązywania) lub tepymi nożyczkami (podwiązać) 7 – 10 cm od brzucha. Kikut
dezynfekujemy 1 – 2% roztworem gencjany. Następnie oczyszczamy noworodka z
błon płodowych, należy jak najszybciej podać siarę



W okresie poporodowym dochodzi do inwolucji macicy i jej czyszczenia poprzez

wydalanie lochi poczatkowo czerwonobrązowe, później żółte (8 dzień), i czerwone (od
10 dnia). Lochoa wydalane przez 3 tyg, srom, pochwa, wiezadła wracają do normy po
4 dniach. Inwolucja macicy kończy się po 24 dniach od porodu.

Fizjologia ciąży i porodu

Pomoc przy porodzie - klacz



Poród bardzo szybki 15 – 30 min na wskutek bardzo silnych bólów partych. W 98%

przodowanie główkowe, i najczęściej klacz nie wymaga pomocy w czasie porodu.



Klacz najczęściej rodzi na stojąco, należy podtrzymywać wypierane źrebie żeby nie
upadło na podłogę.



Pepowina nie ulega samoistnemu przerwaniu, należy ją odciąc emaskulatorem 2 – 3
cm od brzucha i zdezynfekować



Źrebie podsuwamy klaczy do wylizania, po 1 – 15h zaczyna pobierać pokarm.
Smółka powinna zostac wydalona po 6 – 12h po porodzie



Okres poporodowy bardzo krótki, lochia wydalane przez 3 – 6 dni, proces inwolucji

macicy trwa 10 dni.



Klaczom po porodzie dajemy pójło z otrąb i dobre siano, a na normalne zywienie
wracamy po tygodniu

Fizjologia ciąży i porodu

Pomoc przy porodzie - maciora



Maciora rodzi leżąc na boku. Przodowanie główkowe w 54% a posladkowe w 46%

porodów. Błony płodowe odchodzą w czasie porodu lub do godziny po jego
zakończeniu



Prosiętom po porodzie oczyścić ryjek i wytrzeć całe ciało, pepowinę odcinamy 5 cm
od brzucha i dezynfekujemy kikut.



Zwracamy uwage na zeby prosiąt powinny być tylko kły i kątne (jeżeli wystepują
szczypce i średnie należy je wyłamac gdyż mogą one ranić sutki i powodowac

niechęć samicy do karmienia miotu)



Lochia poczatkowo są mętne, po 2 – 3 dniach przezroczyste, po 8 dniach zanikają



Obrzek sromu ustępuje po 3 – 4 dniach. Inwolucja macicy kończy się po 21 dniach



Macica po porodzie musi mieć stały dostęp do wody, a pierwszy pokarm może dostać
po 5 – 6h od porodu. Do 3 dnia podajemy pokarm płynny, po 4 dniach wracamy do
normalnego karmienia

Fizjologia ciąży i porodu

Pomoc przy porodzie - suka



Czas trwania porodu zależy od przestronności kanału rodnego, ilości płodów,

wielkości płodów, nasilenie bólów porodowych. Starsze suki rodzą szybciej niż
pierwiastki.



Pomoc ogranicza się do oczyszczenia szczeniąt, masazu ciała, jeżeli suka nie
przegryzie pępowinym należy ja podwiązać o odciąc 1 cm od brzucha.



Łozyska odklejają się i są wydalane bezpośrednio po wyparciu szczeniaka lub po
wyjściu dwóch szczeniąt wychodzą dwa łożyska. Przy odklejaniu się łożysk pojawia

się zielony wypływ (barwnik uterowerdyna z krwiaków brzeżnych lożyska). Nie jest
wskazana pozwalanie suce zjadać łożyska (może prowadzić do wymiotów, zatrucia i
osłabienia samicy)



Jeżeli od momentu wystapienia bólów partych i odejścia wód płodowych upłyneły 3h i

nie urodził się żaden szczeniak, należy zacząć podejrzewać trudności w porodzie



Godzine po porodzie można podać siemie lniane, suka musi mieć stały dostęp do
wody, przez pierwsze dni podajemy mięso z ryżem



Wypływ lochii trwa do końca karmienia (około 6 tygodni)



Siara (colostrum), jest wydzieliną gruczołu mlekowego powstającą w ostatnim okresie

ciąży. Jest to mieszanina wielu składników (hormony, enzymy, poliamidy, pochodne
kwasów nukleinowych, pochodne aminokwasów i inne. Zawiera również substancje
bakteriostatyczne , w tym immunoglobuliny, laktoperoksydazy, lakteniny, laktoferyny,
leukocyty i lizozym. W skład siary wchodzą także, wyjątkowo łatwo przyswajalne, o

dużej koncentracji witaminy oraz związki mineralne). Siara jest to gęsta, żółta ciecz,
różniąca się znacznie od mleka. Najwyższą wartość posiada w pierwszym dniu
laktacji. Po czym spada poziom czynnych biologicznie składników..



Siara posiada właściwości odżywcze, energetyczne i ochronne.



Przeciwciała siary przenikając do krwioobiegu chronią noworodka przed infekcją jelit,

dróg oddechowych, zewnętrznych błon śluzowych itp. Poza działaniem systemowym,
siara wykazuje swoiste, przeciwbakteryjne oraz przeciwwirusowe działanie miejscowe
w przewodzie pokarmowym.



Poza właściwościami odżywczymi, energetycznymi i ochronnymi siara ma

właściwości przeczyszczające. Aktywizując ruchy robaczkowe jelit powoduje
wydalanie kału płodowego (smółki), przeciwdziałając jego nadmiernemu
zagęszczaniu się i trudnościom z wydalaniem.



Występujące, dość często, niedobory odporności siarowej, mogą być spowodowane:

−

Wydzielaniem siary przed porodem.

−

Siarą o niedostatecznej jakości. Szczególnie dotyczy to pierworódek.

−

Niedopuszczaniem klaczy do ssania. Przypadki takie dotyczą zwykle

niedoświadczonych klaczy, które rodziły po raz pierwszy. Inną przyczyną
niedopuszczania do ssania mogą być bolesne zmiany w gruczole mlekowym lub
na strzykach.

−

Brakiem odruchu ssania lub zmiany patologiczne utrudniające ssanie, a także
ogólnie mała żywotność noworodka.

−

Zaburzeniami resorpcji siary z jelit. U źrebiąt, których matki były żywione
niedoborowo, zwłaszcza w odniesieniu do witaminy A ,rozwija się parakeratoza

nabłonka jelitowego. Zrogowaciały, zwyrodniały nabłonek uniemożliwia resorpcję
immunoglobulin z jelit do krwi. Zaburzenia w przyswajaniu siary występują także
w zapaleniach przewodu pokarmowego.

−

Na resorpcję wpływają także zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura otoczenia.