WYKŁAD 17 LEKI UKŁADU ODDECHOWEGO

1. Leki przeciwkaszlowe

1. O działąniu ośrodkowym

2. O działaniu obwodowym

1. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym:

1. Pochodne alkaloidów opium

2. Leki nieopioidowe o działaniu ośrodkowym

3. Preparaty złożone

1. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym (pochodne alkaloidów opium):

• Leki wykazujące działanie euforyzujące i wywołujące szybkie uzależnienie (morfina, oksykodon, bezytramid, etylomorfina, hydrokodon)

• Leki nie wykazujące wyraźnego działania euforyzującego o słabych właściwościach uzależniających (kodeina, normetadon)

• Leki nie wywołujące uzależnienia (falkodyna, noskapina, dekstrametorfan)

1. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym (nieopioidowe):

• Estry kwasów organicznych (okseladyna, pentoksyweryna, butamirat)

• Pochodne fenotiazyny (dimetoksanat, pipazetat, oksomemazyna, alimemazyna)

1. Preparaty złożone:

• Thiocodin (kodeina, gwajakol)

• Sirupus Pini Compositum (wyciąg sosnowy, ziele glistnika, kodeina)

• Scophedal premedykacja chirurgiczna (hioscyna, oksykodon, efedryna)

1. Leki przeciwkaszlowe o działaniu obwodowym:

1. Leki wpływające na zakończenia czuciowe (benzonatat; stosowany w premedykacji, bronchoskopii; działania niepożądane: skórne odczyny alergiczne, zaparcia)

2. Śluzy roślinne Pectosan (korzeń prawoślazu, liście podbiału, kwiat dziewanny, liście i kwiat malwy)

1. Leki wykrztuśne

1. O działaniu odruchowym (korzeń wymiotnicy, saponiny, benzoesan sodu, jodek potasu, związki kreozotu)

2. Działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe (jodek potasu, związki kreozotu, olejki eteryczne)

3. Zmieniające odczyn pH (wodorowęglan sodu, chlorek amonu)

1. Leki wykrzuśne o działaniu odruchowym (drażnienie błony śluzowej żołądka)

1. Saponiny (korzeń senegi, korzeń lukrecji, korzeń pierwiosnka, korzeń żywokostu)

2. Benzoesan sodu

3. Jodek potasu

4. Związki kreozotu

1. Leki wykrztuśne działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe

1. Jodek potasu (silne działanie wykrztuśn;, liczne działania niepożądane: obrzęk ślinianek, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego; odczyny alergiczne; przeciwwskazania: gruźlica)

2. Związki kreozotu: gwajakol, krezol (silne działanie wykrztuśne; mech bezpośredni oraz pośredni; polecany w ostrych stanach zapalnych oskrzeli)

3. Olejki eteryczne: sosnowy, eukaliptusowy, tymiankowy, terpentynowy, miętowy (substancje lotne i aromatyczne zawierają głównie terpeny; mała skuteczność)

1. Leki wykrztuśne zmieniające odczyn pH wydzieliny gruczołów oskrzelowych

1. wodorowęglan sodu (alkalizacja wydzieliny oskrzelowej; długotrwałe stosowanie usposabia do kamicy nerkowej i ułatwia zakażenie dróg moczowych; podawanie p.o. lub w postaci inhalacji)

2. chlorek amonu (zakwaszenie wydzieliny dróg oddechowych; nieznaczne pobudzenie ośrodka oddechowego; może stymulować dolegliwości żołądkowe; słabe działanie moczopędne)

1. Leki sekretolityczne (upłynnienie wydzieliny oskrzeli przez zmianę jej składu

1. Leki mukoltyczne

1. Pochodne cysteiny (acetylocysteina, karbocysteina)

2. Mesna

3. Ambrosal

1. Enzymy proteolityczne

1. Domaza

2. Trypsyna

3. Chymotrypsyna

Częste odczyny alergiczne

1. Detergenty

1. Tyloksapol

2. Surfaktant

Stosowane w warunkach szpitalnych

FARMAKOTERAPIA STANÓW SPASTYCZNYCH UKŁADU ODDECHOWEGO

Czynniki indukujące skurcz oskrzeli

Pospolite czynniki wywołujące astmę:

• Wysiłek fizyczny

• Zimne powietrze

• Śmiech

• ? zapachy, Wdychanie pyłków traw

• Stres emocjonalny

• Kontakt ze zwierzętami

• lekarstwa

Prawidłowe drogi oddechowe:

• ściana dróg oddechowych zbudowana z mięśni

• komórki wyjściowe dróg oddechowych

• gruczoł śluzowy

Drogi oddechowe w astmie:

• mięśnie ściany dróg oddechowych grubsze i obkurczone

• komórki wyścielające drogi oddechowe – często uszkodzine

• zwiększona produkcja śluzu

• komórki zapalne i obrzęk sciany dróg oddechowych

1. leki rozkurczające mięśnie gładkie oskrzeli

1. leki pobudzające receptory B2-adrenergiczne

2. leki cholinolityczne

3. metyloksantyny

1. Leki B-adrenomimetyczne stosowane w stanach spastycznych oskrzeli

1. Nieselektywne (B1 i B2)

• Izoprenalina

• Orcyprenalina

1. Selektywne (B2)

• Terbutalina

• salbutamol

• fenoterol

• rimiterol

preparaty o wysokiej selektywności:

