MIĘDZYNARODOWA

INTEGRACJA GOSPODARCZA

Cechą współczesnej gospodarki światowej są

tendencje do międzynarodowej integracji gospodarczej,
które wyrażają się w powstawaniu międzynarodowych
ugrupowań integracyjnych , mających na ogół charakter
regionalny.

W gospodarce integracja jest rozumiana jako proces

scalania (zespalania) różnych typów gospodarki
krajowe, nie po to, aby dodać ale aby tworzyć nowe
organizmy gospodarcze o możliwościach znacznie
przekraczających sumę potencjałów narodowych.

Integracja wynika z międzynarodowego podziału

pracy, dotyczy mobilności towarów i/lub czynników
wytwórczych oraz jest związana z dyskryminacją lub
niedyskryminacją dóbr i czynników produkcji w sensie
ich pochodzenia lub przeznaczenia.

Integrację gospodarczą można definiować

statycznie – jako zniesienie części lub całości
ograniczeń w obrocie gospodarczym pomiędzy krajami

dynamicznie – jako proces likwidowania barier
gospodarczych

1

Międzynarodowa integracja gospodarcza to proces
obejmujący odpowiednie zmiany w strukturach

gospodarczych poszczególnych krajów w kierunku
wytworzenia jednolitej struktury ekonomicznej i,
opierającej się na niej, jednolitego organizmu
gospodarczego.

Procesy integracyjne występujące we współczesnej

gospodarce światowej odbywają się pomiędzy krajami
sąsiadującymi , o zbliżonej strukturze gospodarczej oraz
o podobnym poziomie rozwoju gospodarczego.

Powody, decydujące o integrowaniu się są różne i

zależą od tego, z jakimi państwami mamy do czynienia.

W krajach wysoko rozwiniętych ekonomiczne

przyczyny integracji wynikają z kierunków rozwoju
przemysłu, postępu, nauki i techniki.

Rozwój współczesnych gałęzi przemysłu

(maszynowy, elektroniczny, chemiczny, lotniczy itp.)
wymagają rozwoju dziedzin uzupełniających,
wytwarzających paliwa, energię, niezbędne
półfabrykaty, maszyny i urządzenia.

Rozwój nauki i techniki wymaga wysokich

wydatków na badania i wdrożenia, wymusza produkcje
na wielka skalę, która umożliwia opłacalne
zastosowanie nowych technologii, co z kolei wymaga
dużego i chłonnego rynku zbytu.

2

Inna przyczyną – zwłaszcza w Europie Zachodniej

– jest chęć utrzymania wysokiego tempa rozwoju
gospodarczego integrujących się państw, podniesienie
ich poziomu konkurencyjności i innowacyjności w
stosunku do innych wysoko rozwiniętych gospodarek
świata (USA, Japonia).

W krajach słabo rozwiniętych ekonomiczne

przyczyny integracji wynikają z chęci wzbudzenia oraz
przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego.

Podejmowane są wspólne inwestycje w

infrastrukturę , która daje podstawy do przyszłego
rozwoju i wzajemnej wymiany handlowej.

Praktyka integracji pokazuje, że niski poziom

rozwoju oraz mały stopień komplementarności struktur
gospodarczych tych krajów powodują , iż rzeczywiste
procesy integracyjne przebiegają bardzo wolno i
przynoszą słabe efekty.

Trudna do przeprowadzenia jest integracja krajów

wysoko i słabo rozwiniętych. Różnią się one poziomem
rozwoju, potrzebami, strategiami i czynnikami wzrostu,
chłonnością rynków, a niejednakowy stopień technizacji
gospodarki dodatkowo uniemożliwia współpracę
przemysłową.

3

Ogólnym celem integracji jest zespalanie

narodów, państw , potencjałów gospodarczych, rynków
i ludzi różnej narodowości.

