Językoznawstwo – Sprachwissenschaft,

WEW – 2-klas, system języka, znaków

dźwięk– GOJP; ZEW – sposób wlasciw uzyt

– KJP;*** SYNCHRON – w jednym czasie,

podstawowe (endotematyczne-uzycie w

grupie Etno – leksykologia; opisowe i

porówn:.teoretyczne(spekulatywne- mysli

o teoriach); materiałowe (empiryczne-

zbiera mateialy)),

stosowane(egzotematyczne-praktyczne

zast – leksykografia); ***DIACHRON –

rozwój jęz na przestrz czasu,

chonologicznie***OGÓLNE – fakty

ponadczasowe, jak ludzie probowali opisac

jezyk, metodologia, klasyfikacja języków,

teoria badań jęz.*****Polszcz wspołcz po

IIWŚ, od 1945r(z Trojaczków); dziś wspolcz-

20 ost lat- synchronicznie) ***HISTORIA

JĘZYKOZN – 4tys l.p.n.e. – pismo

piktogram, ideoh=graf( hieroglify) i hieroglif

na Krcie; 3 tys – Chiny – piktogramy; 1 tys

pne - Mezopotamia(Babilonia) kultura

helleńska; Sumerowie – klinowe(quazi-

hieroglificzne) znak=pojęcie do IVwpne;

Hetyci(Anatolia)-3tyspne; ***3tys l pne-j

praindoeurop-teren europy i azji (jęz

tachockie (wymarły w 7wpne) indyjskie(hindi

bengali cejloński romski), irańskie (teraz

jeden), armeńskie (ormiańskie), hetyckie,

greckie,italskie(romańskie), germańskie,

bałtyckie, celtyckie,słowiańskie, albańskie.**

Między17 a 14 w p.n.e. na Krecie wynaleziono

pismo linearne a i b (b-

sylabiczne,poszczegolne znaki tworza sylaby)

11 w p.n.e. syria palestyna fenicja- fenickie
pismo literowe (żydzi przejmują i tworzą

alfabet gdzie litera =głoska. ***Przycz.

powstania pisma -chęć przekazywania info w

czasie i przestrzeni -prarefleksja o języku

(subkod pisany i sunkod móiwony)**PANINI

– IV w.p.n.e. oprawco gramat jęz

sanskryckiego, 8 części**PRAREFLEKS O

JĘZYKU: Indie;* STAR. GRECJA – analiza

filolog tekstów, gramma=litera, gramatyka;

Sofiści – jezyk -> umowa społeczna,

konwencja; Platon- zbiór zwyczajów;

Arystoteles – wynik myslenia: rzeczywistość

modeluje myślenie a ta język – retoryka;

Stoicy– jezyk naturalny ale nielog.**Rzym –

aspsket porównawczy, diachronia; J. Cezar-

O analogii ksiag dwie 56rpne; okres

dyktatorów; okres

cezarów(APELOTYWIZACJA nazwa wlasna-

pospolita); chrześcijański III-IVne

Konstantyn, sw Augustyn – teoria jez,

forma+treść=znak językowy-zbiór=język;

ŚREDNIOW – Bizancjum, Arabia,, gł.

Ośrodki nauki w Kufa i Basra – MET.

MORFOLOG. ANALZ. WYRAZÓW- wyraz

podziel na czastki składowe; IX-X Europa

wychodzi z kryzysu, łacina – element teorii

jezyka – ARS PREDICANTI – sztuka

przepowiadania – kaznodziejska, jak

wygłaszać kazanie; ARD DICTANDI – sztuka

dyktowania – styl urzędowo-kancelaryjny,

dziel paranaukowe-teksty hagiograficzne;

ODRODZ – języki narodowe; porównawcze

– diachroniczne; odkrywanie rodzin jezyk;

16w – RODZINY JĘZYKÓW: romańskich:

łacina,

portugalski,hiszpański,francuski,włoski,rum

uński,staroprowansalski, retyckie (Szwajcaria

i pln wlochy);

germańskich:niemiecki,angielski,szwecki,n

orweski,dunski,islandzki,farerski,holenderski

,austriaski,luksemburski celtyskich

walijski,szkocki,irlandzki,dialekty (pln

francja Normandia )słowiańskich: polski,

czeski,sławacki, łużyckie, serbski,

słoweński,chorwacki,bułgarski, macedoński

(scs) bośniacki rosyjski, ukraiński

białoruski** 17w. Kartezjusz – myślę za

pomoca jezyka; LEIBNIZ – sztuka

oddziaływania przez słowo; TEORIA

RETORYCZNA: CYCERONIZM – IMITATIO

– imitacja, naśladowanie antyku w

wypowiedziach; ERAZMIANIZM –

nawiązywać do antyku, alr go transferowa,

odnosic do realności współczesnej;

