mechanik maszyn i urzadzen drogowych 833[01] o1 01 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Bogusław Staniszewski

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
833[01].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Teresa Traczyk
mgr inż. Piotr Zarzyka

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Bogusław Staniszewski

Konsultacja:
mgr inż. Lidia Staniszewska

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[01].O1.01
„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
mechanik maszyn i urządzeń drogowych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne, występujące w procesie

pracy

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Wymagania

higieniczno-sanitarne

bezpieczeństwa

pracy oraz

bezpieczeństwa

przeciwpożarowego

drogownictwie.

Zasady

kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Zabezpieczenie urządzeń napędowych. Bezpieczeństwo pracy przy

urządzeniach mechanicznych, elektrycznych i ciśnieniowych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Zagrożenia pożarowe oraz zasady ochrony przeciwpożarowej

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Zabezpieczenie miejsca wypadku. Organizacja pierwszej pomocy

w wypadkach przy pracy

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przepisach prawnej ochrony pracy,

zachowaniu bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

833[01].O1

Podstawy zawodu

833[01].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska

833[01].O1.02

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

833[01].O1.03

Stosowanie praw i pojęć z zakresu

mechaniki, mechatroniki oraz

technologii dróg

833[01].O1.04

Określanie materiałów

konstrukcyjnych i eksploatacyjnych

stosowanych w drogownictwie

833[01].O1.05

Wytwarzanie elementów maszyn

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

uczestniczyć w dyskusji, prezentacji i obronie prezentowanego przez siebie stanowiska,

–

poczuwać się do odpowiedzialności za zdrowie i życie własne oraz innych,

–

stosować podstawowe zasady etyczne (rzetelnej pracy, punktualności, uczciwości,
odpowiedzialności),

–

współpracować w grupie z uwzględnieniem podziału zadań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

zareagować w przypadku wystąpienia zagrożenia życia i zdrowia pracownika zgodnie
z instrukcjami,

−

dobrać odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej,

−

zastosować środki ochrony środowiska naturalnego,

−

zorganizować bezpieczne i ergonomiczne stanowisko pracy,

−

zinterpretować

podstawowe

akty

prawne,

prawa

obowiązki

pracownika

oraz pracodawcy, związane z bezpieczeństwem i higieną pracy,

−

zastosować odpowiednie zabezpieczenia terenu budowy,

−

zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego, zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

−

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,

−

przewidzieć i zapobiec zagrożeniom dla życia i zdrowia pracowników,

−

zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas styczności z urządzeniami elektrycznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Główne źródła prawa pracy obowiązujące w Polsce to:

—

Konstytucja – jako ustawa zasadnicza,

—

ustawy sejmowe, np. Kodeks pracy,

—

rozporządzenia Rady Ministrów,

—

zarządzenia Prezesa Rady Ministrów,

—

regulaminy pracy i układy zbiorowe pracy.

Podstawowym źródłem prawa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks

Pracy. Zawiera on między innymi przepisy ogólne, zagadnienia dotyczące stosunku pracy,
wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia, obowiązki pracodawcy i pracownika, sprawy
dotyczące odpowiedzialności materialnej pracowników, określenia czasu pracy, urlopów
pracowniczych, kwestie zatrudnienia młodocianych, układy zbiorowe pracy, rozpatrywanie
sporów o roszczenia ze stosunku pracy, odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko
sprawom pracowniczym, przedawnienie roszczeń.

Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy zostały zawarte przede wszystkim

w dziale X, zatytułowanym „Bezpieczeństwo i higiena pracy”.

Prawna ochrona pracy obejmuje przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, które mają

chronić pracowników przed zagrożeniami powstającymi w procesie pracy.

Prawna ochrona pracy dotyczy między innymi nadzoru i kontroli przestrzegania prawa

pracy,

odpowiedzialności

porządkowej

pracowników,

podstawowych

obowiązków

pracodawców, praw i obowiązków pracownika, profilaktyczną ochronę zdrowia, szkolenia
pracowników.

Wykaz przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zamieszczony został na końcu

poradnika.

Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (Art. 18 Kodeksu pracy)
—

Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.

—

Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów, higieny pracy i warunków

środowiska pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.

—

Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.

Odpowiedzialność porządkowa pracowników (Art. 108 Kodeksu pracy)

Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, opuszczanie pracy bez
usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu
w czasie pracy – pracodawca może stosować: karę upomnienia, nagany i karę pieniężną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowe obowiązki pracodawców (Art. 207 Kodeksu pracy)

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy.

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

—

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

—

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz
kontrolować wykonanie tych poleceń,

—

zapewniać wykonanie zarządzeń wydawanych przez organ nadzoru nad warunkami

pracy,

—

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami obowiązani są znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawa i obowiązki pracownika (Art. 210 Kodeksu pracy)

Pracownik ma prawo:

—

powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają

przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla
zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim
niebezpieczeństwem innym osobom,

—

oddalić się z miejsca zagrożenia, jeżeli powstrzymywanie się od wykonywania pracy

nie usuwa zagrożenia,

—

do wynagrodzenia za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy lub oddalania

się z miejsca zagrożenia.
Pracownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić przełożonego o powstrzymaniu

się od wykonania pracy lub oddaleniu się z miejsca pracy.

Obowiązki pracowników (Art. 211 Kodeksu pracy)

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
—

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu

i instruktażu

z tego

zakresu

oraz poddawać się wymaganym egzaminom

sprawdzającym,

—

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

—

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu

pracy,

—

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony

indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

—

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom

lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

—

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku

albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także
inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

—

współdziałać z pracodawcą i przełożonym w wypełnianiu obowiązków dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki pracodawców (Art. 212 Kodeksu pracy)

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

—

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i

higieny pracy,

—

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie

z przeznaczeniem,

—

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie

pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi
chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,

—

dbać o bezpieczeństwo i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia

technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie
zgodnie z przeznaczeniem,

—

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy,

—

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad

pracownikami.

Profilaktyczna ochrona zdrowia (Art. 226 i 227 Kodeksu pracy)

Pracodawca jest obowiązany:

—

informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną

pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

—

stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym

z wykonywaną pracą.

Jednym z elementów działalności profilaktycznej dotyczącej ochrony zdrowia pracownika

są profilaktyczne badania lekarskie (Art. 229 Kodeksu pracy).
—

profilaktyczne badania lekarskie wstępne obowiązani są wykonać: osoby przyjmowane

do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska, pracownicy
przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla
zdrowia lub uciążliwe warunki pracy.

—

profilaktyczne badania lekarskie kontrolne dotyczą pracowników, których niezdolność

do pracy z powodu choroby trwała ponad 30 dni.

—

profilaktyczne badania lekarskie okresowe wykonywane są przez każdego pracownika

niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy (częstotliwość jest uzależniona od rodzaju
czynnika szkodliwego lub uciążliwego).

Szkolenia pracowników

(Art. 237 Kodeksu pracy)

—

Pracownika nie wolno dopuścić do pracy, do której wykonywania nie ma

wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej
znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

—

Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie.

—

Szkolenia odbywają się w czasie pracy oraz na koszt pracodawcy i powinny zapewnić

uczestnikom:

—

zaznajomienie się z zagrożeniami wypadkowymi i chorobowymi związanymi

z wykonywaną pracą,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

—

poznanie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym

do wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz związanych z tym
stanowiskiem obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy,

—

nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych

osób oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych, a także umiejętności udzielania
pomocy osobom, które uległy wypadkom.

—

Szkolenie z bezpieczeństwa i higieny pracy jest prowadzone jako:

—

szkolenie wstępne ogólne, zwane instruktażem ogólnym, prowadzone przez

pracowników służby bhp lub pracodawcę albo osobę wyznaczoną i dotyczący
zaznajomienia z przepisami – dla wszystkich nowo zatrudnionych pracowników oraz
studentów odbywających praktyki i uczniów szkół zawodowych – w wymiarze 3 h,

—

szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym,

prowadzone przez osobę kierującą pracownikami, wyznaczoną przez pracodawcę,
posiadającą odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolenie w zakresie metod
prowadzenia instruktażu i dotyczące zagrożeń na konkretnych stanowiskach pracy
oraz sposobów ochrony przed zagrożeniami i metodami bezpieczeństwa na tym
stanowisku

dla pracowników

zatrudnionych

stanowiskach

robotniczych,

pracowników przenoszonych na te stanowiska, uczniów odbywających praktyczną
naukę zawodu i studentów odbywających praktyki – w wymiarze minimum 8 h,

—

szkolenie podstawowe odbywające się w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy

od rozpoczęcia pracy na stanowisku: pracodawcy, osoby kierującej pracownikami
(brygadziści, mistrzowie, kierownicy), projektantów i konstruktorów, pracowników
służby bhp, robotników oraz innych osób, których praca wiąże się z narażeniem
na czynniki szkodliwe dla zdrowia – w wymiarze minimum 30 h,

—

szkolenie

okresowe

(doskonalenie) obejmujące

aktualizację

ugruntowanie

wiadomości i umiejętności w dziedzinie bhp, dla osób objętych szkoleniem
podstawowym bhp, zatrudnionych na stanowiskach robotniczych nie rzadziej niż raz
na 3 lata (przy pracach niebezpiecznych – co 1 rok) oraz dla pozostałych osób – nie
rzadziej niż raz na 6 lat.

—

Szkolenia te mogą być prowadzone w formie: instruktażu, seminarium, kursu

lub samokształcenia kierowanego. Szkolenie wstępne przeprowadza się według
programów opracowanych dla poszczególnych stanowisk (zawodów).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są główne źródła prawa pracy obowiązującego w naszym kraju?
2. Jakie przepisy zawiera Kodeks pracy?
3. Jaka jest odpowiedzialność porządkowa pracowników za nieprzestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych i łamanie przepisów prawa
pracy?

4. Jakie są prawa pracownika wynikające z przepisów Kodeksu pracy?
5. Jakie są obowiązki pracownika wynikające z przepisów Kodeksu pracy?
6. Jakie są obowiązki pracodawcy wynikające z przepisów Kodeksu pracy?
7. Kto i kiedy podlega profilaktycznym badaniom lekarskim?
8. Jakie szkolenia i kiedy, powinni odbyć pracownicy w myśl przepisów Kodeksu pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj w Kodeksie pracy artykuł mówiący o tym, jak powinien postąpić pracownik,

kiedy warunki na stanowisku pracy, które zaproponował mu pracodawca nie zapewniają
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przepisów prawnej ochrony

pracy,

2) przeanalizować w Kodeksie pracy artykuły dotyczące praw pracownika,
3) wybrać z Kodeksu pracy artykuł określający sposób postępowania pracownika w sytuacji

przedstawionej w treści ćwiczenia,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

Kodeks pracy,

—

literatura z rozdziału 6 dotycząca prawa pracy.

