CHOROBY ZAKAŹNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

24

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2013

w ciągu dnia można zaobserwować róż-
ną aktywność, wzmożoną poranną ak-
tywność od 8.00 do 12.00 i popołudnio-
wą, mniej więcej od 16.00 do zachodu
słońca.

Kleszcze najczęściej spotykane są nie

w środku lasu, lecz na jego skraju.
Szczególnie jeśli obrzeża lasu to drze-
wa liściaste lub wysokie trawy – w są-
siedztwie z łąką lub pastwiskiem. Tam
najłatwiej o potencjalnego żywicie-
la. W zależności od formy rozwojowej
kleszcze występują na różnej wysoko-
ści. Larwy na trawach do 30 cm wy-
sokości, nimfy na roślinności do wy-
sokości 1 m oraz imago na krzewach
i drzewach do 1,5 m. Kleszcz jest nie-
widoczny, ponieważ przyczepiony jest
do spodniej strony liścia. Poprzez otar-
cie się człowieka czy zwierzęcia paso-
żyt przechodzi na żywiciela i rozpoczy-
na wędrówkę po ciele ofi ary, szukając
najlepszego miejsca do żerowania. Po-
magają mu w tym zmysły wychwytujące
zmiany temperatury otoczenia i zmiany
stężenia dwutlenku węgla.

Kleszcze posiadają kłująco-gryzący

aparat gębowy. Aparat gębowy paso-
żytów działa w sposób ssąco-tłoczą-
cy. Wrzynając go w skórę żywiciela,
wydzielają specyficzne rodzaje śliny,
które pozwalają na trwałe umocowa-
nie go w naskórku ofi ary. Ślina klesz-
czy ma zdolności znieczulające, dlate-
go też moment wtargnięcia w naskórek
bywa zwykle niezauważony przez żywi-
ciela. Rozpoczyna się okres zasysania
krwi (7). Wysysając krew, wprowadzają
jednocześnie w jej miejsce drugi rodzaj
śliny, zawierający substancje zapobiega-
jące krzepnięciu krwi, toksyny i zarazki,

W Polsce występuje około 20 gatunków
kleszczy. Najczęściej spotykany jest
kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) oraz
kleszcz łąkowy (Dermacentor reticula-
tus), rzadziej natomiast Ixodes hexago-
nus, Ixodes cerenulatus oraz Rhipicepha-
lus sanguineus.

W obecnej chwili pasożyty te wystę-

pują praktycznie na terenie całego kraju.
Spotykane są nawet na miejskich skwer-
kach i w parkach. Co prawda są rejony
Polski wyjątkowo w nie obfi tujące, jak
część północno-wschodnia oraz północ-
no-zachodnia kraju, okolice Sudetów, Ko-
tliny Toruńskiej, Pogórza Śląskiego i Wy-
soczyzny Łaskiej.

Znamiennym wydaje się fakt, że za-

płodniona samica kleszcza może zło-
żyć niekiedy nawet do 5000 jaj. Z jaja
rozwija się larwa mająca trzy pary od-
nóży, z niej powstaje nimfa o czterech
parach odnóży, która przeistacza się
w imago, tj. dorosłą postać pasożyta –
samca lub samicę. Ten cały cykl wymaga
pobrania za każdym razem krwi od ży-
wiciela, aby osiągnąć następne stadium
rozwojowe. Najczęściej cały cykl rozwo-
jowy, tj. od stadium jaja do postaci do-
rosłej, w zależności od gatunku kleszcza
i warunków środowiskowych zamyka się
w przedziale od roku do trzech lat.

