„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

q

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Magdalena Fijałkowska

Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego
825[01].Z4.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Maria Widawska
mgr inż. Adam Kanas

Opracowanie redakcyjne:
mgr Elżbieta Gonciarz


Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 825[01].Z4.01,
„Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu drukarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1.

Charakteryzowanie maszyn sitodrukowych

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

13

4.1.3. Ćwiczenia

13

4.1.4. Sprawdzian postępów

14

4.2.

Eksploatowanie maszyn i urządzeń do drukowania sitowego

15

4.2.1. Materiał nauczania

15

4.2.2. Pytania sprawdzające

17

4.2.3. Ćwiczenia

17

4.2.4. Sprawdzian postępów

18

4.3.

Organizowanie stanowiska pracy przy maszynach sitodrukowych zgodnie
z przepisami bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

19

4.3.1. Materiał nauczania

19

4.3.2. Pytania sprawdzające

23

4.3.3. Ćwiczenia

23

4.3.4. Sprawdzian postępów

24

5.

Sprawdzian osiągnięć ucznia

25

6. Literatura

30

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności

z zakresu eksploatowania maszyn do drukowania sitowego. Wiadomości i umiejętności z tej
dziedziny zostały określone w jednostce modułowej 825[01].Z4.01 „Eksploatowanie maszyn
do drukowania sitowego”

.

Jest to jednostka modułowa zawarta w module „Technologia

drukowania sitowego” (schemat układu jednostek modułowych przedstawiony jest na stronie
4 tego poradnika).

Tak jak każda jednostka modułowa, również i ta ma ściśle określone cele kształcenia,

materiał nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu.

W poradniku zamieszczono:

−−−−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−−−−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−−−−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−−−−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−−−−

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−−−−

sprawdzian postępów,

−−−−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−−−−

literaturę uzupełniającą.

Treść programu jednostki modułowej „Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego”

podzielona została na 3 rozdziały. Każdy z nich zawiera ćwiczenia i materiał nauczania
niezbędny do ich wykonania.

Ze względu na fakt, że drukowanie sitowe przeprowadza się na maszynach, należy

zdobyć wiedzę i umiejętności o właściwej ich eksploatacji, poznać budowę, mechanizmy
maszyn, a także zastosować przepisy bhp podczas ich użytkowania.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń odpowiedz na pytania sprawdzające, które są

zamieszczone w każdym rozdziale, po materiale nauczania. Udzielone odpowiedzi pozwolą
Ci sprawdzić, czy jesteś dobrze przygotowany do wykonywania zadań.

Po zakończeniu realizacji programu tej jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi Twoje

wiadomości i umiejętności za pomocą testu pisemnego. Abyś miał możliwość dokonania
ewaluacji swoich działań, rozwiąż przykładowy test sumujący zamieszczony na końcu
poniższego poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

825[01].Z4

Technologia drukowania sitowego

825[01].Z4.01

Eksploatowanie maszyn

do drukowania sitowego

825[01].Z4.03

Drukowanie sitowe

wielokolorowe

825[01].Z4.02

Przygotowanie form do

drukowania sitowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

charakteryzować główne grupy materiałów poligraficznych,

−

klasyfikować i charakteryzować podłoża drukowe,

−

klasyfikować farby drukarskie i lakiery,

−

charakteryzować właściwości drukowe i użytkowe farb,

−

klasyfikować materiały pomocnicze stosowane podczas drukowania,

−

klasyfikować kleje,

−

charakteryzować materiały stosowane do konstrukcji maszyn poligraficznych,

−

określać przeznaczenie materiałów poligraficznych,

−

określać właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne materiałów
stosowanych w poligrafii,

−

kwalifikować materiały poligraficzne do produkcji,

−

dobierać materiały do wykonaniu określonego wyrobu poligraficznego,

−

korzystać z PN, literatury technicznej i innych źródeł informacji,

−

określać metody utylizacji odpadów poligraficznych,

–

analizować schematy blokowe automatycznego sterowania i automatycznej regulacji,

–

rozpoznawać na podstawie oznaczenia rodzaj materiału konstrukcyjnego części maszyn,

–

rozpoznawać i charakteryzować połączenia rozłączne i nierozłączne stosowane w maszynach
i urządzeniach,

–

określać rolę zabezpieczeń stosowanych w maszynach i urządzeniach,

–

określać zasady użytkowania oraz bieżącej konserwacji maszyn i urządzeń,

–

określać wymagania jakie muszą spełniać formy sitodrukowe,

–

wykonywać sitodrukową formę drukową,

–

zmontować formę sitodrukową w maszynie,

–

oceniać jakość sitodrukowych form drukowych,

–

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

–

współpracować w grupie,

–

analizować i wyciągać wnioski,

–

oceniać swoje umiejętności,

–

uczestniczyć w dyskusji,

–

prezentować siebie i grupę w której pracujesz,

–

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posłużyć się terminologią dotyczącą drukowania w technice sitodrukowej,

−

scharakteryzować zasady drukowania w technice sitodrukowej,

−

rozróżnić podstawowe typy maszyn sitodrukowych,

−

rozpoznać główne zespoły i mechanizmy maszyn do drukowania sitowego,

−

określić parametry techniczne i możliwości technologiczne maszyn sitodrukowych,

−

dobrać maszynę do drukowania sitowego w zależności od rodzaju i wielkości produkcji,

−

obliczyć czas wykonania określonej produkcji,

−

obsłużyć maszyny sitodrukowe zgodnie z instrukcją obsługi,

−

zaplanować czynności obsługowe na stanowisku pracy maszyn sitodrukowych,

−

rozpoznać zabezpieczenia stosowane w maszynach sitodrukowych,

−

przygotować maszynę do drukowania,

−

zastosować zasady eksploatacji maszyn sitodrukowych,

−

przewidzieć zagrożenia dla życia i zdrowia podczas obsługi maszyn sitodrukowych,

−

dobrać środki ochrony indywidualnej podczas obsługi maszyn sitodrukowych,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Charakteryzowanie maszyn sitodrukowych

4.1.1. Materiał nauczania

W technice sitodrukowej stosowane są następujące rodzaje urządzeń i maszyn

drukujących:

−

stoły drukowe do drukowania ręcznego,

−

półautomatyczne i ¾ automatyczne maszyny sitodrukowe,

−

automatyczne maszyny sitodrukowe (płaskie i cylindryczne),

−

maszyny rotacyjne.

Stoły drukowe do sitodruku ręcznego

Stoły do sitodruku ręcznego to stoły z nieruchomym, płaskim blatem, do którego

mocowana jest forma sitodrukowa. Ramę z formą sitodrukową mocuje się na zawiasach lub
łożyskach, co pozwala na skrzydłowe podnoszenie szablonu po zadrukowaniu podłoża
drukowego.

Podłoże przeznaczone do zadrukowania jest nanoszone na blat stołu, zgodnie ze znakami

pasującymi. Unieruchomienie podłoża drukowego następuje przez zastosowanie podciśnienia
lub dwustronnych klejących taśm samoprzylepnych.

W celu ustawienia wymaganej wartości odskoku stosuje się odpowiednie podkładki.