Ćwiczenie 2

Otrzymasz od nauczyciela zestaw samoprzylepnych kartek, na których wypisano nazwy

szkoleń, jakim podlegają pracownicy. Przyklej je na tablicy i objaśnij, kiedy przeprowadzane są
te szkolenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące szkoleń pracowników,
2) przeanalizować zapisy w Kodeksie pracy dotyczące szkoleń pracowników,
3) przykleić kartki na tablicy,
4) objaśnić, kiedy przeprowadzane są poszczególne rodzaje szkoleń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

Kodeks pracy,

—

zestaw samoprzylepnych kartek z wypisanymi nazwami szkoleń,

—

literatura z rozdziału 6 dotycząca prawa pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, w jakich aktach prawnych znajdują się przepisy dotyczące
prawa pracy w Polsce?



wyjaśnić, jakich zagadnień dotyczą przepisy, które zawiera Kodeks
pracy?



scharakteryzować obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy?



określić obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa
i higieny pracy?



wyjaśnić, na czym polega profilaktyczna ochrona zdrowia pracownika?



określić, kto w zakładzie pracy ma obowiązek zorganizować stanowiska
pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy?



określić, jakie prawa przysługują pracownikowi, kiedy warunki
na przydzielonym

stanowisku

pracy

nie

spełniają

zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy?



wyjaśnić, jakim szkoleniom w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
podlegają pracownicy w różnych okresach pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne, występujące
w procesie pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występującymi w procesie pracy – to takie,

które mogą spowodować utratę zdrowia lub życia człowieka w przypadku kontaktu z nimi. Do
wyżej wymienionych czynników należą; czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne
i psychofizyczne.

Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające na pracownika przez okres dłuższy mogą

spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika lub zmiany w stanie
zdrowia, wywołując choroby zawodowe.
Czynniki te dzielimy na cztery podstawowe grupy.

Czynniki fizyczne, do który zalicza się:

—

hałas ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas ultradźwiękowy,

—

wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne),

—

mikroklimat,

—

temperatura,

—

promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),

—

promieniowanie jonizujące,

—

promieniowanie laserowe,

—

pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

—

pole elektrostatyczne,

—

pyły przemysłowe.

Czynniki chemiczne, to czynniki niebezpieczne powodujące urazy, które również mogą

powodować schorzenia. Mogą one działać na organizm człowieka toksycznie, drażniąco,
uczulająco, a nawet rakotwórczo. Czynniki chemiczne mogą być wchłaniane przez drogi
oddechowe, skórę i błony śluzowe oraz przewód pokarmowy.

Chemiczne substancje i preparaty niebezpieczne klasyfikuje się, uwzględniając

ich toksyczność, właściwości fizykochemiczne oraz działanie na środowisko, na czynniki:
—

o właściwościach wybuchowych,

—

o właściwościach utleniających,

—

skrajnie łatwopalne, wysoce łatwopalne, łatwopalne,

—

bardzo toksyczne, toksyczne,

—

szkodliwe,

—

żrące,

—

drażniące,

—

uczulające,

—

rakotwórcze,

—

mutagenne,

—

działające na rozrodczość,

—

niebezpieczne dla środowiska.

Czynniki biologiczne to:

—

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki)

oraz wytwarzane przez nie toksyny i alergeny,

—

makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynniki psychofizyczne, takie jak:
—

obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

—

obciążenie psychonerwowe.

—

Powodują one zmęczenie, które prowadzi do spadku wydajności pracy, a także może

być przyczyną wypadków przy pracy.

Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka mogą spowodować

uraz (wypadek przy pracy). Zagrożenie mogą stanowić:
—

elementy ruchome i luźne,

—

elementy ostre i wystające,

—

przemieszczanie się ludzi,

—

przepływ prądu elektrycznego,

—

źródła wysokiej temperatury,

—

pożar lub/i wybuch.

Wymienione wyżej zagrożenia należą do czynników fizycznych działających przeważnie
na pracownika w sposób nagły.

Podczas wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych, przy których występuje

zagrożenia zdrowia i życia pracownika, lub pracy w bardzo trudnych warunkach, ilość
zagrożeń wzrasta. Przed rozpoczęciem pracy, pracodawca jest zobowiązany do sporządzenia
wykazu prac szczególnie niebezpiecznych, które będą wykonywana na stanowiskach pracy.
Prace te powinny mieć zapewniony bezpośredni nadzór, odpowiednie środki zabezpieczające,
a także powinien być przeprowadzony instruktaż pracowników przed rozpoczęciem zadań. Do
prac szczególnie niebezpiecznych należą między innymi roboty drogowe i mostowe.

Teren, na którym prowadzone są roboty drogowe powinien być wyraźnie oznakowany.

Mechanik maszyn i urządzeń drogowych jest narażony podczas wykonywania pracy najczęściej
na działanie szkodliwych czynników urazowych, chemicznych i fizycznych.

Zagrożenie występujące w miejscu racy powinno być symbolizowane odpowiednim

znakiem lub symbolem. Niektóre z nich zostały przedstawione na rysunku 1.

Rys. 1.

Znaki i symbole bezpieczeństwa [10, s. 37]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie skutki dla zdrowia lub życia pracownika mogą wywołać czynniki szkodliwe,

uciążliwe lub niebezpieczne w przypadku zetknięcia się z nimi?

2. Jakie zagrożenia dla organizmu pracownika mogą wywoływać czynniki chemiczne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Na które czynniki niebezpieczne dla zdrowia napotyka najczęściej w swojej pracy

mechanik maszyn i urządzeń drogowych?

4. Który z czynników fizycznych może szkodzić zdrowiu mechanika maszyn i urządzeń

drogowych?

5. W jaki sposób należy sygnalizować zagrożenia substancjami szkodliwymi w miejscu

pracy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Obejrzyj film dydaktyczny przedstawiający pracę mechanika maszyn i urządzeń

drogowych. Wynotuj wszystkie zauważone na filmie czynniki niebezpieczne, szkodliwe
i uciążliwe. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące czynników niebezpiecznych,

szkodliwych i uciążliwych,

2) obejrzeć film dydaktyczny,
3) wynotować czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe występujące podczas pracy

mechanika maszyn i urządzeń drogowych,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

film dydaktyczny przedstawiający pracę mechanika maszyn i urządzeń drogowych,

—

zestaw do projekcji filmów,

—

notatnik,

—

przybory do pisania,

—

literatura z rozdziału 6 dotycząca czynników niebezpiecznych, szkodliwych

i uciążliwych na stanowisku pracy.

Ćwiczenie 2

Sporządź listę czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych, jakie mogą

wystąpić na stanowisku pracy mechanika maszyn i urządzeń drogowych. Zaprezentuj
wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące czynników niebezpiecznych,

szkodliwych i uciążliwych,

2) przeanalizować rodzaje czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych, które

mogą wystąpić podczas pracy mechanika maszyn i urządzeń drogowych,

3) sporządzić listę tych czynników,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

przepisy dotyczące występowania w miejscu pracy czynników szkodliwych,

uciążliwych i niebezpiecznych,

—

notatnik,

—

przybory do pisania,

—

literatura z rozdziału 6 dotycząca czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych

na stanowisku pracy.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić czynniki fizyczne zaliczane do szkodliwych i uciążliwych?



wymienić czynniki chemiczne zaliczane do szkodliwych i uciążliwych?



3) określić czynniki szkodliwe i uciążliwe w miejscu pracy mechanika

maszyn i urządzeń drogowych?



wymienić czynniki urazowe, które mogą występować na stanowisku

pracy mechanika maszyn i urządzeń drogowych?



określić, do jakiej grupy czynników należy hałas, drgania, wibracje?



określić, do jakiej grupy czynników należy oddziaływanie wysokiej

temperatury?



7) określić, jak mogą oddziaływać na ludzki organizm czynniki chemiczne?



odczytać znaki i symbole bezpieczeństwa?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy
oraz bezpieczeństwa przeciwpożarowego w drogownictwie.
Zasady

kształtowania

bezpiecznych

higienicznych

warunków pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997

roku w prawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, na terenie zakładu pracy,
pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Pomieszczenia pracy powinny być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy i ilości
zatrudnionych pracowników.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić:

—

oświetlenie naturalne i sztuczne,

—

odpowiednią temperaturę,

—

wymianę powietrza (wentylację, klimatyzację),

—

zabezpieczenie przed wilgocią,

—

zabezpieczenie

przed

niekorzystnymi

warunkami

cieplnymi

nadmiernym

nasłonecznieniem,

—

zabezpieczenie przed uciążliwymi dźwiękami i drganiami oraz innymi czynnikami

szkodliwymi dla zdrowia,

—

odpowiednie wymiary pomieszczeń,

—

zabezpieczenie przed szkodliwymi wyziewami, gazami, pyłami i promieniowaniem,

—

możliwość ewakuacji (między innymi drzwi powinny być otwierane na zewnątrz),

—

właściwą odporność ogniową elementów.

Oprócz wymagań ogólnych, wynikających z przepisów Kodeksu pracy, każde stanowisko

pracy wymaga określenia szczegółowych warunków bezpieczeństwa.

Pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne powinny być dostosowane

pod względem rodzaju i wielkości do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych
technologii i rodzajów pracy oraz warunków pracy.

pomieszczeń

higieniczno-sanitarnych

należą:

szatnie,

umywalnie,

ustępy,

pomieszczenia dla robotników w celu ogrzania się, suszarnie, palarnie, jadalnie.

Szatnie powinny być tak zaprojektowane, aby na jednego pracownika przypadała

powierzchnia 0,65 m

podłogi łącznie z powierzchnią przeznaczona do przejścia, ustawienia

ławek i szafek. Temperatura w szatni odzieży wierzchniej powinna wynosić nie mniej niż 16

a w szatni przy umywalniach 18

C. W szatniach ustawia się typowe szafki przeznaczone do

przechowywania odzieży, które okresowo należy odkażać.

Umywalnie powinny posiadać powierzchnię, która nie krępuje korzystających z niej osób

i nie stwarza kolizji osób umytych i przebranych z osobami korzystającymi z umywalni.
Do umywalek powinna być doprowadzona zimna i ciepła woda o temperaturze wynoszącej
co najmniej 20

C. Podłoga i ściany powinna być wykonana z materiału pozwalającego

utrzymać czystość. W umywalniach jeden zawór czerpalny przeznacza się na 5 robotników
wykonujących prace brudzące. W pomieszczeniach umywalni powinny być zainstalowane
natryski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ustępy zapewnia się pracownikom wykonującym roboty w terenie. Rozmieszcza

się je równomiernie na trasie prowadzenia robot. Ustępy powinny posiadać przedsionki,
a drzwi zewnętrzne powinny zamykać się automatycznie.

