Leki układu oddechowego

Leki układu oddechowego

Kaszel

Kaszel ostry < 3 tygodnie
Kaszel przewlekły > 3-8 tygodni

odruch kaszlowy jest odruchem fizjologicznym i ma na
celu udrażnienie dróg oddechowych

- odruch obronny: ciało obce, wydzielina zapalna

- miejsca wrażliwe na drażnienie: brzeg nagłośni,

rozwidlenie tchawicy, opłucna, tylna ściana przewodu
pokarmowego

Kaszel

W chorobach płuc, oskrzeli, opłucnej oraz w chorobach
krtani na skutek stanów zapalnych dochodzi do
drażnienia zakończeń nerwowych wywołujących kaszel.

Długotrwale utrzymujący się kaszel prowadzi do
hiperwentylacji płuc, nadmiernej utraty CO

i do alkalozy

oddechowej

Kaszel szkodliwy w przypadku

• operacji jamy brzusznej
• operacji klatki piersiowej
• ciężkiej niewydolności krążenia
• uszkodzenia opłucnej
• nowotworów płuc

Czynniki odpowiedzialne za nieskuteczność
kaszlu:

• zaburzenia mechaniki kaszlu (osłabienie mięśni

oddechowych, zaburzenia ruchomości klatki
piersiowej)

• zmiany właściwości reologicznych śluzu (lepkość,

spoistość)

Gdy zawartość wody w śluzie maleje to rośnie
jego lepkość i sprężystość co prowadzi do
upośledzenia usuwania śluzu

Najczęściej zgłaszane powikłania:

- niezadowolenie ze stanu zdrowia (98%)
- wyczerpanie (57%)
- skupienie uwagi na sobie (55%)
- bezsenność (45%)
- zmiana stylu życia (45%)
- bóle mięśniowo-szkieletowe (45%)
- chrypka (43%)
- nadmierne pocenie się (42%)
- nietrzymanie moczu (39%)



Leki przeciwkaszlowe



hamowanie odruchu

kaszlu



Leki wyksztuśne



usunięcie wydzieliny z dróg

oddechowych



Leki sekretolityczne



upłynnienie, ułatwienie

usunięcia wydzieliny z dróg oddechowych

Inhalacje nawilżające



zmniejszenie odczynu

zapalnego

Zabiegi pielęgnacyjne



ułatwienie usunięcia

wydzieliny z dróg oddechowych

Leki przeciwkaszlowe

działające ośrodkowo

hamują odruch kaszlowy w wyniku depresyjnego
działania na ośrodek kaszlu w rdzeniu przedłużonym
oraz na inne struktury mózgu(działania niepożądane)

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

KODEINA

- naturalna pochodna fenantrenowa alkaloidów opium o

budowie zbliżonej do morfiny (eter metylowy morfiny)

- czysty agonista receptorów opioidowych

- działa przeciwkaszlowo (około 2 godziny)

- działa przeciwbólowo, uspokajająco (słabo)

- wskazania (leczenie krótkotrwałe): suchy, uporczywy

kaszel zwłaszcza gdy jest związany z z bólem; napady
kaszlu w krztuścu; kaszel u palaczy

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

KODEINA

kinetyka: łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego,

metabolizowana w wątrobie do norkodeiny i morfiny,
nie wiąże się z białkami krwi i łatwo przenika do tkanek,
wydalana przez nerki

- działania niepożądane: przy długotrwałym stosowaniu

zwiększa się lepkość wydzieliny oddechowej (tolerancja),
senność, bóle i zawroty głowy, zwężenie źrenic, suchość
w jamie ustnej, zaparcia, wymioty, obrzęk płuc, objawy

alergiczne

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

KODEINA

- produkty lecznicze:

Sirupus Pini compositum,

Thiocodin,
Antidol,
Solpadeine,
Ascodan

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

DEKSTROMETORFAN

- pochodna morfiny

- działa depresyjnie na ośrodek kaszlu

- działa przeciwkaszlowo ( = < od kodeiny)

- nie ma działania przeciwbólowego, wykrztuśnego

- nie wywołuje zależności

- nie hamuje ośrodka oddechowego w dawkach

terapeutycznych

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

DEKSTROMETORFAN

- kinetyka: szybko wchłania się z przewodu

pokarmowego, wydalany z moczem w postaci częściowo

niezmienionej, może uwalniać histaminę (!!)