Szybkość podnoszenia się formy sitodrukowej po przejściu rakla może być regulowana za
pomocą ciężarków umieszczanych na szynie, do której przymocowana jest forma
sitodrukowa. Ruch raklem wykonywany jest ręcznie w kierunku od przodu do miejsca
mocowania ramy. W ten sposób mogą być wykonywane odbitki sitodrukowe o niezbyt
skomplikowanych wzorach oraz na stosunkowo sztywnych podłożach. W nowoczesnych
stołach sitodrukowych do drukowania ręcznego zastosowano wiele rozwiązań technicznych
ułatwiających pracę drukarza, skracających czas przygotowania stołu do drukowania oraz
zapewniających stabilność i powtarzalność procesu drukowania.

Rys. 1. Ręczny stół sitodrukowy [8]

Oferowanych jest wiele rodzajów stołów sitodrukowych (rys. 1) przeznaczonych do

drukowania ręcznego. Różnią się one budową oraz ceną w zależności od zastosowanych
rozwiązań konstrukcyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Stoły do sitodruku ręcznego mogą być wyposażone w:

−

stabilny perforowany blat, umożliwiający mocowanie podłoża za pomocą podciśnienia.
Próżnia może być włączana odpowiednim przyciskiem przez drukarza lub może być
włączana automatycznie w chwili opuszczenia ramy na podłoże. Stół może być również
wyposażony w układ mikrometryczny ustawienia podłoża na blacie stołu (za pomocą
ręcznych pokręteł);

−

układ do skrzydłowego podnoszenia i opuszczania ramy z ciężarkami regulującymi
moment i siłę podnoszenia się ramy po przejściu rakla lub z odpowiednimi naciągami
sprężynowymi, powodującymi unoszenie się ramy po procesie drukowania. Unoszenie
ramy może być również regulowane mechanizmami pneumatycznymi, samohamującymi
w krańcowych położeniach ramy. Wygodniejsze w użyciu są stoły z pneumatycznym
mechanizmem podnoszenia ramy. W przypadku drukowania na stołach z ciężarkami lub
naciągami sprężynowymi, drukarz musi w trakcie drukowania dodatkowo dociskać ramę,
aby zapewnić dobry kontakt siatki z zadrukowywanym podłożem;

−

układ do mocowania ramy o bardziej stabilnej konstrukcji. Na ruchomej ramie
konstrukcyjnej zamontowana jest rama pomocnicza z odpowiednio umieszczonymi
kołkami pasującymi lub zaciskami, w które wkładane są kołki pasujące, znajdujące się na
ramie formy sitodrukowej. Zastosowanie takiego sposobu mocowania formy
sitodrukowej znacznie poprawia dokładność pasowania, jak również skraca czas
montowania formy sitodrukowej na stole drukowym;

−

w większości nowoczesnych stołów sitodruku ręcznego zastosowano różne konstrukcje,
ułatwiające montaż i stabilizujące pracę rakla. Rakiel zamontowany jest na specjalnej
listwie, umieszczonej na ramie konstrukcyjnej bezpośrednio nad formą sitodrukową.
Przed procesem drukowania drukarz ustawia odpowiednią wysokość i kąt nachylenia
rakla. Drukowanie odbywa się przez ręczne przesuwanie listwy z zamocowanym raklem
równolegle do dłuższego boku formy sitodrukowej. Listwy mogą być umocowane
z podparciem jednostronnym lub obustronnym.

Rys. 2. Stół do sitodruku ręcznego 6-kolorowego [7, s. 110]

Stosuje się także stoły do sitodruku ręcznego na przedmiotach o kształtach okrągłych,

stożkowych, cylindrycznych itp. Rozwiązania konstrukcyjne są zbliżone do stołów
stosowanych w sitodruku płaskim. Zamiast nieruchomych blatów zastosowano uchwyty
pozwalające na mocowanie przedmiotów o różnych kształtach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Półautomatyczne i ¾ automatyczne maszyny sitodrukowe

Maszynami półautomatycznymi określane są maszyny sitodrukowe, w których wszystkie

czynności związane z procesem drukowania, oprócz nakładania i zdejmowania podłoża
drukowego, wykonywane są automatycznie. W maszynach określanych jako ¾ automatyczne
ręcznie wykonywane jest tylko nakładanie druków. Maszyny sitodrukowe ¾-automatyczne po
połączeniu z odpowiednimi urządzeniami nakładającymi mogą tworzyć w pełni
zautomatyzowane ciągi drukujące (rys. 3).

Rys. 3. Maszyna sitodrukowa ¾ automatyczna z wysuwanym stołem [7, s. 111]

Oferowanych jest wiele rodzajów pół- i ¾-automatycznych maszyn sitodrukowych

zarówno do drukowania płaskiego, jak i sferycznego na różnych podłożach drukowych.
Podobnie jak stoły sitodrukowe, również maszyny półautomatyczne (rys. 4) różnią się budową
poszczególnych elementów konstrukcyjnych, decydujących o przebiegu procesu drukowania.

Rys. 4. Półautomatyczna maszyna sitodrukowa [9]

Pół- i ¾-automatyczne maszyny sitodrukowe mają następujące rozwiązania konstrukcyjne:

−

mogą być wyposażone w napęd pneumatyczny lub elektryczny;

−

mogą posiadać ciągły cykl pracy, sterowany za pomocą przycisków umieszczonych na
pulpicie sterowniczym. Cykl pracy musi być tak ustawiony, aby przerwa w pracy rakla
umożliwiała wymianę podłoża drukowego przez drukarza. Praca maszyny może być
również sterowana za pomocą przycisku ręcznego lub pedału nożnego. Szybkość
drukowania na każdej maszynie limitowana jest szybkością pracy drukarza (szybkością
podawania i odbierania zadrukowywanego podłoża);

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

wszystkie maszyny pół- i ¾-automatyczne przeznaczone do sitodruku płaskiego posiadają
stabilny perforowany blat, umożliwiający mocowanie podłoża za pomocą podciśnienia.
Maszyny te wyposażone są również w pompy próżniowe wytwarzające próżnię
o odpowiedniej wysokości. Włączenie próżni następuje automatycznie w momencie
opuszczenia ramy na podłoże drukowe. W maszynach uniwersalnych przeznaczonych do
sitodruku płaskiego i sferycznego, blat może być wymieniony na układ łożysk rolkowych,
umożliwiających mocowanie przedmiotów o kształcie cylindrycznym lub stożkowym;

−

do drukowania dużych formatów oferowane są maszyny sitodrukowe ¾-automatyczne
z wysuwanym stołem (rys. 3), na którym umieszcza się zadrukowywany materiał. Stół
wsuwa się pod formę drukową umieszczoną na specjalnej ramie. Forma drukowa
z odpowiednio umocowanym raklem i raklem dodatkowym opuszcza się na
zadrukowywane podłoże i wówczas następuje ruch rakla, powodując uzyskanie druku.
Przy formacie druku 2×4 m można drukować z szybkością 400 taktów na godzinę;

−

forma sitodrukowa najczęściej mocowana jest w ramie pomocniczej, zaopatrzonej
w odpowiednie wypusty lub kołeczki pasujące;