Palarnie organizuje się w przypadkach, kiedy palenie tytoniu w bezpośredniej bliskości

stanowiska pracy stwarza jakiekolwiek zagrożenie dla bezpieczeństwa.

Jadalnie należy urządzać w pomieszczeniach oświetlonych światłem naturalnym lub

sztucznym. Przy wejściu do jadalni powinny funkcjonować umywalki. Można również
wydzielić odrębne pomieszczenie do grzania posiłków.

Pomieszczenia dla ogrzania się zapewnia się w okresie zimowym pracownikom

wykonującym roboty na wolnym powietrzu – takich jak ziemne, drogowe, mostowe.

Pracodawca zapewnia również środki czystości, odzież, obuwie ochronne i środki

ochrony indywidualnej (zostały opisane w materiale nauczania w rozdziale 4.4.1.)

Ważną rolę w kształtowaniu dogodnych warunków pracy spełnia ergonomia (opisana

w jednostce modułowej 833[01].Z2.01), polegająca na dostosowaniu narzędzi, maszyn,
warunków pracy do cech i możliwości człowieka.

Ergonomiczne stanowisko pracy, powinno spełniać następujące zasady:

–

wygodny i bezpieczny dostęp,

–

materiały i narzędzia należy składować w stałych miejscach, w obrębie wykonywanego
zadania, a przedmioty ciężkie - na wysokości powierzchni roboczej,

–

rozmieszczenie materiałów i narzędzi powinno zapewniać ustaloną kolejność ruchów,

–

odległości między przedmiotami na stanowisku roboczym powinny być jak najmniejsze,

–

materiały i narzędzie powinny być łatwe do uchwycenia.
Spełnienie zasad ergonomii jest szczególnie ważne przy wykonywaniu zawodów ciężkich i

męczących, do których należy zawód mechanika.

Oznakowanie za pomocą znaków ostrzegawczych i tablic informacyjnych dotyczy

wszystkich miejsc i stref niebezpiecznych. Znaki ostrzegawcze i informacyjne stosowane
w drogownictwie zostały opisane i przedstawione w materiale nauczania w jednostce
modułowej 833[01].Z2.01.

Na placu budowy stosuje się tablice ostrzegawcze i informacyjne, których wzory

przedstawiono na rysunku 2.

Rys. 2.

Przykładowe tablice informacyjne i ostrzegawcze na budowie [5, s. 127]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wszystkie przepisy dotyczące zabezpieczenia placu budowy podczas realizowania

obiektów kubaturowych, mają również zastosowanie podczas prowadzenia robót drogowych.

Gdy tylko zachodzi taka konieczność, to w czasie realizacji robót drogowych i mostowych

wykonuje się ogrodzenie terenu na wysokość co najmniej 1,5 m, nie stwarzające zagrożenia
dla osób postronnych.

Na każdej budowie dróg i mostów wykonuje się:

–

drogi dojazdowe i komunikacyjne po placu budowy o nawierzchni i oznakowaniu
zgodnymi z przepisami o ruchu na drogach publicznych (o szerokości dostosowanej
do gabarytów pojazdów, które z nich korzystają, wydzielając ciągi dla pieszych
o szerokości co najmniej 0,75 m przy ruchu jednokierunkowym i co najmniej 1,2 m przy
ruchu dwukierunkowym, z przejściami dla pieszych wyznaczonymi w miejscach
zapewniających bezpieczeństwo),

–

doprowadzenie

energii

elektrycznej (z

odpowiednio

oznakowanymi

strefami

bezpieczeństwa, do oświetlenia placu budowy oraz do zasilenia odbiorników energii
elektrycznej),

–

doprowadzenie wody do picia i na cele higieniczno-sanitarne (w ilości minimum 20 litrów
na jednego zatrudnionego).

Podczas prowadzenia prac ziemnych – szczególnie poniżej poziomu terenu należy

oznakować i odgrodzić poręczami miejsca, do których maja dostęp osoby postronne.

Wymagania bezpieczeństwa dotyczą także rusztowań stalowych, stosowanych podczas

prac na wysokości – szczególnie przy robotach mostowych. Muszą one spełniać wymagania
zawarte w instrukcji montażu i eksploatacji rusztowań. Przy wznoszeniu lub rozbiórce
rusztowań wyznacza się strefę niebezpieczną o szerokości co najmniej 6 m (oznakowaną
i odgrodzoną).

Duża część prac, jaką wykonują drogowcy związana jest z procesami układania mieszanek

bitumicznych. Robotnicy, którzy mają styczność gorącym lepiszczem, narażeni są na
poparzenie i szkodliwe działanie wydzielanych oparów – na ich skórę, oczy, błony śluzowa i
drogi oddechowe. Pracodawca zobowiązany jest do dostarczenia pracownikom środków
do zmywania lepiszcza z odkrytych części ciała. Stosuje się do tego celu oczyszczoną naftę
i oczyszczony olej jadalny. Nie wolno zaś stosować ropy naftowej i etyliny.

Podczas ogrzewania lepiszczy bitumicznych nie należy dopuszczać do ich nawodnienia,

gdyż wówczas mają one tendencję do zwiększania swojej objętości i kipienia, co grozi
w konsekwencji – poparzeniem pracowników, a także pożarem. Kotły do podgrzewania
asfaltu powinny być wyposażone w urządzenia do samoczynnego zamykania pokrywy,
po każdorazowym ich napełnieniu. Zapobiega to rozpryskiwaniu się z kotła płynnego asfaltu.
Niedopuszczalne jest stosowanie ognia otwartego przy podgrzewaniu masy bitumicznej,
będącej w zbiornikach lub cysternach maszyn roboczych.

Głównymi przyczynami pożaru podczas wytwarzania mieszanek bitumicznych mogą być:

–

wadliwie wykonana, źle funkcjonująca lub przeciążona instalacja elektryczna,

–

iskry z kotłów, rozlewający się asfalt w pobliżu otwartego źródła ognia,

–

używanie otwartego źródła ognia w pobliżu magazynów z materiałami bitumicznymi
i innymi substancjami łatwopalnymi,

–

zaniedbania pracowników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

O bezpieczeństwo przeciwpożarowe powinni zatroszczyć się właściciele oraz wszyscy

użytkownicy budynków i obiektów w następujący sposób:

–

przestrzegać

przeciwpożarowych

wymagań

budowlanych,

instalacyjnych

i technologicznych,

–

zapewnić osobom przebywającym w budynku lub obiekcie bezpieczeństwo i możliwość
ewakuacji,

–

wyposażyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt gaśniczy i ratowniczy oraz środki gaśnicze,

–

oznaczyć drogi ewakuacyjne i wyjścia z budynku,

–

przygotować budynek, obiekt lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,

–

zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,

–

ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru,

–

umieścić w widocznym i łatwo dostępnym miejscu instrukcję przeciwpożarową.

W miejscach zagrożonych rozmieszcza się zestawy sprzętu przeciwpożarowego, który

w odróżnieniu od zwykłego sprzętu i narzędzi produkcyjnych oznacza się przez pomalowanie
na czerwono. Informacje na temat sprzętu gaśniczego i zasad jego użycia zostały opisane
w materiale nauczania w rozdziale 4.6.1.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie warunki gwarantujące bezpieczną pracę, zobowiązany jest zapewnić pracownikom

pracodawca w pomieszczeniach pracy?

2. Od jakich czynników zależy ilość i wielkość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych

na terenie zakładu pracy?

3. Jakie warunki powinny spełniać znane Ci pomieszczenia higieniczno-sanitarne?
4. Jakie warunki powinno spełniać stanowisko pracy, zgodnie z zasadami ergonomii?
5. W jaki sposób należy informować pracowników o strefach i miejscach występowania

zagrożeń?

6. Jakie mogą być przyczyny powstawania pożarów podczas wytwarzania mieszanek

bitumicznych?

7. W jaki sposób należy troszczyć się o bezpieczeństwo przeciwpożarowe w miejscu pracy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Weź udział w wycieczce na plac realizacji robót drogowych (lub mostowych). Obejrzyj

i oceń pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla pracowników oraz zabezpieczenie placu
budowy. Zanotuj swoje spostrzeżenia i zaprezentuj je po powrocie do pracowni szkolnej.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące wymagań higieniczno-

sanitarnych i bezpieczeństwa pracy,

2) uczestniczyć w wycieczce na plac budowy,
3) obejrzeć, a następnie ocenić pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla pracowników

oraz zabezpieczenie placu budowy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) zanotować spostrzeżenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ćwiczenie 2

Na podstawie foliogramów przedstawiających normatywy pomieszczeń higieniczno-

sanitarnych i socjalno-bytowych, oblicz wielkość szatni, jadalni, umywalni, jaką należy
zapewnić dla 80 pracowników budowy – w tym 5 kobiet. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące wymagań pomieszczeń

higieniczno-sanitarnych na budowie,

2) przeanalizować foliogramy przygotowane przez nauczyciela,
3) wykonać obliczenia wymagane w treści ćwiczenia,
4) zapisać wyniki,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy przedstawiające normatywy pomieszczeń socjalno-bytowych i higieniczno-
sanitarnych,

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy i ergonomii.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić, jakie warunki pracy powinien zapewnić pracownikom
pracodawca na terenie zakładu pracy?



wymienić warunki, jakie powinny panować w pomieszczeniu pracy?



odczytać w odpowiednich tabelach wymagania, jakim powinny
odpowiadać pomieszczenia socjalno-bytowe dla pracowników?



odczytać w odpowiednich tabelach wymagania, jakim powinny
odpowiadać pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla pracowników?



określić zasady, jakim powinno odpowiadać stanowisko pracy
zorganizowane według praw ergonomii?



rozpoznać znaki bhp?



zinterpretować znaki, tablice informacyjne i ostrzegawcze stosowane
na budowie?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej

4.4.1. Materiał nauczania

Zgodnie z Kodeksem pracy:
Art. 237

§ 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania
się tymi środkami.
§ 3. Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej,
które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.
Art. 237

§ 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie
robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:
1) jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
2) ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.
§ 2. Pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez
pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania
bezpieczeństwa i higieny pracy.
§ 3. Przepis § 2 nie dotyczy stanowisk, na których są wykonywane prace związane
z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące
intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi
lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi.
Art. 237

§ 1. Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne w związku
z art. 237

§ 1 i art. 237

§ 1, oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia

roboczego.
§ 2. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, o których mowa w art. 237

§ 1 i art. 237

§ 1, stanowią własność pracodawcy.

Art. 237

§ 1. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej
oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
§ 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić
odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.

Pracodawca przydziela pracownikom następujące środki ochrony indywidualnej

(osobistej):

−

odzież ochronną,

−

ochrony kończyn górnych,

−

ochrony kończyn dolnych,

−

ochrony głowy,

−

ochrony słuchu,

–

ochrony układu oddechowego,

−

sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości,

−

środki izolujące cały organizm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki ochrony zbiorowej to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy

pracowników, a także pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami,
które mogą wystąpić w środowisku pracy.

