GRZYBICE SKÓRY

Grzybice skóry są wywołane przez pasożyty należące do świata ro-

ślinnego: grzyby chorobotwórcze.

Istnieje wiele odmian grzybów chorobotwórczych. Każda z nich wy-

wołuje inną postać choroby skóry, toteż grzybice skóry stanowią bar-

dzo obszerny dział dermatologii.

Zakażeniu grzybami chorobotwórczymi najczęściej ulegają: naskó-

rek, włosy i paznokcie. Grzyby mogą jednak przenikać i do tkanek po-

łożonych głębiej i wywoływać w nich poważne schorzenia. Grzybice

skóry są zakaźne i szerzą się czasami epidemicznie w szkołach, inter-

natach, zakładach wychowawczych, przeludnionych izbach, wszędzie

tam, gdzie są złe warunki higieniczne. Leczenie jest zadaniem trudnym

i wymaga często warunków szpitalnych. Z tych powodów grzybice

stanowią poważne zagadnienie sanitarno-epidemiologiczne i społeczne.

Grzybice szerzą się przez bezpośredni kontakt osoby chorej ze zdro-

wą i przez różne przedmioty codziennego użytku, np. szczotki, grze-

bienie, ręczniki, wspólną pościel, czapki. Niektóre grzybice mogą być

przenoszone przez domowe zwierzęta.

Omówimy grzybice występujące najczęściej i mające największe

znaczenie praktyczne.

Grzybica strzygąca (trichophytiasis)

Rozróżniamy następujące postacie grzybicy strzygącej: grzybica

strzygąca powierzchowna skóry owłosionej i nieowłosionej, grzybica

strzygąca głęboka skóry owłosionej i nieowłosionej, grzybica strzygąca

paznokci.

- G r z y b i c a s t r z y g ą c a p o w i e r z c h o w n a s k ó r y o w ł o -

s i o n e j (trichophytiasis superficialis capillitii) występuje prawie

wyłącznie u dzieci. W okresie dojrzewania płciowego zwykle ustępuje

samoistnie.

Typowym objawem jest owalne lub okrągłe ognisko złuszczania

o średnicy 2—4 cm, w obrębie którego włosy są ułamane. Robi to wra-

żenie przerzedzenia włosów i jakby wyłysienia w tym miejscu, jednak

po dokładnym obejrzeniu spostrzegamy pieńki ułamanych włosów dłu-

gości 2-^3 mm. Są one bez połysku, matowe. Ognisk takich może być

jedno albo kilka. W długotrwałej grzybicy mogą one zajmować nawet

znaczną powierzchnię skóry głowy. W obrębie tych ognisk mogą też

być włosy zdrowe, nie zajęte jeszcze przez grzyb.

Podobne zmiany, choć mniej znaczne, mogą występować na skórze

brody u mężczyzn.

Grzybica strzygąca powierzchowna nie wywołuje początkowo obja-

wów podmiotowych. W okresie późniejszym może wystąpić swędzenie.

Jest ona bardzo zakaźna, wobec czego dzieci chore powinny być izolo-

wane i leczone w szpitalu.

76

Ryc. 18. Grzybica strzygąca powierzchowna skóry owłosionej.

R o z p o z n a n i e g r z y b i c y opieramy na mikroskopowym badaniu łu-

sek i włosów. Wykonuje się je w następujący sposób. Na szkiełku podsta-

wowym umieszczamy zeskrobane łuski oraz kilka zmienionych włosów wy-

rwanych pincetką epilacyjną. Łuski należy pobrać z warstw głębszych

i z miejsc najsilniej złuszczających się.

Jeżeli na ogniska te były stosowane uprzednio maści lub pudry, należy je

dokładnie oczyścić benzyną, a badanie wykonać następnego dnia.

Przygotowany na szkiełku podstawowym materiał rozcieramy na możliwie

cienką warstwę, dodajemy kilka kropel 30% rozczynu ługu i nakrywamy

szkiełkiem nakrywkowym. Następnie preparat kilkakrotnie podgrzewamy

ostrożnie nad płomieniem, nie doprowadzając jednak do wrzenia.