Celami szczegółowymi są:

• wzrost efektywności gospodarowania, mierzony

przyrostem dochodu narodowego

• unowocześnienie gospodarki przez strukturalne

zmiany w produkcji

• brak ograniczeń w przepływie towarów, usług,

osób i kapitałów

• łatwy dostęp do zewnętrznych zasobów

produkcyjnych, zwłaszcza surowców i wiedzy
technicznej

• łatwy dostęp do rynków zagranicznych

• uzyskiwanie korzystnych cen w eksporcie i

imporcie

• rozwój międzynarodowej specjalizacji i kooperacji

w sferze produkcji

• obniżka kosztów stosowanego postępu

technicznego i zwiększenie jego tempa

Z kolei przesłanki międzynarodowej integracji

gospodarczej można podzielić na trzy grupy:

• polityczne – jednolity ustrój państw, wola

polityczna kierunku poszukiwania wspólnych
rozwiązań, działań i polityk

4

• społeczno-ekonomiczne – chęć podniesienia

poziomu dobrobytu, tempa wzrostu
gospodarczego, przyczynienie się wzajemne do
rozwoju, poprawa efektywności gospodarowania w
poszczególnych krajach, dostosowania struktur
gospodarczych, większe możliwości swobody
przepływu towarów, usług, osób i kapitałów itp.

• inne – np. tworzenie wspólnej infrastruktury

(powietrznej, wodnej, lądowej), ochrona
środowiska

Przesłanki integracji nie rozstrzygają jednak o tym,

czy kraje będą się integrować. Zaistnieć muszą po
temu specjalne warunki.

• położenie geograficzne – integrujące się kraje

muszą leżeć względnie blisko siebie, co
gwarantuje stosunkowo szybki i tani przepływ
towarów i usług między krajami

• komplementarność struktur – rozwój kooperacji

i specjalizacji produkcji między krajami wymaga,
aby struktury wzajemnie się uzupełniały i były
dopasowane (wewnątrz i między gałęziami)

• odpowiednia infrastruktura – umożliwiająca

swobodny przepływ towarów, osób, usług,
informacji i kapitałów

5

• sprzyjająca polityka ekonomiczna –

poszczególne integrujące się państwa muszą być
gotowe na udzielanie sobie preferencji celnych,
likwidowanie wzajemnych barier, utrudniających
handel, liberalizację przepływów czynników
produkcji

Wyróżniamy dwa modele integracji

Model międzynarodowej integracji gospodarczej –
(zwany modelem integracji nie regulowanej, liberalnej)
polegający na tym, że wszystkie decyzje integracyjne są
podejmowane wyłącznie przez przedsiębiorstwa w
krajach członkowskich.

Rola międzynarodowych ośrodków integracyjnych,

podobnie jak państw członkowskich, jest mocno
ograniczona.

Państwo jest stróżem porządku w skali

poszczególnych krajów , utrzymuje praworządność i
porządek publiczny, chroni wolny rynek i wolną
konkurencję, zaś ośrodki międzynarodowe czynią to
samo w obrębie danego ugrupowania.

Model ponadnarodowej integracji gospodarczej

(zwany również modelem integracji regulowanej lub
instytucjonalnej) polega na tym, że ośrodek
ponadnarodowy oraz ośrodki narodowe uzyskują
uprawnienia do oddziaływania na procesy integracyjne
w obrębie danego ugrupowania.

6

Wszystkie decyzje integracyjne są podejmowane

również na poziomie przedsiębiorstwa, ale rola państw
członkowskich oraz ośrodka ponadnarodowego daleko
wykracza poza funkcje stróża porządku.

Państwa członkowskie mogą oddziaływać

pośrednio na decyzje przedsiębiorstw za pomocą
zagranicznej polityki ekonomicznej.

Mechanizm integracji jest częścią modelu

integracji i odnosi się do funkcjonowania rynku
międzynarodowego w obrębie ugrupowania
integracyjnego oraz jego związków z rynkami
poszczególnych państw członkowskich.

Rozróżniamy

dwa mechanizmy integracji

odpowiadające poszczególnym modelom:

Mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu –

opiera się na założeniu, że podstawowymi podmiotami
gospodarczymi są producenci i konsumenci,
samodzielni, niezależni od nikogo, nie skrępowani
ograniczeniami państwowymi w podejmowaniu decyzji
a ceny krajowe i międzynarodowe, kursy walut, stopa
procentowa itp. są ustalane na rynku w wyniku wolnej
gry sił rynkowych

Zasadniczą siłą kształtującą procesy integracyjne w tym
mechanizmie jest „niewidzialna ręka rynku”

7

Mechanizm rynku regulowanego opiera się na

interwencjonizmie państwowym. Integracyjne ośrodki
narodowe i pozanarodowe zajmują się nie tylko
liberalizacją przepływów towarów, usług oraz
czynników produkcji, ale także harmonizacją celów,
środków i narzędzi wewnętrznej oraz zagranicznej
polityki ekonomicznej państw, biorących udział w
integracji.