W naszych warunkach sezon aktyw-

ności kleszczy rozpoczyna się zwykle
w marcu, kiedy tylko temperatura ze-
wnętrzna przekroczy 5°C, i kończy się
najczęściej w listopadzie, wraz z jej spad-
kiem. Notuje się także pewne szczyty
wzmożonej aktywności żerowania klesz-
czy – wiosenny, przypadający na kwie-
cień-maj, oraz jesienny, mający miejsce
we wrześniu i październiku. Również

lek. wet. Artur Dobrzyński

Katedra Chorób Psów i Kotów z Kliniką Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego

The most dangerous canine tick-borne diseases

Najniebezpieczniejsze

choroby psów

transmitowane przez kleszcze

Streszczenie

Kleszcze przenoszą groźne choroby: bo-
reliozę, babeszjozę, erlichiozę (anapla-
zmozę), wczesnoletnie zapalenie opon
mózgowych i mózgu i inne. Brak leczenia
lub źle prowadzone leczenie doprowadza
do nieodwracalnych zmian patologicz-
nych, a nawet do śmierci.

Słowa kluczowe

kleszcze, borelioza, babeszjoza, erlichioza
(anaplazmoza), wczesnoletnie zapalenie
opon mózgowych i mózgu.

Abstract

Ticks transmit dangerous diseases like
Borreliosis, Babesiosis, Ehrlichosis (Ana-
plasmosis), TBE (tick-borne encephalitis)
and others. Lack of treatment or improper
treatment lead to irreversible pathologi-
cal changes or even death.

Key words

ticks, Borreliosis, Babesiosis, Ehrlicho-
sis (Anaplasmosis), TBE (tick-borne en-
cephalitis).

CHOROBY ZAKAŹNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

26

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2013

stając się tym samym wektorem wielu
niebezpiecznych chorób zarówno dla
człowieka, jak i zwierzęcia.

Babeszjoza

Czynnik etiologiczny
i drogi szerzenia się choroby
Babeszjoza, nazywana także piroplazmo-
zą, jest bardzo groźną, a często wręcz
śmiertelną chorobą dla psów. Wywoły-
wana jest przez trzy gatunki pierwotnia-
ków: Babesia canis, Babesia gibsoni oraz
Babesia conrada. Babesia canis ma cztery
podgatunki, lecz w naszych warunkach
największe znaczenie odgrywa Babesia
canis canis. Podczas żerowania psie klesz-
cze wraz ze swoją śliną przekazują cho-
robotwórcze pierwotniaki do krwiobiegu
zwierzęcia, które przenikają do wnętrza
erytrocytów i rozpoczynają rozmnaża-
nie przez podział. Dochodzi do anemii
na skutek lizy erytrocytów przy współ-
udziale układu immunologicznego zwie-
rzęcia.

Objawy i przebieg choroby
Pierwsze niepokojące objawy wystą-
pić mogą w ciągu kilku dni od chwili
ukąszenia przez kleszcza. Zwykle jest
to 3.-4. dzień, ale zdarza się i tak, że wy-
stępują one dopiero po kilku tygodniach.
Dominujące objawy to: apatia, brak ape-
tytu, bladość spojówek i śluzówek, go-
rączka oscylująca w granicach 39,5-41°C.
Pojawiać się może bezmocz lub skąpo-
mocz w wyniku uszkodzenia kłębusz-
ków nerkowych. Na skutek hemolizy
wewnątrznaczyniowej może wystąpić
hemoglobinuria, choć nie jest to domi-
nującym objawem chorobowym. Dużo
częściej stwierdzane jest zażółcenie spo-
jówek, śluzówek oraz skąpo owłosionych
części ciała, jak wewnętrzna strona mał-

żowiny usznej, pachwin i pach, wynika-
jące z uszkodzenia wątroby. Osłabienie,
chwiejny chód, przymusowa pozycja le-
żąca, przyspieszony oddech i tachykar-
dia, ataksja i różnego stopnia nasile-
nie objawów neurologicznych są także
obserwowane w przebiegu tej choro-
by (2, 3).