LIPCJANIZM – należy kreować, EMULATIO

– tworzyc, rozrywac konwencje, nowe

wartości w

retoryce/sztuce/filozofii.**BAROK – 18w

pokrewieństwo sanskrytu, łaciny, greki;

rodzina języków INDOEUROP**OŚWIEC –

ekspansja, podbijanie Chin, kolonizacja,

Słownik S.B.Lindego- 1 oparty na źródłach,

sięga do 16w. ; Lorenzo Hervas – słownik

synchroniczno-porównawczy z 300jęz świata;

*19 w – jeżykoznaw nowoczesne; apekst

diachron, komparatystyczny, by powiększyć

wiedze, AUGUST SCHLEICHER – gram

porów indoeur; język=twór bilog; RODZINA

JĘZYK – spokrewnione, wywodza się się

zwspolnego prajęzyka; POKREWIENSTWO

JEZY – podobieństwo dow spolnego jezyka;

DZREWO GENEALOGICZNE JEZYKOW;

prasłow – 9 w; wprowadzil * - forma

rekontrowana; pisał w PIE; *SZ.

MŁDOOGRAm LIPSKICH – lata 70

XIXw. LESKIEN, BRUGMANN, OSTHOF,

PAUL, DELBRUCK, DE SAUSSURE – nauka

scisla podobna do przyrodniczych; Leskien –

deklinacj ai koniugacja scs; wazna fonetyka;

litera – symbol; głoska – brzmienie; TEORIA

PRAW GŁSOWYCH – zasady rozwoju jez jak

tworu biol; wyjatki SA wyniem analogii;

prawa głos SA BEZWYJĄTKOWE – przegłos;

hist wszystkich jezykow PIE; to SYNTEZA

jezxykozn19wiecz; JEZYK INDYWID, nie ma

JEZ OGÓLNEGO, tylko historia;

dialektologia;** KONTYNUATORZY

POLSCY: JAN ROZWADOWSKI –

temat+formant; JAN ŁOŚ – Gramatyka

Historyczna Polska, pomysł sł.
Staropolskiego ; ALEKSANDER BRUCKENR

– 1 słownik etymol poslki, jezyk artysty w

dziejach; JAN BAUDOUIN DE

COURTENAY- Zarys hist jez Pol; studia z

mowy dzieci ** SZ. KRAKOWSKA- teoria

strukturalizmu, to etz młodogramn – K.

Nitsch, Lehr-Spłąwińki, St. Urbańczyk, Z.

Klemensiewicz, M. Małecki.

KLEMENSIEWICZ – Pol szkoła składniowa,

Historia jezyka polskiego 1956-72,

strukturalistyczno-socjologizujace uejcie***

MET. JĘZYKOZNAWSTWA: MET.

FILOLOGICZNA – źródłowa, śledzimy

źródła, np. mazrzenie, Kochanowski,

Rozmowa mistrza Polikarpa, nie było cecha

prymatbna, JAKUB PERKUSZOWICZ- 1440

Traktat o ort polskiej (z AK) nie zarejstroeal

bo to Kraków, ; te same zjawiska i jezyk, inny

czas MET. REKONSTRUKCJI WEW –

jeden jezyk i czas ale oboczne elementy,

alternacje, co wcześniejsze, co pozniejszenp .

Bogurodzics – ziści, a dzisiaj ziść, forma z „i”

starsza; TEZY POMICNE- TEZA O FORMCH

WYJATKOWYCH – Mamy 2 formy, jedna

czesta druga wyjatk to wyjaw jest

archaizmem; TEZA o FORMACH GINĄCYH-

2 synosnimy jeden Znika drugi powszechny

ten co znika to wcześniejszy lubo, lub MET.

