© Krzysztof Klincewicz
Metody badań społecznych
(wykład 1)
Wydział Zarządzania UW
MSM-ZPSF, rok II
dr hab. Krzysztof Klincewicz
kklinc@gmail.com
© Krzysztof Klincewicz
Cele zajęć
●
Zapoznanie z technikami rozwiązywania
złożonych problemów,
●
Przygotowanie do samodzielnego
definiowania oraz poprawnego
metodologicznie rozwiązywania problemów
w biznesie i nauce,
●
Przegląd terminologii i podstawowych
metod badawczych,
●
Omówienie technik interpretacji i
prezentowania danych.
© Krzysztof Klincewicz
Warunki zaliczenia
●
przygotowanie do zajęć i aktywność,
●
test końcowy
●
UWAGA. Udział w teście końcowym jest
warunkiem zaliczenia przedmiotu w pierwszym
terminie. Osoby, które nie zaliczą testu lub
nie wezmą w nim udziału, mogą poprawiać wynik
w formie pisemnego testu w sesji poprawkowej.
Nie przewiduję innej formy zaliczenia ani
dodatkowych terminów.
© Krzysztof Klincewicz
Literatura
●
Babbie, E. (2007) Badania społeczne w praktyce.
PWN, Warszawa
●
Kostera M. (2005)
Antropologia organizacji. PWN,
Warszawa
●
Shively W.P. (2001)
Sztuka prowadzenia badań
politycznych. Zysk i S-ka, Poznań
●
Ferguson G.A., Takane, Y. (2002)
Analiza
statystyczna w psychologii i pedagogice. PWN,
Warszawa
●
Kaczmarczyk S. (1999)
Badania marketingowe.
Metody i techniki. PWE, Warszawa
●
Miles M.B., Huberman A.M. (2000)
Analiza danych
jakościowych. Trans Humana Wydawnictwo
Uniwersyteckie, Białystok
© Krzysztof Klincewicz
Strona www kursu
●
W trakcie zajęć będą również wskazywane
inne materiały, stanowiące lekturę
obowiązkową. Materiały do zajęć, dodatkowa
literatura i informacje dotyczące prac
domowych będą publikowane w porządku
chronologicznym na stronie
−
hasło:
metbad
−
prezentacje w formacie PDF
−
dokumenty w formacie PDF
© Krzysztof Klincewicz
Program zajęć
●
1) Wprowadzenie do zajęć
−
Rozwiązywanie problemów w życiu
codziennym, biznesie i nauce.
Wprowadzenie do terminologii badań
społecznych. Definiowanie problemu
badawczego i pytań badawczych.
●
2) Podstawy metodologii nauk
społecznych
−
Elementy filozofii nauk, zwłaszcza nauk
społecznych i teorii organizacji.
Ograniczenia perspektyw badawczych.
© Krzysztof Klincewicz
Program zajęć
●
3)
Projektowanie badań
−
Konstrukty i mapa pojęciowa w badaniach.
Warianty badawcze. Dobór badanej próby.
●
4)
Badania jakościowe
−
Przegląd orientacji badawczych –
etnografia, teoria ugruntowana,
historiografia. Techniki badawcze –
obserwacja, wywiad, analiza tekstu i
dokumentacji. Praktyczne aspekty
prowadzenia badań jakościowych.
Komputerowe wsparcie dla badań
jakościowych.
© Krzysztof Klincewicz
Program zajęć
●
5)
Badania ilościowe
−
Przegląd technik badawczych –
psychometria, socjometria, bibliometria,
analiza i modelowanie ekonomiczne,
badania ankietowe i eksperymentalne.
Zasady budowy kwestionariuszy. Pomiar
postaw. Skale Likerta i semantyczna.
© Krzysztof Klincewicz
Program zajęć
●
6)
Interpretacja i prezentacja danych
−
Techniki porządkowania, analizy i
interpretacji danych jakościowych i
ilościowych. Metoda reprezentacyjna.
Zmienna zależna i niezależna. Analiza
korelacji, regresji i skupień.
Kategoryzacja i typologia. Analiza
czynnikowa i eksploracja danych (data
mining).
●
7)
Test końcowy
−
Na stronie www kursu opublikowane są
testy z ubiegłego roku
© Krzysztof Klincewicz
Tematyka zajęć
●
Rozwiązywanie problemów – a nie tylko
prowadzenie badan naukowych
−
poprawność metodologiczna!!!