Środki ochrony indywidualnej są stosowane przez pracowników, kiedy w warunkach

pracy nie ma możliwości zlikwidowania zagrożeń dla zdrowia i życia innymi sposobami.
Środki ochrony indywidualnej zabezpieczają pracownika przed urazami mechanicznymi,
działaniem substancji żrących, parzących, trujących, promieniowaniem, porażeniem, działaniem
ognia, wysokiej i niskiej temperatury, oddziaływaniem hałasu, drgań i wstrząsów, upadkiem
z wysokości, poślizgiem i innymi specyficznymi czynnikami. Ochrony indywidualne stosowane
są doraźnie w razie potrzeby, ale w przypadku niektórych zadań zawodowych, należy je
stosować przez cały czas pracy. Do takich prac należą roboty w kanałach, naprawy zbiorników
z gazami, roboty przy świeżo wygaszonych kotłach parowych, prace na wysokości.

Środki ochrony osobistej oznacza się następującymi symbolami literowymi:

U – odzież ochronna – w budownictwie stosuje się: kurtki ciepłochronne, kamizelki
ciepłochronne, kurtki przeciwdeszczowe.
N – środki ochrony kończyn dolnych – w budownictwie stosuje się: obuwie całogumowe
(wulkanizowane), ze skóry, filcowo-gumowe (robocze przeciwurazowe i olejoodporne),
bezpieczne (zabezpieczające przed urazami palców, porażeniem prądem elektrycznym,
antyelektrostatyczne).
R – środki ochrony kończyn górnych – w budownictwie stosuje się: rękawice ochronne
przed promieniowaniem, przed zimnem, przed urazami mechanicznymi.
G – środki ochrony głowy – w budownictwie stosuje się: hełmy, czapki.
T – środki ochrony oczu i twarzy – w budownictwie stosuje się: okulary, gogle, osłony
twarzy.
S – środki ochrony słuchu – w budownictwie stosuje się: wkładki i nauszniki
przeciwhałasowe, ochraniacze słuchu.
D – środki ochrony układu oddechowego – w budownictwie stosuje się: maski, półmaski.
W – sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości – w budownictwie stosuje się: szelki
bezpieczeństwa, linki zabezpieczające.
I – środki izolujące cały organizm – w budownictwie stosuje się: ubrania ciepłochronne,
trzewiki ocieplane, czapki, rękawice ciepłochronne.

Odzież ochronna zabezpiecza pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska

zewnętrznego, na jakie może napotkać w pracy – mechanicznymi, chemicznymi i termicznymi.
Odzież ochronna jest wykonana z materiałów odpowiednio chroniących przed danym
czynnikiem stwarzającym zagrożenie. Do różnych rodzajów prac dobiera się zestaw odzieży
składający się z takich części, które zabezpieczając pracownika, nie powodują ograniczania
jego ruchów.

Ogólnie można określić jakie rodzaje odzieży ochronnej, środków ochrony osobistej

i sprzętu chroniącego są przydatne i używane w danym zawodzie, ale doboru należy zawsze
dokonywać indywidualnie, adekwatnie do rodzaju wykonywanych zadań zawodowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Kto w zakładzie pracy zapewnia pracownikom odzież ochronną i środki ochrony

indywidualnej?

2. W jakim przypadku pracownik może używać podczas pracy własnej odzieży i obuwia

roboczego?

3. Kto ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego

niezbędne na stanowiskach pracy w danym zakładzie?

4. Jakie rodzaje środków ochrony indywidualnej należy zapewnić pracownikowi?
5. Jakie środki ochrony indywidualnej stosuje się w budownictwie?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród środków ochrony indywidualnej dostępnych w pracowni szkolnej dobierz zestaw,

w jaki powinien być wyposażony robotnik wykonujący układanie nawierzchni bitumicznej w
warunkach zimowych. Zaprezentuj go i uzasadnij swój wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące środków ochrony

indywidualnej i zbiorowej,

2) obejrzeć środki ochrony indywidualnej dostępne w pracowni szkolnej,
3) dobrać zestaw środków ochrony indywidualnej dla robotnika drogowego zgodnie

z poleceniem w treści ćwiczenia,

4) zaprezentować dobrany zestaw,
5) uzasadnić wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

środki ochrony indywidualnej,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca środków ochrony indywidualnej.

Ćwiczenie 2

Spośród środków ochrony indywidualnej dostępnych w pracowni szkolnej dobierz zestaw,

w jaki powinien być wyposażony robotnik wykonujący zagęszczanie podbudowy zagęszczarką
ręczną. Zaprezentuj go i uzasadnij swój wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące środków ochrony

indywidualnej i zbiorowej,

2) obejrzeć środki ochrony indywidualnej dostępne w pracowni szkolnej,
3) dobrać zestaw środków ochrony indywidualnej dla robotnika drogowego zgodnie

z poleceniem w treści ćwiczenia,

4) zaprezentować dobrany zestaw,
5) uzasadnić wybór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

środki ochrony indywidualnej,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca środków ochrony indywidualnej.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, kto w zakładzie pracy jest odpowiedzialny za zapewnienie
pracownikom środków ochrony indywidualnej?



określić, kto ustala rodzaj środków ochrony indywidualnej, w które
należy wyposażyć pracownika na określonym stanowisku pracy?



wymienić rodzaje środków ochrony indywidualnej?



wymienić środki ochrony indywidualnej stosowane w budownictwie?



wymienić środki ochrony indywidualnej stosowane w drogownictwie?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Zabezpieczenie urządzeń napędowych. Bezpieczeństwo

pracy przy urządzeniach mechanicznych, elektrycznych
i ciśnieniowych

4.5.1. Materiał nauczania

Ogólne wytyczne obsługi i eksploatacji i zabezpieczenia urządzeń napędowych

są następujące:

−

urządzenia napędowe powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ergonomii,

−

montaż i obsługa urządzeń napędowych musi być zgodna z dokumentacją techniczno-
ruchową,

−

maszyny z własnymi napędami powinny mieć urządzenia do włączania i wyłączania łatwo
dostępne dla obsługującego, sprawnie działające i zabezpieczone przed przypadkowym
włączeniem,

−

w przypadku zespołowej obsługi, gdy stwarza ona zagrożenia dla otoczenia, należy
zapewnić sygnalizację ostrzegawczą i alarmową, łatwo dostrzegalną i zrozumiałą,

−

elementy ruchome, stwarzające zagrożenia powinny być w miarę możliwości osłonięte
do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi,

−

elementy ruchome takie jak, pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów
napędowych znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami osłonięte co najmniej
na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte przynajmniej
od dołu trwałymi osłonami,

−

osłony stosowane przy maszynach powinny uniemożliwiać dostęp do strefy niebezpiecznej
i zapewniać bezpieczeństwo obsłudze maszyny i osobom znajdującym się w jej pobliżu,

−

urządzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny być niezawodne, trwałe,
nie mogą utrudniać wykonywania pracy,

−

urządzenia ochronne stosowane przy maszynach szczególnie niebezpiecznych, powinny
być tak zamontowane, aby ich zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie powodowało
natychmiastowe wyłączenie maszyny, a ponowne ich zamontowanie nie może
samoczynnie uruchamiać maszyny,

−

maszyny i urządzenia napędowe powinny być utrzymywane w stanie sprawności
technicznej i czystości,

−

maszyny i urządzenia napędowe powinny być używane zgodnie z przeznaczeniem,

−

maszyny niesprawne lub wyłączone z użytkowania powinny być wyraźnie oznakowane
i zabezpieczone przed przypadkowym włączeniem,

−

maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez nadzoru, chyba, że dokumentacja
techniczno-ruchowa stanowi inaczej,

−

maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, chyba,
że dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej,

−

o dostrzeżonych uszkodzeniach urządzenia lub jego wadliwej pracy, pracownik powinien
natychmiast powiadomić przełożonego i przerwać pracę,

−

dokonywanie napraw urządzeń napędowych mogą dokonywać tylko uprawnione osoby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach zasilanym prądem elektrycznym wymaga

od pracownika spełnienia kilku zasad, a mianowicie:

−

przed każdym użyciem należy skontrolować stan obudowy, wyłącznika i przewodu
zasilającego; w razie jakiegokolwiek uszkodzenia urządzenie oddać do naprawy,

−

w przypadku wystąpienia zakłóceń w pracy urządzenia elektrycznego należy natychmiast
odłączyć je od prądu i zawiadomić przełożonego,

−

nie wolno zdejmować pokryw ochronnych ani dopuścić do użytkowania uszkodzonego
urządzenia,

−

podczas włączania i wyłączania elektronarzędzia z sieci, zawsze należy chwytać
za wtyczkę, nigdy za przewód,

−

należy często sprawdzać styki w zaciskach śrubowych przewodów (w nasadkach,
wtyczkach, wyłącznikach),

−

ręczne narzędzia elektryczne oraz ręczne lampy należy zasilać prądem o napięciu 24V,

−

urządzenie należy używać zgodnie z jego przeznaczeniem i parametrami,

−

urządzenie trzeba chronić przed zalaniem wodą i przed wilgocią,

−

trzeba uważać, aby się nie potknąć o luźno leżące przewody zasilające,

−

spalony bezpiecznik można zastąpić tylko takim samym sprawnym bezpiecznikiem,

−

w razie uszkodzenia innych podzespołów niż bezpieczniki, naprawy urządzenia może
dokonać tylko uprawniony elektryk.

Pracodawca jest zobowiązany dbać o to, aby urządzenia elektryczne były:

−

sprawne przed użyciem i po każdej konserwacji i naprawie,

−

używane zgodnie z zasadami bezpieczeństwa pracy,

−

naprawiane i konserwowane wyłącznie przez uprawnionych elektryków,

−

naprawiane niezwłocznie po stwierdzeniu usterki,

−

wykluczane z użycia, jeśli ich naprawa jest niemożliwa.

Elektronarzędzia przenośne mogą być wykonane w zależności od sposobu ochrony

obsługi przed porażeniem jako przyrządy klasy I lub klasy II.

Przyrządy klasy I są wyposażone w:

−

izolację roboczą niezbędną do należytego działania i zapewnienia podstawowej ochrony
przed porażeniem prądem elektrycznym,

−

w wyraźnie oznaczony zacisk ochronny, do którego należy podłączyć przewód
uziemiający,

−

w ruchomy przewód kilkużyłowy, którego końce żył są tak połączone z przyrządem,
że nie można ich odłączyć beż użycia narzędzi, drugie zaś końce są przyłączone
do wtyczki ze stykiem ochronnym do włączenia do gniazda w sieci.