HISTOR-PORÓW- zestaw z roznych jez

podobnych elementow, rekonstrukcja

praform, uwzgled prawa glosowe, z tekstow

przy POM met filolog*** WIEK XX – MET

ZWIĄZ ZE STRUKTURALIZMEM –

SAUSSURE 1916 – „Kurs jezykzn ogól”, jezyk

jest fonemem, MOWIENIE – PAROLE-

młodo gram, SYSTEM _ LANGUE – abstrakt

– de Saussure; MOWA= LANGUAGE, 2klas,

etniczne, każdy element słowniak zazlezy od

konkretnej reguły, jezyk społeczny, rekonstru

systemy fonetyczne, koncepcja fonemu, cechy

dystynktywne i diakrytycne (dźwięczność) –

na zach, KONCEPCJA FONEMU – de

Courtenay, - na wsch; Rosja –

FOORTUNATO – też odkrył fonem;

*GENEWSKA SZ. JEZYKOZNASTWA

STRUKTURALNEGO – BALLY,
SCHEHAYE, REDLINGER, FREI, HORZ,

GODEL, jeztk poza uwarunkowaniami

geogra-histo-kult, synchron i diachron alwe

bez meisxzania * PRASKA SZ.

STRUKTURALISTYCZNA –

TRUBIECKOJ, MATHESIUS, JAOKBSON,

HAVRANEK, ISACZENKO, SKALICZKA,

TRNKA, VACHEK fukcjonalizm jezyka,

przystosowany do pewnego celu, funkcje jez

Jakobsona – odmiany jezyka, symbioza

aktów mowy: f. fatyczna - utrzymanie

kontaktu; f. informacyjna; f. impresywna

(perswazyjna); f. performatywna- wpływa na

rzeczywistość (ogłaszam, przysięgam, ślubuję

itd.); f. poetycka; f. ekspresywna - emocje;

synch i diachron – symbioza, lingwistyka

tekstu, poza zdanie, nazwa strukturalizm;

AMARYKAŃSKA SZKOŁA

STRUKTURAL- BOAS, SAPIR,

BLOOMFIELD – opis jezxyka Indian, jezyk

jako relacja na bodxce, behawioryzm,

BLOCH, HARRIS, HACKETT, CHOMSKY .

*** STRUKTURALIZM

DIACHRONICZNY – JERZY

KURYŁOWICZ jezykz indoeuropejskie,

ZDZISŁĄW STIEBER - język polski, język

słowiański;„Rozwój fonologiczny języka

polskiego” (1952r.)„Historyczna i

współczesna fonologia j. polskiego”

(1966)opis ikształt syst fonologicznego

synchron, ciecia – 1000r, po zaniku jerow

XII, w=po zaniku iloczasu,wiek XIX, system

dialektów i kaszubszczyzna, IRENA

BAJEROWA- „Kształtowanie się systemu

polskiego języka literackiego w XVIII w.”

(1964)- pierwsza praca dot. Historii Języka

(nie GHJP!)„Strukturalna interpretacja

Historii Języka” (1969) 5 tendencji-

EWOLUCJA JEZYKA _ ULEPSZANI – 1

TEND., DO KOMPLETOWANIA

ELEMEN JĘZYK – duzo srodkow by ejzyk

gietki pwoiedzial co mysli Glowa, Xw – 3-

5tys, XXIw – 200-300tys; 2 TEND DO

EKONOMICZNOSCI dzis mniej końcówek

fleksyjnych by było latwiej 3 DO

REPARTYCJI ZNACZEŃ –

ZRÓŻNICOW- elo a dzien dobry, żuczka,

stołu, - żywotne, nieżywotne, style 4 DO

UNIFIKACVJI, UJEDNOLICENIA tę na

tą, często niepoprawna;

