LUDNOSC ŻYDOWSKA POD ZABORAMI

Liczba ludnosci żydowskiej zamieszkujących ziemie 3 zaborów

szacuje się na ok. 5mln. Ponad milion żydów żyło w Królestwie

Polskim, ok. miliona w Galicji oraz 3 mln na ziemiach zabranych.

Na terenach zaboru pruskiego prawie w ogole nie było ludności

żydowskiej.

SYTUACJA ŻYDÓW W POSZCZEGÓLNYCH ZABORACH

1.

Zabór rosyjski:

•

Emigracja żydów z terenów zabranych na ziemie Królestwa z powodu pogromów

które miały miejsce w roku 1881, m.in. Pogrom warszawski czyli antyżydowskie

zamieszki, które wybuchły w Warszawie w Boże Narodzenie 1881 roku.

•

Przesiedleni żydzi byli mocno zwiazani z kulturą rosyjską co wzmagało nastroje

antysemickie wsród polaków. Przybyłych żydów nazywano Litwakami.

•

W Królestwie Polskim żydzi stanowili 30% ludnosci miejskiej, a co za tym idzie mieli

duze wpływy w handlu, finansach oraz usługach rzemieślniczych.

2.

Zabór austriacki:

•

Od 1859 roku w państwie Habsburgów, ludność żydowska miała pełnię praw.

•

Żydzi mogli zajmować stanowiska w administracji oraz szkolnictwie lecz w

rzeczywistosci wiekszość z nich nalezała do biedoty.

W obu zaborach wieksza cześć społecznosci żydowskiej zachowywała odrębność religijną, odrzucając

drogę asymilacji i trwając w tradycyjnej kulturze. Ośrodkami kultury i religi żydowskiej były Kahały

czyli żydowskie gminy (organizujące życie religijne i społeczne m.in. opiekę socjalną, medyczną czy

szkolnictwo) oraz dwory cadyków chasydzkich…

Cadyk, cadik, sadyk (z hebr.

קידצ cadik = 'sprawiedliwy') – charyzmatyczny przywódca odłamu

judaizmu - chasydyzmu. Stanowił dla wspólnoty wzór pobożności, pokory i sprawiedliwości.

Cadykowie byli otaczani powszechną czcią, ze względu na przypisywaną im zdolność czynienia cudów

i uzdrawiania. Także po śmierci ich groby przyciągają licznych pielgrzymów. Na świecie istnieje wiele

dynastii cadyków, żyjących w żydowskiej diasporze.

…m.in. w Górze Kalwarii, Kocku i Przysusze. Pod koniec XIX stulecia rozwinęła się także żydowska

kultura świecka, jej głównymi przedstawicielami byli tworzacy w języku Jidysz: Szolem Alejchem i

Icchak Lejbusz Perec.

[Szolem Alejchem] [Icchak Lejbusz Perec]

Przemiany cywilizacyjne, a także procesy laicyzacji…

Laicyzacja to zeświecczenie różnych poziomów życia społecznego.

W polityce laicyzacja to świadome (programowe) działania władz, zmierzające do wyeliminowania
wpływu religii na życie polityczne i społeczne za pomocą aktów prawnych (konfiskata dóbr
kościelnych, sekularyzacja szkolnictwa, rozwiązanie konkordatu, odebranie przywilejów związkom
wyznaniowym itp.).

…podważały tradycyjne reguły życia żydowskiego, prowadziło to do:

•

Asymilacji, która była trudną decyzją z tego względu, że często wiązało się to z zerwaniem
relacji z rodziną oraz całym środowiskiem.

•

Buntu przeciwko sztywnym ograniczeniom narzucanym przez religie i tradycje. Buntowała się
przedewszystkim młodzież głęboko przeżywająca narastający antysemityzm:

•

Powstawania różnych ruchów rewolucyjnych oraz zainicjowało powstanie ruchu
syjonistycznego.

Na początku XX w. powstały w na terenie ziem polskich 3 nurty polityczne:

•

Socjalistyczny Bund (Ogólnożydowski Związek Robotniczy „Bund” na Litwie w Polsce i w Rosji.

•

Organizacja Syjonistyczna (Robotnicy Syjonu)

•

Agudat Israel (Związek Izraela) – skupiająca Żydów religijnych.

RODZENIE SIĘ LITEWSKIEJ I UKRAIŃSKIEJ ŚWIADOMOŚCI NARODOWEJ

Kształotwanie litewskiej i ukraińskiej świadomosci narodowej dokonywało się w walce z rusyfikacją i
polonizacją.

Litwini:

•

Zamieszkiwali tereny dawnego księstwa litewskiego

•

Rusyfikacja poprzez dekrety państwowe i represje

•

W latach 1866-1904 zakaz używania na ziemiach litewskich alfabetu łacińskiego

•

Polonizacja objawiała się asymilacją kulturową

•

Inteligencja litewska, niższe duchowieństwo oraz nauczyciele kształtowali narodziny
litewskiej świadomości narodowej.

Ukraińcy:

•

Zamieszkiwali wschodnie tereny cesarstwa rosyjskiego oraz północno wschodnie tereny
Austro-Węgier.

•

Wydanie w 1863 roku na terenach cesarstwa dekretu o zakazie nauczania w języku ruskim, a
w 1876 zakaz druku w tym języku.

•

Proces kształtowania świadomosci narodoej ukrainców był najbardziej zaawansowany w
Galicji z tego względu że władze nie utrudniały a wręcz wspierały tą ideę.

•

Przynależność ludnosci ukraińskiej do koscioła grecko-katolickiego co pozwoliło na uzyskanie
odrębnosci, w szczególnosci od rzymsko-katolickich polaków.

•

W Galicji bez przeszkód przebiegała nauka w języku rusińskim.

•

Od 1868 roku zaczeło działać stowarzyszenie Proswita, które organizowało czytelnie z
ksiązkami w języku ruskim.

•

W 1899 powstała Ukraińska Partia Narodowo-Demokratyczna, głosząca hasło niepodległej
Ukrainy.