Bardzo ważny dla odbioru wrażeń zapachowych jest stan zdrowia kota. Pew-
ne schorzenia przebiegające z przewlekłym nieżytem nosa czy zapaleniem
zatok obniżają percepcję zapachu. Percepcję zapachu zmienia także poda-
wanie większości leków.

Pobieranie karmy przez koty zależy od sposobu chwytania krokieta (przy uży-
ciu języka, warg czy zębów). Przykładowo koty rasy Maine Coon w 85%
chwytają krokiet zębami, w porównaniu do 53% u kotów Syjamskich. Ba-
dania morfometryczne połączone z wnikliwą analizą, wykazały, iż sposób je-
dzenia zależy w głównej mierze od kształtu krokieta oraz rasy kota (ryc. 1a i 1b).

Należy zatem pamiętać, iż w procesie formowania karm dla kotów nie moż-
na pominąć wpływu w/w czynników na nawyki żywieniowe kotów.

Percepcja smaku związana jest głównie z nielotnymi cząsteczkami, które mie-
szają się ze śliną. Koty są bezwzględnymi mięsożercami i reagują na pobu-
dzenie receptorów glutaminowych (1). Ilość kubków smakowych (473) jest
taka sama u kociąt, co u kotów dorosłych (2); jednak wraz z wiekiem zmie-
nia się wielkość kubków smakowych. Odbieranie smaku kwaśnego jest sil-
niejsze niż smaków gorzkiego, słonego czy słodkiego. Pewne preferencje
żywieniowe są wrodzone i 3 tygodniowe kocięta rozpoznają i chętniej jedzą
pokarmy o smaku kwaśnym niż gorzkim czy pokarmy o smaku słonym niż
słodkim. Istnieje także indywidualna zmienność dotycząca odbioru smaku.

Ostatnie badania poświęcone smakowitości przeprowadzone na kotach róż-
nych ras, różnej płci oraz w różnym wieku wykazały wyraźne różnice w pre-
ferencjach smakowych. Ponadto, na percepcję smaku ma także wpływ stan
fizjologiczny kota a także sposób żywienia. Na percepcję smaku w życiu
płodowym wpływają czynniki smakowe, które przenikają poprzez łożysko.
Po urodzeniu, na proces nauki odbierania smaku wpływa okres laktacji, czy-
li przyjmowania mleka matki. Ograniczenie różnorodności smaków we wcze-
snym okresie może wpływać na wrodzone preferencje żywieniowe (3). Dalszy
rozwój percepcji smaku może być modyfikowany różnymi zdarzeniami, któ-
re kot będzie kojarzył jako przyjemne lub nieprzyjemne.

Zrozumieć, w jaki sposób jedzą koty

- wnikliwe badania smakowitości

Wprowadzenie

Zależność pomiędzy smakowitością karmy oraz apetytem kotów czy akcep-
tacją karmy, zależy od różnic w przebiegu procesu produkcji karmy. Sam
akt jedzenia można podzielić na kilka etapów: selekcja, chwytanie, chrupa-
nie oraz percepcja smaku. Na każdy z tych etapów wpływają różnice w ce-
chach fizycznych karmy.

Selekcja karmy zależy od odbioru walorów zapachowych; na chwytanie wpły-
wa kształt oraz wielkość krokieta; intensywność chrupania zależy od tekstury
krokieta a percepcja smaku zależy od walorów aromatycznych karmy. Z tech-
nicznego punktu widzenia, składniki oraz aromaty dodawane podczas produk-
cji oraz różne metody procesu ekstruzji warunkują charakterystyczne cechy
karmy. Jednak, ostatnie obserwacje dowodzą, iż rasa, wiek, płeć oraz stan
fizjologiczny kota mają wpływ na chęć przyjmowania danej karmy przez kota.

