Historia opieki nad osobami niepełnosprawnymi

Podstawy Pedagogiki Specjalnej cz I

Definicje



Opieka

– dawanie oparcia,

wsparcia, zaspokajanie potrzeb,
których jednostka nie umie, nie
może lub nie jest w stanie
samodzielnie zaspokoić, żeby
zachować równowagę biologiczną i
psychiczną, przeżyć, zachować
zdrowie, jakość życia, zapewnić
prawidłowy rozwój i ciągłość
gatunku.



Gajewska G., Pedagogika opiekuńcza i

jej metodyka., Zielona Góra 2004, s.

20.

Początki opieki

od opieki instynktownej do świadomej

Początków opieki można

doszukiwać się u wielu

gatunków kręgowców, a

zwłaszcza ptaków i ssaków.

Przejawia się ona w postaci

zachowań opartych na

instynkcie

Opieka związana jest głównie

z życiem seksualnym i

prokreacją zwierząt, a jej

przedmiotem jest prawie

wyłącznie potomstwo, do

momentu jego życiowego

usamodzielnienia.

Opieka zwierząt – rodziców nad swym

potomstwem trwa przez stosunkowo

krótki okres i obejmuje wyłącznie

zaspokajanie potrzeb biologicznych i

bezpieczeństwa

Większość zwierząt ma potrzebę

filiacji. Skutki niezaspokojenia tej

potrzeby u małp człekokształtnych

są bardzo podobne do ludzkiej

„choroby sierocej”

opieka zwierząt nie

obejmuje

potomstwa które:



z różnych przyczyn zostało

oddzielone od rodziców



osobników dojrzałych lecz

chorych, niepełnosprawnych



osłabionych



niezdolnych do samodzielnej

egzystencji

Wśród niektórych gatunków ptaków

spotykane są odstępstwa od tej

tendencji, które można traktować jako

nowe jakości w opiece zwierzęcej

zbliżające ją do opieki ludzkiej

Początki i rozwój opieki

opieka w historii człowieka

Wśród ludów

pierwotnych

•

z jednej strony sprawowano piekę

nad niepełnosprawnymi

(wykopaliska w jaskini Shanidar)

•

z drugiej strony zaś upośledzony

był ten, który nie potrafi posługiwać

się narzędziami nie pomagano mu

w przypadku zagrożenia zabijano

kobieta w kontekście opieki



specjalna troska była

ofiarowana kobietom z racji

tego, że rodziły dzieci



kobietom powierzano troskę

o życie i jego rozwój.

opiekowały się one nie tylko

dziećmi, ale także chorymi

oraz umierającymi

mężczyzna w kontekście opieki



leczenie przez tysiąclecia

przypisywane było mężczyznom

– z racji specyfiki tego zajęcia:

często daleko od domu (wojna,

polowanie), sytuacje noszące

znamiona niebezpieczeństwa,

wymagające nieraz dużej siły

fizycznej i związane z pewnymi

narzędziami

charakterystycznymi dla

działalności męskiej: ostrza i

skalpele, narzędzia związane z

utrzymaniem ognia.

Starożytność



Grecja



Rzym



Sparta

Grecja

•

dzieci lepsze do ochronki, do

urzędu mamek,

•

noworodki gorsze podrzucać

albo zabijać

•

zakaz karmienia i utrzymywania

przy życiu kalek

Sparta

•

dzieci zdrowe poddawano

wielostronnej opiece

•

dzieci chore zabijano

•

wychowanie w służenia państwu

upośledzeni – przeszkoda w
formowaniu silnego wojska i

państwa

•

urzędnicy rozkazywali topić,

oddawać dzikim zwierzętom i

zrzucać z gór dzieci chorowite i

ułomne

Rzym

•

oddzielić niezdatność od

zdrowia

•

zabijanie słabowitych,

cherlawych i

zniekształconych dzieci

Średniowiecze

•

w XIII w. pojawiają się

pierwsze sformalizowane

sposoby opieki nad

osobami chorymi i

niepełnosprawnymi.