Diagnostyka
Najczęściej wykonywanym badaniem
diagnostycznym jest badanie rozmazu
krwi pobranej z obwodowych naczyń
krwionośnych, choćby naczyń małżo-
winy usznej. Istotne jest, aby nie brać
do badań pierwszych kropel krwi. To-
też po skaryfi kacji małżowiny delikat-
nie wycieramy wacikiem, a do badania
używamy następnych kropel krwi. Ro-
bimy z nich dwa rozmazy na szkiełku
podstawowym, które wybarwiamy me-
todą Giemsy lub metodą Diff-Quick
i oglądamy pod immersją z okularem
10x i w obiektywie 100x. Szczególną
uwagę warto zwrócić na obrzeża rozma-
zu, gdzie najłatwiej stwierdzić wewnątrz
erytrocytu pierwotniaki o charaktery-
stycznym kształcie przypominającym
pestki jabłka.

Pomocne są również badania hemato-

logiczne, w których obserwuje się: niski
poziom hemoglobiny, małą ilość erytro-
cytów, niski hematokryt, podwyższoną
ilość leukocytów, małopłytkowość, pod-
wyższony wynik OB, znaczne podwyż-
szenie wartości: AspAT, AlAT, AP, biliru-
biny, kreatyniny i mocznika (8). Wśród
badań serologicznych pomocnych w dia-
gnostyce babeszjozy korzysta się z testu
immunofl uorescencji pośredniej (IFAT).
Jednakże w miejscach, gdzie występu-
je ona endemicznie, stwierdzenie sero-
pozytywności u podejrzanego psa nie

oznacza aktywnej choroby, a jedynie
wskazuje na wcześniejszy kontakt zwie-
rzęcia z pasożytami. Diagnostyka mo-
lekularna opiera się na polimerazowej
reakcji łańcuchowej – PCR (polimerasa
chain reaction), która jest bardzo czułą
metodą diagnostyczną w odniesieniu
np. do przewlekle zarażonych babeszjo-
zą psów.

Leczenie
Leczenie przyczynowe można prowa-
dzić z zastosowaniem następujących
środków:
– Imidocarb dipropionate – polecana

dawka 6,6 mg/kg. Podawanie s.c. lub
i.m., możliwe podanie dwukrotne
w odstępie dwóch tygodni.

– Oxomemazin – zalecana dawka

to 1 ml/kg wagi ciała lub inaczej
1 ampułka na 10 kg wagi ciała podana
s.c. Jeśli objawy choroby nie ustępują
po 48 godz. od chwili podania leku,
zalecane jest powtórne podanie.

– Phenamidin – dawka 15-20 mg/kg m.c.,

s.c., możliwe drugie podanie po 48 go-
dzinach.

– Diminazeene, Antypirine – zalecana

dawka to 1 ml/15 kg wagi ciała i.m.
Leczenie wspomagające i objawowe

prowadzi się z zastosowaniem antybio-
tykoterapii, uzupełniania strat wodno-
elektrolitowych, preparatów żelaza, le-
ków przeciwkrwotocznych, preparatów
usprawniających i odbudowujących pra-
cę wątroby. W przypadkach ostrego prze-
biegu stosuje się transfuzję krwi.

Zapobieganie
Regularne stosowanie preparatów prze-
ciwkleszczowych. Stosowanie dwuprio-
pionianu imidokarbu podawanego
profilaktycznie w pojedynczej dawce
od 5 do 6 mg/kg m.c. nie zapobiega za-
rażeniu, lecz zapobiega ciężkiej choro-
bie. Podobnie jak stosowanie szczepio-
nek przeciwko babeszjozie.

Borelioza

Choroba nazywana bywa krętkowicą
kleszczową bądź chorobą z Lyme, bo-
wiem pierwszy raz wykryto ją właśnie
w miejscowości Old Lyme w stanie
Connecticut w USA. Choroba wywo-
ływana jest przez krętka Borrelia burg-
dorferi. Nosicielem choroby są gryzo-
nie polne i leśne, zwierzyna płowa, zaś
wektorem są kleszcze. Odkrywcą cho-
robotwórczego krętka był doktor Willy

Ryc. 1. Zapalenie stawów w przebiegu boreliozy; Ryc. 2. Zapalenie mózgu

1

2

ry

c. ar

chiwum autora

CHOROBY ZAKAŹNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

27

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2013

Burgdorfer, toteż od jego nazwiska na-
zwano czynnik chorobotwórczy – Bor-
relia burgdorferi.