Wpływ rasy oraz innych czynników
na percepcję zapachu, pobieranie
karmy oraz smakowitość

Na percepcję zapachu i przez to chęć pobrania karmy, wpływa morfologia
trzewioczaszki. Profil czaszki sprawia, iż powietrze do nosa napływa albo
w sposób warstwowy, jak u kotów Syjamskich, albo tworząc zawirowania,
jak u kotów Perskich. Intensywność pobudzenia receptorów węchowych przez
lotne cząsteczki, związana jest z zagęszczeniem tych receptorów, co jest
odmienne u poszczególnych ras kotów. Ponadto, umaszczenie kota, a zwłasz-
cza obecność melanocytów w okolicy nosa, może wpływać na ogólną licz-
bę receptorów węchowych.

Takie czynniki fizjologiczne, jak płeć, ciąża, laktacja czy zabieg sterylizacji
mogą wpływać na percepcję zapachu, czego dowodzą liczne badania. Ist-
nieją także teorie anatomiczne oraz biochemiczne wyjaśniające wpływ pew-
nych czynników przed urodzeniem na percepcję zapachu po urodzeniu.
Jednakże nie ma jednoznacznie rozstrzygających badań, które potwierdza-
łyby lub wykluczały powyższe teorie u kotów. Wydaje się jednak, iż percep-
cja zapachu nie jest tak ważna jak percepcja smaku.

Hermann Bourgeois

DVM

Royal Canin,

Francja

INF

ORMA

C

JE WETER

YN

AR

YJNE

Nr 3

PUNKTY KLUCZOWE

• Chwytanie karmy (krokieta) różni się w zależności od rasy kota a także od wielkości oraz kształtu krokieta.

• Tekstura oraz twardość, podobnie jak rasa kota, wpływają na czas, jaki kot poświęca na chrupanie krokieta.

• Tekstura krokieta o różnym kształcie, wielkości, średnicy oraz gęstości.

• Zmiana tekstury oraz kształtu krokieta decyduje o stopniu penetracji zęba w głąb krokieta, co wpływa na formowanie się kamienia nazębnego oraz długość

jedzenia - pomaga to zapobiegać zjawisku cofania się pokarmu u kotów jedzących łapczywie.

Ryc. 1a i 1b Sposób chwytania krokieta w zależności od jego kształtu (zębami oraz językiem w %). 1a Koty Syjamskie (n=6), 1b Maine Coon (n=7).
Centrum Badań Royal Canin, grudzień 2002

zębami

%

100

80

60

40

20

0

1

69

31

100

80

20

91

9

67

33

100

85

15

2

3

4

5

6

średnia

%

100

80

60

40

20

0

1

45

42

75

25

15

85

50

50

20

58

55

36

47

80

64

53

2

3

4

5

6

7

średnia

językiem

a

b

Jak można zachęcić do chrupania,
aby poprawić higienę jamy ustnej

Tekstura oraz twardość krokieta a także rasa kota, wpływają na czas chru-
pania karmy. Przy jednakowym kształcie oraz teksturze krokieta, proces chru-
pania jest dwa razy bardziej intensywny u kotów rasy Maine Coon
w porównaniu do kotów Syjamskich. Twardość krokieta zależy od składni-
ków oraz technologii produkcji. Wielkość, kształt, średnica oraz gęstość kro-
kieta mają wpływ na kruchość karmy. Firma Royal Canin opracowała specjalne
urządzenie symulujące zęby, które w warunkach laboratoryjnych ułatwia po-
miary stopnia twardości oraz punktu rozkruszania krokieta a także pomaga
ustalić dystans, na jaki zagłębia się ząb w głąb krokieta (Ryc. 2). Takie po-

miary są niezbędne w przypadku karm dla zwierząt starszych lub bardzo mło-
dych. Zmiana tekstury czy kształtu krokieta może podwoić głębokość
penetracji przy zachowaniu tej samej siły oraz elastyczności krokieta (Ryc.3).
Dostosowanie siły niezbędnej do rozkruszenia karmy jest konieczne w przy-
padku zwierząt młodych oraz starszych, co pozwala uniknąć trudności z je-
dzeniem. Zachęcenie do chrupania, poprzez zastosowanie krokieta
o odpowiednim kształcie, wielkości oraz teksturze wykazuje mechaniczne
działanie czyszczące na zęby, przez co ogranicza powstawanie czy nara-
stanie kamienia nazębnego.