●
Od definiowania problemu badawczego i
podstaw metodologicznych – do specyficznych
technik i metod analizy danych
●
Badania jako podstawa działalności firm
doradczych i rekrutacyjnych, a także
wdrażania programów zarządzania zmianą
© Krzysztof Klincewicz
Tematyka zajęć
●
Zaprojektowanie badań ważniejsze od
przeprowadzenia („biegania z
kwestionariuszami”)
−
cel, problem – i interpretacja wyników
●
Powtórka metod ilościowych
© Krzysztof Klincewicz
Pytania i zagadki
●
Sprawdzające wiedzę (szczególnie
specjalistyczną)
●
Stymulujące kreatywność (
brain teasers
)
●
Wymagające analizy i planowego działania
−
William Poundstone (2003)
How would you
move Mount Fuji?
Little, Brown and
Company, New York
© Krzysztof Klincewicz
Pytania i zagadki w procesie
rekrutacji
●
William Poundstone
(2003)
How would you
move Mount Fuji?
Little, Brown and
Company, New York
−
sekrety rekrutacji
pracowników
intelektualnych
−
praktyki stosowane
m.in. w branży
doradczej
© Krzysztof Klincewicz
Pytanie 1
●
“Co chodzi rano na 4 nogach, w południe na
2, a wieczorem na 3?” (Edyp i Sfinks)
−
Odpowiedź wymaga oryginalnej
KONCEPTUALIZACJI problemu, kreatywności
© Krzysztof Klincewicz
Pytanie 2
●
“Dlaczego lustro odwraca lewo i prawo
zamiast górę i dół?”
−
Odpowiedź wymaga wiedzy... a może tylko
chwili zastanowienia?
© Krzysztof Klincewicz
Pytanie 3
●
“Dlaczego puszki piwa są zaokrąglone na
górze?”
−
Odpowiedź wymaga wiedzy
−
ale jeśli jej nie posiadamy, można
próbować zgadnąć!
© Krzysztof Klincewicz
Pytanie 4
●
“Jak zważyć samolot?”
−
Bez korzystania z dokumentacji
technicznej i Internetu – ani cięcia na
kawałki
−
Odpowiedź wymaga kreatywności – i
planowanego działania
© Krzysztof Klincewicz
Pytanie 5
●
“Ilu jest stroicieli fortepianów w Polsce?”
−
Pytania Fermi’ego
- ćwiczenia dla
studentów z szacowania dużych liczb
Noblisty z fizyki Enrico Fermi
−
Nie muszę znać danych statystycznych
−
Szacuję istotne wartości
© Krzysztof Klincewicz
“Ilu jest stroicieli
fortepianów w Polsce?”
●
Liczba powiązana z liczbą pianin i
częstotliwością stro1jenia
●
Fortepiany w szkołach, salach koncertowych,
barach, studiach nagrań, muzeach...
●
Pianina w domach
−
drogie i duże – tylko wyższa klasa
−
~15 mln gospodarstw domowych w Polsce
−
załóżmy, że 0.5% ma pianino
−
75.000 fortepianów i pianin?
© Krzysztof Klincewicz
“Ilu jest stroicieli
fortepianów w Polsce?”
●
Stroiciel pracuje 40 godzin w tygodniu,
dojeżdza do klientów
●
Jedno strojenie: 60 minut pracy, 60 minut
dojazdu
●
20 nastrojonych instrumentów w tygodniu
●
50 tygodni w roku -> 1.000 pianin w roku
© Krzysztof Klincewicz
“Ilu jest stroicieli
fortepianów w Polsce?”
●
Jak często stroi się instrumenty?
−
średnio raz w roku? (wiele nieużywanych)
−
75.000 strojeń w roku
−
a jeden stroiciel może rocznie obsłużyć
1.000 instrumentów
−
-> 75 stroicieli?
© Krzysztof Klincewicz
Pytanie 6
●
“Zdawałeś ważny egzamin – ale nie wiesz,
czy go zdałeś. Pojawia się niesamowita
okazja taniego wyjazdu do Egiptu – decyzję
trzeba podjąć do jutra. Nie znasz oceny z
egzaminu – czy wykupisz wyjazd?”
© Krzysztof Klincewicz
Pytanie 7
●
“Jak zaprojektowałbyś półkę na przyprawy?”
−
To nie jest prośba o konkretne
rozwiązanie
−
Potrzebny dialog: dla kogo, ja używana,
itp. - ciąg wyborów
−
WAŻNE: wyjaśnienie, jakie przyjmuje się
założenia
© Krzysztof Klincewicz
Brain teasers
w procesach
rekrutacji
●
Często stosowane – ale też często
powtarzane
−
Nie stosować pytań, które są już znane
−
Nie stosować pytań, bazujących na
specjalistycznej wiedzy
−
Najlepsze – pytania BEZ jednej poprawnej
odpowiedzi
●
Wymagają myślenia
●
Nie można znaleźć podpowiedzi w Internecie i
innych źródłach danych
© Krzysztof Klincewicz
Ćwiczenie do domu
●
Ile piłeczek ping-pongowych
zmieści się w auli?