−

podnoszenie i opuszczanie ramy może przebiegać na zasadzie skrzydłowego odchylenia
(podobnie jak w stołach sitodrukowych). Rama może również podnosić się pionowo do
góry lub może podnosić się do góry z jednoczesnym przesunięciem o 45° do tyłu (rys. 5).
Podnoszenie i opuszczanie ramy sterowane jest automatycznie i jest zsynchronizowane
z cyklami pracy rakla;

Rys. 5. Półautomatyczna maszyna sitodrukowa [8]

−

rakiel mocowany jest w specjalnych uchwytach lub zaciskach znajdujących się na
bocznych lub środkowych szynach górnej konstrukcji maszyny, bezpośrednio nad formą
drukową. W zależności od zamocowania rakiel może pracować wzdłuż lub wszerz
formy sitodrukowej. Praca rakla może być sterowana pneumatycznie (rakiel umocowany
w specjalnej głowicy lub elektronicznie. Regulacja kąta nachylenia rakla może być
automatyczna lub za pomocą zaopatrzonego w skalę pokrętła. W maszynach
półautomatycznych najczęściej stosuje się dodatkowy rakiel, wspomagający pracę rakla
podstawowego. Rakiel dodatkowy montowany jest przed raklem podstawowym.
Wzajemne zsynchronizowanie pracy obu rakli umożliwia w jednym cyklu
rozprowadzenie farby po siatce za pomocą rakla dodatkowego (rakiel podstawowy jest
wówczas odchylony, nie dotyka siatki), a następnie w drugim cyklu przeciskanie farby
przez siatkę za pomocą rakla podstawowego (rakiel dodatkowy jest wówczas odchylony
i nie dotyka siatki). W przypadku stosowania rakla dodatkowego, maszyny wyposażone
są w mechanizmy blokujące ramę przed podnoszeniem po przejściu rakla dodatkowego
oraz mechanizmy zabezpieczające jednakowy odskok w czasie cykli pracy obu rakli.
Mocowanie rakla podstawowego i dodatkowego za pomocą zacisków umożliwia szybką
ich wymianę. Nakładanie podłoża drukowego odbywa się na podobnej zasadzie jak
w stołach do sitodruku ręcznego. Na blacie stołu umieszczane są znaki pasujące, na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

które drukarz nakłada podłoże drukowe. Maszyny mogą być również wyposażone
w urządzenia elektroniczne ułatwiające dokładne pasowanie;

−

niektóre maszyny pół- i ¾-automatyczne zaopatrzone są w urządzenia dozujące farbę,
doprowadzające stałą objętość farby na formę sitodrukową do każdego cyklu pracy
rakla. Zapewnia to otrzymywanie równomiernych wydruków, jak również powoduje
oszczędność farby;

−

maszyny pół- i ¾-automatyczne powinny być również wyposażone w mechanizmy
umożliwiające prawidłowe, odpowiednio wypoziomowane ustawienie maszyny;

−

każda maszyna powinna posiadać wyłącznik bezpieczeństwa, pozwalający na nagłe
zatrzymanie maszyny w przypadku awarii.

Automatyczne maszyny sitodrukowe

W maszynach automatycznych podłoże drukowe podaje się i odbiera mechanicznie,

najczęściej za pomocą pneumatycznych samonakładaków, przenoszących arkusze za stosu
bezpośrednio na płytę stołu drukowego za pomocą głowic ssących. Po zadrukowaniu podłoża
drukowego, takie same głowice ssące, znajdujące się po drugiej stronie stołu sitodrukowego,
pozwalają na umieszczenie podłoża drukowego na taśmie transportowej i przeniesienie do
tunelu suszącego.

Są dwa rodzaje cylindrycznych maszyn sitodrukowych, różniące się pracą cylindra.

W maszynach pierwszego rodzaju cylinder i forma sitodrukowa po procesie drukowania
wracają do pozycji wyjściowej. W tym czasie rakiel dodatkowy rozprowadza farbę po siatce.
W maszynach drugiego rodzaju cylinder obraca się cały czas w jedną stronę. Dzięki temu
można drukować z większą szybkością.

Obecnie cylindryczne maszyny sitodrukowe stosowane są przede wszystkim do

drukowania rolowego (z roli na rolę). Sitodruk rolowy, którego rozwój nastąpił w latach 70.
XX w. stosowany był przede wszystkim do druku etykiet samoprzylepnych. Ograniczeniem
wówczas była szerokość wstęgi zadrukowywanego papieru – max 350 mm. Obecne
sitodrukowe maszyny rolowe średnio i wielkoformatowe mogą drukować w formacie:
szerokość wstęgi 750

÷

2000 mm przy maksymalnej długości odbitki 3200 mm. Szybkość

drukowania 30 m/min z dokładnością

±

0,1 mm. Stosowane są do drukowania plakatów,

etykiet, podkładów do druku transferowego, klawiatur i skal na foliach oraz różnego rodzaju
tabliczek stosowanych w urządzeniach technicznych.

Automatyczne maszyny sitodrukowe wyposażone są w podzespoły, zapewniające pełną

automatyzację poszczególnych etapów drukowania oraz umożliwiające skrócenie czasu
przygotowania maszyny przed drukowaniem. Posiadają systemy automatycznego pasowania,
automatycznego regulowania pracy rakla z pneumatycznym wyrównywaniem docisku rakla,
elektroniczną kontrolę procesu drukowania oraz urządzenia dozujące farbę. Rola drukarza
ogranicza się do ogólnej kontroli pracy maszyny oraz do uzupełniania zapasu podłoża
drukowego na stanowisku nakładania i odbierania zadrukowanego podłoża ze stanowiska
składania druków. Automatyczne maszyny sitodrukowe zestawiane są z wysokowydajnymi
tunelami suszącymi w linie produkcyjne, na końcu których otrzymuje się gotowe druki.

Na płaskich maszynach automatycznych można zadrukowywać podłoża o różnych

grubościach (grube kartony, tekturę, płyty z tworzyw sztucznych), jak również podłoża
sztywne i elastyczne. Na maszynach cylindrycznych można zadrukowywać podłoża
stosunkowo cienkie i elastyczne (papier, folie samoprzylepne, cienkie kartony). Szybkość
drukowania na płaskich maszynach automatycznych zależy od formatu oraz grubości podłoża
drukowego i wynosi ok. 1500÷2500 odbitek/godzinę. Szybkość drukowania na
cylindrycznych maszynach automatycznych wynosi ok. 4000

÷

5000 odbitek/godzinę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Automatyczne maszyny sitodrukowe, przeznaczone do drukowania z roli na rolę (do

drukowania na tkaninach, cienkich foliach, etykietach na foliach samoprzylepnych),
wyposażone są w urządzenia kontrolujące przebieg wstęgi zadrukowywanego podłoża oraz
w urządzenia regulujące prawidłowe odwijanie i nawijanie się podłoża drukowego. Maszyny
sitodrukowe, stosowane do drukowania wielokolorowego, składają się z kilku sekcji
drukujących, w liczbie odpowiednio do liczby drukowanych kolorów. Suszenie druków może
odbywać się po drukowaniu każdego koloru lub można prowadzić drukowanie „mokro na
mokro”, stosując farby o odpowiednich właściwościach reologicznych. Suszenie druków
następuje wówczas po nadrukowaniu ostatniego koloru.