Pod działaniem ługu, który zmywa tłuszcz i powoduje zwiększenie przej-

rzystości keratyny komórek i włosów, stają się widoczne komórki grzyba,

które rozpoznajemy pod mikroskopem. Sporządzając preparaty należy szcze-

gólnie pamiętać, aby warstwa materiału do badania była rozłożona możliwie

cienko i aby przy podgrzaniu nie doprowadzić do wrzenia, które uszkadza

preparat. W razie wyparowania wody i zmętnienia preparatu wskutek wy-

tworzenia się kryształków ługu można go rozjaśnić przez dodanie kropli

wody u brzegu szkiełka nakrywkowego.

Jeżeli nie ma możliwości badania preparatu na miejscu, pobrany materiał

(łuski, włosy) można przesłać do pracowni.

Powyższą .technikę badania stosuje się również w innych postaciach grzy-

bicy. Grzyby można również badać za pomocą posiewów na specjalnych

pożywkach.

77

L e c z e n i e . Do niedawna obowiązującą zasadą leczenia grzybicy

strzygącej skóry owłosionej była całkowita epilacja, czyli usunięcie

włosów skóry głowy lub brody nawet w tych przypadkach, w których

ognisko jest pojedyncze i niewielkie.

Obecnie we wszystkich przypadkach zakażeń skóry grzybami choro-

botwórczymi (dermatofitami) stosujemy antybiotyk — gryzeofulwinę

(inne nazwy: Gricin, Grisovin, Likuden, Fulcin). Antybiotyk ten poda-

wany doustnie posiada zdolność przenikania do naskórka i tworów

zrogowaciałych, jak włosy i paznokcie, i hamowania w nich wzrostu

grzybów. Natomiast nrejdziała na zakażenia drożdżakowe i na promie-

niowce.

Dla uzyskania wyleczenia należy podawać lek tak długo, aż zajęte

przez grzyb warstwy rogowe ulegną naturalnemu złuszczeniu lub od-

dzieleniu. Czas podawania zależy zatem od szybkości wzrostu struktur

zrogowaciałych (krótki w grzybicy skóry gładkiej i bardzo długi

w grzybicy paznokci, zwłaszcza paznokci stóp). Dawka dzienna wynosi

dla dorosłych 1,0 g (4 tabl. a 250 mg), dla dzieci 15—25 mg/kg wagi

ciała.

Przy stosowaniu gryzeofulwiny .forte (mikrokrystalicznej) dawki są

mniejsze: dla dorosłych 4 tabletki po 0,125 g, dla dzieci 10—15 mg/kg

wagi ciała.

Przy dłuższym podawaniu gryzeofulwiny należy kontrolować mor-

iologię krwi. Może wystąpić leukopenia oraz uczulenie na światło.

W leczeniu grzybicy skóry owłosionej lek podaje się przez 4—5 ty-

godni, po czym przeprowadza się wielokrotną kontrolę za pomocą ba-

dań mikroskopowych. 4—5-krotne ujemne wyniki badań kontrolnych

pozwalają na zaniechanie dalszego leczenia.

Stosując gryzeofulwinę należy również leczyć miejscowo: usuwać

starannie zakażone włosy przez bardzo krótkie strzyżenie oraz stoso-

wać środki odkażające na skórę. Należy pamiętać, że gryzeofulwina nie

zabija grzybów znajdujących się już we włosach, lecz tylko hamuje

ich dalszy rozwój i nie pozwala na wnikanie do nowo odrastających

włosów. Włosy zakażone zachowują więc swoją zakaźność i gdyby nie

zostały usunięte, mogłyby ponownie zakażać włosy zdrowe.

Leczenie gryzeofulwina paznokci trwa znacznie dłużej (do 9 miesięcy

lub dłużej), a to ze względu na powolny odrost paznokci. Niektórzy

autorzy zalecają chirurgiczne usunięcie zakażonego paznokcia z rów-

noczesnym stosowaniem doustnym gryzeofulwiny, co w znacznej mie-

rze skraca okres leczenia.