●
Ile jest stacji benzynowych w
Polsce?
© Krzysztof Klincewicz
Rodzaje pytań badawczych
●
Jedna poprawna odpowiedź, trzeba do niej
dotrzeć
−
“prawda” (np. prawa fizyki i inne
weryfikowalne zjawiska)
●
Sposób uzyskania odpowiedzi, choć brak
pewności, że odpowiedź jest poprawna
−
najlepsza odpowiedź dopóki ktoś nie
znajdzie lepszej (nauki społeczne)
●
Opinie, postawy, orientacje poznawcze
−
odpowiedź mówi o BADAJĄCYM, jego
wartościach, podejściu do świata
(antropologia)
© Krzysztof Klincewicz
Badania w codziennej pracy
●
Procedury rekrutacji i selekcji
●
Analiza dokumentów
●
Badania rynku pracy i oczekiwań kandydatów
●
Badania rynku, konkurentów i oczekiwań
klientów
●
Rozumienie rzeczywistości organizacyjnej i
wprowadzanie zmian – badania pracowników
●
Przykład problemów rekrutacyjnych firmy
Hitachi i „rynku pracownika” w Polsce
© Krzysztof Klincewicz
Przykład: badamy rynek pracy
●
Jedna poprawna odpowiedź
−
“Ilu jest absolwentów szkół wyższych?”
−
“Ilu kandydatów złożyło do nas podania?”
−
“Ilu kandydatów złożyło podania do
naszego konkurenta?” (problem etyczny!)
●
Wynik: niekwestionowane dane liczbowe
−
FAKTY
© Krzysztof Klincewicz
Przykład: badamy rynek pracy
●
Ważny sposób uzyskania odpowiedzi
−
“Ilu potrzebujemy nowych pracowników?”
−
“Ile osób powinniśmy rekrutować w x
przyszłych latach?
●
Wynik: szacunki, zależności między
zjawiskami, uzasadnione postulaty
−
ZAŁOŻENIA I ZALEŻNOŚCI
© Krzysztof Klincewicz
Przykład: badamy rynek pracy
●
Opinie, postawy i orientacje poznawcze
−
“Dlaczego mamy mniej kandydatów niż
konkurent?”
−
“Jaki jest profil osób zainteresowanych
pracą dla nas?”
−
“Kto nie chce u nas pracować?”
−
“Jak jesteśmy postrzegani przez
kandydatów?”
●
Wynik: wiele różnych OPINII, POSTAW
●
Uwaga: kandydaci mogą mieć określone opinie o
firmie niezależnie od faktów!
© Krzysztof Klincewicz
Pytania badawcze a problem
badawczy
●
Dotychczas – pytania badawcze: ktoś już je
dla nas sformułował
−
Ustrukturalizowany problem
−
Musimy tylko wybrać metodę, sposób
rozwiązania
●
Większość sytuacji: problem
nieustrukturalizowany, niezdefiniowany
(“nie wiemy, gdzie boli”)
●
Analogia: diagnoza i analiza
© Krzysztof Klincewicz
Problem badawczy
●
Określenie problemu badawczego to
NAJWIĘKSZE WYZWANIE przy planowaniu badań
−
brak jasno postawionych pytań: np. Wiemy
że „coś jest nie tak” z rekrutacją
−
stawianie pytań jest UMIEJĘTNOŚCIĄ
●
często są niewłaściwie określone,
nieprecyzyjne
●
wtedy również odpowiedzi nie będą
satysfakcjonowały
© Krzysztof Klincewicz
Poprawność metodologiczna
badań
●
Różnica między badaniami naukowymi a
typowymi badaniami firm doradczych,
przygotowujących raporty dla klienta
●
Przykład autorstwa
Eero Eloranty (Helsinki
University of Technology)
:
−
“Miliony much nie mogą się mylić –
X jest smaczne!”
© Krzysztof Klincewicz
Typowy raport firmy doradczej
●
Zapoznanie się ze zjawiskiem “jedzenia X”
●
Sprawdzenie, czy inne firmy doradcze
postulują “jedzenie X”
●
Sprawdzenie, czy największe firmy
międzynarodowe “jedzą X”
●
Zaproponowanie “jedzenia X” jako
doskonałego rozwiązania
●
por. koncepcja mód w zarządzaniu
●
ale wiele dobrych firm doradczych odrzuca
argumentację typu: “bo inni to stosują”!
