dr Maciej Czeremski, dr Paweł Socha
M
M
E
E
T
T
O
O
D
D
O
O
L
L
O
O
G
G
I
I
A
A
B
B
A
A
D
D
A
A
Ń
Ń
H
H
U
U
M
M
A
A
N
N
I
I
S
S
T
T
Y
Y
C
C
Z
Z
N
N
Y
Y
C
C
H
H
Program kursu I/57, rok akademicki 2009/2010, semestr letni, 2 ECTS
UWAGA:
CZĘŚĆ
A
REALIZUJE DR
M.
C
ZEREMSKI
,
CZĘŚĆ
B
REALIZUJE DR
P.
S
OCHA
C
C
Z
Z
Ę
Ę
Ś
Ś
Ć
Ć
A
A
1. S
TRUKTURA NAUKI
(I
–
POJĘCIA
)
a. Terminy, pojęcia i definicje
b. Kłopoty z nieostrością terminów
c. Relacje między terminami i różnica ogólności pojęć
d. Struktura definicji i ich rodzaje
e. Główne błędy definiowania
f. Poprawność definicji a jej przydatność w formułowaniu twierdzeń
Literatura: (1) A. Grobler, Metodologia nauk, Znak, Kraków 2006, s. 1449-151. (2) S. Nowak, Metodologia badań społecznych,
PWN, Warszawa 2007, s. 124-152.
2. S
TRUKTURA NAUKI
(II
–
TEORIE
)
a. Teorie jako system twierdzeń
b. Zasady konstruowania teorii
c. Zróżnicowanie zasięgu teorii
d. Możliwość redukowania teorii potwierdzania
e. Modele
f. Problem kryteriów oceny teorii
Literatura: (1) S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2007, s. 394-447 Ch. Frankfort-Nachmias i D.
Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001, s. 51-61.
3. S
TRUKTURA REWOLUCJI NAUKOWYCH
a. Koncepcja wiedzy zastanej i warunki przyrostu wiedzy K. Poppera
b. Metodologia naukowych programów badawczych I. Lakatosa jako próba rozwiązania problemu
falsyfikacjonizmu
c. Teza o niewspółmierności teorii T. Kuhna
Literatura: (1) T. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, wiele wydań, rozdz. 6-10.
4.
INTERPRETACJA HUMANISTYCZNA
a. Metodologia nauki a specyfika badań humanistycznych
b. Znaki i czynności racjonalne jako przedmiot badania
c. Obecność czynnika humanistycznego w badaniach religii
d. Założenia interpretacji humanistycznej
Literatura: J. Kmita, Wykłady z logiki i metodologii nauk. Dla studentów wydziałów humanistycznych, Warszawa 1976, s. 23-33 i
198-219.
5.
METODY BADAWCZE HISTORII I FENOMENOLOGII
a. Specyfika metod badawczych historii
b. Główne metody badań historycznych
c. Religia jako przedmiot badań historii
d. Metody fenomenologiczno-hermeneutyczne w religioznawstwie
e. Różnice i komplementarność metod historycznych i fenomenologiczno-hermeneutycznych
Literatura: (1) J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1968, s. 24-34 i 209-247 („Przedmiot metodologii historii” i
„Charakter poznania historycznego”); (2) M. Eliade, Traktat o historii religii, Warszawa 2009, s. 11-42
(„Wprowadzenie: Struktura i morfologia sacrum”).
6.
INTERPRETACJE REDUKCJONISTYCZNE NA PRZYKŁADZIE SEMIOTYKI
a. Językoznawstwo a semiotyka
b. Semiotyka kultury i semiotyka religii
c. Znak w ujęciu semiotycznym
d. Strukturalizm
e. Językoznawstwo kognitywne
f. Interpretacja a wyjaśnianie przyczynowe
Literatura: (1) F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 2002, s. 89-102, 135-152; (2) U. Eco, Teoria
semiotyki, Kraków 2009, s. 3-33.
dr Maciej Czeremski, dr Paweł M. Socha
M
M
E
E
T
T
O
O
D
D
O
O
L
L
O
O
G
G
I
I
A
A
B
B
A
A
D
D
A
A
Ń
Ń
H
H
U
U
M
M
A
A
N
N
I
I
S
S
T
T
Y
Y
C
C
Z
Z
N
N
Y
Y
C
C
H
H
P
P
R
R
O
O
G
G
R
R
A
A
M
M
K
K
U
U
R
R
S
S
U
U
I
I
/
/
5
5
7
7
,
,
R
R
O
O
K
K
A
A
K
K
A
A
D
D
.
.
2
2
0
0
0
0
9
9
/
/
2
2
0
0
1
1
0
0
,
,
S
S
E
E
M
M
E
E
S
S
T
T
R
R
L
L
E
E
T
T
N
N
I
I
,
,
2
2
E
E
C
C
T
T
S
S
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
2
7. G
RANICE TEORII ICH WZAJEMNE RELACJE W PRAKTYCE RELIGIOZNAWCZEJ
a. Teorie a metody
b. Opis i klasyfikacja form religii
c. Od partykularnych form do religii jako zjawiska uniwersalnego
d. Wyjaśnianie przyczynowe religii
e. Historia, fenomenologia i semiotyka – teza o komplementarności
Literatura: (1) B. Uspienski, Historia i semiotyka, Gdański 1998, s. 19-51 („Historia i semiotyka. Percepcja czasu jako problem
semiotyczny”); (2) P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, Warszawa 1989, s. 123-155 („Metafora i
symbol”) .