G r z y b i c a s t r z y g ą c a p o w i e r z c h o w n a s k ó r y n i e -

o w ł o s i o n e j [trichophytiasis superficialis cutis glabrae) występuje

niezależnie od grzybicy skóry owłosionej. Może ona pojawiać się

w każdym wieku zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Grzyb po zakaże-

niu naskórka tworzy na nim kolonie i rozrasta się odśrodkowo. Po-

wstają okrągłe wykwity szerzące się obwodowo, a ustępujące i zani-

kające w części środkowej.

78

Ryc. 19. Grzybica powierzchowna skóry nieowłosionej.

W części obwodowej stwierdza się mierny stan zapalny, zaczerwie-

nienie i nieznaczny obrzęk, a. nawet wytwarzanie się pęcherzyków,

w części środkowej — s*łabsze objawy zapalne i złuszezanie.

Powierzchowna grzybica strzygąca może czasem przekształcić się

w głęboką.

L e c z e n i e poza podawaniem gryzeofulwiny polega na pędzlowa-

niu wykwitów i jego otoczenia rozcieńczoną nalewką jodową 2—3 razy

dziennie lub płynem Acifungin.

G r z y b i c a g ł ę b o k a (trichophytiasis profunda). W grzybicy-

głębokiej zakażeniu ulega włos i mieszek włosowy. Powstaje silny od-

czyn zapalny i guzowaty naciek, początkowo twardy. Z czasem jednak

nacieki znajdujące się w otoczeniu torebek włosa ulegają zropieniu.

Powstają liczne otworki, przez które wydobywa się płyn ropny lub

z domieszką krwi. Razem z ropą wypływają również oddzielające się-

włosy. Przebieg jest długotrwały, zakażenie szerzy się na sąsiednie

odcinki skóry zdrowej. Po wygojeniu grzybicy głębokiej powstają szpe-

cące blizny.

Zmiany dotyczą skóry owłosionej: u mężczyzn — okolicy wąsów

i brody, u dzieci — skóry głowy. Nieraz zmiany mogą występować

również na skórze o skąpym owłosieniu (na szyi, przedramieniu, na

Ryc. 20. Grzybica strzygąca skóry nieowłosionej.

Hyc. 21. Grzybicą strzygąca głęboka skóry owłosionej.

grzbiecie dłoni). Grzybica głęboka stanowi również wskazanie do .le-

czenia gryzeofulwiną. Poza tym leczenie polega na epilacji ręcznej

i zastosowaniu środków przeciwzapalnych odkażających.

Stosujemy okłady rozgrzewające z l»/o rozczynu rezorcyny, 3% kwa-

su borowego, 2«/o octanu glinu. Stosuje się również szczepionkę gron-

kowcową.

W leczeniu grzybicy głębokiej dla zwalczania wtórnego zakażenia

stosujemy sulfonamidy. Nie podajemy natomiast antybiotyków, które

mogą pobudzać rozwój grzyba i wywoływać odczyny'uczuleniowe.

Grzybicę paznokci omówiono na str. 88.

Grzybica woszczynowa (favus)

Grzybica woszczynowa występuje najczęściej na skórze owłosionej,

może jednak występować i na skórze nieowłosionej oraz na paznok-

ciach.

Grzybica woszczynowa skóry owłosionej ma następujące cechy cha-

rakterystyczne; 1) tworzenie się tarczek woszczynowych; 2) zmiany

we włosach; 3) tworzenie się blizn.

Ryc. 22. Grzybica woszczynowa skóry owłosionej. W następstwie długotrwa-

łego przebiegu powstały blizny zanikowe pozbawione włosów.

6 — Choroby skóry..

Tarczki woszczynowe są to kolonie grzyba rozwijającego się \v oto-

czeniu torebki włosowej. Mają one charakterystyczny wygląd mise-

czek o podminowanych brzegach, zagłębionych w środku (scutula favi).

