METODA GENETYCZNO-EWOLUCYJNA (XIX) AUGUST SCHLEICHER (Uni w jenie i pradze) gramatyka porównawcza (litewski+słowiańskie) IpołXIX Język jako twór biologiczny, fizyczny (badał dźwięk).Język jest żywym organizmem który rodzi się z prajęzyka, rozwija się i umiera (lacina,sansktyt,hetycki). Pojęcia: RODZ\INA JĘZYKOWA-języki spokrewnione które wywodzą się ze wspólnego prajęzyka POKREWIEŃSTWO JĘZ-zw z pochodzeniem od wspólnego prajęz. Model rozwoju rodziny jęz,teoria drzewa genealog. Wprowadził*, rekonstrukcja jęz pie,pisał w tym jęz. SZKOŁA MŁODOGRAMATYKÓW LIPSKICH Leskiem (opis fleksji,klasyfikacja deklinacji i koniugcji scs) Lehr-spławiński Brugman Osthof Pam Delbruck de Saussure Językoznawstwo-nauka ścisła (darwinizm). Warstwa brzmieniowa, fonetyczna (podstawowy rejestr dźwięków mowy), teoria praw głosowych. Język rozwija się tak jak twór biologiczny, prawa głosowe są bezwyjątkowe,a jedynie wyjątki działaja na zasadzie analogii (np. przegłos lechicki). Podwaliny diachronii,synteza jęz XIXwiecznego (diachron-jedyny opis przedmiotu-rozwój). Język realizuje się w psychice ludzkiej, są tylko języki indywidualne. Jednostki podstawowe-morfem głoska wyraz. Etymologia i fleksja, dialektologia, rozwój mowy u dzieci. Krytykowiani przez: J. Baudouin de Courtenay m. kruszewski o. jespersen do saussure kontynuatorzy (młodogramatycy polscy): Rozwadowski-miejsce i czas wspólnoty pie, fonetyka hist j.pol, teoria dwuczłonowego wyrazu słowotwórczo(temat+formant) Jan Łoś-pomysłodawca słow staropol. Komenty do zabytków języ pol, Gramatyka Historyczna Polska (IIItomy) Aleksander Bruckner-Isłow etymolog w latach 30 XX. Słownictwo i etymologia, dzieje kultury pol, dzieje jęz artystycznego,poetyckiego Baudouin de Courtenay Gramatyka hist j.pl do XIV, zarys hist j.pl, kandydat na prezydenta, studia swoich dzieci szkoła krakowska K Nitsch S. Urbańczyk Z. Klemensiewicz składnia, hist jęz pol, system jęz, socjologia+kultura M..Małecki METODY JĘZ DIACHRONICZNEGO 1) FILOLOGICZNA (ŹRÓDŁOWA) pierwotnie polegała na badaniu tekstów pisanych,dziś mamy też źródła głosowe, dźwiękowo-obrazkowe. Otrzymujemy obraz fragmentu językowego np. o mazurzeniu. Jakub Darkuszowic-autor traktatu o ortografii polskiej po łacinie i polsku 2 MET REKONSTRUKCJI WEWNĘTRZNEJ jeden język jeden czas ale alternujące elementy językowe, który element reprezentuje wcześniejsze stadium rozwojowe,którey-późniejsze

TEZY POMOCNICZE --TEZA O FORMACH WYJĄTKOWYCH jeżeli mamy dwie formy jednoznaczne:jedna regularna druga nieregularna to tę drugą należy uznać za archaizm (chronologicznie wcześniejszą --TEZA O FORMACH GINĄCYCH jeżeli z dwóch synnonimów jeden zanika a drugi się upowszechnia to postać zanikająca jest chronologicznie wcześniejsza --METODA HISTORYCZNO-PORÓWNAWCZA zestawianie różnych elementów z różnych języków (podobnych) dochodzi się do rekonstrukcji praform. Trzeba znać prawa głosowe by zrekonstruować WIEK XX METODOLOG. ZW. ZE STRUKTURALIZMEM FERDINAND DE SAUSSURE-pierwotnie młodogramatyk,rekonstruował rdzenie pie (rek diakcytyczne_baba-papa), koncepcja fonemu, zasada akcentacji wspólnoty bałtosłowiańskiej, teza:język jest systemem(poziom abstrakcji a nie biologia), do tej proy badano parol-mówienie, realizacje jęz, a saussure doszedł do wniosku że wiele jęz jest podobnych więc musi być coś ponad co sprawia ze ludzie mówią podobnie i to coś nazwał systemem jęz, potencją matrycą jęz. z tego wywodzi się jęgo definicja językam jako systemu dwuklasowego konwencjonalnych znaków za pomocą których porozumiewają się ludzie należący do pewnej wspólnoty etnicznej mówienie (parole+system (langue)=mowa (language). DWUKLASOWOŚĆ-gramatyka+słownik. Dwie klasy elementów. Są elementy składowe fonemu-głoski morfemy leksemy konstrukcja składniowa syntaksa tekst. Jednostki niższego rzędu lączą się ze sobą i tworzą jednostki wyższego rzędu. Mogą się łączyć dzięki gramatyce (abstrakcyjne zasady łączenia). Składniki i reguły. Gdzie ten generator funkcjonuje? W świadomości etnicznej, bez etniczności nie ma języka, bo nie ma systemu jęz i jego realizacji. System, więc każdy element ma swoje miejsce, uporządkowane reguły, każdy element słownika zależy od konkretnej reguły. Opis polega na opisaniu typów a nie okazów.. obraz funkcjonowania tendencji rozwojowej języka. Hierarchia procesów i zmian. Pełen opis całego procesu zmian języka Urbańczyk-Gramatyka współczesnego jęz pol (manifest strukturalizmu) rospond GHJP (metoda strkuralizmu) STRUKTURALIŚCI-DIACHRONIŚCI adam weisbor-wajda gramatyka hist jęz indoeurop krysia kleszczowa z zakresu słowotwórstwa PROBLEM PERIODYZACJI J PL (Klemensiewicz HJP) staropolski X-XV/XVI śrefniopolski lata 40. XVI- 70. XVIII nowololski XVII-40.XX najnowsze dzieje XX TYPOLOGIZACJA GRAMATYKI HISTORYCZNEJ +typ językoznawstwa-diachron, historyczne, wewnętrzne (systemowe) +zakres opisu-fonetyka, fonologia, fleksja, składnia słowotwórstwo +typ opisu- analiza +metoda-indukcja +analiza-fakty jednostkowe +cel opis zmian system i neiergular +jakość równy stopień uszczegółowienia

+typ dyscyplun badawczych- językoznawcza, analityczna, szczegółowa