C
C
Z
Z
Ę
Ę
Ś
Ś
Ć
Ć
B
B
1. M
ETODA NAUKOWA
,
D
WA PARADYGMATY WIEDZY
:
a. Podział nauk i miejsce religioznawstwa – nauka humanistyczna (historyczno-porównawcza), społeczna a może
nawet przyrodnicza?
b. Do jakich nauk należy psychologia i socjologia – humanistycznych, społecznych czy … przyrodniczych?
c. Opis a wyjaśnianie
d. Rozumienie a dowodzenie
e. Fenomenologia a empiria
f. Naturalizm i antynaturalizm
Literatura: (1) E. Paszkiewicz, Struktura teorii psychologicznych. Behawioryzm, psychoanaliza psychologia humanistyczna.
Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983, rozdział 8: s. 227-241 (2) E. Mokrzycki, Pojęcie socjologii
humanistycznej wobec sytuacji w socjologii lat osiemdziesiątych. (w:) S. Nowak (red.), Wizje człowieka i
społeczeństwa w teoriach i badaniach naukowych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984, s. 41-47.
(3) C. D. Batson i L. W. Ventis, W stronę społecznej psychologii religii. Nomos, Kwartalnik Religioznawczy, 1994,
5. s. 22-30 (paragraf 3: Uwagi na temat naukowego badania religijności).
Lektura uzupełniająca: (4) Z. Krasnodębski, Rozumienie ludzkiego zachowania. Rozważania o filozoficznych podstawach nauk
humanistycznych i społecznych. PIW, Warszawa 1986, Wstęp: s. 5-23 i Rozdział 1: s. 13-49.
2. P
ROBLEM PEWNOŚCI WIEDZY NAUKOWEJ
.
T
WÓRCZOŚĆ METODY NAUKOWEJ
a. Dedukcja lub indukcja: czy jest możliwy kompromis?
b. Pojęcia teorii naukowej, dowodu, aksjomatu i hipotezy
c. Czy nauka jest wiarą? Wiara naukowca a intuicja
d. Problem naukowy i jego rozwiązywanie w świetle psychologii i socjologii twórczości
e. Cechy osobowości twórczej a cechy naukowca
Literatura: (1) S. Nowak, Metodologia badań społecznych. PWN, Warszawa 1985, Rozdział 1 (paragrafy 1, 2, i 3), s. 19-31. (2)
E. Nęcka, Psychologia twórczości. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, Rozdział 6
(Indywidualne cechy twórców – fragment) i 7 (Społeczny kontekst twórczości – fragment), s. 121-137, 145-159. (3)
J. Kozielecki, Nauka i osobowość. Wiedza Powszechna, Warszawa 1979, Rozdział 3 (Osobliwości intelektu
badacza) i 4 (Luminarze i inni), s. 36-58. (4) D. G. Meyers, Intuicja – jej siła i słabość. MODERATOR, Wrocław
2004, Wprowadzenie, s. 13-28.
3. W
YJAŚNIANIE W PSYCHOLOGII I SOCJOLOGII
–
E
TAPY POSTĘPOWANIA BADAWCZEGO
a. Teoria kontekstu odkrycia i kontekstu uzasadniania J. Kmity
b. Teoria J. Sucha, S. Nowaka i J. Brzezińskiego
c. Zmienne i ich operacjonalizacja (wskaźniki)
Literatura: (1) J. Brzeziński, Metodologia badań psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, rozdz. 1,
„Struktura procesu badawczego w psychologii” (fragment, paragrafy 1-4), s. 29-36. (2) J. Brzeziński, Metodologia
badań psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, Rozdział 1, „Struktura procesu
badawczego w psychologii” (fragment, paragrafy 5-7), s. 37-47. (3) J. Brzeziński, Metodologia badań
psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, Rozdział 7, „Zmienne i ich operacjonalizacja”
(fragment, paragrafy 1-7.2), s. 183-198.
Lektura uzupełniająca: (4) S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, Rozdział 3, „Definiowanie pojęć i
dobór wskaźników”, s. 124-196. (5) J. Kmita, Szkice z teorii poznania naukowego, PWN, Warszawa 1976, Rozdział
„O dwóch rodzajach wyjaśniania”, s. 35-66.