Są one jasnożółte, przypominające kolorem siarkę, suche i kruche. Po

usunięciu tarczki widoczne jest małe zagłębienie barwy różowej, po-

zbawione naskórka.

Tarczki mogą się łączyć i tworzyć grube nawarstwienia i strupy.

Nie stwierdza się wówczas ich typowego wyglądu. Czasami występują

w postaci'warstwy mocno przylegających łusek.

Grzybica, wószczynowa występuje zwykle w środowisku o bardzo ni-

skim poziomie higieny. W jej przebiegu często dołącza się wszawica

lub wtórne zakażenie ropne.

Włosy w przebiegu grzybicy woszczynowej są matowe, bez połysku,

często ułamane i krótsze od włosów zdrowych. Mają niemiły, „mysi"

zapach stęchlizny. W długotrwałym przebiegu grzybicy woszczynowej

na miejscu tarczek powstają blizny zanikowe, pozbawione włosów.

Leczenie grzybicy woszczynowej skóry owłosionej jest podobne do

leczenia grzybicy strzygącej.

Na skórze nieowłosionej mogą również powstawać tarczki grzybicy

woszczynowej. Tę postać spotyka się jednak bardzo rzadko.

Promienica (actinomycosiś)

Promienica występuje w Polsce dość często, szczególnie u mieszkań-

ców wsi. Jest to grzybica głęboka, która może zajmować tkankę pod-

skórną, narządy wewnętrzne lub kościec.

Grzyb rozwija się na zbożu, a przenika do ustroju poprzez drobne

uszkodzenia naskórka. Gryzienie kłosów, słomy i łodyg trawy sprzyja

•zakażeniu. Wykazano, że w jamie ustnej często znajdują się promie-

niowce saprofityczne w obfitej ilości, szczególnie w próchniczych zę-

bach, ropniach przywierzchołkowyCh i zeskrobinach kamienia zębo-

wego. Saprofity te pod wpływem urazu, np. wyrwania zęba, oraz do-

łączającego się zakażenia wtórnego stają się zjadliwe i powodują wy-

stąpienie choroby. Zakażenie umiejscawia się najczęściej w okolicy

podszczękowej lub na policzku. W miejscu wtargnięcia zarazków po-

wstaje rozległy twardy naciek, który następnie ulega zropieniu i prze-

biciu na zewnątrz; tworzą się wówczas ropiejące przetoki. W wydzie-

linie ropnej są widoczne drobne, żółtawe ziarenka wielkości ziarenka

ifiaku, które są koloniami grzyba. Ziarenka te rozcieramy na szkiełku

podstawowym i oglądamy pod mikroskopem.

Promienica jest chorobą przewlekłą, trwającą miesiące i lata. Stan

ogólny chorych przez dłuższy czas jest dobry. Nie następuje w niej

samowyleczenie, natomiast choroba szerząc się może wywołać ciężkie,

a nawet śmiertelne powikłania.

82

Ryc. 23. Promienica.

Szczególnie niebezpieczna jest promienica narządów wewnętrznych,

np. płuc.

t

W promienicy rozpoznanej wcześnie rokowanie jest dobre.

L e c z e n i e . Dobre wyniki daje leczenie penicyliną w dużych dawkach

po 900 000—1200 000 j . . dziennie przez 30—60 dni, łącznie do 30—70 milionów

j. w czasie leczenia. Kuracje takie w razie potrzeby można powtarzać po

4-tygodniowej przerwie, nieraz kilkakrotnie. Wynik leczenia musi być kon-

trolowany badaniem- mikroskopowym.

W niektórych przypadkach promienica jest oporna na leczenie penicyliną

(istnieją odmiany promieniowców, jak również towarzyszących zakażeniu

promienica innych drobnoustrojów nie wrażliwe na penicylinę). Jako lecze-

nie pomocnicze można stosować sulfonamidy, również w dużych dawkach.