Czynnik etiologiczny
i drogi szerzenia się choroby
Wśród gatunku Borrelia burgdorferi wy-
różnia się kilka genogatunków. W odnie-
sieniu do zachorowań psów najistotniej-
sze są: Borrelia burgdorferi sensu stricto,
Borrelia afzelii i Borrelia garinii. Wektora-
mi choroby są kleszcze pospolite (Ixodes
ricinus) i kleszcze jeżowe (Ixodus hexago-
nus). W obecnej chwili boreliozę spotkać
można praktycznie na terenie całego
kraju, z różnym stopniem nasilenia wy-
stępowania. Jeszcze kilka lat temu obli-
czano, że co piętnasty kleszcz przenosi
krętkowicę kleszczową. Obecnie szacu-
je się, że co trzeci kleszcz może przeno-
sić boreliozę.

Objawy i przebieg choroby
Ta bardzo niebezpieczna choroba – za-
równo dla ludzi, jak i psów – przybie-
ra różne oblicza, dlatego nazywana jest
czasami „podstępnym imitatorem”, gdyż
w jej przebiegu można zaobserwować

przypominające do złudzenia objawy in-
nych chorób. Choroba u psów przebiega
nieco odmiennie niż u ludzi.

W pierwszym stadium klinicznym,

czyli we wczesnym stadium miejsco-
wym, w miejscu ukąszenia kleszcza po-
jawia się krostka, grudka, która z cza-
sem zmienia swój kształt, przybierając
postać czerwonego rozprzestrzeniające-
go się pierścienia. Jest to rumień wędru-
jący (Erythema migrans). W przypadku
owłosionych psów bardzo rzadko moż-
na go zaobserwować, chyba że zlokali-
zowany będzie w miejscu słabo owło-
sionym, np. w pachwinie. Natomiast
prawie nie spotyka się – tak jak u lu-
dzi – pseudochłoniaka boreliozowego.
W tym stadium choroby pojawiają się
mało specyfi czne objawy gośćcopodob-
ne, grypopodobne, stany podgorączko-
we, rozbicie, apatię i brak apetytu.

Drugie stadium kliniczne, nazywane

także wczesną fazą rozsianą, to zaburze-
nia z objawami narządowymi, zależącymi
od tego, który z nich zostanie zaatakowa-
ny. Zatem pojawiać się mogą np. objawy
związane z zapaleniem, niewydolnością
serca, nerek, itp.

Trzecie stadium kliniczne, tzw. sta-

dium przewlekłej infekcji, charaktery-
zować się może wielostawowym zapale-
niem dużych stawów i neuroboreliozą.
Postępuje demielinizacja nerwów. Po-
jawiają się zmiany w OUN, porażenie
nerwu twarzowego, zapalenie nerwu
wzrokowego, otępienie, apatia. Postać
neurologiczna daje obraz niedowła-
dów, paraliżu, ślepoty i zmian psychicz-
nych (4).

Diagnostyka
W przypadku tej jednostki chorobowej
diagnostyka jest wciąż mało doskonała.
Można zastosować:
– test ELISA – wady: fałszywie pozy-

tywne wyniki w przypadku reakcji
krzyżowych, niska czułość testu, nie
zawsze wysokie miano przeciwciał
oznacza boreliozę;

– test Western Blot – wady: niska czu-

łość, wysokie koszta, mniejsze, ale
wciąż obecne reakcje krzyżowe;

– PCR – wady: niewielka rutynowa do-

stępność wykonania testu;

– badanie płynu mózgowo-rdzeniowego

– wskazane jest przy wystąpieniu

CHOROBY ZAKAŹNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

28

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2013

objawów neurologicznych; stwier-
dzenie zwiększonego stężenia białka
i zwiększenie stężenia IgG może
przemawiać za boreliozą.