5NOBILITACYJNA DO

AWANSOWANIA JĘZ kobieta z potocz do

ogol, bajerowac – klamac z mowy

warszawskiej do ogol* ***

STRUKTURALIZM – typy nie okazy,

Urbańczyk – Gramatya współcz jez Pol,

manifest struktur, DICHRONIA –

STRUKTUR, SYNCHRONIA _

KOGNITYWIZM, Pierwsze podrecz GHJP –

Stanisław RASPOND, dicheros truktue –

ADAM WEISBERG-WAJDA – Gram Hist jez

indoeuro; PROF. KRYSTYNA

KLESZCZOWA, słowotwórstwao **

Prfoblemy PERIODYZACJI JĘZ POL –

KLEMENSIEWICZ – staropolski 10-

15/16w – (gi, ki, szeregi twarde, f, iloczas,

ginie aorys,), średniopolski lata 40 17w – 70-

18w (składnia, odm liczebników, ginie lb

podwójna, odm przym), nowopolski 17w –

40l 20w** albo podział na przedpiśmienną –

do XII – Bulla gnieźnienska, i piśmienną –

od. ***TYPOLOGIZACJA GRAM HIST

TYP diachroniczny, histor, wewnątrz,

systemowe, ZAKRESfonetyka itd. Wszytsko

poza słownictwem; TYP OPISU analiza

METODA indukcja – od szczegółu do ogółu

ANALIZA fakty jednostkowe CELopis zmian

systemowych i nieregularnych JAKOŚĆ

rowny stopien uszczegolowania systemowych

i wyjatkowych TYP DYSCYPLINY

jezykoznawcza, analityczna, szczegolowa***

ETYMOLOGIA – nauka o prawdziwych

znaczeniach od II Pol XIXw,

POSTEPOWANIE – zebrac wyrazy

pokrewne, opisy i prawa glosowe, material z

zabytkow, porównać z dialektami ludowymi i

mapami, obszarami. SŁOWNIKI: 1886r.

Franciszek Miklosich (Wiedeń) –

„Etymologiczny Słownik Słowiańskich Mów”

(Etymologisches Wörterbuch derSlavischen

Sprachen) 1908-1913r. F. Berneker

(Heidelberg) – Slavisches etymologiches 1.

910-1914r. A.G. Preobraženskij (Rosja) –

Etymologičeskij słoovar russkogo języka

(Moskwa, t. I, II) 1927r. A. Bruckner

(Kraków) – Słownik etymologiczny języka

polskiego 1957r. V. Machek (Praga) –

Etymologicky slovnik jazyka českeho a

slovenskeho. ROZPRAWY - 1903r. Jan

Rozwadowski Semazjologia czyli nauka o

rozwoju znaczeń [wyrazów]. Jej stan obecny,

zasady i zadania. (Lwów)- 1917r. A. Bruckner

(Kraków) Zasady etymologii słowiańskiej. SL.

WYRAZ OBCYCH – 1894-1909 Jan

Karłowicz – Słownik wyrazów obcego a mniej

jasnego pochodzenia używany w jez polskim,

1928- Arzt – Słownik wyr obych; OGÓLNE –

1958-69- Doroszewski, 1979-1990-

Szymczak, 2003- Dubisz, Słownik Jęz Pol

SŁOW NAUKOWE – prasłowiański, danych

jezyków, wyrazów obcych, ogólne, wyrazowe.

NAJNOWSZE: - Sławski - 1952-82r.A-Ł, 5 t,

Bańkowski A_P, 2t, Boryś – 2005, K. D-

Kurczabowa 2009 Historyczno-motywacyjny

słownik języka polskiego, ok. 2009r, W.

Decyk-Zięba, St, Dyubisz, Glosariusz

Staropol - 2009-, Boryś - Słownik

Etymologiczny Kaszubszczyzny od 1994r.-

Słownik etymologiczny języka Drzewian

Połabskich – Kazimierz Polański. OBCE:

Kopaliński l. 60./70. PWN Słownik wyrazów

obcych („mutant” Doroszewskiego) 1971r.

Tokarski, Sobol , Bańko(1999) ****

*ZAŁOZENIA METODOLOGICZNE _
OBJASNIENIA 6 ZASAD- 1. ZASADA

PRAWDOPODOBIEŃSTWA ZMIAN I

TOŻSAMOŚCI FONETYCZNEJ (wiara

wara,musal być elemt miekki vera) 2.

ZASADA ZWIĄZKU WYRAZU Z

DESYGNATEM I REALIAMI (wielblad gocki,

w Polsce nie ,a, wiec zapozycczeni )3.