W przypadkach opornych stosuje się inne antybiotyki, jak tetracykliny

w dawce dziennej 0,75—1,5 g (łącznie do 40—60 g) lub streptomycynę. Jako

leczenie pomocnicze, przyspieszające wchłanianie nacieków, stosuje się do-

ustnie jodek potasu 4,0—8,0 g dziennie.

Grzybice powierzchowne skóry nieowłosionej

Grzybica wószczynowa i grzybica strzygąca skóry nieowłosionej zo-

stały omówione razem z grzybicami skóry owłosionej. Prócz nich

83

istnieje jeszcze wiele schorzeń skóry wywołanych przez różne odmiany

grzybów chorobotwórczych.

Ł u p i e ż p s t r y (pityriasis versicolor). Jest to najłagodniejsza po-

stać grzybicy, w której przebiegu na powierzchni skóry tułowia i czę-

ściowo kończyn powstają żółtobrunatne plamy, lekko złuszczające się

po zadrapaniu. Choroba nie wywołuje objawów podmiotowych. U osób

bardzo wrażliwych może wystąpić lekkie swędzenie. Po posmarowaniu

nalewką jodową plamy jeszcze intensywniej odcinają się od otoczenia.

Pod wpływem kąpieli słonecznej powstaje pstry obraz skóry. W miej-

Ryc. 24. Łupież pstry.

soi kolonii grzyba skóra opala się w mniejszym stopniu niż skóra

zdrowa otaczająca, a następnie po kąpieli i złuszczeniu się powstają

tu jaśniejsze plamy (bieląctwo rzekome).

Ł u p i e ż r u m i e n i o w y (erythrasma), tradycyjnie opisywany

w grupie grzybic powierzchownych, do których był zaliczany przez

wiele lat, jest wywołany przez zakażenie bakteryjne. Czynnikiem, etio-

logicznym jest maczugowiec Corynaebacterium minutissimum. Zaka-

żenie dotyczy warstwy rogowej naskórka i nie powoduje odczynu' za-

palnego skóry.

Zmiany są umiejscowione w okolicy pachwinowej, w otoczeniu na-

rządów płciowych, czasami pod pachami lub w fałdzie pomiędzy po--

śladkami. Są to żółtobrunatne plamy dobrze odgraniczone od otocze-

nia, o powierzchni lekko łuszczącej się. Zmiany ustępują po miejsco-

wym zastosowaniu maści salicylowo-siarkowej (3—5%) lub maści

z erytromycyną 5%. Wskazane jest przecieranie spirytusem salicylo-

wym 2% lub rezorcynowym 2%.

G r z y b i c a n a s k ó r k o w a (epidermophytiasis). Grzybica na-

84

skórkowa może przebiegać pod różnymi postaciami: jako grzybica

obrębna skóry pachwin, jako grzybica międzypalcowa, grzybica potni-

cową dłoni i stóp i grzybica złuszczająca dłoni i stóp.

Grzybica obrębna pachwin (epidermophytiasis margina-

ta) rozwija się w okolicy pachwinowej, w fałdzie międzypośladkowym

i rzadziej pod pachami jako plama czerwona, lekko złuszczająca się.

Szerzy się obwodowo wykazując na brzegach żywe zaczerwienienie

niewielkiego stopnia, obrzęk, grudki i pęcherzyki. Zarysy są półkoliste,

festonowate. Przebieg jest przewlekły, nieraz jednak ostry. Podmioto-

wo może wywołać znaczne- swędzenie; Wskutek drapania ulega wtór-

nemu zakażeniu.