Leczenie
Przy zauważeniu rumienia wędrujące-
go wskazane jest podanie amoksycyliny
20 mg/kg doustnie 2 razy dziennie lub
doksycykliny 10 g/kg doustnie raz dzien-
nie. Podawanie antybiotyku powinno
być kontynuowane przez około 30 dni.
W zapaleniu stawów podaje się maksy-
malne dawki tetracyklin (doksycyklina)
2 razy dziennie przez miesiąc. W neuro-
boreliozie polecane są cefalosporyny lub
benzylopenicylina (Penicillin G) poda-
wana i.v. co 6 godzin przez 30 dni.

Zapobieganie
Zwalczanie inwazji kleszczy jest naj-
lepszą metodą zapobiegawczą. Proble-
matyczne i dyskusyjne jest stosowanie
szczepień ochronnych.

Erlichioza

Erlichioza bywa niekiedy nazywana „ri-
ketsjozą psów”, „tropikalną niedokrwi-
stością ogólną psów”, „psią gorączką
krwotoczną” lub „durem plamistym
psów”. Tak naprawdę trzeba mówić o er-
lichiozie i anaplazmozie.

Czynnik etiologiczny, objawy
i przebieg erlichiozy
Powodem choroby są riketsje należą-
ce do rodzaju Ehrlichia. Bezpośrednim
czynnikiem etiologicznym monocytar-
nej erlichiozy psów jest Ehrlichia canis,
która atakuje limfocyty i monocyty. Na-
tomiast wektorem jest Rhipicephalus san-
guineus (kleszcz psi).

Choroba pokazuje swoje oblicze

po około 1-4 miesiącach od chwili uką-
szenia przez kleszcza. Ujawnia się ona
postępującą utratą wagi ciała, anemią,
dusznością, niespecyfi cznymi objawami
neurologicznymi, niekiedy nadmierny-
mi krwawieniami z nosa, wybroczynami
skórnymi. Istotne są objawy okulistycz-
ne, tj. zmętnienie rogówki, zapalenie ja-
godówki, wylewy do przedniej komory
oka, doprowadzające nawet do ślepoty.

Czynniki etiologiczne, objawy
i przebieg anaplazmozy
Czynnik etiologiczny to Anaplasma pha-
gocytophilum, która wcześniej nazywana
była jako Ehrlichia phagocytophila, a jej

wektorem jest Ixodes ricinus oraz Ana-
plasma platys, nosząca wcześniej nazwę
Ehrlichia platys, gdzie wektorem jest Rhi-
picephalus sanguineus.

Anaplasma phagocytophilum odpo-

wiedzialna jest za wystąpienie tzw. erli-
chiozy granulocytarnej. Drobnoustroje
atakują najczęściej neutrofi le, rzadziej
natomiast eozynofi le. Choroba daje o so-
bie znać w 1-2 tygodnie po ukąszeniu
przez zainfekowanego kleszcza. Riket-
sje krwiobiegiem dostają się do węzłów
chłonnych, śledziony, wątroby, płuc, ne-
rek, a nawet szpiku kostnego. W wyni-
ku tego zakażenia narządy te częstokroć
ulegają stanowi zapalnemu i powiększe-
niu. Towarzyszy temu zwykle anemia,
depresja, apatia, utrata apetytu, gorącz-
ka, przyspieszony oddech i podskórne
wylewy krwi.

Natomiast Anaplasma platys odpo-

wiedzialna jest za wystąpienie erlichio-
zy trombocytarnej. Riketsje atakują płyt-
ki krwi. Okres inkubacji choroby trwa
zwykle od 1 do 2 tygodni. Pojawiać się
mogą wybroczyny na skórze i błonach
śluzowych, krwawienie z nosa, krwawie-
nie dziąseł, osłabienie, brak apetytu, wy-
chudzenie i podwyższona temperatura.
Kiedy choroba przybiera przebieg sub-
kliniczny, obserwuje się jedynie okreso-
wo pojawiające się skoki temperatury,
osłabienie, apatię oraz cyklicznie poja-
wiającą się małopłytkowość (6).