Dynamiczny rozwój przemysłu opakowań z tworzyw sztucznych był przyczyną

zaprojektowania automatycznych maszyn sitodrukowych do drukowania na przedmiotach.
Techniką sitodrukową wykonuje się nadruki na różnego rodzaju butelkach, słoikach
i pudełeczkach do środków kosmetycznych i chemicznych. Automatyczne maszyny
sitodrukowe tworzą ciągi produkcyjne, w których oprócz drukowania są również sekcje
wstępnej aktywacji powierzchni zadrukowywanego tworzywa sztucznego (rys. 6).

Rys. 6. Automatyczna maszyna sitodrukowa do druku na przedmiotach owalnych z aktywacją płomieniową

[7, s. 116]

Maszyny rotacyjne

Sitodrukowe maszyny rotacyjne przygotowane są do drukowania na tkaninach, papierze,

tworzywach sztucznych, foliach samoprzylepnych, tapetach, dywanach itp.

Maksymalna szybkość drukowania na nowoczesnych maszynach rotacyjnych wynosi ok.

80

÷

100 m/min. Szerokość druku może wynosić do ok. 5 metrów (drukowanie dywanów).

Różnica pomiędzy maszynami płaskimi i cylindrycznymi a maszynami rotacyjnymi polega na
stosowaniu form sitodrukowych w kształcie cienkich metalowych gilz, otrzymywanych
galwanicznie lub gilz z metalizowanego poliestru. Metalowe gilzy powlekane są światłoczułą
emulsją sitodrukową w specjalnych urządzeniach, naświetlane w specjalnych naświetlarkach,
wymywane i wypalane w temperaturze ok. 150°C (172 godz.), w celu dodatkowego
termicznego utwardzenia warstwy kopiowej.

Zasada drukowania rotacyjnego: Stalowy rakiel, stabilnie zamontowany wewnątrz gilzy,

przeciska farbę na zewnątrz gilzy przez niezakryte oczka siatki. Farba doprowadzana jest za
pomocą pomp do wnętrza szablonu. W maszynach rotacyjnych, przeznaczonych do
drukowania wielokolorowego na tkaninach, gilzy drukujące w poszczególnych kolorach
montowane są obok siebie nad stołem drukowym, po którym przesuwa się podłoże drukowe.
Na końcu znajduje się sekcja suszenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Inną konstrukcję mają maszyny przeznaczone do zadrukowywania tapet i folii PVC.

Poszczególne jednostki drukujące w różnych kolorach połączone są z urządzeniami suszącymi
i walcami chłodzącymi, tak jak to przedstawiono na rysunku 7.

Rys. 7. Rotacyjna maszyna sitodrukowa do druku tapet i folii PVC [7, s. 116]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak klasyfikujemy maszyny sitodrukowe?

2.

Z jakich zespołów składają się poznane maszyny sitodrukowe?

3.

Jakie są różnice pomiędzy poznanymi maszynami sitodrukowymi?

4.

Jakie narysujesz schematy maszyn sitodrukowych?

5.

Jaka jest zasada działania maszyn sitodrukowych?

6.

Jakie są nazwy elementów maszyn sitodrukowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunku omów budowę i zasadę działania drukowania sitowego na

maszynie cylindrycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

uważnie prześledzić, jakie elementy posiada maszyna sitodrukowa,

2)

nazwać prawidłowo wyszczególnione elementy maszyn sitodrukowych,

3)

prześledzić drogę podłoża drukowego przez maszynę sitodrukową,

4)

omówić na podstawie własnej analizy budowę i zasadę drukowania na maszynie
sitodrukowej cylindrycznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat maszyny sitodrukowej cylindrycznej bez objaśnień części maszyny,

−

schemat maszyny sitodrukowej cylindrycznej z objaśnieniami części maszyny.

Ćwiczenie 2

Nazwij prawidłowo elementy maszyny sitodrukowej płaskiej wskazane na rysunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

uważnie prześledzić, jakie elementy posiada maszyna sitodrukowa,

2)

rozróżnić schematycznie przedstawione elementy maszyny sitodrukowej,

3)

poznać zasadę drukowania sitowego,

4)

podać nazwy wskazanych elementów maszyny sitodrukowej płaskiej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat maszyny sitodrukowej płaskiej bez objaśnień części maszyny,

−

schemat maszyny sitodrukowej płaskiej z objaśnieniami części maszyny.

Ćwiczenie 3

Podaj różnice w budowie i zasadzie działania pomiędzy maszyną sitodrukową ręczną

a półautomatyczną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przypomnieć sobie sposób drukowania na maszynie ręcznej,

2)

przypomnieć sobie sposób drukowania na maszynie półautomatycznej,

3)

porównać schematy maszyn,

4)

zastanowić się nad elementami wspólnymi i różniącymi obu maszyn,

5)

sporządzić tabelę, w której zamieścisz różnice w budowie i zasadzie działania pomiędzy
maszyną sitodrukową ręczną a półautomatyczną.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat maszyny sitodrukowej ręcznej,

−

schemat maszyny sitodrukowej półautomatycznej.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

sklasyfikować maszyny sitodrukowe?

2)

wymienić podstawowe elementy maszyn sitodrukowych?

3)

wymienić różnie pomiędzy maszynami sitodrukowymi?

4)

narysować poznane maszyny sitodrukowe?

5)

omówić zasadę działania maszyn sitodrukowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.2. Eksploatowanie maszyn i urządzeń do drukowania sitowego

4.2.1. Materiał nauczania

Właściwa eksploatacja produkcyjna maszyn polega na wykorzystaniu ich zgodnie

z przeznaczeniem, obsłudze zgodnej z instrukcją oraz planowym przebiegiem przeglądów
i napraw. Praca na maszynie, zgodna z instrukcją obsługi, polega przede wszystkim na
właściwej i dokładnej regulacji poszczególnych mechanizmów i zespołów oraz prawidłowej
konserwacji maszyn.
Konserwacja maszyn obejmuje:

−

dokładne czyszczenie mechanizmów maszyny z kurzu, pyłu papierowego, resztek farby,
zużytego oleju i smaru,

−

smarowanie maszyny zgodne z instrukcją smarowniczą (właściwe smary i oleje),

−

codzienny przegląd maszyny przez obsługę.
Czas przewidziany w ciągu dnia pracy na konserwację maszyny należy obowiązkowo

wykorzystać na ten cel; nie można przeznaczać go na inne czynności. Pracownik odpowiada
za awarie wynikłe z przyczyny złej konserwacji maszyny.

Instrukcja smarownicza podaje, jaki rodzaj olejów i smarów stałych należy używać do

smarowania centralnego i ręcznego. Rozróżniamy następujące rodzaje smarowania:

−

olejowe centralne – obiegowe pod ciśnieniem,

−

w kąpieli olejowej,

−

olejowe ręczne,

−

ręczne smarem stałym.
Podaje także, w jaki sposób i w jakim czasie powinno odbywać się napełnianie i wymiana

oleju w pojemniku centralnego olejenia oraz jak czyścić filtry olejowe w zbiorniku. Poziom
oleju musi być dokładnie kontrolowany i nie może opaść poniżej wskaźnika. W niektórych
maszynach specjalny system zabezpieczający unieruchamia maszynę w przypadku braku oleju
lub niesprawności centralnego olejenia. Wymiana oleju w zbiorniku centralnego olejenia
obiegowego odbywa się w zależności od instrukcji fabrycznej co 3

÷

6 miesięcy, zaś

uzupełnianie w zależności od potrzeby.