Grzybica międzypalcowa (epidermophytiasis interdigita-

lis) występuje bardzo często, jest jednak rzadko rozpoznawana, gdyż

zmiany przez nią wywoływane najczęściej rozpoznaje się jako wyprze-

nie. Zajmuje fałdy międzypalcowe stóp, zwłaszcza fałd 3 i 4. Boczne

powierzchnie palców i dno fałdów są pokryte warstwami i łuskami

zrogowaciałego naskórka. W głębi fałdu może nastąpić szczelinowe

pęknięcie skóry (rozpadlina). Jeżeli grzybica przechodzi na grzbietową

i stopowy powierzchnię palców, widzimy lekkie zaczerwienienie i złusz-

czenie się skóry, a czasem drobne pęcherzyki i krostki. Przebieg może

być bardzo łagodny, okresowo jednak może ulegać zaostrzeniu, a na-

wet dawać objawy ostrego miejscowego zapalenia skóry. Ze względu

na duże podobieństwo tych zmian do wyprzenia rozpoznanie ustala się

na podstawie mikroskopowego badania łusek.

G r z y b i c a p o t n i c o w a d ł o n i i s t ó p (epidermophytiasis dy-

shidrotica) powoduje wykwity bardzo podobne do wykwitów wypry-

sku lub potnicy, dlatego do rozpoznania jest konieczne badanie mikro-

skopowe. Zmiany występują najczęściej w przegubach stopy po stronie

podeszwowej i na dłoniowej powierzchni ręki.

W miejscach tych występują pęcherzyki różnej wielkości, powodu-

jące silne swędzenie. Większość pęcherzyków z czasem przysycha:

choroba jest bardzo przewlekła i nawraca. Nieraz jednak przebieg jest

ostry, powikłany wtórnym zakażeniem ropnym, połączonym z miejsco-

wym zapaleniem skóry, sączeniem, a nawet skonnością do uogólnienia

się stanu zapalnego wskutek alergizacji. Materiał do badania mikro-

skopowego należy pobierać ze zmian na stopach, ponieważ pęcherzyki

na dłoniach powstają najczęściej Wtórnie i mogą nie zawierać grzybów.

L e c z e n i e grzybic powierzchownych jest pozornie proste i pole-

ga zwykle na -miejscowym stosowaniu środków grzybobójczych, odka-

żających i złuszczających. Należy jednak pamiętać, że grzyby choro-

botwórcze są bardzo oporne na stosowane środki odkażające, w związ-

ku z czym istnieje zawsze niebezpieczeństwo nawrotu. Leczenie musi

być zatem stosowane dostatecznie długo i systematycznie.

W przypadkach powikłanych zakażeniem wtórnym lub wykazują-

cych ostry stan zapalny należy stosować początkowo leczenie przeciw-

85

zapalne, połączone z łagodnie działającymi środkami przeciwgrzybi-

czymi, jak Ung. Chlorchinaldin H lub Locacorten Vioform (maść).

Miejscowe, bardziej energiczne leczenie odkażające może być stoso-

wane dopiero po ustąpieniu zmian ogólnych i ostrego stanu zapalnego.

W leczeniu miejscowym grzybic powierzchownych stosujemy roz-

twory nalewki jodowej, początkowo słabsze 1—2%, a następnie sil-

niejsze — do 5%>- Przy uczuleniu na jod stosujemy słabe alkoholowe

roztwory barwników (1—2% roztwór fioletu gencjany lub zieleni bry-

lantowej). Następnie stosujemy roztwory i maści zawierające środki

przeciwgrzybicze, jak Mycochlorin, Mycodecyl, Acifungin, Bradex-

-Vioform, maści siarkowo-salicylowe, barwnik C=;stellaniego.

W grzybicy stóp prócz powyższych środków stosujemy przysypki za-

wierające kwas borny 5—10% i vioform 2

n

/o. W przypadkach z nad-

miernym rogowaceniem można stosować maść salicylową 20% w celu

złuszczania.

Stosując miejscowo środki przeciwgrzybicze nie należy dopuścić do

znacznego podrażnienia skóry (zaczerwienienie, bolesność, objawy swę-

dzenia). W razie wystąpienia takich objawów należy te środki odsta-

wić i zastosować leczenie przeciwzapalne.