•

we Francji powstaje

Szpital Generalny z

podziałem na odziały,

znajdował się tam

również oddział dziecięcy

•

powstały zakony

szpitalne i sprawujące

opiekę nad chorymi i

niepełnosprawnymi:

•

Bonifratrzy

•

Lazaryci

•

Franciszkanie

•

Szarytki

Renesans

•

potrzeba zaopiekowania

się ludźmi ze wszelkimi

schorzeniami

•

od XVI w. kościół zaczął

się angażować w opiekę

nad niepełnosprawnymi

•

Sobór Trydencki –

dekrety reformacyjne

zobowiązywały biskupów

do objęcia opieki nad

wszystkimi szpitalami

Czasy nowożytne



czas wojen, problem

sieroctwa, kalectwa



intensyfikacja opieki



opiekę nadal sprawują

szpitale ale także

sierocińce i przytułki

Oświecenie

•

Od połowy XVIII w. kwestia

opieki przejęta przez państwo

•

Uporządkowanie praw opieki i

form z jakich można korzystać

•

Rozwój techniki i medycyny

XIX wiek

•

działania filantropii religijnej i

świeckiej

•

upowszechnienie oświaty –

koniecznością utworzenia całego

systemu kształcenia upośledzonych

umysłowo

•

teorie eugeniczne (doskonaleniu rasy

ludzkiej)

•

powoływanie do życia dzieci o pożądanych

cechach, zwłaszcza takich, które najlepiej

spełniają kryteria rasowej czystości

•

eliminację osobników noszących cechy

niepożądane: rasowa segregacja,

•

przymusowa sterylizacja, eksterminacja

XX wiek

•

w stosunku do minionych epok wiek XX

charakteryzuje się pozytywnymi

postawami i pewną akceptacją osób

niepełnosprawnych, pozwalającą na

realizację procesu rehabilitacji

•

rozpoczęto także działania na rzecz

wyrównywania szans społecznej integracji

•

poprawy jakości życia osób

niepełnosprawnych

•

wojny , prześladowania, deportacje

•

rozwój nietolerancji rasizmu i planowych

działań zmierzających do eliminowania

osób innej rasy, wyznania, klasy

społecznej oraz osób niepełnosprawnych

(obozy koncentracyjne , gułagi)

Kierunki

zm
ian

ew
olucyjnych

w

op
iece

ludz

kiej

Od opieki opartej głównie na mechanizmach instynktu do zachowań
wynikających z doświadczenia osobniczego oraz działań wciąż
wyuczanych i świadomie organizowanych z pokolenia na pokolenie

Od opieki rodziców nad własnym potomstwem do opieki nad

wszystkimi dziećmi

Od opieki nad dziećmi do opieki nad wszystkimi potrzebującymi, jej

ludźmi niezależnie od wieku

Od opieki ograniczonej tylko do zaspokajania potrzeb biologicznych i
bezpieczeństwa do działalności obejmującej względnie cały zakres
różnorodnych potrzeb podopiecznych

Od działalności opiekuńczej czysto dobrowolnej, woluntarystycznej

do takiej, która podejmowana jest również jako powinność moralna i

prawna

Opieka a religia

ujęcie opieki w kontekście głównych religii

Egipska religia

politeistyczna



głuche dziecko:



szczególne wyróżnienie



dar od bogów



uchronienie od grzeszenia

za pomocą słowa



szacunek i czczenie



pozostałe dzieci

upośledzone były wyrzucane

do Nilu

Buddyzm

•

przyjaźń do wszystkich

żywych istot

•

miłość i ofiarność w

stosunku do bliźnich

•

przypadki pozostawiania

dzieci upośledzonych w

dżungli

Judaizm

•

choroba i niepełnosprawność

jako kara za grzechy

•

miłość i ofiarność w

stosunku do bliźnich

•

zadośćuczynienie za

popełnione zło

Chrześcijaństwo

•

z jednej strony aprioryczny

nakaz miłosierdzia (pierwsze

instytucie opiekuńcze,

zakony niosące posługę

ubogim, chorym i

niepełnosprawnym)

•

z drugiej strony ludzi

upośledzonych umysłowo

identyfikowano z

obłąkanymi, uznawano ich

za nawiedzonych lub

opętanych przez złego

ducha, upośledzonych

umysłowo nie odróżniano od

chorych psychicznie

Bibliografia



Gajewska G, Pedagogika opiekuńcza i jej

metodyka, Zielona Góra 2004,



Encyklopedia pedagogiczna XXI w, III tom, -

Wydawnictwo Akademickie Żak



Dąbrowski Z, Pedagogika opiekuńcza w
zarysie, Olsztyn 2003



Błeszyński J.J., Baczała D., Binnebesel J.

Historyczne dyskursy nad pedagogiką

specjalną – w ujęciu pedagogicznym, Łódź

– WSEZ 2008



Krakowiak P., Modlińska A., Binnebesel J.

Podręcznik koordynatora wolontariatu

hospicyjnego, Gdańsk - Biblioteka Fundacji
Hospicyjnej, ViaMedica 2008