- działania niepożądane: senność, zawroty głowy, nudności,

biegunka, zaparcia, w dużych dawkach upośledza

oddychanie

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

DEKSTROMETORFAN

- produkty lecznicze:

Argotussin,

Acodin,

Dexatussin,

Gripex

Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe

BUTAMIRAT

- cytrynian butamiratu

- wskazania: suchy, męczący kaszel różnego

pochodzenia, hamowanie odruchu kaszlowego
przed zabiegami chirurgicznymi i po nich, przed
bronchoskopią i po niej

- produkt leczniczy: Sinecod

Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe

PENTOKSYWERYNA

- lek syntetyczny, który hamuje odruch kaszlowy przez

wpływ na OUN

- działa przeciwkaszlowo

- działa cholinolitycznie, miejscowo znieczulająco

- nie wywołuje zależności

- po przekroczeniu zalecanych dawek powoduje wyraźne

zahamowanie ośrodka oddechowego

Leki przeciwkaszlowe

działające obwodowo

przez porażenie zakończeń czuciowych w oskrzelach, płucach
lub osłaniając błonę śluzową gardła

ŚLUZY ROŚLINNE

- korzeń prawoślazu, liście podbiału, kwiat dziewanny,

kwiat malwy

- skuteczność w granicach placebo
- stosowane w mieszankach z lekami wykrztuśnymi
- bezpieczne

Uwaga – odczyny alergiczne !!!

Płyn pokrywający nabłonek w stanie fizjologicznym jest
ciągle przemieszczany (dzięki ruchom rzęsek nabłonka
migawkowego i drobnymi ruchami perystaltycznymi
oskrzeli) w kierunku krtani a następnie odkrztuszany.

W stanie patologicznym zalegająca w oskrzelach wydzielina
może ulec ropieniu i hamować przepływ powietrza przez
drogi oddechowe.
Usunięcie zalegającego płynu surowiczo-śluzowego z oskrzeli
możliwe jest przez zmniejszenie jego lepkości i umożliwienie
komórkom rzęskowym przesunięcia go w kierunku krtani.

Leki wykrztuśne

Mechanizm działania: odruchowy

drażnią błonę śluzową i zakończenia nerwu błędnego żołądka

wzmagając na drodze odruchowej wydzielanie wodnistego
śluzu oskrzelowego; odruchowo pobudzają również włókna
nerwu błędnego w obrębie płuc, zwiększają wydzielanie
gruczołów śluzowych w jamie ustnej.

GWAJAFENZYNA (Guajazyl) – przeciwwskazania: ciąża,

laktacja

SULFOGWAJAKOL POTASU (Apipulmol)

Leki wykrztuśne

KORZEŃ WYMIOTNICY

(emetyna, cefelina)

* po wchłonięciu do krwi działa kardiotoksycznie

- SAPONINY (wielkocząsteczkowe glikozydy)

* preparaty złożone zawierające korzeń pierwiosnka,

lukrecji, senegi

* przy większych dawkach działają wymiotnie,

mogą powodować krwotoczne zapalenie błony śluzowej
żołądka

Leki wykrztuśne

- BALSAMY

(kwas benzoesowy, cynamonowy oraz estry tych kwasów)

* balsam peruwiański

BENZOESAN SODOWY

* przy przekroczeniu dawek – nudności, wymioty

* ostrożnie w chorobie wrzodowej

* dodatkowe działanie antyseptyczne

Leki wykrztuśne

Mechanizm działania

działanie bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe;

substancje, które wydzielają się przez gruczoły śluzowe oskrzeli
zwiększają ilość wydzieliny i powodują jej upłynnienie

JODEK POTASU

– obecnie rzadko stosowany

* działa silnie wykrztuśnie (rozwadnia wydzielinę)
* częste działania niepożądane – po wchłonięciu w p.p. jod

gromadzi się w gruczole tarczowym, śliniankach, gruczołach
śluzowych żołądka i układu oddechowego powiększenie tarczycy,
wysięk z nosa

Leki wykrztuśne

OLEJKI ETERYCZNE

* po podaniu doustnym drażnią błonę śluzową p.p.

i mogą uszkadzać narządy miąższowe; część lotnych
substancji wydala się z krwi do powietrza wydychanego

uszkodzenie surfaktantu pęcherzyków płucnych

* działają obkurczająco
* inhalacje - olejek sosnowy, terpentynowy, miętowy,

tymiankowy

* mieszanki (napary) – tymianek, koper włoski

Leki wykrztuśne

Mechanizm działania

zmiana pH wydzieliny oskrzeli

WODOROWĘGLAN SODOWY – Sal Ems factitium, Sal Vichy
- alkalizuje wydzielinę gruczołów śluzowych dróg oddechowych,

zwiększa jej wydzielanie, ułatwia odkrztuszanie

CHLOREK AMONOWY (Apipulmol)

- także na drodze odruchowej wzmaga odruch kaszlu
- zwiększa wydzielanie gruczołów śluzowych
- działa słabo moczopędnie
- p.o. drażni błonę śluzową żołądka (przeciwwskazany w chorobie

wrzodowej)

Mukolityki

Mechanizm działania: upłynnienie wydzieliny

zapalnej w drogach oddechowych

Większa skuteczność przy miejscowym podawaniu

do oskrzeli i przy nawilżaniu dróg oddechowych

NIE STOSUJE SIĘ NA NOC

Produkty lecznicze: pochodne cysteiny; mesna: podawana

tylko miejscowo; bromheksyna,
ambroksol: w postaciach podawanych
także pozajelitowo (iv, im, sc)