4. T
WORZENIE WIEDZY JAKO TWÓRCZE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMU
a. Struktura procesu twórczego
b. Poznawcze i motywacyjne uwarunkowania twórczości
c. Trening twórczości
dr Maciej Czeremski, dr Paweł M. Socha
M
M
E
E
T
T
O
O
D
D
O
O
L
L
O
O
G
G
I
I
A
A
B
B
A
A
D
D
A
A
Ń
Ń
H
H
U
U
M
M
A
A
N
N
I
I
S
S
T
T
Y
Y
C
C
Z
Z
N
N
Y
Y
C
C
H
H
P
P
R
R
O
O
G
G
R
R
A
A
M
M
K
K
U
U
R
R
S
S
U
U
I
I
/
/
5
5
7
7
,
,
R
R
O
O
K
K
A
A
K
K
A
A
D
D
.
.
2
2
0
0
0
0
9
9
/
/
2
2
0
0
1
1
0
0
,
,
S
S
E
E
M
M
E
E
S
S
T
T
R
R
L
L
E
E
T
T
N
N
I
I
,
,
2
2
E
E
C
C
T
T
S
S
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
3
Literatura: (1) E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, Rozdział 2, „Struktura
procesu twórczego”, s. 35-52. (2) E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
Gdańsk 2001, Rozdział 3, „Poznawcze składniki procesu twórczego”, s. 53-76. (3) E. Nęcka, Psychologia twórczości,
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, Rozdział 4, „Emocje i motywacje w twórczości”, s. 77-96.
(4) E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, Rozdział 9,
„Stosowana psychologia twórczości” (fragment, paragrafy 9.2-9.4), s. 199-214.
5. P
ODEJŚCIE EMPIRYCZNE
I:
BADANIA JAKOŚCIOWE W PSYCHOLOGII I SOCJOLOGII
a. Badania jakościowe i studia indywidualne
b. Narzędzia gromadzenia danych z samoopisu: rozmowa, wywiad, dokumenty autobiograficzne i biograficzne
c. Narzędzia gromadzenia danych obserwacyjnych
d. Procedury analizy jakościowej
Literatura: (1) J. J. Shaughnessy, E. B. Zechmeister, J. S. Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, Rozdział 3, „Obserwacja”, s. 101-141. (2) J. J. Shaughnessy, E. B.
Zechmeister, J. S. Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
2002, Rozdział 5, „Nieinwazyjne pomiary zachowania”, s. 191-220. (3) J. J. Shaughnessy, E. B. Zechmeister, J. S.
Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, Rozdział 9,
„Plany badań pojedynczych przypadków” (fragment), s. 349-362.
Lektura uzupełniająca: (5) K. Stemplewska-Żakowicz, „Metoda wywiadu w psychologii”, (w:) K. Stemplewska-Żakowicz, K.
Krejtz (red.), Wywiad psychologiczny. Wywiad jako postępowanie badawcze, Część 1, Pracownia Testów
Psychologicznych PTP, Warszawa 2005, s. 31-89.
6. P
ODEJŚCIE EMPIRYCZNE
II:
BADANIA ILOŚCIOWE NIEEKSPERYMENTALNE
a. Procedura korelacyjna
b. Procedura różnicowa i ex post facto
c. Opis i analiza statystyczna danych
Literatura: (1) J. J. Shaughnessy, E. B. Zechmeister, J. S. Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, Rozdział 4, „Badania korelacyjne”, s. 143-189. (2) J. Brzeziński,
Metodologia badań psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, Rozdział 14, „Model ex post
facto (EPF)”, s. 431-452. (3) G. Wieczorkowska, P. Kochański, M. Eljaszuk, Statystyka. Wprowadzenie do analizy
danych sondażowych i eksperymentalnych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005, Rozdział 4,
„Testowanie hipotez statystycznych. Rozkład statystyki”, s. 117-158.
Lektura uzupełniająca: (4) G. Wieczorkowska, P. Kochański, M. Eljaszuk, Statystyka. Wprowadzenie do analizy danych
sondażowych i eksperymentalnych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005, Rozdział 5, „Test t
Studenta. Przedział ufności”, s. 159-185. (5) G. Wieczorkowska, P. Kochański, M. Eljaszuk, Statystyka.
Wprowadzenie do analizy danych sondażowych i eksperymentalnych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR,
Warszawa 2005, Rozdział 6, „Jednoczynnikowa analiza wariancji”, s. 159-185.
7. P
ODEJŚCIE EMPIRYCZNE
III:
BADANIA ILOŚCIOWE QUASI
-
EKSPERYMENTALNE I EKSPERYMENTALNE
a. Kanony J. S. Milla
b. Plany eksperymentalne
c. Plany quasi-eksperymentalne
Literatura: (1) L. Zapolnik, Techniki wnioskowania: wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne (maszynopis dostępny na stronie
URL:
www.aragorn.pb.bialystok.pl/~radev/ai/sosn/zapolnik.doc
(2) J. Brzeziński, Metodologia badań
psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, Rozdział 12, „Model eksperymentalny (E)”
(fragment, paragrafy 1-3), s. 282-313.
Lektura uzupełniająca: (4) J. J. Shaughnessy, E. B. Zechmeister, J. S. Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, Część III, „Metody eksperymentalne”, Rozdziały 6, 7, 8, s. 223-346.
Zaliczenie kursu: obecność na zajęciach, aktywność, zaliczenie testu.