Zakażenia drożdżakowe (candidiasis)

Zakażenie drożdżakowe wywołane są przez grzyby z rodzaju Can~

dida. Pasożytujące na skórze i błonach śluzowych drożdżaki mogą wy-

woływać liczne schorzenia skóry i błon śluzowych, jak wyprzenie fał-

dów skóry, wyprzenie międzypalcowe, zmiany drożdżakowe na bło-

nach śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych (dawniej niesłusz-

nie określane jako pleśniawki), drożdżyce niemowląt, zakażenia wałów

paznokciowych i paznokci. DrożdżaTci mogą również wywoływać zmia-

ny chorobowe w obrębie narządów wewnętrznych.

Drożdżaki pomimo znacznego rozpowszechnienia (przebywają jako

saprofity w jamie ustnej, w przewodzie pokarmowym i na skórze) wy-

wołują chorobę tylko u niektórych osób i tylko w warunkach sprzy-

jających ich rozwojowi — na powierzchniach wilgotnych, zmacero-

wanych, jak np. fałdy skórne u osób otyłych, skłonnych do pocenia się,

u osób chorych na cukrzycę, u małych dzieci nieracjonalnie pielęgno-

wanych, na powierzchniach międzypalcowych stóp oraz na rękach

u praczek, kucharek, pomywaczek i cukierników, oraz na błonach ślu-

zowych (zmiany drożdżakowe na błonach śluzowych nieraz występują

pod wpływem nasilonego leczenia antybiotykami o szerokim zakresie

działania).

Zakażenia drożdżakami występują:

a) w związku z rozpowszechnionym stosowaniem antybiotyków

o szerokim zakresie działania, które naruszają równowagę ekologiczną

w leczonym ustroju; drożdżaki bowiem znajdują się jako saprofity

86

w przewodzie pokarmowym i na błonach śluzowych, lecz ich wzrost

jest hamowany przez normalną florę bakteryjną,

b) wskutek stosowania środków immunosupresyjnych,

c) w wyniku stosowania niektórych środków hormonalnych (proge-

stageny),

d) w przebiegu ciąży,

e) u chorych na cukrzycę i na anemię złośliwą.

W szczególnie ciężkich przypadkach z obniżoną odpornością ustroju

w przebiegu leczenia immunosupresyjnego połączonego z leczeniem

antybiotykami może wystąpić układowe (narządowe) zakażenie droż-

dżakami, lub nawet wywołana przez nie posocznica.

K a n d y d i a z a b ł o n ś l u z o w y c h jamy ustnej występuje nfe-

raz u niemowląt. Zdarza się także u dorosłych, lecz tylko u osób wy-

niszczonych, u starców, u chorych na cukrzycę.

Zmiany mają wygląd nalotów barwy mlecznej, które znajdują się na

błonach śluzowych języka, dziąseł, policzków lub podniebienia. Po-

czątkowo naloty są niewielkie, kropkowatę; w miarę trwania choroby

rozszerzają się, zajmując znaczne powierzchnie.

Błona śluzowa, na której rozwijają się wykwity, jest zaczerwieniona,

Byc. 25. Zmiany drożdżakcwe wywołane przez Candida albicans na języku.

87

rozpulchniona, nie stwierdza się jednak obwódki zapalnej dokoła na-

lotów. Naloty przylegają mocno do podłoża, przez co upośledzają od-

żywianie chorych, a zwłaszcza niemowląt. Zły stan higieny jamy ustnej

może być powodem długotrwałego utrzymywania się pleśniawek. (Za-

każenie błon śluzowych narządów moczowo-płciowych omówiono na

str. 229).

L e c z e n i e . Zmiany drożdżakowe w obrębie błon śluzowych jamy

ustnej pędzlu je się 10—20%> różczynem boraksu w glicerynie. Ponie-

waż drożdżaki rozwijają się w środowisku kwaśnym,

%

w leczeniu należy

stosować przepłukiwanie jamy ustnej rozczynami alkalicznymi (sody

oczyszczanej) oraz należy zalecić unikanie pokarmów kwaśnych.