Mukolityki

Pochodne cysteiny: ACETYLOCYSTEINA,

KARBOCYSTEINA

- pochodna naturalnego aminokwasu l-cysteiny o bardzo

silnym i szybkim działaniu mukolitycznym

- dzięki wolnym grupom sulfhydrylowym ma zdolność

rozszczepiania wiązań disiarczkowych w mukoproteinach
śluzu z jednoczesnym tworzeniem kompleksów
hydrofilnych co powoduje upłynnienie i zmniejszenie
lepkości wydzieliny w drogach oddechowych

Mukolityki

- w małych stężeniach pobudza czynność rzęsek komórek

nabłonka oddechowego, podczas gdy w większych
stężeniach ją hamuje

- wskazania: ostre i przewlekłe zapalenia oskrzeli,

oskrzelików, zatok; astma oskrzelowa, mukowiscydoza;

- stosowana w zatruciu lub przedawkowaniu paracetamolu,

gdyż inaktywuje jego toksyczne metabolity oraz pozwala
na utrzymanie prawidłowego stężenia glutationu, dzięki
czemu chroni wątrobę przed uszkodzeniem

Mukolityki

- działania niepożądane: nudności, wymioty, zgaga,

biegunka, reakcje alergiczne, w trakcie podawania może
nastąpić atak silnego kaszlu lub odruchowy skurcz oskrzeli

- przeciwwskazania: ciąża, laktacja, noworodki

- produkty lecznicze: ACC, Tussicom

Mukolityki

MESNA

- lek syntetyczny o działaniu mukolitycznym podobnym do

acetylocysteiny, działa miejscowo mukolitycznie (około
5 min. po podaniu i działanie trwa przez około 4 godziny)

- antidotum przeciw akroleinie powstającej w wyniku

biotransformacji cyklofosfamidu i ifosfamidu

(zapobieganie krwotocznemu zapaleniu pęcherza
moczowego)

Mukolityki

MESNA

- 20 % roztwory – do odsysania wydzieliny przed

zabiegami operacyjnymi

- działania niepożądane: po podaniu wziewnym: uczucie

pieczenia za mostkiem, kaszel, skurcz oskrzeli; po i.v.:
zaburzenia czynności p.p., bóle głowy, zmiany skórne

- produkty lecznicze: Mistabron, Mucofluid

Mukolityki

BROMHEKSYNA

- syntetyczna pochodna alkaloidu wazocyny
- działa mukolitycznie, wykrztuśnie, zwiększa ilość

wydzieliny, tłumi męczący kaszel

- działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, bóle

w nadbrzuszu, odczyny skórne

- przeciwwskazania: laktacja

- produkty lecznicze: Bisolvon, Bromhexin, Bromhexin B,

Flegamina

Mukolityki

AMBROKSOL

- metabolit bromheksyny

- działa mukolitycznie, sekretolitycznie, pobudza

wydzielanie surfaktantu, zwiększa częstość ruchów rzęsek

i przyspiesza transport śluzowo-rzęskowy co ułatwia

odkrztuszanie i oczyszczanie dróg oddechowych

Mukolityki

AMBROKSOL

- wskazania: ostre i przewlekłe choroby dróg oddechowych

przebiegające z utrudnionym odkrztuszaniem;

pozajelitowo

* w celu zapobiegania powikłaniom płucnym po

operacjach i w czasie sztucznej wentylacji a także jako lek

uzupełniający w leczeniu zespołu zaburzeń oddychania

noworodków (RDS)

Mukolityki

AMBROKSOL

- działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka,

reakcje alergiczne, obrzęk twarzy

- produkty lecznicze: Ambroxol, Bronchopront, Deflegmin,

Flavamed, Mucosolvan, Mucobron

Detergenty

SURFAKTANT - Alveofact

naturalna substancja wytwarzana w pęcherzykach płucnych

stosowana profilaktycznie u noworodków, u których stwierdza się

możliwość wystąpienia zaburzeń oddychania; u noworodków
wymagających wentylacji i tlenoterapii

podawany bezpośrednio do dróg oddechowych przez rurkę intubacyjną
w powolnym wlewie kroplowym (dawka 25-200 mg/kg m.c.), można
powtórzyć po 8-12 godzinach, fiolki przechowywane w temp. 2-8

Nie wolno wstrząsać !!

leczenie prowadzone tylko w specjalistycznych oddziałach

DORNAZA ALFA (Pulmozyme)

- glikoproteina (otrzymywana przy pomocy rekombinacji

DNA), która ma zdolność hydrolizowania DNA zawartego
w plwocinie (pochodzącego z rozkładających się
neutrofili), zmniejsza lepkość i ułatwia odkrztuszanie

- wskazania: mukowiscydoza

- działanie niepożądane: zapalenie gardła, ból w klatce

piersiowej, zmiana głosu; u 5 % leczonych pomimo
wytworzenia się przeciwciał (ale nie IgE) odnotowuje się
poprawę