Integracja ekonomiczna może przybierać różne

formy, mniej lub bardziej rozwinięte, charakteryzujące
się różnym stopniem nasilenia działań, zmierzających
do zapewnienia swobody obrotu gospodarczego
pomiędzy krajami.

Strefa wolnego handlu – ugrupowanie, w ramach
którego zniesiono cła i inne ograniczenia ilościowe w
handlu międzynarodowym, ale każdy kraj zachował
prawo do narodowych taryf celnych oraz prowadzenia
autonomicznej polityki handlowej wobec państw
trzecich

Unia celna – członkowie unii znoszą bariery w
przepływie towarów i ustanawiają wspólną taryfę celną
oraz ujednolicają politykę handlową wobec partnerów
zewnętrznych

Wspólny rynek – partnerzy zapewniają swobodę
przepływu towarów, usług i czynników produkcji
(kapitały i siła robocza)

8

Unia walutowa – uczestnicy koordynują lub unifikują
politykę walutową (ograniczają pasmo wahań kursów
walutowych, bo wspólna jest polityka kursowa,
wprowadzają wspólną walutę, prowadzą wspólną
politykę pieniężną banku centralnego)

Unia ekonomiczna – polega na koordynacji lub
unifikacji polityki gospodarczej,(harmonizacja polityk
szczegółowych) w celu uniknięcia zaburzeń w
konkurencyjności

Unia polityczna – integrujące się kraje prowadzą
wspólną politykę zewnętrzną i politykę bezpieczeństwa.

Pełna integracja gospodarcza – oznacza dodatkowo,
po osiągnięciu wcześniejszych etapów integracji,
przekazanie uprawnień do prowadzenia wspólnej
polityki monetarnej, fiskalnej, społecznej,
stabilizacyjnej organom ponadnarodowym.

Międzynarodowe ugrupowanie integracyjne to
wyróżniający się , nowy organizm gospodarczy,
powstały w wyniku procesów dostosowawczych, przy
czym spoiwem łączącym kraje i ich gospodarki jest
proces integracji gospodarczej, polegający na
dostosowaniu się struktur gospodarczych .

Ugrupowania integracyjne mają najczęściej charakter
regionalny.

9

Ugrupowania integracyjne występujące w Europie

• Unia Europejska

• Europejskie Stowarzyszenie Wolnego handlu

(EFTA)

• Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym

Handlu (CEFTA)

Ugrupowania integracyjne w Ameryce

• Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu

(NAFTA)

• Wspólny Rynek Ameryki Południowej (Mercosur)

• Stowarzyszenie Integracyjne Ameryki Łacińskiej

(LAIA) powstałe z LAFTA

• Wspólny Rynek Andyjski (ANCOM)
• Wspólnota Karaibska (CARICOM)

• Wspólny Rynek Ameryki Środkowej (CACM)

Ugrupowania integracyjne w Azji

• Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo-

Wschodniej (ASEAN)

• Strefa Wolnego Handlu państw ASEAN (AFTA)

Ugrupowania integracyjne w Afryce

• Południowoafrykańska Unia Celna (SACU)

• Wspólny Rynek dla Wschodniej i Południowej

Afryki (COMESA)

• Wspólnota Gospodarcza Państw Zachodniej Afryki

(ECOWAS)

10

11

Ugrupowania integracyjne w Australii i Oceanii
• Porozumienie Handlowe w Sprawie Bliższych

Relacji Handlowych Między Australią i Nową
Zelandią (ANZCERTA)

• Regionalna Umowa Południowego Pacyfiku w

sprawie Handlu i Współpracy Gospodarczej
(SPARTECA)

Ugrupowania integracyjne mogą mieć charakter:

• formalny (zinstytucjonalizowany) – przybierają

wówczas postać międzynarodowego porozumienia
lub organizacji gospodarczej wraz ze stosowanymi
strukturami organizacji i organami, które mają w
sposób instytucjonalny inicjować i sprzyjać
procesom integracji (np. EWG, EFTA)

• nieformalny – tworzą je grupy krajów lub kraje

formalnie niezorganizowane, silnie jednakże
powiązane międzynarodowymi stosunkami
ekonomicznymi, między którymi zachodzą
procesy integracyjne (np. USA-Kanada przed
stworzeniem NAFTA)

Ugrupowania integracyjne są na wszystkich

kontynentach, ale większość z nich ma charakter nie
trwały lub nie oddziałuje znacząco na gospodarkę
krajów je tworzących.