W obrębie błon śluzowych jamy ustnej i sromu wskazane jest stoso-

wanie roztworu Pimafucyny. Szczególnie korzystne działanie wywiera

preparat łączący działanie pimafucyny z kortykosterydami i neomy-

cyną (Pimafucort), gdyż także usuwa stan zapalny.

Zakażenia drożdżakowe paznokci i wałów okołopaznokciowych leczy

się stosując pędzlowanie, kilka razy dziennie, rozcieńczoną nalewką

jodową, acifunginem lub fongiteksem. Zaleca się unikanie częstego

moczenia rąk.

Zmiany drożdżakowe w obrębie fałdów skórnych leczymy stosując

3—4 razy dziennie wodne lub alkoholowe (40%) roztwory barwników

1—2%. W razie zmian sączących należy przez kilka godzin dziennie

stosować okłady z 0,25—0,5%' roztworu azotanu srebra, a następnie

roztwory barwników. Na wyprzenia międzypalcowe i zajady można

stosować rozcieńczoną nalewkę jodową.

Uwaga! Ponieważ grzybice skóry w pewnych warunkach mogą szerzyć się

epidemicznie, zasady ich zwalczania i zapobiegania zostały ujęte w odpo-

wiednie przepisy, sanitarne i podane w formie instrukcji dla terenowej służ-

by zdrowia. Przepisy te przewidują między innymi obowiązek zgłaszania

każdego przypadku zachorowania na grzybicę strzygącą (możliwość zakażeń

odzwierzęcych).

Grzybica paznokci (onychomycosis)

Grzyby chorobotwórcze (grzybicy woszczynowej, grzybicy strzygą-

cej, grzybicy powierzchownej, drożdżycy) mogą wywoływać również

zmiany chorobowe w paznokciach. Występują one najczęściej łącznie

z grzybicą innych okolic skóry, mogą jednak pojawiać się niezależnie,

jako jedyne zmiany grzybicze.

Paznokcie zakażone grzybem tracą połysk, stają się łamliwe, ich po-

wierzchnia jest nierówna, chropowata. W płytce paznokciowej poja-

wiają się szare lub żółte plamki i prążki. Czasami paznokieć jest pod-

minowany nawarstwieniami mas rogowych. Zmiany zwykle postępują

od wolnego brzegu paznokcia, podczas gdy u nasady paznokieć jest nie

zmieniony. Rozpoznanie grzybicy opieramy na mikroskopowym bada-

niu zeskrobin ze zmienionych części paznokci.

88

Ryc. 26. Grzybica strzygąca paznokcL

Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu zmienionych paznokci

i stosowaniu miejscowym środków grzybobójczych (3°/o nalewka jodo-

wa). Leczenie takie jednak nie zawsze jest skuteczne i czasami wystę-

pują nawroty.

Leczenie grzybic paznokci gryzeofulwiną podawaną doustnie ze

względu na powolny wzrost paznokci trwa bardzo długo — 3—9—12

miesięcy. Dlatego celowe jest również kojarzenie leczenia chirurgicz-

nego z leczeniem gryzeofulwiną i odkażającym leczeniem miejscowym.

CHOROBY ALERGICZNE SKÓRY

Choroby alergiczne stanowią bardzo liczną i złożoną grupę chorób

skóry, które w warunkach życia współczesnego, a zwłaszcza w ośrod-

kach miejskich i przemysłowych, mają doniosłe znaczenie praktyczne.

Podstawowym warunkiem występowania tych chorób jest zmieniona

odczynowość skóry. Charakteryzuje ją nadmiernie zwiększona wrażli-

wość skóry (uczulenie) na pewne bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne.

Liczba i jakość tych bodźców może być różna. Zilustruje to następu-

jący przykład. Kwiaty prymuli nie wywołują żadnego odczynu w skó-

rze osób zdrowych, natomiast u osób uczulonych występują objawy

pokrzywki lub wyprysku. Tak samo futrzany kołnierz u osób uczulo-

nych może wywołać miejscowy stan zapalny skóry. Niektóre maści

i środki lecznicze u osób uczulonych mogą również wywołać odczyn

89