• salmeterol

• formeterol

• bameterol

• reproterol

Sposoby podawania B-adrenomimetyków w stanach spastycznych oskrzeli:

• dożylnie

• domięśniowo

• podskórnie

• doustnie

• wziewnie

^ indywidualne inhalatory ciśnieniowe MDI

^ preparaty aerozolowe z freonomem jako gazem nośnym (komora inhalacyjna – spacer)

^ podawanie leku w postaci proszku bez gazu nośnego (wiatraczki rozpylające)

1. Leki cholinolityczne – bromek ipratropium

• Silne działanie antagonistyczne wobez receptorów muskarynowych M3

• Słaba aktywność antagonistyczna wobec receptorów muskarynowych M2

• Mniejsza skuteczność rozkurczająca mięsnie gładkie od B-adrenomimetyków

• Stosowany drogą wziewną

• Działania nipożądane: paradoksalny skurcz oskrzeli, suchość w ustach, prowokacja kaszlu

1. Metyloksantyny:

1. Teofilina

2. Aminofilina

3. Diprofilina

4. Enprofilina

Mechanizm działania metyloksantyn:

• Hamowanie fosfodiesterazy III (rozkurcz mięśni gładkich), fosfodiesterazy IV (hamowanie uwalniania mediatorów z mastocytów, eozynofiłów, limfocytów T)

• Blokada receptorów adenozynowych A1 i A2

• Hamowanie kanałów wapniowych (IP3)

• Wzrost uwalniania adrenaliny z rdzenia nadnerczy

• Zahamowanie uwalniania reaktywnych form tlenu z neutrofilów i makrofagów

• Zahamowanie uwalniania cytotoksycznych białek z eozynofilów, cytokin z limfocytów

• Wzrost liczby aktywnych limfocytów supresorowych CD8

1. Leki zapobiegające reakcji alergicznej – kromony

1. Kromoglikan disodowy (powinien być podawany przed zetknięciem się z czynnikami wywołującymi napady duszności, podawanie miejscowe do drzewa oskrzelowego; insulfator-spinhaler lub inhalator MDI)

2. Nedokromil (pochodna kromoglikanu, silniej hamuje skurcz oskrzeli wywołany bradykininą lub neurokininą A, blokowanie kanałów chlorkowych)

3. Ketotifen (hamowanie degranulacji mastocytów, antagonistyczna aktywność wober recptora H1)

1. Glikokortykosteroidy (hamowanie odpowiedzi alergicznej)

• Silnie zaznaczone działanie ogólnoustrojowe

1. Stosowane miejscowo do drzewa oskrzelowego (budezonid, beklometazon)

2. Stosowane doustnie w astmie oskrzelowe (prednizon, prednizolon, desametazon)

Mechanizm działania glikokortykosteroidów

• Pobudzenie syntezy lipokortyny 1, która blokuje fosfolipazę A2

• Wzrost gęstości receptorów B2-adrenergicznych

• Zmniejszony wychwyt katecholamin

• Wzrost syntezy enzymów endopeptydazy i konwertazy

• Hamowanie wytwarzania cytokin (IL-1, IL-3, IL-5, IL-6, IL-8, TNF-a)

• Zmniejszenie na powierzchni komórek cząsteczek adhezyjnych

• Hamowanie aktywności fobroblastów

Działania niepożądane glikokortykosteroidów:

• Zakażenie grzybicze

• Chrybka, kaszel

• Miejscowe działanie uszkodzające

• Alergia kontaktowa

• Hamowanie osi przysadkowo-nadnerczowej

• Zaburzenia metabolizmu kostnego

1. Leki przeciwleukotrienowe

1. Blokowanie receptora leukotrienowego CysLT 1

• Zafirlukast

• Pranlukast

• Montelukast

• Pabilukast

1. Hamowanie syntezy leukotrienów

Inhibitor aktywatora 5-lipooksygenazy

• BAYX 1005

• Zileuton

1. Inne leki wspomagające leczenie stanów skurczowych oskrzeli

1. Wykrztuśne i mukolityczne (konieczność prawidłowego nawodnienia, gimnastyka oddechowa)

2. Przeciwhistaminowe – antagoniści receptora H1 (nieskuteczne w terapii astmy oskrzelowej)

3. Chemioterapeutyki (intensywne leczenie zakażeń dróg oddechowych)

Postępowanie w ostrym napadzie duszności i stanie astmatycznym:

• Leki B-adrenomimetyczne i.v. (salbutamol)

• Glikokortykosteroidy i.v. (hydrokortyzon, prednizolon)

• Teofilina i.v.

• Bromek ipratropium nebulizacja

• Nawodnienie i leki mukolityczne

• Kontrola potasu, ponieważ podawane wcześniej leki obniżają jego stężenie w surowicy