Diagnostyka
Potwierdzeniem może być diagnostyka
mikroskopowa i stwierdzenie obecności
riketsji w limfocytach, monocytach, neu-
trofi lach, eozynofi lach lub płytkach krwi.
Badanie bywa zawodne, bowiem morul-
le mogą być znajdowane zaledwie tylko
podczas 3 dni trwania ostrej fazy choro-
by. Wykorzystywany jest za to test immu-
nofl uorescencji pośredniej, gdzie możli-
we jest już wczesne wykrycie przeciwciał.
Przydatny jest test ELISA, celem okre-
ślenia aktualnego poziomu przeciwciał.
Miano 1:40 uważane jest za wynik do-
datni. Istotne znaczenie ma też PCR jako
najczulsza metoda diagnostyczna (1).

Leczenie
Podczas leczenia można stosować:
– Doxycyklinę, 5-10 mg/kg. m.c., po-

dawaną p.o. co 12-24 godziny przez
3-4 tygodnie;

– Oxytetracyklinę w dawce 25 mg/kg

m.c. co 8 godzin;

– Imidocarb dipropionate, 5 mg/kg. m.c.,

dwukrotnie podanie w odstępie dwóch
tygodni.
Leczenie wspomagające to płynotera-

pia i wyrównywanie strat elektrolitowych.
W przypadku znacznego spadku ilości
płytek krwi – glikokortykoterapia, a na-
wet transfuzja krwi.

Zapobieganie
Najlepszą metodą zapobiegania zaka-
żeniom jest systematyczna skuteczna
ochrona przeciwko intestacji kleszczy.

Europejskie odkleszczowe

zapalenie mózgu

Choroba znana jest również pod nazwą
wczesnoletniego zapalenia opon mózgo-
wych i mózgu, TBE (tick-borne encephali-
tis). Choroba niebezpieczna jest zarówno
dla psów, jak i dla człowieka. Co prawda
u psów notowana jest mała liczba zacho-
rowań, ale nie można wykluczyć faktu,
że wynika to z błędnej i wciąż jeszcze
niedoskonałej diagnostyki (5).

Czynnik etiologiczny
Choroba ma tło wirusowe, konkretnie
jest to Flavowirus. Rezerwuarem zaraz-
ka są gryzonie, zwierzyna płowa i zwie-
rzęta gospodarskie. Wektorem jest Ixo-
des ricinus.

Objawy i przebieg choroby
Najczęściej choroba przebiega z dwu-
fazową gorączką oraz objawami neuro-
logicznymi o różnym stopniu nasilenia.
Czas inkubacji wynosi zwykle od tygo-
dnia do dwóch tygodni.

Pierwsza faza choroby trwa najczęściej

od 6 do 12 dni. W tym czasie tempera-
tura chorego zwierzęcia jest podwyższo-
na powyżej 39,5°C. Widać wyraźny nie-
pokój ruchowy zwierzęcia z wyraźnym
osłabieniem mięśni kończyn. Pies po-
rusza się niezdarnie. Towarzyszyć temu
mogą objawy nieżytu górnych dróg od-
dechowych oraz nieżytu układu pokar-
mowego. Wkrótce jednak następuje nie-
spodziewane, krótkotrwałe wyciszenie
objawów choroby.

Niestety po kolejnych 5-8 dniach cho-

roba przyjmuje drugą fazę przebiegu.
Właśnie wtedy dochodzi do zakaże-
nia ośrodkowego układu nerwowego.
Pojawia się jeszcze wyższa temperatu-
ra dochodząca do 41-41,5°C. Niepokój
ruchowy staje się jeszcze większy, po-
wodowany silnym bólem głowy w na-

CHOROBY ZAKAŹNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

29

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2013

stępstwie narastającego ciśnienia płynu
mózgowo-rdzeniowego. Pojawia się świa-
tłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki oraz
zaburzenia świadomości. Towarzyszy
temu apatia lub wręcz przeciwnie – draż-
liwość i nadpobudliwość. Wkrótce też do-
chodzi do porażenia pojedynczych mię-
śni bądź całkowitego porażenia.