Przyrządy II klasy są wyposażone w izolację podwójną i wzmocnioną oraz w przewód

przyłączeniowy do sieci, lecz nie mają zacisku ochronnego. Przyrząd klasy II nie wymaga
połączenia z ziemią.

Narzędzia i urządzenia elektryczne zaopatrzone są w tabliczki znamionowe (rys. 3)

zawierające ich podstawowe parametry techniczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3.

Elektronarzędzie z widoczną tabliczką znamionową [10, s 48]

Bezpieczna praca na urządzeniach elektrycznych może odbywać się dzięki zastosowaniu

środków ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym.

Są to następujące środki ochrony:

Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa):

−

ochrona przez zastosowanie izolowania części czynnych,

−

ochrona przez zastosowanie ogrodzenia lub obudowy,

−

ochrona przez zastosowanie barier uniemożliwiających dotknięcie urządzeń w trakcie
obsługi,

−

ochrona przez umieszczenie urządzeń poza zasięgiem ręki.
Ochrona przed dotykiem pośrednim:

−

ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania,

−

ochrona przez zastosowanie urządzenia II klasy ochronności lub o izolacji równoważnej.

−

ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska.

Urządzenia elektryczne oznaczane są znakami, świadczącymi o ich bezpieczeństwie

przeciwporażeniowym. Taki znak widoczny jest na rysunku 4.

Rys. 4.

Znak bezpieczeństwa CE [10, s. 187]

Bezwzględnie zabronione jest dotykanie urządzeń elektrycznych, które oznaczone

są tablicą ostrzegawczą przedstawioną na rysunku 5.

Rys. 5.

Przykład tablicy ostrzegawczej [3, s. 209]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzenia pod ciśnieniem to:

–

butle z gazami technicznymi,

–

zbiorniki ze sprężonymi gazami,

–

wytwornice acetylenowe,

–

sprężarki,

–

kotły parowe i wodne.

Urządzenia, w których ciśnienie przekracza 0,07 MPa podlegają stałemu dozorowi

technicznemu. Powinny one być wyposażone w aparaturę pomiaru ciśnienia gazu znajdującego
się wewnątrz. W chwili przekroczenia maksymalnego ciśnienia powinny zadziałać urządzenia
zabezpieczające przed awarią. Bezpieczne maksymalne ciśnienie dla danego urządzenia
określane jest przez Urząd Dozoru Technicznego (UTD).

Obsługi urządzeń pod ciśnieniem mogą dokonywać pracownicy, którzy posiadają wiedzę

o eksploatacji takich urządzeń, a także stosowne kwalifikacje potwierdzone egzaminem.

Urządzenia pod ciśnieniem podlegają okresowej kontroli przez służby UDT.

Obowiązują

szczegółowe

przepisy

dotyczące

bezpiecznej

eksploatacji

urządzeń

pod ciśnieniem.

Butle z gazami podlegają następującym przepisom:

–

butle powinny być oznaczone napisami i pomalowane zgodnie z normą (PN-75/M-69210,
acetylen – butla biała, a napis czerwony; tlen – butla błękitna, a napis czarny; wodór –
butla ciemnozielona, a napis czerwony),

–

nie wolno dokonywać żadnych napraw butli, ani ich zaworów,

–

butli nie wolno toczyć, rzucać, przewracać, uderzać o nie,

–

butle należy chronić przed nagrzaniem powyżej 35

–

odległość butli od otwartego ognia nie może być mniejsza niż 10 m,

–

odległość butli od płomienia palnika agregatu spawalniczego nie powinna być mniejsza,
niż 1m,

–

butle pełne i opróżnione należy chronić przed promieniami słonecznymi, opadami
atmosferycznymi i wilgocią,

–

w czasie spawania butle powinny stać pionowo i być zabezpieczone przed przewróceniem,

–

nie wolno przechowywać w tym samym pomieszczeniu butli z tlenem i butli z gazami
palnymi,

–

butle powinny być transportowane po terenie zakładu na specjalnych wózkach,
lub przenoszone na noszach.

Bezpieczne składowanie butli polega na spełnieniu następujących warunków:

–

butle z gazami o własnościach trujących należy przechowywać w wentylowanych
pomieszczeniach zamkniętych,

–

butle z siarkowodorem – pod zadaszeniem, na otwartym powietrzu,

–

butle z gazami palnymi – tylko razem z butlami na gazy obojętne,

–

butle z innymi gazami – w pomieszczeniach zamkniętych lub pod zadaszeniem
na otwartym powietrzu.

Butle ze składu można wydać tylko z kołpakami ochronnymi, nakręcanymi na głowicę butli.

Przewożenie butli samochodem wymaga spełnienia następujących warunków:

–

na zawory butli należy nałożyć kołpaki ochronne oraz ślepe nakrętki,

–

butle należy ułożyć zaworami w tę samą stronę, prostopadle do kierunku jazdy,

–

między butlami należy umieścić przekładki z gumy lub drewna, które zabezpieczą butle
przed przemieszczaniem się, zderzaniem ze sobą lub spadaniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wytwornice acetylenowe powinny być eksploatowane zgodnie z instrukcją producenta.

Należy przestrzegać następujących zasad eksploatacji:
–

naprawa wytwornic może odbywać się tylko za zgodą rejonowego dozoru technicznego,

–

czyszczenie wytwornic może odbywać się na wolnym powietrzu, przy świetle dziennym,
w odległości co najmniej 5 m od źródła otwartego ognia,

–

wykrywania nieszczelności wytwornic można dokonywać tylko przy użyciu wodnego
roztworu mydła,

–

wytwornice narażone na zamarznięcie powinny być po pracy opróżnione z wody,

–

niedozwolone jest zwiększanie ciśnienia gazu w wytwornicy,

–

odległość między wytwornicami znajdującymi się w jednym pomieszczeniu musi wynosić
co najmniej 6 m.

Sprężarki to urządzenia sprężające powietrze, wykorzystywane między innymi przy

prasach pneumatycznych, agregatach natryskowych i innych urządzeniach i robotach. Mogą
je obsługiwać osoby pełnoletnie, odpowiednio przeszkolone. Zawory bezpieczeństwa
sprężarek muszą być wyregulowane na maksymalne ciśnienie podane przez wytwórcę,
a manometry czytelne i dobrze oświetlone. W pomieszczeniach, gdzie używa się sprężarek,
należy w widocznym miejscu umieścić instrukcję ich obsługi, instrukcję bezpieczeństwa pracy i
ochrony przeciwpożarowej.

Kotły parowe i wodne eksploatuje się zgodnie z instrukcją wytwórcy. Powinny one być

zaopatrzone w manometry, termometry, wodowskazy i zawory bezpieczeństwa.
W pomieszczeniach, w których znajdują się kotły pod ciśnieniem, należy w widocznym miejscu
umieścić instrukcję ich obsługi, instrukcję bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej.
Kotły powinny być zgłaszane przez użytkownika do rejestracji i odbioru technicznego.
Kontroli kotłów dokonuje Urząd Dozoru Technicznego.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są zasady obsługi urządzeń napędowych?
2. Jakie zabezpieczenia powinny posiadać urządzenia napędowe?
3. Co powinien skontrolować pracownik przed każdorazowym użyciem elektronarzędzi?
4. Jak należy postąpić w przypadku stwierdzenia zakłóceń w pracy urządzenia zasilanego

prądem elektrycznym?

5. Jak należy postąpić w przypadku stwierdzenia przepalenia bezpiecznika?
6. Co oznacza symbol złożony ze znaków CE widoczny na elektronarzędziach?
7. Jakie środki ochrony stosuje się na elektronarzędziach?
8. Jakie urządzenia zalicza się do urządzeń ciśnieniowych?
9. W jaki sposób znakowane są butle z gazami?
10. Jakie zasady bezpieczeństwa muszą być spełnione podczas przechowywania i eksploatacji

butli z gazami?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj informacje zawarte w tabliczce znamionowej dowolnego elektronarzędzia

dostępnego w pracowni szkolnej. Zinterpretuj je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odszukać

materiałach

dydaktycznych

informacje

dotyczące

zabezpieczenia

przeciwpożarowego elektronarzędzi,

2) wybrać dowolne elektronarzędzia do wykonania ćwiczenia,
3) odnaleźć tabliczkę znamionowaną,
4) odczytać i zinterpretować informację na tabliczce znamionowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały i środki opatrunkowe niezbędne do udzielania pierwszej pomocy przy porażeniu
prądem elektrycznym,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca udzielania pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy.

Ćwiczenie 2

Określ zasady transportu, rozładunku, sposób i miejsce przechowywania butli z tlenem,

acetylenem, wodorem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące bezpiecznej eksploatacji

urządzeń ciśnieniowych,

2) określić zasady transportu,
3) sporządzić notatkę zgodnie z poleceniem w treści ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad eksploatacji urządzeń ciśnieniowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić zabezpieczenia urządzeń napędowych?



określić zasady bezpiecznej obsługi urządzeń napędowych?



odczytać informacje zawarte na tabliczce znamionowej dowolnego
elektronarzędzia?



określić zasady postępowania w przypadku wadliwej pracy maszyny
lub elektronarzędzia?



określić, jakimi kolorami oznacza się butle z różnymi gazami?



określić zasady przechowywania butli z różnymi gazami?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.

Zagrożenia

pożarowe

oraz

zasady

ochrony

przeciwpożarowej

4.6.1. Materiał nauczania

Zagrożenia pożarowe są powodowane przez czynniki i okoliczności, które stwarzają

warunki do powstania pożaru i jego rozprzestrzeniania się.

Pożar powstaje wówczas, gdy temperatura źródła ciepła przekracza temperaturę zapalenia

się materiału palnego, a ciepło to oddziałuje bezpośrednio na materiał palny.

Najczęściej spotykanymi przyczynami pożaru są:

−

zły stan techniczny urządzeń elektrycznych, ogrzewczych i mechanicznych oraz
nieprawidłowe ich używanie,

−

wykonywanie prac wymagających używania otwartego ognia lub wysokiej temperatury,

−

pozostawianie bez nadzoru włączonych urządzeń elektrycznych lub palenisk,

−

nieprawidłowe składowanie materiałów mogących ulegać samozapaleniu,

−

nieostrożność osób,

−

podpalenie umyślne.

Zagrożenie pożarowe w miejscu pracy występuje najczęściej w magazynach, składach,

w budynkach o konstrukcji drewnianej i tam, gdzie znajdują się włączone urządzenia
elektryczne lub otwarte paleniska.

W warsztacie mechanicznym zagrożenia pożarowe mogą stwarzać:

−

palenie tytoniu,

−

używanie otwartego ognia podczas korzystania w pracy z benzyny lub spirytusu,

−

pozostawianie na noc niewygaszonego paleniska,

−

naprawianie bezpieczników we własnym zakresie.

Na stanowisku pracy podczas robót drogowych zagrożenie pożarowe może być

spowodowane w czasie nieostrożnego obchodzenia się z substancjami palnymi, takimi jak
lepiszcza bitumiczne.