Czy istnieją jakieś specyficzne nawy-
ki żywieniowe związane z rasą?

Dokładne badania nad smakowitością karmy różnią się od klasycznych te-
stów żywieniowych i uwzględniają całkowite spożycie energii, ilość posił-
ków, ilość zjadanej karmy, tempo oraz czas jedzenia. Dane te wskazują na
wyraźne różnice w nawykach żywieniowych pomiędzy różnymi rasami ko-
tów. Ostatnie badania przeprowadzone w Centrum Badań Royal Canin wy-
kazują, jak rasa, ilość posiłków, ilość zjadanej karmy oraz tempo jedzenia
są różne u różnych ras kotów, utrzymywanych w jednakowych warunkach
oraz karmionych w ten sam sposób. I tak, w przeciwieństwie do wcześniej-
szych badań (4), nie zaobserwowano wpływu wieku na nawyki żywieniowe.

INF

ORMA

C

JE WETER

YN

AR

YJNE

Badania porównawcze kotów Syjamskich oraz domowych kotów krótkowło-
sych wykazały, iż Syjamy pobierają większe ilości energii, szybciej jedzą i przez
to krótszy jest czas, jaki poświęcają na jedzenie. Jedzą więcej, częściej i w krót-
szym czasie (Ryc. 4). Nawyki żywieniowe kotów Syjamskich ulegają pew-
nym zmianom zależnym od składu, wielkości, kształtu oraz tekstury krokieta
(Ryc. 5). Tempo jedzenia może ulec zwolnieniu o 24% a ilość posiłków mo-
że wzrosnąć aż o 49%.

Uwzględniając powyższe informacje można korzystnie wpływać na nawyki
żywieniowe kotów. Zmniejszenie tempa jedzenia wpływa na ograniczenie
a nawet na wyeliminowanie zjawiska zwracania karmy (bez podłoża patolo-
gicznego), co często obserwuje się u kotów Syjamskich, jako następstwo
zbyt szybkiego jedzenia. Zwiększenie ilości posiłków stabilizuje poziom glu-
kozy we krwi u zwierząt predysponowanych na rozwój cukrzycy. Zwiększo-
na częstość posiłków zwiększa także ilość fal alkalizacji ustrojowej, co okazuje
się bardzo korzystne u zwierząt narażonych na rozwój lub nawroty kamicy
struwitowej.

Wnioski

Badania smakowitości nie powinny ograniczać się wyłącznie do zachęcenia
do jedzenia. Należy bowiem pamiętać, iż optymalizacja fizycznych cech kar-
my zwiększa jej funkcjonalność oraz sprzyja zdrowiu oraz dobremu samo-
poczuciu zarówno kota jak i jego właściciela.

Ryc.2 Przyrząd symulujący chrupanie stosowany w celu oceny punktu
rozkruszania oraz głębokości penetracji zęba w głąb krokieta

Ryc.3 Średnie wartości (n=30) siły rozkruszania oraz głębokości
penetracji zęba w głąb krokieta dla dwóch różnych krokietów, karma A
i karma B

Siła (N)

40

30

20

10

0

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

Głębokość penetracji (mm)

Karma A

Karma B

Ryc. 4 Porównanie (%) nawyków żywieniowych (ilość posiłków,
spożycie energii, wielkość posiłku, czas oraz tempo jedzenia) kotów
Syjamskich (n=8) oraz domowych kotów krótkowłosych (n=23)

Ryc. 5 Porównanie (%) nawyków żywieniowych kotów Syjamskich (ilość
posiłków, spożycie energii, wielkość posiłku, czas oraz tempo jedzenia)
jedzących dwie różne karmy, karmę A i karmę B

Energia (kcal/kg)

Czas (s)

Tempo jedzenia (g/min)

(g)

Koty Syjamskie

Domowe koty
krótkowłose

Ilość posiłków

Ilość posiłków

Energia (kcal/kg)

Wielkość posiłku (g)

Czas jedzenia (s)

Karma A

Karma B

Tempo
jedzenia
(g/s)

0

25

50

75

100

125

150

175