Smarowanie w kąpieli olejowej polega na tym, że niektóre części maszyny pracują

zanurzone w pojemniku z olejem, np. niektóre krzywki, przekładnie zębate. Na planie
smarowania zaznaczone są pojemniki i miejsca, które przed uruchomieniem maszyny należy
dopełnić olejem. Napełnianie olejem pojemników do oznaczonego punktu odbywa się
podczas postoju maszyny.

Podczas pracy maszyny pomimo najlepszej obsługi i konserwacji niektóre części

i mechanizmy podlegają procesowi powolnego lub szybszego zużycia. Smarowanie jest
nieodzownym czynnikiem do podniesienia wydajności i przedłużenia okresu eksploatacji
produkcyjnej maszyny.
Zużywanie się części maszyny zależy od wielu czynników: od właściwości materiału, od sił
działających w czasie pracy i od smarowania.
W czasie eksploatacji maszyny wyróżniamy trzy etapy:

etap I – okres docierania,

etap II – okres właściwej pracy – eksploatacji produkcyjnej,
etap III – okres przyśpieszonego zużywania się – niszczenia.

W okresie docierania, którego czas określa producent maszyny, następuje wygładzanie się

współpracujących części maleje tarcie w łożyskach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

W okresie eksploatacji właściwej występują najbardziej odpowiednie warunki

współpracy ruchomych części. Tarcie ich powierzchni jest minimalne. Zużywanie się
maszyny jest wprost proporcjonalne do czasu eksploatacji.

Okres niszczenia charakteryzuje nadmierne zużywanie się części i powstawanie luzów

w łożyskach, może to doprowadzić do awarii maszyny.

Te trzy okresy doskonale charakteryzuje zapotrzebowanie maszyny na czynniki

smarujące. Po okresie docierania dotychczasowe zapotrzebowanie na oleje i smary powinno
zmaleć. W okresie właściwej eksploatacji powinno utrzymywać się na tym samym poziomie.
Ponowny wzrost zapotrzebowania na czynniki smarujące świadczy, iż maszyna osiągnęła
okres niszczenia.
Naprawy maszyn

W każdej maszynie możemy wyodrębnić części zużywające się szybciej i wolniej.

Ponieważ części zużywają się w różnym czasie, podlegają wymianie w ściśle określonych
terminach.
Rozróżniamy naprawy:

−

bieżące (B),

−

ś

rednie (S),

−

główne (G).
W czasie między naprawami dokonuje się przeglądów maszyny i prowadzi dokładną

regulację różnych mechanizmów. Części zużywające się szybciej są wymieniane przy każdej
naprawie, części zużywające się wolniej są wymieniane jedynie podczas napraw średnich lub
głównych.

Podczas napraw bieżących, trwających do kilku dni, wymienia się najczęściej różne

sprężyny, łożyska, łapki itp. Czasem naprawie podlegają tylko niektóre mechanizmy.

Podczas napraw średnich, trwających do kilkunastu dni, dokonuje się częściowo

demontażu niektórych mechanizmów i zespołów maszyny. Wymienia się części, a czasem
całe podzespoły mechanizmów.

W czasie napraw głównych maszyna wyłączona jest z eksploatacji na okres kilku

tygodni, a nawet miesięcy; dokonuje się demontażu maszyny niemal w całości. Wymiana
części i wykonanie napraw wiąże się z ustaleniem tzw. cyklu naprawczego maszyny, który
podaje okres pracy maszyny między dwiema naprawami głównymi.
Oprócz napraw wchodzących w cykl naprawczy, bywają naprawy pozaplanowe. Należą do
nich naprawy awaryjne i przeciwawaryjne.

Wydłużanie cyklu naprawczego maszyn drukujących nie jest wskazane ze względów

technologicznych i mechanicznych, gdyż tracą one stopniowo swą dokładność. Otrzymuje się
złą jakość druku i niektóre części maszyny przedwcześnie zużywają się. Każda maszyna
w pierwszym okresie eksploatacji powinna drukować prace trudne.
Instalacja elektryczna

Konserwacją instalacji elektrycznej zajmuje się elektryk – konserwator. Ważne jest, aby

wszystkie włączniki, wyłączniki, styki były zawsze sprawne.

Instalacja elektryczna jest jednym z najważniejszych elementów wyposażenia każdej

maszyny.
Składa się zazwyczaj z:

−

głównej tablicy rozdzielczej, do której są doprowadzone przewody zasilania z sieci
elektrycznej zewnętrznej oraz odchodzą przewody do wszystkich podzespołów instalacji
elektrycznej w maszynie,

−

silnika elektrycznego, napędzającego maszynę i hamulca,

−

głównej tablicy sterowniczej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

−

dodatkowych

tablic

sterowniczych:

przy

odbieraniu,

zespołach

drukujących,

samonakładaku,

−

silnika elektrycznego sprężarki,

−

instalacji oświetleniowej,

−

elektromagnetycznych i fotoelektrycznych urządzeń zabezpieczających,

−

przewodów łączących.
Od stanu instalacji elektrycznej sterującej pracę całej maszyny, zależy często

bezpieczeństwo, a nawet życie załogi. Dlatego wszelkie uszkodzenia instalacji powinny być
zgłaszane przez pracownika do konserwatora (elektryka) w celu ich natychmiastowego
usunięcia.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak określić czas potrzebny do zadrukowania zadanej ilości podłoża drukowego?

2.

Jaka zdefiniujesz smarowanie maszyny sitodrukowej?

3.

Jak korzystać z instrukcji smarowniczej?

4.

Jak wyznaczyć części maszyny przeznaczone do smarowania przed jej uruchomieniem?

5.

Jak zdefiniujesz eksploatację maszyn sitodrukowych?

6.

Jakie są etapy pracy maszyn sitodrukowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Maksymalna wydajność rotacyjnej maszyny sitodrukowej wynosi 100 m/min. Oblicz czas

potrzebny do zadrukowania 10 000 m podłoża.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zastanowić się nad prawidłowym przeliczeniem czasu do wykonania zadanej ilości
odbitek,

2)

pamiętać o zachowaniu jednakowych jednostek miary i czasu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj proces smarowania maszyny przedstawionej na rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować pytania prowadzące do ćwiczenia praktycznego,

2)

zapoznać się z budową maszyny sitodrukowej przedstawionej na rysunku,

3)

zapoznać się z instrukcją smarowniczą danej maszyny,

4)

wyznaczyć właściwy rodzaj smarowania poszczególnych części maszyny,

5)

zaznaczyć na rysunku pojemniki i miejsca, które przed uruchomieniem maszyny należy
dopełnić olejem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw pytań prowadzących do wykonania ćwiczenia,

−

rysunek maszyny sitodrukowej,

−

instrukcja smarownicza.