Ochrona przeciwpożarowa w miejscu pracy polega na stosowaniu profilaktyki

przeciwpożarowej i czynnej walce z pożarem, w przypadku jego zaistnienia.
Profilaktyka polega na:

−

przestrzeganiu zakazu używania otwartego ognia i palenia tytoniu tam, gdzie to jest
zabronione,

−

utrzymywaniu instalacji i urządzeń elektrycznych w stanie wykluczającym przypadkowe
zwarcie i iskrzenie,

−

przechowywaniu materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich warunkach,

−

zapewnieniu ochrony odgromowej,

−

opracowaniu i umieszczeniu w widocznym miejscu instrukcji ochrony przeciwpożarowej,

−

przeszkoleniu pracowników, z w zakresie profilaktyki przeciwpożarowej, postępowania
w wypadku pożaru i prowadzenia akcji gaśniczej.

−

wyposażeniu obiektów na placu budowy w sprzęt gaśniczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Postępowanie w razie bezpośredniego zagrożenia pożarem polega na:

−

alarmowaniu ludzi i zapewnieniu dostępu do instalacji alarmowych i telefonu,

−

ewakuacji ludzi w razie pożaru,

−

wykorzystaniu urządzeń i środków gaśniczych,

−

zapewnieniu dojazdu wozów strażackich i dostępu do hydrantów.

Pracownicy

powinni

być

zapoznani

obowiązującymi

znakami

ochrony

przeciwpożarowej, aby w wypadku pożaru postępować sprawnie i bezpiecznie.
Na rysunku 6 zamieszczono przykładowe znaki ochrony przeciwpożarowej.

Rys. 6.

Znaki ochrony przeciwpożarowej [3, s. 206]

W przypadku wystąpienia pożaru należy:

−

zachować spokój,

−

natychmiast zawiadomić straż pożarną, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach
pożaru,

−

ostrzec innych pracowników o zaistnieniu pożaru,

−

wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne.

−

natychmiast opuścić obszary zagrożone, oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi
i pożarowymi,

−

należy poruszać się w pozycji jak najbliżej podłogi,

−

działać zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ratować życie ludzi w pierwszej kolejności, przed gaszeniem pożaru,

−

nie narażając własnego bezpieczeństwa, uczestniczyć w działaniach ratowniczo-gaśniczych
aż do czasu przybycia straży pożarnej,

−

osoby palące się należy okryć i zawinąć w koce gaśnicze, płaszcze, a w razie konieczności
gaszenia ognia – obracać osobę poszkodowaną,

−

nigdy nie wolno gasić płonącego tłuszczu wodą,

−

z chwilą przybycia straży pożarnej, udzielić dowódcy sekcji stosownych informacji,
przekazać plan budynku, dróg ewakuacyjnych i ratunkowych, a także właściwe klucze.

W czasie gaszenia pożaru należy:

−

uruchamiać gaśnice dopiero przy źródle ognia,

−

ustawić się w miarę możliwości tyłem do kierunku wiatru,

−

zachować ostrożność przy otwieraniu zamkniętych drzwi,

−

gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu
do tyłu,

−

nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko pożaru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),

−

gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania.

Ochrona przeciwpożarowa jest skuteczna wtedy, kiedy pracownicy znają rodzaje sprzętu

gaśniczego i potrafią go zastosować. Do podręcznego sprzętu gaśniczego należą: gaśnice,
hydranty, hydronetki, agregaty gaśnicze, koce gaśnicze, tłumice. Przy gaszeniu pożarów
w zarodku mogą być używane też: pojemniki z wodą, skrzynie z piaskiem, łopaty, szufle,
pomocne są też drabiny.

Gaśnice rozmieszcza się w widocznych miejscach - zgodnie z zasadami ochrony

przeciwpożarowej. Należy je stosować zgodnie z przeznaczeniem, gdyż w przeciwnym
wypadku, gaszenie ognia może stać się nieskuteczne.

Gaśnica pianowa - używane są do gaszenia pożarów ciał stałych i cieczy palnych.

Ze względu na zawartość wody w pianie nie wolno używać ich do gaszenia urządzeń
elektrycznych pod napięciem.

Gaśnica śniegowa – nadaje się przede wszystkim do gaszenia cieczy, gazów palnych,

farb, lakierów, rozpuszczalników, instalacji elektrycznej pod napięciem, ciał chemicznych
reagujących z wodą oraz wszędzie tam, gdzie zastosowanie innych środków gaśniczych może
spowodować zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotu.

Gaśnica proszkowa – jest skuteczna podczas gaszenia palących się gazów i płynów

łatwopalnych, samochodów, garaży, instalacji elektrycznej pod napięciem oraz wszędzie tam,
gdzie zanieczyszczenie środkiem gaśniczym jest szkodliwe dla gaszonych przedmiotów.

Gaśnica tetrowa – może być używana wyłącznie w pomieszczeniach dobrze

przewietrzanych. Nie wolno jej używać na rozgrzane metale nieżelazne, gdyż tworzy się wtedy
trujący fosgen.

Hydranty powinny być rozlokowane w łatwo dostępnych miejscach: w korytarzach,

na klatkach schodowych, przy wyjściu z budynku. Najczęściej są zasilane wodą o tak wysokim
ciśnieniu, aby pożar można gasić bezpośrednio po podłączeniu węża do hydrantu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega profilaktyka przeciwpożarowa?
2. Jakie czynniki są najczęściej przyczyną pożaru?
3. Jak należy postępować w razie bezpośredniego zagrożenia pożarem?
4. Jakie czynności należy wykonać podczas wystąpienia pożaru?
5. W jaki sposób właściciel obiektu powinien zatroszczyć się o bezpieczeństwo

przeciwpożarowe pracowników?

6. Jak należy dbać o bezpieczeństwo przeciwpożarowe w zakładzie mechanicznym?
7. Do gaszenia jakich pożarów stosuje się poszczególne rodzaje gaśnić?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odegraj scenkę gaszenia pożaru, który wybuchł w pomieszczeniu szatni pracowniczej.

Przyjmij, że źródłem pożaru był włączony piecyk elektryczny. Wybierz odpowiedni rodzaj
gaśnicy do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem, lecz jej nie uruchamiaj. Wyjaśnij w
jaki sposób należy użyć gaśnicy, aby ugasić pożar.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące ochrony przeciwpożarowej,
2) odegrać scenkę gaszenia pożaru przy użyciu wybranej gaśnicy (bez jej uruchamiania, gdyż

ćwiczenie jest pozorowane).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw gaśnic,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca ochrony przeciwpożarowej.

Ćwiczenie 2

Z przygotowanego przez nauczyciela zestawu znaków i tablic wybierz te, które

są znakami ochrony przeciwpożarowej. Zaprezentuj je kolegom z grupy i objaśnij
ich znaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące bezpieczeństwa

przeciwpożarowego

2) zapoznać się z zestawem znaków i tablic, jakie przedstawi Ci nauczyciel,
3) wybrać znaki ochrony przeciwpożarowej,
4) objaśnić znaczenie wybranych znaków,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw znaków ochrony przeciwpożarowej, znaków ewakuacyjnych, tablic i znaków
bezpieczeństwa,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca ochrony przeciwpożarowej.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić zagrożenia pożarowe?



określić w jakich miejscach może najczęściej powstać pożar?



wymienić zabezpieczenia przeciwpożarowe, jakie powinien zapewnić
właściciel obiektu?



wyjaśnić, jak należy postępować, aby nie stwarzać zagrożenia
pożarowego?



wskazać znaki ochrony przeciwpożarowej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Zabezpieczenie miejsca wypadku. Organizacja pierwszej

pomocy w wypadkach przy pracy

4.7.1. Materiał nauczania

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenia, wywołane przyczyną zewnętrzną, które

nastąpiło w związku z wykonywaną pracą.

W razie wypadku pracodawca jest obowiązany:

−

zabezpieczyć miejsce wypadku,

−

zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

podjąć niezbędne kroki eliminujące lub ograniczające zagrożenie,

−

niezwłocznie zawiadomić inspektora pracy, prokuratora, jednostkę nadrzędną o każdym
śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy,

−

niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku,

−

zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom,

−

sporządzić właściwą dokumentację wypadku.

W razie wypadku przy pracy pracownik jest obowiązany:

−

każdy pracownik, który zauważył wypadek lub dowiedział się o nim jest zobowiązany
zawiadomić o wypadku przełożonego pracownika poszkodowanego oraz służbę
bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

przełożony pracownika poszkodowanego jest obowiązany zabezpieczyć miejsce wypadku
oraz niezwłocznie zawiadomić o wypadku kierownika zakładu pracy i służbę
bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, jest
obowiązany zawiadomić niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.

Zabezpieczenie miejsca wypadku polega na:

−

niedopuszczaniu do miejsca wypadku osób niepowołanych,

−

wstrzymaniu pracy urządzeń, które miały związek z wypadkiem,

−

niedopuszczanie do zmiany położenia maszyn, urządzeń lub ich części, które
spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć okoliczności wypadku.

W razie awarii:

−

maszyny, urządzenia lub narzędzia pracownik powinien zgłosić ten fakt przełożonemu,
a przełożony powinien wyłączyć maszynę, urządzenie lub narzędzie z użytkowania
do czasu ich naprawy lub wymiany. Obowiązek wykonania naprawy spoczywa
na pracodawcy.

W następstwie nieszczęśliwych wypadków może dochodzić do urazów organizmu.
Na stanowisku pracy, mechanik maszyn i urządzeń drogowych, a także robotnik drogowy

narażeni są najczęściej na:

−

urazy mechaniczne ciała,

−

zatrucia substancjami chemicznymi,

−

oparzenia,

−

kolizje z pojazdami,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

upadki z wysokości (podczas robót mostowych na rusztowaniach),

−

porażenie prądem elektrycznym.
Umiejętne udzielanie pierwszej pomocy jest bardzo ważne, gdyż ma wielkie znaczenie dla

zachowania dalszego zdrowia i życia poszkodowanego.

Urazy mechaniczne

Czynniki mechaniczne mogą spowodować następujące rodzaje urazów:

−

zgniecenie,

−

złamanie,

−

obcięcie,

−

potłuczenie,

−

nakłucie, przekłucie,

−

skaleczenie, przecięcie,

−

otarcie.

Udzielanie pierwszej pomocy przy złamaniach

Podejrzenie lub rozpoznanie złamania ustala się, kiedy występują następujące objawy:

silny ból w miejscu urazu, nieprawidłowy kształt kończyny w miejscu urazu, brak możliwości
wykonania ruchu kończyną, obrzęk i wylew podskórny, widoczne zasinienie w miejscu urazu,
wyczuwalne lub widoczne odłamy kostne w ranie.