© Krzysztof Klincewicz
Badania naukowe
●
Sprawdzenie, czy napisano już coś o
“jedzeniu X”
●
Powiązanie “jedzenia X” z dotychczasowymi
pokrewnymi badaniami
●
Sprawdzenie, czy są przykłady osób
“jedzących X”
●
Pomiar, czy “jedzenie X” przynosi korzyści
●
Gromadzenie danych o “jedzeniu X” - w
jakich okolicznościach, w jaki sposób
●
Analiza relacji przyczynowo-skutkowych: co
powoduje “jedzenie X”, co z niego wynika
●
Wyjaśnienie i udokumentowanie
●
Wnioski praktyczne
© Krzysztof Klincewicz
Poprawność metodologiczna
●
Badania poprawne metodologicznie postępują
zgodnie z zasadami naukowymi
−
Oparcie na danych empirycznych
−
Umiejętność przekonującego uzasadnienia
wniosków
−
Pogłębianie wiedzy
●
Praca magisterska – jak badanie naukowe czy
jak raport firmy doradczej? :-)
© Krzysztof Klincewicz
Tekst popularny czy tekst
naukowy?
●
„Zarządzanie konfliktem jest integralną
częścią skutecznego zarządzania. Badania
pokazują, że przeciętny menedżer poświęca
dziennie 20% swojego czasu próbując
zaradzić konfliktom. Chociaż konflikty są
czymś normalnym w środowisku pracy, ważne
jest aby szybko rozpoznawać ich źródła i
poszukiwać rozwiązań, które na stałe
wyeliminują przyczyny. Ważne jest, aby
szybko wyłapać i pokonać szkodliwy aspekt
konfliktu, co więcej, spróbować wyszukać
korzyści jakie mogą pojawić się w tej
trudnej sytuacji. […]”
© Krzysztof Klincewicz
Tekst popularny czy tekst
naukowy?
●
Cytowany artykuł opublikowano na
portalu Bankier.pl, 14.09.2007
●
http://www.bankier.pl/wiadomosc/Zarzadzanie-konfliktem-1639232.html
●
Tekst popularny
−
Brak bibliografii
−
Brak problemu badawczego, tezy lub pytań
−
Brak dowodów przy stwierdzeniach
normatywnych („
menedżer powinien
…”,
„
ważne jest
…” – a dlaczego?)
© Krzysztof Klincewicz
Problem badawczy
●
Jedno lub dwa zdania, na które nie można po
prostu odpowiedzieć “tak” lub “nie”
●
Oparty o przegląd literatury tematu
●
Rozpisany później na szczegółowe tezy
(twierdzenia) lub hipotezy
●
Punkt wyjścia do określenia konstruktów
teoretycznych (tego, co jest mierzone i
analizowane)
© Krzysztof Klincewicz
Konstrukty teoretyczne
●
To, co podlega pomiarowi w badaniach
−
np. opinie o firmie, poziomy wynagrodzeń,
zakresy obowiązków zatrudnianych
pracowników
●
Przy wielu konstruktach – trzeba dowieść,
że nie pokrywają się, nie są zależne
−
np. poziom płacy podstawowej i premii –
mogą być współzależne, lepiej: “poziom
wynagrodzeń”
●
Konstruktry służą do interpretacji zjawisk:
−
np. “sukces rekrutacji zależy od a, b, c”
●
Później weryfikuję twierdzenia przez
gromadzenie danych
© Krzysztof Klincewicz
Przykład
●
Młoda polska firma biotechnologiczna ABC ma
problemy z rekrutacją. Polskie uczelnie
wypuszczają co roku kilkakrotnie więcej
absolwentów kierunku biotechnologia niż
ofert
pracy
na
rynku
krajowym.
Mimo
wszystko firma ABC nie może znaleźć nowych
pracowników.
●
Zdefiniuj problem badawczy
© Krzysztof Klincewicz
Problem badawczy
●
Co skłania absolwentów do podejmowania
pracy dla firmy ABC?
●
a może: co zniechęca?
●
Dwa różne problemy badawcze – w zależności
od przyjętego problemu, różne rozwiązania i
różne rekomendacje
−
dwuczynnikowa teoria motywacji Herzberga
●
Uwaga: brak zainteresowania nie musi
wynikać z czynników związanych z pracą i
firmą – ale też np. z form promocji i
poszukiwania kandydatów!
© Krzysztof Klincewicz
Ćwiczenia do domu
●
Jesteś pracownikiem urzędu skarbowego
– jak sprawdzisz, czy agencja
pośrednictwa pracy nie oszukuje przy
opłacaniu podatków?
●
Wydział Zarządzania UW planuje
uruchomienie nowego kierunku studiów
podyplomowych, związanego z wybranym
obszarem zarządzania. Zaproponuj 3
możliwe (i odmienne) problemy
badawcze.