Ćwiczenie 3

Określ etap eksploatacji maszyny na podstawie kontroli zapotrzebowania na czynniki

smarujące.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do wykonania ćwiczenia,

2)

scharakteryzować eksploatację maszyn sitodrukowych,

3)

rozpoznać zadany etap eksploatacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do wykonania ćwiczenia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

obliczyć czas potrzebny do zadrukowania określonej ilości podłoża
drukowego?

2)

zdefiniować smarowanie maszyn sitodrukowych?

3)

korzystać z instrukcji smarowniczej?

4)

wyznaczyć części maszyny przeznaczone do smarowania przed jej
uruchomieniem?

5)

zdefiniować eksploatację maszyn sitodrukowych?

6)

scharakteryzować etapy pracy maszyn sitodrukowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

4.3. Organizowanie stanowiska pracy przy maszynach

sitodrukowych zgodnie z przepisami bhp, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska

4.3.1. Materiał nauczania

Przystępując do procesu drukowania należy, bezwzględnie pamiętać o obowiązujących

przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz środkach ochrony
indywidualnej.

Stosując wymagane środki ostrożności, nie narażamy siebie ani innych osób na utratę

zdrowia lub życia. Organizując stanowisko pracy drukarza, należy zadbać nie tylko
o wyposażenie w odpowiednie materiały, narzędzia, urządzenia itd., ale także zapewnić
bezpieczne stanowisko pracy.

Przed rozpoczęciem pracy w zakładzie należy odbyć szkolenie z zakresu bezpieczeństwa

i higieny pracy. Prowadzone jest ono jako:

−

szkolenie wstępne,

−

szkolenie okresowe.
Szkolenie wstępne przeprowadzane jest według programów opracowanych dla

poszczególnych grup zawodowych i obejmuje:

−

szkolenie wstępne ogólne (instruktaż ogólny) – przed dopuszczeniem do wykonywania
pracy,

−

szkolenie wstępne na stanowisku pracy (instruktaż stanowiskowy) – przed
dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

W normie PN-80/Z-08052 podano klasyfikację niebezpiecznych i szkodliwych czynników

występujących w procesie drukowania. W zależności od charakteru oddziaływania czynniki
niebezpieczne i szkodliwe występujące w procesie pracy dzieli się na następujące grupy:

−

fizyczne,

−

chemiczne,

−

biologiczne,

−

psychofizyczne.
Wśród czynników fizycznych rozróżnia się następujące rodzaje:

−

poruszające się części maszyn,

−

ruchome elementy urządzeń technicznych,

−

przemieszczające się wyroby, półwyroby i materiały,

−

powierzchnie, na których jest możliwy upadek pracujących,

−

ostrza, ostre krawędzie, wystające elementy, chropowatość i szorstkość wyrobów,
urządzeń i narzędzi,

−

temperatura powierzchni wyposażenia technicznego i materiałów,

−

hałas,

−

wibracja,

−

oświetlenie,

−

promieniowanie laserowe.
Niebezpieczne i szkodliwe czynniki chemiczne dzieli się w zależności od rodzajów

działania na organizm ludzki na:

−

toksyczne,

−

drażniące,

−

uczulające,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

rakotwórcze,

−

mutagenne,

−

upośledzające funkcje rozrodcze,

Pyły

Pyły mogą powstawać w procesie drukowania na szybkobieżnych maszynach rotacyjnych,

co

może

być

spowodowane

nieodpowiednimi

parametrami

stosowanych

farb

i zadrukowywanego papieru lub jednego z tych czynników. Jednak po zaobserwowaniu takiej
nieprawidłowości drukowanie nie może być kontynuowane.
Hałas

Hałasem przyjęto określać wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe

lub szkodliwe drgania ośrodka sprężystego, oddziałujące za pośrednictwem powietrza na
narząd słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka. Ujemne oddziaływanie
hałasu na organizm człowieka w warunkach narażenia zawodowego można podzielić na dwa
rodzaje:

−

wpływ hałasu na narząd słuchu,

−

pozasłuchowe działanie hałasu na organizm (w tym na podstawowe układy i narządy oraz
zmysły człowieka).

Prąd elektryczny
Instalacje elektryczne mogą stanowić źródło zagrożeń życia, zdrowia, mienia i środowiska.
Zagrożenia te mogą wynikać z:

−

porażenia prądem elektrycznym,

−

pożaru, jeżeli instalacje elektryczne są źródłem powstania tego pożaru lub wpływają na
jego rozprzestrzenianie się,

−

zatrucia wynikłego z zastosowania w instalacjach i urządzeniach elektrycznych
szkodliwych materiałów, surowców i tworzyw sztucznych (lub zatrucia produktami ich
spalania).

W celu wyeliminowania zagrożeń powodowanych przez instalacje elektryczne konieczne

jest zastosowanie następujących rodzajów środków ochrony:

−

przed porażeniem prądem elektrycznym,

−

przed przepięciami atmosferycznymi i łączeniowymi,

−

przed prądem przetężeniowym,

−

przed zanikiem lub obniżeniem napięcia,

−

przed skutkami oddziaływania cieplnego,

−

instalacji niskiego napięcia przed uszkodzeniami między systemami wysokiego napięcia,

−

przed skutkami oddziaływań pól elektromagnetycznych,

−

przed hałasem,

−

przed

zanieczyszczeniem

ś

rodowiska

materiałami

i

produktami

używanymi

w instalacjach i urządzeniach elektrycznych.

Farby stosowane w technice sitodrukowej zawierają około 5

÷

20% rozpuszczalników

organicznych. Rodzaje stosowanych farb i rozpuszczalników zależą od podłoża na jakim
wykonywany jest nadruk

Rozpuszczalniki, a raczej ich pary, są poważnym zagrożeniem dla układu oddechowego

człowieka oraz, chociaż w mniejszym stopniu, dla przewodu pokarmowego, gdyż na
wchłanianie ich par w pewnym stopniu narażony jest również przewód pokarmowy. Dlatego
też maszyny drukujące, a w szczególności ich aparaty farbowe oraz urządzenia suszące
powinny być wyposażone w obudowy zaopatrzone w urządzenia wentylacji mechanicznej,
wydalające opary rozpuszczalników z hal maszyn drukujących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ponadto w pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona taka liczba wymian powietrza,
aby zapewnić czystość powietrza co najmniej w granicach wartości najwyższych
dopuszczalnych stężeń par występujących tam rozpuszczalników, określonych odpowiednimi
przepisami.

Nowym rodzajem farb graficznych ostatnio coraz częściej stosowanych w różnych

technologiach drukowania są farby UV utrwalane promieniowaniem nadfioletowym, które
nie zawierają rozpuszczalników organicznych lub zawierają ich niewielkie ilości. Utrwalanie
farb UV wymaga zastosowania kanałów suszących wyposażonych w lampy emitujące
promieniowanie UV. Podczas procesu utrwalania farb UV nie powstają żadne uboczne
produkty ani nie wydzielają się toksyczne substancje, a przez to że nie zawierają
rozpuszczalników organicznych są również bezpieczne dla środowiska. Mogą jednak
zawierać agresywne rozcieńczalniki (lub żywice) działające drażniąco na skórę i dlatego
podczas pracy z farbami UV należy stosować rękawice i ubrania ochronne. W przypadku
zanieczyszczenia skóry należy ją zmyć za pomocą wody i mydła. Nie należy zmywać
rozpuszczalnikami organicznymi ani detergentami.