W przypadku złamań kości, zwichnięć, skręceń kończyn, podstawowym sposobem

skutecznego udzielania pierwszej pomocy jest unieruchomienie kości i dwóch sąsiednich
stawów. W tym celu należy użyć sztywnych przedmiotów ogólnie dostępnych lub środków
specjalistycznych.

Złamaną kończynę dolną można unieruchomić za pomocą szyny dostępnej w apteczce

pierwszej pomocy lub za pomocą deski, kija, laski a także przez dowiązanie jej do kończyny
zdrowej.

Przy złamaniach kończyn górnych unieruchomienie wykonuje się podwieszając

kontuzjowaną kończynę na temblaku z chusty trójkątnej lub wykorzystując części garderoby.

Przy złamaniu żeber poszkodowany skarży się na silny ból w klatce piersiowej i ma

trudności w oddychaniu. Należy dokonać unieruchomienia klatki piersiowej przez ciasne
owinięcie jej bandażem elastycznym - przy wykonanym przez poszkodowanego wydechu.
Podczas unieruchamiania poszkodowany powinien przyjąć pozycję półsiedzącą.

W przypadku skręceń lub zwichnięć kończyny, należy unieruchomić ją, wysoko ułożyć

i zastosować zimny okład z lodu lub roztworu altacetu.

Po udzieleniu poszkodowanemu pierwszej pomocy, należy wezwać lekarza.

Udzielanie pierwszej pomocy przy zranieniach

Mechanik, który nie przestrzega przepisów bezpiecznej pracy, narażony jest najczęściej

na zranienia kończyn. W zależności od miejsca zranienia i rodzaju uszkodzonych naczyń
dochodzi do krwawienia. Urazy naczyń włosowatych w wyniku otarcia naskórka, objawiają się
niedużym krwawieniem. Uszkodzenie żył lub tętnic powoduje silny wypływ krwi – nazywany
krwotokiem.

Przy drobnych skaleczeniach kończyn, skuteczną metodą zatrzymania krwawienia jest

uniesienie jej do góry. Skórę wokół rany należy odkazić środkiem odkażającym, nałożyć
jałowy opatrunek lub plaster z opatrunkiem i skierować poszkodowanego do lekarza.

W przypadku krwotoku żylnego krew wypływa z rany strumieniem. Ma ona barwę

ciemnoczerwoną. Krwawienie z małych żył może ustać samoistnie lecz przy krwotokach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dużych należy zastosować ucisk krwawiącej żyły. Żyłę prowadzącą do rany przyciska
się wtedy do przylegającej kości. Opatrunek uciskowy z jałowej gazy, bandaża mocującego
i materiału uciskowego, nakłada się bezpośrednio na ranę i ciasno bandażuje. Opatrunku
uciskowego nie należy zakładać, kiedy w ranie tkwią ciała obce. W czasie udzielania
poszkodowanemu pierwszej pomocy, jego przełożony lub inni pracownicy powinni
jak najszybciej wezwać lekarza.

W przypadku krwotoku tętniczego krew tryska z rany rytmicznym strumieniem.

Ma ona barwę jasnoczerwoną. Tamowanie krwotoku tętniczego zawsze wymaga zastosowania
ucisku, który należy umiejscowić między sercem a raną. Wykonuje się go z takich samych
środków opatrunkowych, jak w przypadku tamowania krwotoku żylnego. Do czasu założenia
opaski uciskowej, stosuje się ucisk palcami, aby jak najszybciej zatamować upływ krwi. W
czasie udzielania poszkodowanemu pierwszej pomocy, jego przełożony lub inni pracownicy
powinni jak najszybciej wezwać lekarza.

Udzielanie pierwszej pomocy porażonemu prądem elektrycznym

Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanemu rozpoczyna się po uwolnieniu

go spod działania prądu i stwierdzeniu jego stanu.
Uwolnienia porażonego spod działania prądu elektrycznego należy dokonać poprzez:

−

wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,

−

odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,

−

odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia należy udzielić mu pomocy

przedlekarskiej. Nie wolno odstępować osoby poszkodowanej oraz przerywać akcji
ratowniczej do chwili przybycia personelu lekarskiego. Każdy porażony prądem elektrycznym
winien być zbadany przez lekarza, chociażby oględziny zewnętrzne nie wskazywały na taką
potrzebę. Pomoc przedlekarska powinna polegać na wykonaniu następujących czynności:

−

gdy porażony krwawi – zatrzymać krwawienie,

−

w zależności od stanu porażonego zdecydować o zakresie i sposobie udzielania pomocy
doraźnej.

Kiedy porażony jest przytomny, należy rozluźnić mu ubranie w okolicy szyi, klatki

piersiowej i brzucha, ułożyć poszkodowanego w wygodnej pozycji do chwili przybycia
lekarza.

Kiedy porażony jest nieprzytomny, lecz oddycha, nie należy go, nawet na bardzo krótko,

pozostawać w pozycji „na wznak”. Trzeba ułożyć go w tzw. pozycji bocznej ustalonej i stale
obserwować (oddech może się zatrzymać). Jeżeli przybycie lekarza przedłuża
się, poszkodowanego należy po upływie ok. 2 godz. obrócić na drugi bok.

Kiedy porażony jest nieprzytomny, nie oddycha, nie ma oznak krążenia, natychmiast należy

wezwać lekarza i do chwili jego przybycia zastosować reanimację oddychania i krążenia.
Ratujący powinien:

−

ułożyć porażonego na wznak,

−

udrożnić drogi oddechowe.

−

wykonać sztuczne oddychanie metodą usta-usta, lub usta-usta/nos, używając w tym celu
środków ochrony osobistej,

−

wykonać zewnętrzny masaż serca poprzez uciskanie mostka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Udzielanie pierwszej pomocy przy zatruciu środkami chemicznymi

Zagrożenie dla zdrowia lub życia człowieka stanowią przeważnie rozmaite substancje gazowe

lub ciekłe, używane głównie do celów technologicznych lub będące produktem ubocznym reakcji
chemicznych, zachodzących w związku z wykonywanymi pracami.

Do zatruć dochodzi najczęściej przez:

−

wdychanie oparów tych substancji,

−

omyłkowe spożycie,

−

kontakt ze skórą i błonami śluzowymi.

Objawami ostrego zatrucia organizmu są:

−

bóle głowy,

−

oszołomienie,

−

drgawki,

−

utrata przytomności.

Pierwsza pomoc w ostrych zatruciach polega na wygodnym ułożeniu poszkodowanego

w pomieszczeniu o nieskażonym powietrzu i szybkim wezwaniu pomocy lekarskiej.
Właściwa akcja ratunkowa może być prowadzony w odpowiednio wyposażonych placówkach
służby zdrowia, ponieważ polega on na:

−

płukaniu układu pokarmowego,

−

zabiegach ułatwiających prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego,

−

neutralizowaniu toksyn zalegających w organizmie.
Oprócz zatruć ostrych pojawiają się też zatrucia przewlekłe, które są następstwem

długotrwałego kontaktu człowieka z substancjami toksycznymi, o stosunkowo niewielkim
stężeniu. Występują wtedy następujące objawy:

−

zaczerwienienie lub obrzęki błon śluzowych,

−

kaszel, duszności i inne zaburzenia oddychania,

−

bóle głowy, senność i zaburzenia pracy serca.
Poszkodowany powinien zgłosić się do lekarza w celu skontrolowania swego stanu

zdrowia.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak powinien postępować pracodawca w razie wystąpienia wypadku przy pracy?
2. Jak powinien postępować pracownik, który był świadkiem wypadku przy pracy?
3. Na czym polega zabezpieczenia miejsca wypadku?
4. Jak powinien zachować się pracownik w razie awarii maszyny lub urządzenia?
5. Jak przebiegają procedury udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu, u którego

podejrzewa się złamanie kończyny?

6. Jak przebiegają procedury udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu, który doznał

zranienia?

7. Jak przebiegają procedury udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu porażonemu

prądem elektrycznym?

8. Jak przebiegają procedury udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu, który doznał

zatrucia środkami chemicznymi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zademonstruj sposób unieruchomienia kończyny górnej w przypadku podejrzenia

jej złamania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy

w wypadkach przy pracy,

2) przygotować na stanowisku materiały i środki opatrunkowe niezbędne do wykonania

unieruchomienia kończyny górnej,

3) wykonać unieruchomienie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały i środki opatrunkowe niezbędne do unieruchamiania kończyn,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca udzielania pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy.

Ćwiczenie 2

Ustal sposób zabezpieczania miejsca wypadku na stanowisku pracy, na którym pracownik

doznał porażenia prądem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów zabezpieczania

miejsca wypadku przy pracy,

2) przeanalizować, co miało wpływ na zaistnienie wypadku,
3) ustalić sposób oznakowania miejsca wypadku,
4) ustalić sposób odizolowania od miejsca wypadku osób postronnych,
5) zademonstrować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

taśma bezpieczeństwa do wygrodzenia miejsca wypadku,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca postępowania w razie wypadku na stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić obowiązki pracodawcy w razie wypadku przy pracy?



wymienić obowiązki pracownika, który był świadkiem wypadku przy
pracy?



określić sposoby zabezpieczania miejsca wypadku na stanowisku pracy?



określić czynności, które należy podjąć w przypadku awarii maszyny?



wyjaśnić, na jakie niebezpieczeństwa na stanowisku pracy narażeni
są robotnicy drogowi?



udzielić pierwszej pomocy przy złamaniach kończyn?



udzielić pierwszej pomocy przy zranieniach?



uwolnić poszkodowanego spod napięcia elektrycznego i udzielić
mu pierwszej pomocy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy

4.8.1. Materiał nauczania

Zasady ochrony środowiska reguluje Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo

ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) z późniejszymi zmianami.

Ochrona środowiska – to szereg działań, które umożliwiają zachowanie lub przywracanie

równowagi przyrodniczej. Polegają one na:

−

racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska,

−

przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

−

przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Roboty drogowe należą do robót intensywnie ingerujących w środowisko. Podczas

prowadzenia robót drogowych naruszona może być gleba, roślinność, wody powierzchniowe,
a także zakłócony może być spokój mieszkańców.

Ochrona roślinności, która znajduje się w sąsiedztwie pasa drogowego polega na:

−

osłonięciu lub ogrodzeniu drzew,

−

przesadzeniu drzew w miarę możliwości i potrzeby,

−

uzgodnieniu postępowania w problematycznych przypadkach z konserwatorem przyrody.
Ziemia urodzajna, humus i darnina powinny być zdjęte z całej powierzchni robót, złożone i

przechowane w odpowiednim miejscu w celu wykorzystania po zakończeniu robót drogowych
do rekultywacji. Nie wolno niszczyć urodzajnej ziemi poprzez składowanie na niej odkładów.
Na miejsca odkładów i ukopów należy wybierać tereny ubogie pod względem przyrodniczym.