ZASADA KONSEKWENCJI I ZGODNOŚCI

CHRONOLOGICZNEJ (anioł skad, czasowo

– st czeski) 4.ZASADA

PRAWDOPODOBIEŃSTWA KONTAKTÓW

JĘZYKOWYCH (dżonka z Chin, kontakty

prasowe zapozyc z jezyka portugalskiego) ,5

ZASADA WSZECHSTRONNEGO

ROZPATRYWANIA ETYMOLOGII

WYRAZÓW (papież ze wszystkich jezyków i

kontakty hist) , 6. ZASADA

UWZGLĘDNIANIA ŚWIADECTW

ŚWIADOMOŚCI JĘZYKOWEJ EPOKI

WSPÓŁCZESNEJ ZAPOŻYCZENIU

(INACZEJ: ZASADA ŚWIADECTW

BEZPOŚREDNICH (z tekstu, Piast –

podtrzymuje konstrukcje kola, rzepicha –

lubia rzepe, Dagome – me mój, Dagome –

Fagobertus imie z chrztu mieszka, i

poswidczone w tekstach).

*ZAPOŻYCZENIA – kryterium formalno-

fonetyczne, sinus, cosinus, Zanzibar,

kryterium morfologiczne – sąsiad – siedzi,

kontaminacja, biegun – końc na biegunach,

kryterium semantyczne – nazwana i

wymyslona gdzi indziej – putnik, pątnik,

wędrowiec, -> sputnik, k. geograf – językowe,

k. historyczno-język – castellum – kościół, k.
porównawcze rycerz, niem. Ritter,

* LEKSYK DIACHRON –
LEKSYKOGRAF STRUKTUR – słowa

jako luźny zbió®, pola semantyczne,

leksykalne, -> semy, 1 – relacje, roznice

miedzy rzecz i czas, 2 rel samematycznde

miedzy leksemami, HIPERONIMIA

nadrzędność mebel-krzeslo, HIPONIMIA –

podrzed krzeslo-mebel, SYNONIMIA blisko

znacz HOMONIMIA- tożsamość formalna a

różnoznaczność, ANTONIMIA ladny

nieladny przeciwstawmosc, POLISEMIA –

wieloznaczność, 3 siec relacji – mikromole

czasowniki mowienia, 4 laczliwosc

syntagmatyczna Kon kopie a wiewiroka nie, 5

kategorie – wykonawcy czynności, 6 –

stylistyczne zróżnicowanie

HIPOHORYSTYKA – pieszczotliwe,

wulgaryzmuy 7 socjolektyw, dialekty, 8

mechanizmu zmian znaczeniowych

psychologiczne podobieństwa, styczności,

metafory; logiczne – ROZSZEŻENIE –

poszerzenie tresci dziedzina – dziada, sklep –

sklepiene drewniane, piwnica – piwo, słuszny

– na sluchanie – aprobate, wyraz – obraz,

można wyrazic wsyztsko, paragon, fontaź,

melba< ZAWĘŻENIE – specjalizacja, byti –

bydło, jarzyna – młody, przystojny – co

przystoi, Ukraina, złodziej<

PRZENIESIENIE – semy wazne i mnej

wazne, odwrotnie, zmiana znaczenie i wyraz

odnosi się od innego desygnatu, kaganiec –

Klos na żar, osłona lampy metalowa – osłona,

jasełka – żłób, Jezus się narodzil, odgrywane

jaselka, ciekawy – ciekac – uciekac, szybko

mija gdy nam miło, ksiazyc – od syna księdza

– króla, Słońce – domunus Magnus, księżyc

– dominus minimus – maly pan, księżyc,

ZMIANY STYL –EKSPRES – gadać – d.

neutral, dzis lud, kobieta – poslugaczka, przy

swingach.

*OPIS ZASOBU LEKSYKALNEGO –
kształtorozwoj podst relacji smenstyznyhc,

rozwj mechanizmowm zmian znacz,

ksztaltowanie się pól tematycznych,

różnicowanie ze względu na odmiany

komunikacyjno-stylowe, Zycie wyrazów,

wpływ jez obcych; DUBISZ – GLOSAROUSZ

STAROPOLSKI 14 PÓL TEMATYCZNYCH : 1

CIAŁO CZŁOWIEKA 2 PSYCHIKA 3 DOM 4

CZŁOWIEK I BÓG 5 SPOŁECZENSTWO 6

WIEDXZA 7 PAŃSTWO 8 WOJSKO 9

KOMUNIKACJA I PODRÓŻ 10 PRACA 11

CZŁOWIEK A ASTRONIOMIA 12

CZŁOWIEK A PRZYRODA 13

IMPONDERABILIA: MATERIA,

PZRESTRZEŃ, CZAS, 14 CZŁOWIEK A

ILOŚĆ