Stosowanie kanałów suszących wyposażonych w lampy UV wymaga zabezpieczenia

pracowników przed szkodliwym działaniem promieniowania UV oraz wydzielającego się
podczas pracy tych lamp ozonu. Kanały suszące powinny być odpowiednio zabudowane oraz
posiadać sprawną wentylację:

−

strumień powietrza, pochodzący z urządzeń wentylacji ogólnej, nie może być skierowany
bezpośrednio na stanowisko pracy,

−

powietrze w pomieszczeniach maszyn drukujących powinno być okresowo badane na
zawartość par rozpuszczalników zawartych w farbach, rozcieńczalnikach i zmywaczach.

Rozpuszczalniki organiczne mogą też w przypadkach losowych lub w wyniku

nieostrożności lub niestosowania się do zaleceń bhp stanowić zagrożenie dla skóry i oczu.
Przy wszelkich manipulacjach z rozpuszczalnikami organicznymi należy chronić zarówno
skórę (przede wszystkim narażona jest skóra rąk), jak i oczy. Mycie ręczne, np. zespołów
farbowych, obowiązkowo należy wykonywać w odpowiednio dobranych okularach
ochronnych lub w goglach. Pojemniki z rozpuszczalnikami powinny być zawsze szczelnie
zamykane.

W przypadku zatrucia oparami rozpuszczalników organicznych lub w przypadku oblania

pracownika zmywaczem zawierającym te rozpuszczalniki, należy zastosować się do
następujących zaleceń dotyczących pierwszej pomocy:

−

usunąć poszkodowanego ze środowiska zanieczyszczonego oparami,

−

zdjąć i usunąć oblaną odzież,

−

zapewnić dopływ świeżego powietrza,

−

zapewnić spokój i ciepło,

−

skażone oczy przepłukać wodą,

−

w przypadku polania, skórę zmyć letnią wodą z mydłem,

−

wezwać lekarza.

Czynniki mechaniczne

Przy obsłudze maszyn drukujących narażenie pracowników na wszelkiego rodzaju urazy

mechaniczne jest stosunkowo wysokie. Zależy od rodzaju, stanu technicznego oraz
automatyzacji maszyn sitodrukowych.

Zaleca się podczas drukowania sitowego następujące środki bezpieczeństwa dla

wskazanych czynników szkodliwych:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Substancje chemiczne:

−

wymagana kontrola: pomiary stężeń substancji niebezpiecznych zawartych w farbach,
rozcieńczalnikach i zmywaczach,

−

wymagane środki ochrony: techniczne: wentylacja powietrza, organizacyjne: dbałość
o stosowanie materiałów i preparatów chemicznych możliwie bezpiecznych dla zdrowia
i posiadanie ich kart charakterystyk; środki ochrony indywidualnej: ubrania
i odpowiednie rękawice ochronne.

Hałas:

−

wymagana kontrola: pomiary poziomu hałasu,

−

wymagane środki ochrony: techniczne: dbałość o stan techniczny maszyn, ekranowanie
stanowisk będących źródłem hałasu; środki ochrony indywidualnej: ochronniki słuchu.

Ochrona środowiska w drukowaniu sitowym

Ścieki

Proces drukowania nie powoduje powstawania ścieków ani też stosowanie systemów

nadawania farb wodnych tego nie powoduje. Należy jednak zaznaczyć, że w trakcie mycia
rakli, noży raklowych, pojemników po farbach itd. powstają ścieki, które później należy
oczyścić, zanim zostaną odprowadzone do kanalizacji.
Emisje gazów

Farby

sitodrukowe

wysychają

w

wyniku

odparowywania

rozpuszczalników.

Rozpuszczalniki ulatniają się z formy sitodrukowej oraz w czasie suszenia druków.
W przypadku maszyn bez urządzenia suszącego (suszenie powietrzem) rozpuszczalniki
zostają wyemitowane w całości do pomieszczenia roboczego i/lub pomieszczenia będącego
suszarnią.

Przy takiej zasadzie pracy musi istnieć dobra wentylacja i częste sprawdzanie stężenia

rozpuszczalników w atmosferze.
Odprowadzanie powietrza wylotowego

W przypadku maszyn sitodrukowych z zainstalowanym urządzeniem suszącym, opary

rozpuszczalnika są odprowadzane poprzez przewody do atmosfery. Należy stwierdzić, że
produkty drukowane techniką sitodruku mogą zawierać resztki rozpuszczalników zaraz po
wydrukowaniu. Te pozostałości stopniowo ulatniają się. Musi być zastosowana wymiana
powietrza, żeby odprowadzać te odparowane substancje pochodzące również z samej formy
sitodrukowej.
Oczyszczanie powietrza wylotowego

Powietrze wylotowe z urządzeń suszących, obciążone rozpuszczalnikami, stanowi

wielkie

wyzwanie

techniczne.

Na

skutek

ogromnej

różnorodności

zawartości

rozpuszczalników i ogólnie stosunkowo niskich obciążeń przepływów powietrza wylotowego,
jest rzeczą bardzo trudną efektywnie wykorzystywać tradycyjne technologie, takie jak
katalityczne dopalanie lub kondensację rozpuszczalników. Analizy wykazały, że dominujące
technologie oczyszczania powietrza wylotowego często nie stanowią satysfakcjonującego
rozwiązania w przypadku techniki sitodrukowej. Do pewnego stopnia metoda adsorbowania
oparów w układach węgla aktywnego może być jakimś rozwiązaniem. Każda drukarnia musi
sama zadecydować o tym, jakie podjąć kroki w kierunku zapobieżenia emisjom
rozpuszczalników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Substancje odpadowe

Poniżej są wymienione podstawowe rodzaje odpadów zwykle powstających w czasie

drukowania techniką sitodrukową:

−

resztki farb drukowych (zawierających rozpuszczalniki), resztki farb drukowych (na bazie
wodnej, utwardzone), rozcieńczalnik do farb, szlam farbowy, folie z tworzyw sztucznych
(zniszczone arkusze), zanieczyszczone ściereczki, odpady papierowe, ramy form
sitodrukowych, środki do czyszczenia sit, resztki farb UV, pojemniki po farbach UV,
pojemniki po farbach rozpuszczalnikowych.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp?

2.

Jak korzystać z instrukcji bhp?

3.

Jakie są potrzebne podczas drukowania środki ochrony indywidualnej?

4.

Jak sklasyfikować szkolenia bhp?

5.

Jakie zagrożenia zdrowia występują podczas druku sitowego?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz środki do ochrony indywidualnej podczas mycia maszyny sitodrukowej po

drukowaniu farbami UV.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z właściwościami farb UV,

2)

zaplanować kolejność mycia elementów maszyny,

3)

dobrać środki ochrony indywidualnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw instrukcji bhp,

−

ubrane ochronne, rękawice ochronne, okulary ochronne.