Wody gruntowe i powierzchniowe należy chronić przed zanieczyszczeniem.

Wykonywanie wykopów lub ukopów nie powinno wpływać na obniżanie poziomu wód
gruntowych, ani utrudniać ich przepływu. W razie konieczności pas robót ziemnych należy
odgradzać wałami i ściankami szczelnymi od wód powierzchniowych, a także budować
odstojniki gromadzącej się wody.

Mieszkańcy, którzy sąsiadują z terenami robót drogowych powinni być chronieni przed

pyłem, kurzem, hałasem, spalinami, drganiami i innymi uciążliwościami. Drogi dojazdowe
powinny być utwardzone, aby w czasie deszczu błoto nie przenosiło się na kołach środków
transportowych z placu budowy na okoliczne drogi. Przewożone materiały sypkie – takie,
jak kruszywa, wapno, popioły powinny być zabezpieczone prze rozsypywaniem i pyleniem.
Prace wykonywane przy użyciu środków pylących należy wykonywać przy pogodzie
bezwietrznej.

Wszelkie odpady, takie jak zużyte oleje, opakowania, żużel i popiół, odpady mineralne,

odpady metaliczne, które są szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska należy zgromadzić
w wyznaczonych miejscach, i oddać je do utylizacji, unieszkodliwienia lub recyklingu.

Utylizacja – to przetwarzanie materiałów lub odpadów, które straciły wartość użytkową.
Unieszkodliwianie – to likwidacja lub ograniczenie uciążliwości odpadów dla środowiska

przez poddanie ich obróbce, powodującej zmianę ich cech fizycznych, chemicznych
lub biologicznych.

Recykling – to systemem wielokrotnego wykorzystywania tych samych materiałów, czyli

powtórne ich zagospodarowanie.

Są to ważne przedsięwzięcia, o których należy pamiętać w procesie pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki akt prawny reguluje zasady ochrony środowiska?
2. Jakie są źródła zanieczyszczeń środowiska?
3. W jaki sposób należy chronić roślinność w bezpośredniej bliskości pasa robót drogowych?
4. W jaki sposób należy chronić urodzajną ziemię, humus i darń zebrane z terenu

przeznaczonego pod roboty drogowe?

5. Na czym polega ochrona wód gruntowych i powierzchniowych przed skutkami

prowadzenia prac ziemnych?

6. Przed jakimi czynnikami wynikającymi z prowadzenia prac drogowych należy chronić

mieszkańców sąsiadujących z terenem budowy?

7. W jaki sposób należy postąpić z odpadami, które pozostają po zakończeniu prac

drogowych?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie opisu i planu terenu przeznaczonego pod budowę drogi (otrzymanego

od nauczyciela), który zawiera wyszczególnienie roślinności i miejsc występowania urodzajnej
ziemi, opracuj projekt ich ochrony na czas robót drogowych. Zaprezentuj wykonane
ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów ochrony

środowiska podczas robót budowlanych i drogowych,

2) przeanalizować opis otrzymany od nauczyciela,
3) wyszukać na planie roślinność podlegającą ochronie,
4) zaplanować sposób ochrony roślinności,
5) odszukać na planie miejsca prowadzenia robót ziemnych, z których należy zebrać

urodzajną ziemię,

6) zaplanować i zaproponować miejsca do hałdowania urodzajnej ziemi,
7) wykonać pomocnicze szkice i opisy planowanych działań,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

opis i plan terenu przeznaczonego pod budowę drogi,

−

notatnik,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca sposobów ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Opracuj pisemnie plan postępowania z odpadami, które powstały podczas realizacji robót

drogowych. Weź pod uwagę różnorodne roboty. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów ochrony

środowiska i postępowania z odpadami podczas i po zakończeniu robót drogowych,

2) przeanalizować rodzaj odpadów, jakie mogą powstać podczas robót drogowych,
3) zaplanować sposób postępowania z odpadami,
4) wykonać pomocnicze szkice i opisy planowanych działań,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca sposobów ochrony środowiska.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać nazwę aktu prawnego dotyczącego ochrony środowiska?



określić, na czym polegają działania zmierzające do ochrony ziemi
podczas robót budowlanych i drogowych?



określić, na czym polegają działania zmierzające do ochrony wód
podczas robót budowlanych i drogowych?



określić, w jaki sposób chroni się roślinność podczas robót budowlanych
i drogowych?



wyjaśnić, co należy zrobić z odpadami pozostającymi po zakończeniu
budowy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą, znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Test zawiera zadania z poziomu podstawowego oraz zadania z poziomu

ponadpodstawowego, które mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż są one na poziomie
wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań

od 14 do 20).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Źródłem prawa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest

a) Kodeks pracy.
b) Kodeks karny.
c) Kodeks postępowania administracyjnego.
d) Kodeks cywilny.

2. Koszty szkolenia pracowników w zakresie bhp ponosi

a) pracodawca.
b) Społeczna Inspekcja pracy.
c) Państwowa Inspekcja Pracy.
d) Państwowa Inspekcja Sanitarna.

3. Pomieszczenia i urządzenia sanitarne na terenie zakładu pracy zapewnia pracownikom

a) inwestor.
b) pracodawca.
c) inspektor sanitarny.
d) społeczny inspektor pracy.

4. Znak ostrzegawczy bhp ma postać

a) trójkąta o żółtym polu.
b) koła o niebieskim polu.
c) koła z czerwoną obwódką.
d) prostokąta o zielonym polu.

5. Informację o bezpieczeństwie przeciwporażeniowym elektronarzędzia można odczytać

z tablicy

a) informacyjnej.
b) jego tabliczki znamionowej.
c) tablicy znaków bezpieczeństwa.
d) instrukcji bhp na stanowisku pracy.

6. Do niebezpiecznych czynników psychofizycznych zalicza się

a) mutagenne.
b) obciążenie fizyczne.
c) działanie mikroorganizmów.
d) działanie pola elektrostatycznego.

7. Oznakowanie substancji toksycznej to

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. W czasie gaszenia pożaru gaśnicę należy uruchomić

a) na polecenia straży pożarnej.
b) natychmiast przy źródle ognia.
c) na polecenie kierownika zakładu pracy.
d) przed wejściem do budynku, w którym płonie pomieszczenie.

9. W myśl zasad o ochronie środowiska na stanowisku pracy, ochronie nie podlega

a) niska zieleń.
b) wysokie drzewa.
c) popularne krzewy ozdobne.
d) drzewa i krzewy wskazane w dokumentacji do wycinki.

10. Recykling to

a) ograniczenie uciążliwości odpadów.
b) wielokrotne wykorzystywanie tych samych materiałów.
c) przetwarzanie materiałów, które straciły ważność użytkową.
d) gromadzenie nieprzydatnych materiałów w miejscach specjalnie wyznaczonych.

11. Butle z acetylenem malowane są na kolor

a) biały.
b) zielony
c) błękitny
d) czerwony.

12. Stałemu dozorowi technicznemu podlegają

a) urządzenia rekreacyjne.
b) urządzenia ciśnieniowe.
c) pomieszczenie socjalne.
d) pomieszczenia higieniczne.

13. Wszystkie ruchome części urządzeń napędowych, które stwarzają zagrożenie

dla pracowników, powinny być
a) dobrze oświetlone.
b) osłonięte osłonami.
c) pomalowane na biało.
d) wygrodzone taśmą bezpieczeństwa.

14. Aby zapewnić ergonomiczne warunki pracy należy

a) przestrzegać zasad ekonomii w czasie pracy.
b) dostosować prawo pracy do możliwości człowieka.
c) dostosować warunki pracy do możliwości człowieka.
d) stosować zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy.

15. W celu zapewnienia należytej wentylacji pomieszczenia, powietrze należy wymieniać tym

częściej, im
a) większa jest kubatura pomieszczenia.
b) mniejsza jest kubatura pomieszczenia.
c) większa jest powierzchnia pomieszczenia.
d) mniejsza jest powierzchnia pomieszczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Jeśli zastosujesz wodę do gaszenia palącego się tłuszczu, to

a) płomień powiększy się.
b) płomień zgaśnie bardzo szybko.
c) tłuszcz natychmiast ostygnie, dzięki czemu ogień będzie powoli dogasał.
d) tłuszcz rozpryśnie się, zapali i może spowodować u człowieka poparzenie.

17. Jeśli do gaszenia ognia w zamkniętym pomieszczeniu użyjesz gaśnicy tetrowej, to

a) powiększy się płomień.
b) płomień zgaśnie bardzo szybko.
c) wytworzy się trujący związek chemiczny.
d) na płonącej powierzchni powstanie zimna piana.

18. Czyszczenie urządzeń mechanicznych ze smarów, przeprowadzane w zamkniętym

pomieszczeniu w odległości co najmniej 4 m od źródła ognia jest
a) dozwolone.
b) całkowicie zabronione.
c) dozwolone pod warunkiem zachowania ostrożności.
d) zabronione w przypadku, gdy podejmie się tego niedoświadczony pracownik.

19. Pierwsza pomoc poszkodowanemu, u którego podejrzewa się złamanie kończyny polega,

na
a) nastawieniu kończyny.
b) obandażowaniu złamanej kończyny.
c) zastosowaniu opaski uciskowej na kończynę.
d) unieruchomieniu kończyny w dwóch sąsiednich stawach.

20. Udzielanie pierwszej pomocy pracownikowi porażonemu prądem elektrycznym polega

w pierwszej kolejności na
a) zastosowaniu masażu serca.
b) zastosowaniu sztucznego oddychania.
c) „odcięciu” dopływu prądu od poszkodowanego.
d) przeniesieniu poszkodowanego na bok, poza strefę rażenia prądu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Celeda R.: Kodeks pracy. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000
2. Bernaciak A.: Przedsiębiorstwa wobec wymagań ochrony środowiska. Salamandra,

Poznań 2000

3. Bodziony B., Dziwiński P., Gniadzi P.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w budownictwie.

Polskie Centrum Budownictwa, Warszawa 1998

4. Borowiecki M., Pytasz Z., Rygała E.: Bądźmy bezpieczni. PWN, Warszawa 2006
5. Francuz W.M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. Warszawa

1996

6. Hansen D.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. WSiP, Warszawa 1998
7. Kodeks BHP w budownictwie Międzynarodowego Biura Pracy. POLCEN, Warszawa

1998

8. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP,Warszawa 1996
9. Nowy poradnik majstra budowlanego. ARKADY, Warszawa 2003
10. Rączkowski B.: Bhp w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002
11. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Poradnik i materiały dla ucznia. KOWEZ,
Warszawa 2002

12. Sawicki E.: Technologia robót w budownictwie drogowym cz.1. WSiP, Warszawa 1996

Przepisy prawne

−

Ustawa z 26 czerwca 1974r. – Kodeks pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy.