Leki układu oddechowego
Kaszel
Kaszel ostry < 3 tygodnie
Kaszel przewlekły > 3-8 tygodni
odruch kaszlowy jest odruchem fizjologicznym i ma na
celu udrażnienie dróg oddechowych
odruch obronny: ciało obce, wydzielina zapalna
miejsca wrażliwe na drażnienie: brzeg nagłośni, rozwidlenie tchawicy, opłucna, tylna ściana przewodu pokarmowego
Kaszel
W chorobach płuc, oskrzeli, opłucnej oraz w chorobach
krtani na skutek stanów zapalnych dochodzi do
drażnienia zakończeń nerwowych wywołujących kaszel.
Długotrwale utrzymujący się kaszel prowadzi do
hiperwentylacji płuc, nadmiernej utraty CO2 i do alkalozy
oddechowej
Kaszel szkodliwy w przypadku
operacji jamy brzusznej
operacji klatki piersiowej
ciężkiej niewydolności krążenia
uszkodzenia opłucnej
nowotworów płuc
Czynniki odpowiedzialne za nieskuteczność
kaszlu:
zaburzenia mechaniki kaszlu (osłabienie mięśni oddechowych, zaburzenia ruchomości klatki piersiowej)
zmiany właściwości reologicznych śluzu (lepkość, spoistość)
Gdy zawartość wody w śluzie maleje to rośnie
jego lepkość i sprężystość co prowadzi do
upośledzenia usuwania śluzu
Najczęściej zgłaszane powikłania:
- niezadowolenie ze stanu zdrowia (98%)
- wyczerpanie (57%)
- skupienie uwagi na sobie (55%)
- bezsenność (45%)
- zmiana stylu życia (45%)
- bóle mięśniowo-szkieletowe (45%)
- chrypka (43%)
- nadmierne pocenie się (42%)
- nietrzymanie moczu (39%)
Leki przeciwkaszlowe ⇒ hamowanie odruchu
kaszlu
· Leki wyksztuśne ⇒ usunięcie wydzieliny z dróg
oddechowych
· Leki sekretolityczne ⇒ upłynnienie, ułatwienie
usunięcia wydzieliny z dróg oddechowych
Inhalacje nawilżające ⇒ zmniejszenie odczynu
zapalnego
Zabiegi pielęgnacyjne ⇒ ułatwienie usunięcia
wydzieliny z dróg oddechowych
Leki przeciwkaszlowe
działające ośrodkowo
hamują odruch kaszlowy w wyniku depresyjnego
działania na ośrodek kaszlu w rdzeniu przedłużonym
oraz na inne struktury mózgu(działania niepożądane)
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
KODEINA
naturalna pochodna fenantrenowa alkaloidów opium o
budowie zbliżonej do morfiny (eter metylowy morfiny)
czysty agonista receptorów opioidowych
działa przeciwkaszlowo (około 2 godziny)
działa przeciwbólowo, uspokajająco (słabo)
wskazania (leczenie krótkotrwałe): suchy, uporczywy
kaszel zwłaszcza gdy jest związany z z bólem; napady
kaszlu w krztuścu; kaszel u palaczy
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
KODEINA
- kinetyka: łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego,
metabolizowana w wątrobie do norkodeiny i morfiny,
nie wiąże się z białkami krwi i łatwo przenika do tkanek,
wydalana przez nerki
działania niepożądane: przy długotrwałym stosowaniu
zwiększa się lepkość wydzieliny oddechowej (tolerancja),
senność, bóle i zawroty głowy, zwężenie źrenic, suchość
w jamie ustnej, zaparcia, wymioty, obrzęk płuc, objawy alergiczne
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
KODEINA
produkty lecznicze:
Sirupus Pini compositum,
Thiocodin,
Antidol,
Solpadeine,
Ascodan
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
DEKSTROMETORFAN
pochodna morfiny
działa depresyjnie na ośrodek kaszlu
działa przeciwkaszlowo ( = < od kodeiny)
nie ma działania przeciwbólowego, wykrztuśnego
nie wywołuje zależności
nie hamuje ośrodka oddechowego w dawkach terapeutycznych
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
DEKSTROMETORFAN
kinetyka: szybko wchłania się z przewodu
pokarmowego, wydalany z moczem w postaci częściowo niezmienionej, może uwalniać histaminę (!!)
działania niepożądane: senność, zawroty głowy, nudności,
biegunka, zaparcia, w dużych dawkach upośledza oddychanie
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
DEKSTROMETORFAN
produkty lecznicze:
Argotussin,
Acodin,
Dexatussin,
Gripex
Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe
BUTAMIRAT
cytrynian butamiratu
wskazania: suchy, męczący kaszel różnego pochodzenia, hamowanie odruchu kaszlowego przed zabiegami chirurgicznymi i po nich, przed bronchoskopią i po niej
produkt leczniczy: Sinecod
Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe
PENTOKSYWERYNA
lek syntetyczny, który hamuje odruch kaszlowy przez wpływ na OUN
działa przeciwkaszlowo
działa cholinolitycznie, miejscowo znieczulająco
nie wywołuje zależności
po przekroczeniu zalecanych dawek powoduje wyraźne zahamowanie ośrodka oddechowego
Leki przeciwkaszlowe
działające obwodowo
przez porażenie zakończeń czuciowych w oskrzelach, płucach
lub osłaniając błonę śluzową gardła
ŚLUZY ROŚLINNE
korzeń prawoślazu, liście podbiału, kwiat dziewanny, kwiat malwy
skuteczność w granicach placebo
stosowane w mieszankach z lekami wykrztuśnymi
bezpieczne
Uwaga - odczyny alergiczne !!!
Płyn pokrywający nabłonek w stanie fizjologicznym jest
ciągle przemieszczany (dzięki ruchom rzęsek nabłonka
migawkowego i drobnymi ruchami perystaltycznymi
oskrzeli) w kierunku krtani a następnie odkrztuszany.
W stanie patologicznym zalegająca w oskrzelach wydzielina
może ulec ropieniu i hamować przepływ powietrza przez
drogi oddechowe.
Usunięcie zalegającego płynu surowiczo-śluzowego z oskrzeli
możliwe jest przez zmniejszenie jego lepkości i umożliwienie
komórkom rzęskowym przesunięcia go w kierunku krtani.
Leki wykrztuśne
Mechanizm działania: odruchowy
- drażnią błonę śluzową i zakończenia nerwu błędnego żołądka
wzmagając na drodze odruchowej wydzielanie wodnistego
śluzu oskrzelowego; odruchowo pobudzają również włókna
nerwu błędnego w obrębie płuc, zwiększają wydzielanie
gruczołów śluzowych w jamie ustnej.
GWAJAFENZYNA (Guajazyl) - przeciwwskazania: ciąża,
laktacja
SULFOGWAJAKOL POTASU (Apipulmol)
Leki wykrztuśne
- KORZEŃ WYMIOTNICY (emetyna, cefelina)
* po wchłonięciu do krwi działa kardiotoksycznie
- SAPONINY (wielkocząsteczkowe glikozydy)
* preparaty złożone zawierające korzeń pierwiosnka,
lukrecji, senegi
* przy większych dawkach działają wymiotnie,
mogą powodować krwotoczne zapalenie błony śluzowej
żołądka
Leki wykrztuśne
- BALSAMY
(kwas benzoesowy, cynamonowy oraz estry tych kwasów)
* balsam peruwiański
- BENZOESAN SODOWY
* przy przekroczeniu dawek - nudności, wymioty
* ostrożnie w chorobie wrzodowej
* dodatkowe działanie antyseptyczne
Leki wykrztuśne
Mechanizm działania: działanie bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe;
substancje, które wydzielają się przez gruczoły śluzowe oskrzeli
zwiększają ilość wydzieliny i powodują jej upłynnienie
JODEK POTASU - obecnie rzadko stosowany
* działa silnie wykrztuśnie (rozwadnia wydzielinę)
* częste działania niepożądane - po wchłonięciu w p.p. jod
gromadzi się w gruczole tarczowym, śliniankach, gruczołach
śluzowych żołądka i układu oddechowego powiększenie tarczycy,
wysięk z nosa
Leki wykrztuśne
OLEJKI ETERYCZNE
* po podaniu doustnym drażnią błonę śluzową p.p.
i mogą uszkadzać narządy miąższowe; część lotnych
substancji wydala się z krwi do powietrza wydychanego
uszkodzenie surfaktantu pęcherzyków płucnych
* działają obkurczająco
* inhalacje - olejek sosnowy, terpentynowy, miętowy,
tymiankowy
* mieszanki (napary) - tymianek, koper włoski
Leki wykrztuśne
Mechanizm działania: zmiana pH wydzieliny oskrzeli
WODOROWĘGLAN SODOWY - Sal Ems factitium, Sal Vichy
- alkalizuje wydzielinę gruczołów śluzowych dróg oddechowych,
zwiększa jej wydzielanie, ułatwia odkrztuszanie
CHLOREK AMONOWY (Apipulmol)
- także na drodze odruchowej wzmaga odruch kaszlu
- zwiększa wydzielanie gruczołów śluzowych
- działa słabo moczopędnie
- p.o. drażni błonę śluzową żołądka (przeciwwskazany w chorobie
wrzodowej)
Mukolityki
Mechanizm działania: upłynnienie wydzieliny
zapalnej w drogach oddechowych
Większa skuteczność przy miejscowym podawaniu
do oskrzeli i przy nawilżaniu dróg oddechowych
NIE STOSUJE SIĘ NA NOC
Produkty lecznicze: pochodne cysteiny; mesna: podawana
tylko miejscowo; bromheksyna,
ambroksol: w postaciach podawanych
także pozajelitowo (iv, im, sc)
Mukolityki
Pochodne cysteiny: ACETYLOCYSTEINA,
KARBOCYSTEINA
- pochodna naturalnego aminokwasu l-cysteiny o bardzo
silnym i szybkim działaniu mukolitycznym
- dzięki wolnym grupom sulfhydrylowym ma zdolność
rozszczepiania wiązań disiarczkowych w mukoproteinach
śluzu z jednoczesnym tworzeniem kompleksów
hydrofilnych co powoduje upłynnienie i zmniejszenie
lepkości wydzieliny w drogach oddechowych
Mukolityki
- w małych stężeniach pobudza czynność rzęsek komórek
nabłonka oddechowego, podczas gdy w większych
stężeniach ją hamuje
- wskazania: ostre i przewlekłe zapalenia oskrzeli,
oskrzelików, zatok; astma oskrzelowa, mukowiscydoza;
- stosowana w zatruciu lub przedawkowaniu paracetamolu,
gdyż inaktywuje jego toksyczne metabolity oraz pozwala
na utrzymanie prawidłowego stężenia glutationu, dzięki
czemu chroni wątrobę przed uszkodzeniem
Mukolityki
- działania niepożądane: nudności, wymioty, zgaga, biegunka, reakcje alergiczne, w trakcie podawania może nastąpić atak silnego kaszlu lub odruchowy skurcz oskrzeli
- przeciwwskazania: ciąża, laktacja, noworodki
- produkty lecznicze: ACC, Tussicom
Mukolityki
MESNA
- lek syntetyczny o działaniu mukolitycznym podobnym do
acetylocysteiny, działa miejscowo mukolitycznie (około
5 min. po podaniu i działanie trwa przez około 4 godziny)
- antidotum przeciw akroleinie powstającej w wyniku
biotransformacji cyklofosfamidu i ifosfamidu (zapobieganie krwotocznemu zapaleniu pęcherza moczowego)
Mukolityki
MESNA
- 20 % roztwory - do odsysania wydzieliny przed zabiegami operacyjnymi
- działania niepożądane: po podaniu wziewnym: uczucie
pieczenia za mostkiem, kaszel, skurcz oskrzeli; po i.v.:
zaburzenia czynności p.p., bóle głowy, zmiany skórne
- produkty lecznicze: Mistabron, Mucofluid
Mukolityki
BROMHEKSYNA
- syntetyczna pochodna alkaloidu wazocyny
- działa mukolitycznie, wykrztuśnie, zwiększa ilość
wydzieliny, tłumi męczący kaszel
- działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, bóle
w nadbrzuszu, odczyny skórne
- przeciwwskazania: laktacja
- produkty lecznicze: Bisolvon, Bromhexin, Bromhexin B,
Flegamina
Mukolityki
AMBROKSOL
- metabolit bromheksyny
- działa mukolitycznie, sekretolitycznie, pobudza wydzielanie surfaktantu, zwiększa częstość ruchów rzęsek i przyspiesza transport śluzowo-rzęskowy co ułatwia odkrztuszanie i oczyszczanie dróg oddechowych
Mukolityki
AMBROKSOL
- wskazania: ostre i przewlekłe choroby dróg oddechowych
przebiegające z utrudnionym odkrztuszaniem; pozajelitowo
* w celu zapobiegania powikłaniom płucnym po operacjach i w czasie sztucznej wentylacji a także jako lek uzupełniający w leczeniu zespołu zaburzeń oddychania
noworodków (RDS)
Mukolityki
AMBROKSOL
- działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka,
reakcje alergiczne, obrzęk twarzy
- produkty lecznicze: Ambroxol, Bronchopront, Deflegmin,
Flavamed, Mucosolvan, Mucobron
Detergenty
SURFAKTANT - Alveofact
naturalna substancja wytwarzana w pęcherzykach płucnych
stosowana profilaktycznie u noworodków, u których stwierdza się możliwość wystąpienia zaburzeń oddychania; u noworodków wymagających wentylacji i tlenoterapii
podawany bezpośrednio do dróg oddechowych przez rurkę intubacyjną w powolnym wlewie kroplowym (dawka 25-200 mg/kg m.c.), można powtórzyć po 8-12 godzinach, fiolki przechowywane w temp. 2-80C;
Nie wolno wstrząsać !!
leczenie prowadzone tylko w specjalistycznych oddziałach
DORNAZA ALFA (Pulmozyme)
glikoproteina (otrzymywana przy pomocy rekombinacji DNA), która ma zdolność hydrolizowania DNA zawartego w plwocinie (pochodzącego z rozkładających się neutrofili), zmniejsza lepkość i ułatwia odkrztuszanie
wskazania: mukowiscydoza
działanie niepożądane: zapalenie gardła, ból w klatce piersiowej, zmiana głosu; u 5 % leczonych pomimo wytworzenia się przeciwciał (ale nie IgE) odnotowuje się poprawę