Ćwiczenie 2

Określ, jakie szkolenie powinien odbyć pracownik przed dopuszczeniem do pracy na

półautomatycznej maszynie sitodrukowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z przepisami bhp,

2)

sprawdzić zagrożenia występujące na danym stanowisku pracy,

3)

sklasyfikować rodzaje szkoleń bhp.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw instrukcji bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Ćwiczenie 3

Zorganizuj stanowisko pracy przy stole do sitodruku ręcznego zgodnie z zasadami

ergonomii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przygotować materiały, sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania drukowania, zgodnie
z zasadami ergonomii,

2)

pamiętać o przepisach bhp,

3)

dobrać odpowiednie środki do ochrony indywidualnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw przepisów bhp i ochrony przeciwpożarowej,

−

arkusz do sporządzenia notatek,

−

materiały, sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania zadania.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

sklasyfikować szkolenia bhp?

2)

sklasyfikować zagrożenia zdrowia podczas drukowania sitowego?

3)

korzystać z przepisów bhp?

4)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp?

5)

dobrać środki ochrony indywidualnej do procesu produkcyjnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

9.

Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw do zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Rysunek przedstawia zasadę drukowania sitowego
a)

bezkontaktowego.

b)

bez odskoku.

c)

z odskokiem.

d)

kontaktowego.

2.

Twardość listwy raklowej podaje się w stopniach
a)

niemieckich.

b)

Shorea A.

c)

francuskich.

d)

Schoppera.

3.

Elementy charakterystyczne dla maszyny sitodrukowej to
a)

mechanizm unoszenia ramy, mocowania rakla.

b)

duktor farbowy, rakiel zgarniający.

c)

zespół zwilżający, walec rastrowy.

d)

rakiel zgarniający, samonakładak.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.

Na schemacie przedstawiono zasadę działania maszyny sitodrukowej
a)

rotacyjnej.

b)

płaskiej.

c)

dociskowej.

d)

cylindrycznej.

5.

Wyposażenie stanowiska pracy do sitodruku ręcznego to
a)

stół sitodrukowy, podłoże w zwoju, rakiel, rama sitodrukowa.

b)

półautomat sitodrukowy, podłoże w arkuszach, sito cylindryczne.

c)

stół sitodrukowy, podłoże w arkuszach, rakiel, rama sitodrukowa.

d)

półautomat sitodrukowy, karuzela , podłoże w arkuszach.

6.

Informację na temat olejów i smarów używanych do smarowania centralnego i ręcznego
podawane są w instrukcji
a)

technologicznej.

b)

smarowniczej.

c)

bhp i ppoż.

d)

elektrycznej.

7.

Niepożądanym skutkiem gromadzenia się elektryczności statycznej mogą być
a)

wyładowania iskrowe i wybuch.

b)

zatrucie oparami rozpuszczalników.

c)

jonizacja powietrza.

d)

obciążenia statyczne.

8.

W

urządzeniach

elektrycznych

o

napięciu

powyżej

1

kV

jako

ochronę

przeciwporażeniową stosuje się
a)

odgrodzenie się.

b)

odzerowanie.

c)

jonizowanie.

d)

uziemienie.

9.

Zadrukowywanie tapet umożliwiają
a)

stoły do sitodruku ręcznego.

b)

półautomaty sitodrukowe.

c)

automaty sitodrukowe.

d)

maszyna rotacyjna.

10.

Schemat przedstawia zasadę działania maszyny sitodrukowej
a)

cylindrycznej do drukowania plakatów.

b)

półautomatycznej do drukowania stożków.

c)

płaskiej do drukowania tkanin.

d)

uniwersalnej do drukowania sferycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

11.

Szybkość drukowania na cylindrycznej maszynie sitodrukowej wynosi 5000
odbitek/godzinę. Czas potrzebny do wykonania 100 000 odbitek wynosi
a)

5 godzin.

b)

10 godzin.

c)

20 godzin

d)

50 godzin.

12.

Maszyna sitodrukowa do drukowania na przedmiotach z tworzyw sztucznych to maszyna

a)

automatyczna z sekcją aktywacji powierzchni.

b)

rotacyjna z proszkowaniem.

c)

cylindryczna z sekcją aktywacji powierzchni.

d)

płaska z proszkowaniem.

13.

Zagrożenia występujące podczas obsługi maszyn sitodrukowych to
a)

zapylenie.

b)

opary rozpuszczalników.

c)

wibracje.

d)

promieniowanie IR.

14.

Czas potrzebny do 2-kolorowego zadrukowania 500 koszulek na 1 kolorowej maszynie
o wydajności 100 odbitek/godzinę, wynosi
a)

2 godziny.

b)

5 godzin.

c)

10 godzin.

d)

20 godzin.

15.

Konserwacja maszyn obejmuje:
a)

oczyszczenie, smarowanie codzienny przegląd.

b)

mycie, przyrządzanie, smarowanie.

c)

naprawę, smarowanie, oczyszczanie.

d)

regenerację, smarowanie, mycie.

16.

Ś

rodki ochrony indywidualnej przy pracy z farbami i zmywaczami rozpuszczalnikowymi to:

a)

okulary, fartuch.

b)

rękawice, kask.

c)

ubranie ochronne, rękawice.

d)

okulary, ubranie ochronne.

17.

Towotnica służy do smarowania
a)

olejowego centralnego.

b)

olejowego ręcznego.

c)

w kąpieli olejowej.

d)

ręcznie smarem stałym.

18.

W przypadku zatrucia oparami rozpuszczalników należy
a)

zapewnić dopływ świeżego powietrza.

b)

wykonać masaż serca.

c)

wykonać sztuczne oddychanie.

d)

ułożyć na prawym boku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

19.

Perforowany blat w maszynie do sitodruku płaskiego umożliwia umocowanie podłoża za
pomocą
a)

listew.

b)

podciśnienia.

c)

przyklejenia.

d)

haczyków.

20.

W maszynach ¾-automatycznych ręcznie wykonuje się tylko
a)

unoszenie sita.

b)

przesuwanie rakla.

c)

odbieranie druków.

d)

nakładanie druków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

6.

LITERATURA

1.

BHP na stanowiskach pracy w przemyśle poligraficznym z uwzględnieniem oceny ryzyka
zawodowego, COBRPP, Warszawa 2006

2.

Branżowe Normy

3.

Cichocki L., Pawlicki T., Ruczka I.: Poligraficzny słownik terminologiczny. Polska Izba
Druku, Warszawa 1999

4.

Instrukcje obsługi maszyn sitodrukowych

5.

Jakucewicz S, Magdzik S.: Podstawy poligrafii, WSiP, Warszawa 1997

6.

Kochaniak R.: Sitodrukowe farby UV a ochrona pracy i środowiska. „ Świat Druku”
Nr 1/2004

7.

Poligrafia a ochrona środowiska. Najlepsze dostępne techniki (BAT) w przemyśle
poligraficznym. Polska Izba Druku. COBRPP, Warszawa 2001

8.

Polskie Normy

9.

Stankiewicz B., Czech G.: Sitodruk. COBRPP, Warszawa 2001

10.

Materiały reklamowe firmy Grey Metal

11.

Materiały reklamowe firmy Romanik