Diagnostyka
Diagnostyka obejmuje badanie płynu
mózgowo-rdzeniowego i izolację z nie-
go chorobotwórczego wirusa. Wykrywa-
nie za pomocą odczynu ELISA w suro-
wicy krwi swoistych przeciwciał klasy
IgM bądź też wzrostu przeciwciał klasy
IgG w drugim oznaczeniu. Badanie ta-
kie powinno być wykonane po co naj-
mniej 2 tygodniach od pierwszego.

Leczenie
Leczenia przyczynowego brak, możli-
we jest wyłącznie objawowe oraz wspo-
magające.

Zapobieganie chorobie
Dla psów niestety nie ma jeszcze dostęp-
nej szczepionki. Decydujące znacze-

nie ma stosowanie repelentów odstra-
szających kleszcze, unikanie terenów,
gdzie choroba występuje enzootycz-
nie, wczesne usuwanie kleszczy z po-
wierzchni ciała.

Podsumowanie

Do zakładów leczniczych dla zwie-
rząt każdego roku trafi a coraz więcej
psów z objawami chorób odkleszczo-
wych. Niekiedy przybierają one bar-
dzo dramatyczny przebieg. Tendencja
ta powtarza się od wielu lat, bowiem
stale rośnie populacja kleszczy będą-
cych ich wektorami. Toteż niezmiernie
istotna jest wiedza lekarska w tym za-
kresie, jak i propagowanie wśród wła-
ścicieli zwierząt nieodzownych metod
profi laktycznych. Tylko wspólne dzia-
łania lekarzy klinicystów ze światłymi
opiekunami psów mogą doprowadzić
do pożądanych efektów terapeutycz-
nych.

‰

Piśmiennictwo
1. Harrus S.,Waner T., Bjoerdorff A.: Ehrichisis

and anaplasmosis. [W:] Arthropod-borne
Infectious Diseases of Dog and Cat. Manson
Publishing, Barcelona 2005.

2. Irwin P.: Babesiosis and cytauxzoonosis. [W:]

Arthropod-borne Infectious Diseases of the
Dog and Cat. Manson Publishing Ltd.,
Barcelona 2005.

3. Lappin M.R.: Infectious diseases. [W:] Small

animal internal medicine. Elsevier Mosby.
St. Louis, Missouri 2003.

4. Mizak Z.: Borelioza u ludzi i psów. „Życie

Weterynaryjne”, 2004, 79, 479-481.

5. Pfeffer M., Dobler G.: Tick-borne encephalitis

virus in dogs – s this an issue. 6

th

Symposium

on Canine Vector-Borne Diseases, April
10-13

th

, Nice 2011.

6. Płoneczka K., Klimentowski S., Śmielewska-

Łoś E.: Erlichioza psów – aktualny problem
w medycynie weterynaryjnej. „Magazyn
Weterynaryjny”, 2001, 10, 46-48.

7. Wall R., Pitts K.: Arthropod vectors of infectio-

us disease: biology and control. [W:] Arthro-
pod-borne Infectious Diseases of the Dog and
Cat. Manson Publishinh, Barcelona 2005.

8. Zygner W., Gójska O., Rapacka G.: Hema-

tological changes during the course of canine
babesiosis caused by large Babesia in domestic
dogs in Warsaw (Poland). „Veterinary Parasi-
tology”, 2007, 145, 146-151.

lek. wet. Artur Dobrzyński

Katedra Chorób Psów i Kotów z Kliniką

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

SGGW w Warszawie

02-786 Warszawa

ul. Nowoursynowska 159 C